[0001.png]
ÞÚSUND OG EIN
NÓTT
ARABISKAR SÖGUR
I
ÍSLENZKAÐ HEFUR
STEINGRÍMUR THORSTEINSSON
FIMMTA ÚTGÁFA
Myndirnar eru eftir F. Gross, teknar eftir þýzkri útgáfu af
Þúsund og einni nótt, Stuttgart Verlag der Classiker 1838
Setning og umbrot:
PRENTSMIÐJAN HÓLAR H•F
Endurprentun:
PRENTSMIÐJAN ODDI HF.
EFNISYFIRLIT
Formáli eftir Steingrím Thorsteinsson
Inngangur ... BLS. 1
Asninn, uxinn og bóndinn ... BLS. 13
Kaupmaðurinn og andinn ... — 20
Sagan af fyrsta karlinum og hindinni ... BLS. 26
Sagan af öðrum karlinum og báðum svörtu hundunum ... — 31
Sagan af þriðja karlinum með múlinn ... — 35
Sagan af fiskimanninum og andanum ... — 37
Sagan af gríska konunginum og Dúban lækni ... BLS. 43
Sagan af hinum fjörutíu vezírum og drottningunni ... — 47
Sagan af Sjabeddín fróða ... — 53
Garðyrkjumaðurinn, sonur hans og asninn ... — 64
Sagan af Saddyk hestaverði ... — 65
Sagan af barninu fundna ... — 71
Sagan af kvongaða manninum og páfagauknum ... — 73
Mamúð soldán og vezír hans ... — 74
Sagan af indverska spekingnum Padmanaba og hinum unga mjöðsölumanni ... — 75
Sagan af Aksjíd soldáni ... — 84
Sagan af kóngssyninum frá Karisme og kóngsdótturinni frá Georgíu ... — 91
Soldáninn, vitringurinn og yfirklerkurinn ... — 111
Konungurinn á Tattaralandi, munkurinn og blóðtökumaðurinn ... — 114
Kóngsdóttirin og skóarinn ... — 116
Sagan af viðhöggvaranum og konu hans ... — 119
Páfagaukur konungur ... — 121
Sagan af skraddaranum og Gylendam konu hans ... — 122
Sagan af málaranum Mamúð frá Ispahan ... — 126
Sagan af vezírnum ... — 128
Framhald sögunnar af fiskimanninum og andanum ... — 132
Sagan af hinum unga konungi á svörtu eyjunum ... — 138
Sagan af daglaunamanninum, hinum fimm konum í Bagdad,
og hinum þremur konungbornu munkum ... BLS. 149
Sagan af hinum fyrsta förumunki og kóngssyni ... BLS. 170
Sagan af hinum öðrum förumunki og kóngssyni ... — 177
Sagan af öfundarmanninum og hinum öfundaða ... — 189
Sagan af hinum þriðja förumunki og kóngssyni ... — 203
Sagan af Sobeide ... — 228
Sagan af Amíne ... — 238
Saga Sindbaðs farmanns ... — 250
Fyrsta ferð Sindbaðs ... BLS. 252
Önnur ferð Sindbaðs farmanns ... — 258
Þriðja ferð Sindbaðs farmanns ... — 264
Fjórða ferð Sindbaðs farmanns ... — 272
Fimmta ferð Sindbaðs farmanns ... — 281
Sjötta ferð Sindbaðs farmanns ... — 286
Sjöunda og síðasta ferð Sindbaðs farmanns ... — 293
Hin þrjú epli ... — 299
Sagan af hinni drepnu konu og manni hennar ... BLS. 303
Sagan af Núreddín Alí og Bedreddín Hassan ... — 307
Sagan af krypplingnum litla ... — 350
Sagan, er hinn kristni kaupmaður sagði ... BLS. 356
Sagan, er fleskmangari soldánsins í Kasjgar sagði ... — 370
Sagan, er Gyðingurinn sagði ... — 381
Sagan, er skraddarinn sagði ... — 393
Saga rakarans ... — 410
Sagan af hinum elzta bróður rakarans ... — 412
Sagan af hinum öðrum bróður rakarans ... — 417
Sagan af hinum þriðja bróður rakarans ... — 423
Sagan af hinum fjórða bróður rakarans ... — 427
Sagan af hinum fimmta bróður rakarans ... — 430
Sagan af hinum sjötta bróður rakarans ... — 439
Sagan af Alí Sjak eða falskalífanum ... — 448
Kvennaslægð ... — 467
Sagan af Abúlhassan Alí Ebn Bekar og Sjemselníhar ... — 470
Sagan af Kamaralsaman kóngssyni og Badúr kóngsdóttur ... — 514
Sagan af Amgíad og Assad ... BLS. 568
Sagan af Neama og Nóam ... — 598
Niðurlag sögu Amgíads og Assads ... — 611
FORMÁLI
TIL þess að skilja Þúsund og eina nótt rétt, verður að gæta þess, hvaðan hún er upprunnin
og á hverjum tíma. Hún heyrir til hins mahómedanska skáldskapar, sem blómgvaðist
einkum hjá Aröbum og Persum (en miklu síður hjá Tyrkjum), mest frá tímum Mahómets (f. 570, † 632)
og fram á 13. öld. Er kveðskapur þessi næsta auðugur af hugmyndum og samlíkingum,
en þó gera menn meira orð á því, heldur en í raun og veru er. Því sömu samlíkingarnar
koma fyrir aftur og aftur, líkt og kenningarnar í hinum forna kveðskap vorum[* Þannig minnast persnesk og arabisk skáld varla nokkurn tíma á kvenlega fegurð, svo
að þau nefni ekki næturgala um leið, eður einhvern gimstein. Andlitinu er ætíð líkt við tungl,
eða við daginn og er þá hárinu líkt við nóttina.]. Mikið í skáldskap
Araba og Persa er skýrt og djúpt hugsað og því nær allur er hann fræðandi (didaktisk).
Af skáldaverkum Araba frá tímum Mahómets er merkastur Kóraninn, trúarbók átrúenda hans,
full af skáldlegu fjöri og andagipt. Montenebbi var mikið skáld og orkti um hernað (f. 915, † 965)
og Hairíri er eitt hið hagorðasta skáld, sem verið hefur (f. 1054, † 1121). En þessari gullöld
skáldskapar vísindanna lýkur með Þúsund og einni nótt, að því leyti sem hún var síðast
færð í letur eins og hún er nú. Mahómet hafði að sönnu í Kóraninum bannað að segja ævintýri,
því hann hélt að þau mundu spilla eingyðistrúnni; má af því sjá, að Aröbum hefur þá
þegar þótt gaman að þeim, enda hefur bann Mahómets orðið til lítils. Meðan þeir voru að
brjóta undir sig lönd með herskildi, hefur mikið af sögum þessum myndazt, og margar þeirra
sverja sig í ættina til þjóða þeirra, sem þeir áttu í stríði við.
Það er eftirtektarvert, að líkir söguflokkar hafa myndazt hjá öðrum þjóðum, þegar skáldskapur
þeirra hafði lifað sitt fegursta. Þannig varð til hjá Indverjum sögubókin Vrithakatha
og ein hjá Kínverjum, sem Kinkuhikhuen heitir, og Metamorphoses Ovidiusar hjá Rómverjum.
Hinum beztu dæmisögum, ævintýrum, ferðasögum og ástasögum var safnað í Þúsund og
eina nótt (á arabiska tungu heitir hún Elf Leila eða El Kharafa). Bera sögurnar það sjálfar með
sér, að þær eru víða upprunnar, bæði í Persíu, Kínalandi, Indlandi, Sýrlandi, Grikklandi og
Egiptalandi, og nærri því hver þjóð í Austurálfu heims hefur lagt sitt til og kemur þar fram
með sérstaklegu þjóðerni og einkennilegum siðum. Hvort að nokkur einn rithöfundur hafi
samið Þúsund og eina nótt er ómögulegt að vita. Að vísu er getið um einn persneskan mann,
sem Rasti hét, og átti hann að hafa safnað sögunum saman fyrstur manna. En þá hét bókin:
Þúsund nætur, og voru sögurnar sagðar konungi einum í Austurpersíu, Sjerasade sagði þær
ekki, heldur Dínarsade fóstra hennar. Hinn arabiski sagnaritari Messúdi († 957) nefnir Elf
Leila meðal nafnfrægra persneskra bóka, sem snúið hafi verið á arabiska tungu. Þar að auki
nefnir hann Bók vezíranna og Ferðir Sindbaðs, en það finnst nú hvorttveggja í Þúsund og
einni nótt. En líklega hafa þessar sögur, sem komnar eru til Araba á ýmsum öldum, og frá
ýmsum þjóðum, gengið mann frá manni, þangað til Elf Leila var samin. Mun það, eftir því
sem næst verður komizt, hafa verið gert á Egiptalandi á ofanverðri þrettándu öld, þegar
Mamelúkar sátu að völdum, því að á hirð þeirra var mikill munaðar og gleði bragur, líkt og
kemur fyrir í Þúsund og einni nótt. Og hefur hér farið eins og oft verdur um sögusagnir, að
þær ganga kynslóð eftir kynslóð þangað til einhver, sem gæddur er skáldskapargáfu, skapar
úr þeim heild og gefur þeim það snið, sem þær hafa ávallt síðan, meðal komandi manna.
Allt í Þúsund og einni nótt er miðað við vizkuna, eins og hið æðsta afl í heiminum, og
er sú aðferð oft viðhöfð, sem Austurálfu þjóðum er töm, að sanna einhvern málshátt eða
lífsreglu með því að segja sögu, sem getur heimfærzt til þeirra, og eru oft um leið tilfærðir
staðir úr Kóraninum. Alstaðar kemur fram hatur á harðstjórn og kúgun, á ranglæti dómaranna
og hræsni munkanna, en hinsvegar lýsir sér virðing fyrir iðjusemi, skírlífi, þar sem talað
er um ástir, og einlæg lotning fyrir dyggðinni. Hefur því Þúsund og ein nótt ætíð, meðal
allra þjóða og stétta, verið álitin ágæt og lærdómsrík bók fyrir unga og gamla. Margir kunna
að vísu að snúa huganum til hins holdlega og munaðarlega, því hún er full af lýsingum á
heimslegum fögnuði, glæsilegum höllum og inndælum aldingörðum, ljómandi auðæfum, tælandi
dansmeyjum og söngdísum, og hinu dáðlausa ástarlífi hinna austurlenzku konunga. En
frá öllu þessu er sagt með svo saklausri einfeldni, að engin óspillt tilfinning getur hneykslazt
á því. Eins kann sumum að hætta við, að taka einungis eftir hinu óstjórnlega í ímynduninni,
þar sem ræðir um risa, anda og ýmsar stórkostlegar hugsmíðar, sem eiga skylt við hið indverska
hugmyndalíf og jafnvel hina fornu trú forfeðra vorra. Særingar, álögur, galdramenn og
óumflýjanleg forlög koma þar fyrir eins og í frásögum vorum, og hvet getur lesið um hinar
stórkostlegu sjónhverfingar svo, að honum detti ekki í hug ferð Þórs til Útgarða-Loka? En
hið kynlega og töfralega ræður aldrei svo miklu, að hin andlega þýðing komi ekki fullkomlega
í ljós, og hver sem les með athygli getur ekki misst sjónar á hinni siðferðislegu stefnu,
sem er hin sanna sál og líf frásagna þessara.
Þegar sögur þessar mynduðust, var berserksgangurinn farinn af átrúendum Mahómets
og komin mannúð og menntun í stað harðfengi og grimmdar, því er þar mest lofað: mildi,
réttlæti og göfuglyndi. Í þessu eru þeir kalífinn Harún Alrasjid, og Salómon konungur andanna
teknir til fyrirmyndar. Í forlögum mannanna, svo flókin sem þau virðast vera og full
af mótsögnum, lýsir sér jafnan stjórn guðs, með réttlæti og miskunnsemi; en hið arabiska þjóðerni
kemur fram í því, hvað lífsþekkingu og skynsamlegri lífsnautn er þar haldið fram. Þúsund
og ein nótt lýsir heimslífi þeirra, eins og Kóraninn lýsir trúarlífi þeirra. Frásagan er skýr,
einföld og lifandi, og sögunum aðdáanlega niður skipað; þær eru eins og marglitar perlur,
sem dregnar eru upp á mjóan þráð. Sögunum er svo skipt, að þær hætta í hvert skipti, þar
sem forvitni lesandans er mest, svo hann hlýtur að halda áfram eins og sá, sem villist inn í
inndælan skóg og fær ekki af sér að snúa aftur, heldur gengur áfram í unaðssamri leiðslu.
Ímyndunin leikur sér þar eins og barn, jafnt að hinu ógurlegasta sem hinu inndælasta, og
sökkvir sér í djúp sinnar eigin auðlegðar, en alvara vizkunnar og reynslunnar er annars vegar
og bendir á hverfulleik og fallvelti lífsins, og sýnir ætíð, hvernig hið góða sigrast á öllu,
og hið illa á sjálfu sér.
STEINGRÍMUR THORSTEINSSON
INNGANGUR
Í NAFNI guðs hins miskunnsama, líknarfulla. Dýrð sje guði konunginum,
gjafaranum góðra hluta, skapara heimsins, sem uppreist hefur
himininn án stoða og breitt út jörðina sem ábreiðu. Friður og blessun
sé með heilsuboðanum, vorum drottni og herra Mahómet og þeim, sem
hans eru; blessun og friður æ og ævinlega, allt til efsta dags.
Að svo fyrirmæltu víkjum vér til efnisins. Ævi fyrri kynslóða er fróðleg
fyrir seinni menn og ber manninum að taka eftir forlögum annarra
og hafa sér til eftirdæmis eða viðvörunar. Skal hann hyggja að sögu hinna
fyrri þjóða og því, sem drifið hefur á daga þeirra, og vera af hjarta lítillátur.
Lofaður sé algjörleiki þess, sem svo hefur stýrt sögu fyrri tíða og
manna, að hún er orðin hinum seinni til fróðleiks. Þess konar eru líka
frásagnirnar og hin kynlegu ævintýri í Þúsund og einni nótt.
Það er segin saga — en einn guð er alvitur, alvís, almáttugur og algóður
— að einu sinni hafi í fyrndinni verið konungur yfir Indlandi og Kína;
hafði hann fjölda hermanna og varðmanna, þegna og þjóna. Þótti hann
umfram alla konunga á sinni öld, og var af ætt Sassaníða, þeirra er í
fornöld réðu yfir Persíu; hann átti tvo sonu, var annar fullorðinn en
hinn unglingur. Voru báðir kóngssynir riddaralegir, og þó einkum hinn
eldri, er Sjarjar hét og erfa átti ríki að konungi liðnum. Hann stýrði ríki
sínu svo réttvíslega, að allir þegnar hans unnu honum hugástum. Yngri
bróðirinn Sjasenan átti ekkert tilkall til nokkurs hluta af ríkinu, eftir því
sem lög voru til, og varð hann því að vera metorðalaus. Lék honum samt
engin öfund á láni bróður síns, og reyndi hann á allar lundir að vera honum
að skapi. Varð Sjarjar honum enn vinveittari fyrir þetta, því honum
hafði jafnan verið hlýtt til bróður síns, svo að hann lét af hendi við hann
konungsríkið Samarkand, og fór Sjasenan þangað óðara.
Báðir bræðurnir stýrðu nú löndum í rúm tíu ár, vel og réttvíslega, þegnum
sínum til heilla og hamingju. Þá varð hinum eldra hugur á að finna
bróður sinn. Ráðgaðist hann því jafnskjótt um þetta við stórvezír sinn,
eða æðsta ráðgjafa, og bauð honum því næst að búast til ferðar til Samarkand.
Lét hann velja til dýrustu gjafir, ágæta hesta með gullbúin reiðtygi,
alsett gimsteinum, egipzka riddara, fríðar ambáttir og kostuleg klæði og
skrifaði bróður sínum til, hversu mjög hann þráði hans fund. Innsiglaði
hann bréfið og fékk vezírnum ásamt gjöfunum og lagði ríkt á við hann að
flýta sér, bæði á þangaðferðinni og heimleiðinni. Vezírinn svaraði: „Ég
heyri og hlýði,“ bjó sig síðan til ferða og varð tilbúinn á þriðja degi. En á
fjórða degi tók hann orlof af Sjarjar og lagði með fjölmenna sveit út á
öræfi og óbyggðir. Fór hann dagfari og náttfari, og er hann kom í námunda
við aðsetursstað eins af undirkonungum Sjarjars, þá kom hann til
móts við vezírinn með dýrindis gjafir í gulli og silfri og hélt honum veizlu
í þrjá daga, svo að uppfylltist boðorð spámannsins. Á fjórða degi fylgdi
hann vezírnum eina dagleið og skildu þeir að svo búnu. Fór vezírinn leiðar
sinnar unz hann kom í grennd við Samarkand; gerði hann þá boð á undan
sér, til þess að láta Sjasenan vita um komu sína. Reið sendimaður inn í
borgina og lét vísa sér á höll konungsins, og er hann náði hans fundi,
kyssti hann jörðina frammi fyrir fótum hans og sagði að vezír bróður hans
væri á leiðinni og farinn að nálgast. Bauð þá Sjasenan óðara æðstu hirðmönnum
og stórhöfðingjum ríkisins að fara eina dagleið til móts við hann.
Þeir gerðu svo, og er þeir fundu vezírinn, heilsuðu þeir honum og gengu
með ístöðum hans alla leið til borgarinnar. Gekk vezírinn þar fyrir konung,
heilsaði honum og beiddi honum guðs hjálpræðis og kyssti jörðina
frammi fyrir fótum hans og sagði honum, að bróðir hans beiddi hann að
finna sig. Rétti hann honum þá sjálft bréfið, en konungur tók við því og
las, og svaraði því, að hann væri fús að taka boði bróður síns. „En ekki
fer ég fyrr,“ þessum orðum mælti hann til vezírsins, „en þú hefur gist mig
í þrjá daga.“ Vísaði hann honum þá á höll eina til íbúðar, gaf öllum vín
og vistir og veitti stórmannlega. Liðu svo þrír dagar, en á fjórða degi fór
konungur að búa sig til ferðar og aflaði góðra gjafa, hæfandi tign bróður
hans. En er konungur var tilbúinn, sendi hann tjöld sín, múlasna og
úlfalda á undan sér út úr borginni, fól vezír sínum ríkisstjórnina á hendur
í fjarveru sinni; lagði hann svo af stað frá aðsetursborg sinni. En um
miðnætti hugkvæmdist honum, að sér hefði legizt nokkuð eftir í höllinni,
sem hann þurfti að gera; sneri hann því aftur um hæl til hallarinnar og
flýtti sér. Fór hann þangað einn og læddist sem hljóðlegast um herbergi
sín, og er hann kom að rekkju sinni, sá hann að drottningin, sem hann
unni hugástum, og svartur þræll lágu þar saman í fasta svefni. Honum
sortnaði fyrir augum við sjón þessa. Hann stóð grafkyrr allra snöggvast
og starði á þetta, eins og hann tryði ekki sínum eigin augum. En er hann
var genginn úr skugga um það, segir hann við sjálfan sig: „Varla hef ég
snúið bakinu við höll minni, og meðan ég enn er undir múrum Samarkands,
dirfast menn að svívirða mig svona! Upp á hverju ætli þessi kvenskratti
taki, þegar ég er kominn til bróður míns? En ekki skal glæpur þinn
óhegndur vera, flagðið þitt!“ Svalaði konungur ofsabræði sinni þegar í
stað, brá sverðinu og svipti báðum úr svefni í dauða, fleygði því næst
hverju líkinu ofan á annað út um glugga ofan í gryfju eina, sem grafin
var kringum höllina, og fór síðan eins og hann var kominn.
Þegar hann var kominn til föruneytis síns, bauð hann því að taka sig
upp, en nefndi ekki á nafn við nokkurn mann, hvað í hafði skorizt. Urðu
menn skjótbúnir og varla kominn dagur, þegar lestin fór af stað með
bumbnahljóm og lúðraþyt og alls konar hljóðfæraslætti, svo að öllum
varð skemmt nema konunginum. Hann gerðist þunglyndur út af ótryggð
drottningar sinnar og rættist aldrei af honum alla ferðina. Nálægt höfuðborg
Indlands mætti hann Sjarjar soldáni; kom hann á móti honum með
alla hirð sína og tók við honum báðum höndum. Stigu bræðurnir báðir
af baki og féllust í faðma og fóru ekki á bak aftur fyrr en þeir höfðu sýnt
hvor öðrum mikil vinahót og ástúðleik; æpti ótölulegur manngrúi fagnaðarópi
meðan þeir riðu til borgarinnar. Var hún hátíðlega skreytt eftir
boði soldáns; er það siður við slík tækifæri í Austurlöndum, að kaupmenn
setja fram til sýnis hinn fegursta varning, láta mála hús sín og tjalda yfir
borgarstræti. Fylgdi soldán bróður sínum um borgina í höll eina, sem
hann hafði ætlað honum. Var hún áföst við höll sjálfs hans og aldingarður
á milli; var höllin þeim mun skrautlegri sem hún líka annars jafnaðarlega
var höfð til hátíða og hirðskemmtana og nú nýlega prýdd með mestu
viðhöfn. Skyldi Sjarjar þar við bróður sinn, svo að hann hefði tíma til að
taka laugar og skipta um klæði; en er Sjasenan var búinn að því, fór hann
til hans aftur. Settust þeir þá í legubekk, en hirðmennirnir stóðu álengdar
með lotningu; ræddu konungarnir þá margt, sem verða má, þegar tveir
bræður, sem alúðarvinir eru, hittast eftir langvinnar fjarvistir. En er tími
var kominn til kvöldverðar, borðuðu þeir saman og sátu á tali langt fram
á nótt, þangað til Sjarjar fór, svo bróðir hans gæti hvílt sig. Hafi nú
harmur Sjasenans sefazt nokkuð við samfundi og viðurtal þeirra bræðranna,
þá er hitt víst, að hann ýfðist á ný. Honum kom ekki dúr á auga þó
hann legðist fyrir, því í stað svefnsins stríddu á hann beisklegar hugleiðingar
út af ótryggð drottningarinnar. En er hann gat ekki sofnað, reis
hann upp aftur og gaf nú hryggð sinni svo algerlega tauminn, að soldáni
gat ekki dulizt um morguninn, hvað raunalegur og bleikur hann var í
yfirbragði. Fór hann að velta fyrir sér, hvað valda mundi þessari hugsýki,
og með því að hann gat ekki ásakað sjálfan sig um neitt, hvernig
hann hefði tekið Samarkands-konunginum og farið með hann, þá hélt
hann það kæmi til af fjarveru hans úr ríkjum sínum. Lét hann því daginn
eftir fá honum nokkuð af gjöfum þeim, er honum voru ætlaðar og
valdar voru af því, sem Indland á til dýrast og sjaldgæfast, svo að hann
gæti farið heim til Samarkands, þegar honum litist. En allt fyrir það leitaðist
hann við að hafa af fyrir honum með nýjum skemmtunum á degi
hverjum.
Soldán sat nú á sér nokkra stund og stillti sig um að spyrja bróður
sinn, hvað að honum gengi, þangað til hann segir einn dag: „Ég sé það,
bróðir, hvað þú ert sárhryggur og bliknar upp dag frá degi.“ — „Ég
bý yfir stórri hugraun“, svarar hann, en skýrði soldáni ekkert frá því,
sem hann hafði áskynja orðið um níðingsskap drottningar sinnar. Soldán
hafði efnt til stórkostlegrar veiðifarar og bauð bróður sínum til hennar,
en hann barði við heilsulasleik sínum og gekk soldán ekki frekara á hann
um það, heldur lét hann gera sem honum líkaði. Fór því Sjarjar einn
með hirð sinni að skemmta sér við veiðarnar, og sem hann var farinn,
gekk Sjasenan til herbergis nokkurs, sem vissi út að aldingarðinum, og
settist þar við glugga. Var hvergi huggunar von, ef ekki væri þar, því
garðurinn var inndælisfagur og kvað við af kliði ótölulegs fuglagrúa í
laufi og forsælu trjánna og runnanna. En hann leit varla við garðinum,
heldur mændi augum til himins, biðjandi huggunar í raunum sínum.
Svo sturlaður sem hann var af harminum, þá duldist honum samt ekki
eitt atvik og vakti það fljótt athygli hans; það lukust semsé skyndilega
upp leynidyr á höll bróður hans og gengu þar út tuttugu konur og
drottningin mitt á meðal þeirra; var hún auðþekkt á limaburði sínum.
Hélt hún að konungurinn frá Samarkand hefði farið á veiðarnar líka,
gekk því hvergi smeik inn undir gluggana, þar sem hann sat og var að
horfa á alltsaman óséður. Sá hann þá að fylgidrósir drottningar, til þess
að allt væri sem frjálslegast, tóku af sér andlitsblæjurnar og fóru úr hinum
síðu klæðum, sem voru utan yfir stuttklæðunum og drógust á eftir.
En hreint varð hann hissa, er hann sá tíu kolsvarta þræla í þessum söfnuði,
þar sem hann hélt að væru tómar konur. Hver þræll kaus sér lagskonu
og drottningin sat ekki heldur hjá; hún skellti saman lófunum og
kallaði: „Masúð! Masúð!“ og í sama vetfangi stökk svertingi einn ofan
úr tré, hljóp í fangið á drottningu og vafði hana að sér með flýruskap.
Eins gerði hitt fólkið hvað eftir annað og var þar með kjassi og blíðulátum
fram á miðnætti; því næst baðaði það sig í stórri laugardæld, sem
var einhver hin mesta prýði aldingarðsins, fór aftur í fötin og svo inn í
höllina um leynidyrnar. En Masúð var kominn að utan yfir garðsvegginn
og fór sama veg burt. Af því nú að konungurinn frá Samarkand
sá þetta með eigin augum, varð hann næsta hugsandi. „Það veit Allah“,
segir hann við sjálfan sig, „að það var rangt af mér, að gera svo mikið
úr óláni mínu; þetta liggur svo fyrir öllum einhvern tíma, fyrst soldáninn
hann bróðir minn kemst ekki hjá því, sem er voldugastur konungur
í heimi. En hvílíkur aumingjaháttur er það, að láta þetta ganga svo
nærri sér? Ég skal ekki gera mér lífið svo þungbært fyrir þetta slys, sem
er svo almennt.“ Hann setti það ekki heldur stundu lengur fyrir sig, og
lét nú bera á borð fyrir sig, því ekki vildi hann eta kvöldverð meðan
að fram fór leikurinn fyrir utan gluggann hjá honum. Borðaði hann nú
með betri lyst en nokkurn tíma fyrr, síðan hann fór frá Samarkand, og
hlýddi jafnvel með ánægju á sönginn og hljóðfærasláttinn yfir borðum.
Var hann í bezta skapi næstu dagana eftir þetta, og er hann heyrði, að
soldán væri heim kominn, gekk hann á móti honum með glöðu yfirbragði
og heilsaði honum.
Sjarjar tók ekki í fyrstu eftir þessum umskiptum og ætlaði að eins
að kvarta yfir því við bróður sinn í allri vinsemd, að hann hefði ekki
farið með sér á veiðarnar, lét hann því ekki ná að tala, en fór að segja
honum, hvílíkan fjölda hann hefði drepið, bæði af hjörtum og öðrum
dýrum og hvað vel hann hefði skemmt sér. Sjasenan hlýddi á með athygli
og tók svo loksins sjálfur til máls; voru honum nú ekki skapþyngslin
að meini og sagði hann margt kýmilegt og skrítið, því hann var,
vel fyrirkallaður. Hafði soldán búizt við að hitta hann í sama skapi og
þegar þeir kvöddust og varð sárfeginn að sjá hann svo glaðan. „Bróðir
minn!“ segir hann, „þegar við skildum, varstu bleikur í andliti, en nú
hefurðu fengið fullkominn heilbrigðislit. Guði sé lof fyrir þessa breytingu,
sem orðið hefur í fjarveru minni. En einnar bænar verð ég að
biðja þig og ég særi þig að veita mér hana.“ „Hvers ætti ég að synja
þér“, segir konungurinn frá Samarkand, „þú átt yfir Sjasenan að segja;
seg þú til, mér er ótt um að heyra bæn þína.“ „Alltaf meðan þú hefur
dvalið hér við hirðina“, segir Sjarjar, „hefurðu verið þjáður af megnu
þunglyndi og leitaðist ég við að hafa það af þér með allskonar skemmtunum.
Ég gerði mér í grun, að þér félli þungt að dvelja fjarvistum úr
landi þínu og jafnframt mundu ástir valda nokkru og það væri aðalorsök
trega þíns, að þú saknaðir drottningarinnar í Samarkand, því þú munt
hafa kosið þér hana afbragðs fríða. Veit ég að vísu ekki, hvort ég á kollgátuna,
en því hef ég ekki viljað ganga á þig, að ég var hræddur um
að þér kynni að þykja fyrir. En nú sé ég, nýkominn heim frá veiðunum,
að þú leikur við hvern þinn fingur og hef ég þó ekkert stuðlað
til þess. Ég ætla því að biðja þig að segja mér, hvers vegna þú varst svo
hryggur og ert það nú ekki framar.“ Konungurinn frá Samarkand þagði
nokkra stund hugsandi, eins og hann vissi ekki, hverju svara skyldi;
loksins tók hann þannig til orða: „Þú ert soldán minn og herra, en
hlífðu mér við að gera grein fyrir þessu.“ „Nei, bróðir minn!“ svarar
soldán, „þú verður að gera það nú þegar, það er ósk mín, þú mátt ekki
neita mér um hana.“ „Jæja þá,“ segir Sjasenan, sem gat nú ekki lengur
staðið af sér beiðni bróður síns; „verði þá þinn vilji!“ Því næst sagði
hann honum frá ótryggð drottningarinnar í Samarkand og lauk svo sögunni:
„Þetta olli þunglyndi mínu; var mér láandi þó ég bugaðist af
því?“ „Skelfileg saga er þetta, bróðir minn!“ kallaði soldán upp og var
auðheyrt að hann samhryggðist af hjarta. „Ég lofa þig fyrir refsinguna
á þeim, sem glæpinn drýgðu og misgerðu svo stórlega við þig. Það ætti
enginn að lá þér; það var aldrei nema maklegt og hefði ég líklega haft
minni stillingu í þínum sporum; ég hefði ekki látið mér nægja líf einnar
konu, og hefði ég ef til vill drepið þúsund til hefndar. Nú þykir mér
engin furða þó illa lægi á þér, fyrst tildrögin voru svona sárgrætileg.
Drottinn minn, hvílík forlög! ég trúi því ekki, að neinum hafi viljað slíkt
ólán til, nema þér. En lofaður veri guð, að hann hefur sent þér huggun;
mun hún víst af einhverju góðu getin og ætla ég að biðja þig að trúa mér
fyrir því líka.“ Var Sjasenan tregur til þess, því bróður hans var málið
skylt, en varð þó að láta eftir þrábeiðni hans. „Ég hlýði, fyrst það er eindreginn
vilji þinn,“ sagði hann, „en hræddur er ég um að auðsveipni mín
geri þér enn meiri skapraun en mín var. En þú verður að eiga það upp á
sjálfan þig, fyrst þú neyðir mig til að koma því upp, sem ég ella mundi
leynt hafa með eilífri þagmælsku.“ „Þú gerir ekki annað en æsa forvitni
mína,“ greip Sjarjar fram í, „segðu mér sem fljótast þetta launungarmál,
hvernig svo sem það er.“ Konungurinn frá Samarkand gat nú ekki færzt
lengur undan og sagði honum allt út í hörgul, sem hann hafði séð til svertingjanna
dulklæddu og drottningarinnar og hans Masúðs í aldingarðinum
og lauk hann sögunni með þessum orðum: „Þegar ég hafði verið sjónarvottur
að þessari svívirðingu, sannfærðist ég um það, að allar konur hafa
þessa tilhneigingu af náttúrunni og geta ekki staðið á móti henni. Fannst
mér þá heimska að láta hugarró sína vera komna undir trúleika þeirra.
Hugsaði ég mál þetta enn betur og varð sú niðurstaðan, að ég sá ekki
annað vænna en að huggast; það var reyndar ekki tekið út með sældinni,
en samt heppnaðist mér það og vildi ég að þú gerðir að mínu dæmi.“
Ekki leizt soldáni á heilræði þetta, heldur varð hann hamslaus og
mælti: „Drottningin á Indlandi gat þá haft svo fúlan níðingsskap í
frammi; nei, bróðir minn! ég trúi því ekki nema ég sjái það með mínum
eigin augum; þér hefur missýnzt og þetta er svo mikið vandamál, að ég
verð að ganga úr öllum skugga um það.“ „Hægast er það,“ segir Sjasenan,
þarft ekki annað en að búast til nýrrar veiðiferðar og þegar við erum
komnir út úr borginni með hirð okkar og fylgdarliði, látum við fyrirberast
í tjöldum okkar, förum svo þegar nátta tekur einsamlir til herbergja
minna í höllinni, og skal ég ábyrgjast, að þú næsta dag sér það,
sem ég sá.“ Soldán féllst á vélræðið og bauð mönnum að búast til nýrrar
veiðifarar; var á tilteknum tíma búið að tjalda á fyrirskipuðum tjaldstað.
Daginn eftir fóru báðir konungarnir þangað út úr borginni með föruneyti
sínu og voru þar um nóttina. Kallaði Sjarjar á stórvezírinn og bauð
honum að vera í sinn stað, meðan hann væri í burtu, og sleppa engum
manni úr tjöldunum, hvað sem fyrir væri borið, en ekkert lét hann uppi
við hann um áform sitt. Stigu síðan báðir konungarnir á bak og riðu innan
um tjöldin í dularbúningi heim í borgina. Fóru þeir síðan til hallarinnar,
sem Sjasenan hafði til íbúðar, og lögðust þar til svefns; um morguninn
lá vel á þeim og settust þeir við gluggann, þar sem Sjasenan hafði séð
aðfarirnar í aldingarðinum. Sátu þeir þar góða stund í morgunkælunni
og ræddust við; varð þeim oft litið á meðan til leynidyranna á höllinni.
Loksins lukust þær upp, og gekk út drottningin með ambáttum sínum og
tíu svertingjum dulklæddum, rétt eins og í fyrra skiptið. Hún kallaði á
Masúð og er óþarfi að orðlengja það frekara, að soldán sá meira en nóg
til þess, að hann sannfærðist um svívirðingu sína og ólán. „Guð minn!“
kallaði hann upp, „hvílíkur níðingsskapur, hvílík andstyggð. Að drottning
slíks konungs, sem ég er, skuli geta haft sig til slíkrar endemis óhæfu!
Hver konungur getur talið sig fullsælan, þegar annað eins hefur drifið
á daga hans? Bróðir minn, segjum skilið við veröldina, því öll æra og trú
er þaðan horfin. Smjaðri hún á brjóst, þá svíkur hún á bak. Fyrirlátum
ríki og konungdóm, köstum okkur á bak öllum hégóma, sem við lifum
í, og förum í önnur lönd til þess að leyna sjálfum okkur og óláni okkar.“
Sjasenan geðjaðist reyndar ekki að áformi þessu, en þorði ekki í móti
að mæla; svo var bróðir hans óður. „Ég veit engan vilja annan en þinn,
bróðir!“ anzaði hann soldáninum, „og ég er reiðubúinn að fylgja þér í
öllu. En lofaðu mér því að snúa heim á leið aftur, þegar við finnum einn,
sem ólánssamari er en við.“ „Því lofa ég,“ segir soldán, „ég efast um að
það heppnist.“ „Þá er ég annarrar trúar,“ segir konungurinn frá Samarkand,
„og þurfum við, ef til vill, ekki að fara svo langt.“ Fóru þeir nú
úr höllinni með leynd og voru að tala um þetta og fóru aðra leið en þeir
voru komnir. Héldu þeir áfram meðan bjart var, og voru fyrstu nóttina
undir trjám nokkrum. Stóðu þeir upp í aftureldingu og fóru eftir sama
vegi, þangað til þeir komu á fagurt engi fram með sjávarströnd; stóðu
þar stöku tré mikil og þéttlaufguð. Settust þeir niður undir einu þeirra
og voru að tala saman um ótryggð drottninga sinna. Höfðu þeir þar
skamma stund setið, þegar þeir heyrðu af hafi, ekki allfjarri, óttalega
skruðninga og hræðilegt öskur, og urðu þeir við það mjög felmtsfullir.
Sjórinn klofnaði í sundur og reis þar upp ógurlega stór strókur kolsvartur,
og svo hár, að hann tók til himins. Við sjón þessa brá þeim enn meira og
spruttu þeir þá upp og klifruðust upp í trétoppinn; leizt þeim þar vera
bezt fylgsni. Varla voru þeir komnir upp þangað, þegar þeir sáu, að strókurinn
færðist inn að landi eftir sjónum; gátu þeir ennþá ekki skynjað,
hvers kyns var, en urðu þess brátt vísari, því þar var kominn einn af öndum
þeim, sem fullir eru af ergi og skelmisskap, og eru svarnir óvinir
mannanna. Var hann í líki óskaplegs risa, svartur og afskræmislegur og
bar á höfðinu stóra glerkistu læsta með fjórum stállásum. Fór hann með
hana upp á engið og lagði hana niður við tréð, sem báðir konungarnir
höfðu falið sig í; þóttust þeir nú sjá sér opinn dauðann vísan. Andinn
settist hjá glerkistunni og er hann hafði lokið henni upp með fjórum
lyklum, sem héngu við belti hans, þá kom upp úr henni hlaðbúin kona
tignarleg í vexti og forkunnar fríð. Setti óvætturinn hana við hlið sér
og tók til orða: „Ó, þú hin algjörvasta meðal allra kvenna, sem aðdáanlegar
þykja fyrir fríðleiks sakir, yndislega vera, þig strauk ég með á heiðursdegi
þínum og hef síðan trúlega elskað; viltu lofa mér að sofa hjá þér
ofurlitla stund?“
Að því mættu drap andinn sínum tröllslega hausi niður í kjöltu konunnar
og teygði úr sér sem hann var langur til, svo að fæturnir tóku ofan
í sjávarmál, og rétt samstundis tók hann að hrjóta svo gríðarlega að allt
ætlaði ofan að keyra. Þá vildi svo til að konan fagra leit upp fyrir sig, og
óðara en hún varð vör við báða bræðurna uppi í trénu, gerði hún þeim
bendingu, að þeir mættu koma ofan, en skyldu fara sem hljóðlegast. Datt
þeim heldur en ekki ketill í eld, er þeir sáu sig fundna; bentu því með
bænarsvip, að þeir mættu vera kyrrir í fylgsninu. En konan lagði höfuðið
á andanum varlega niður á jörðina, stóð upp og mælti í hljóði, en þó
reiðilega: „Komið þið ofan til mín; ekki er annað vænna.“ Þeir gerðu
henni hræðslu sína skiljanlega með bendingum, en það hjálpaði ekki hót.
„Komið þið,“ sagði hún enn á ný, „og ef þið ekki gegnið þegar í stað, þá
skal ég vekja hann sjálf og láta hann drepa ykkur.“ Þegar bræðurnir
heyrðu þessi ógnunaryrði, þorðu þeir ekki annað en hlýða og renndu sér
ofan sem gætilegast, svo andinn skyldi ekki vakna. En er þeir voru komnir
ofan, leiddi konan þá við hönd sér á einn afvikinn stað undir trjánum;
þar bauð hún þeim ástaratlot sín með blíðu, en er þeir vildu ekki til
leiðast, hótaði hún þeim á ný; sáu þeir ekki annað sýnna en að gefa sig.
Þegar góð stund var liðin og hún ætlaði til andans aftur, heimtaði hún
innsiglishringana af konungunum, sem þeir höfðu á hendinni, og er hún
hafði tekið við þeim, tók hún upp úr skríni sínu snúru eina alsetta margvíslegum
hringum og sýndi þeim og spurði, hvort þeir vissu, hvað hringarnir
ættu að þýða. „Nei,“ sögðu bræðurnir, „þú munt bezt geta leyst úr
því sjálf.“ Þá mælti hún: „Allir þessir hringar eru af karlmönnum, sem
hafa hjálpað mér til að leika á gætni og varhyggð þessa viðbjóðslega
anda. Ég geymi hringana til menja og hérna eru þeir níutíu og átta, og
bað ég um hringana ykkar til að fylla hundraðið. Svona hefur mér tekizt
að hafa samfarir við hundrað karlmenn og andinn ekki fengið aðgert.
Má hann upp á það að gera, læsa mig niður í glerkistuna eins og honum
líkar og hylja mig á mararbotni; aldrei hætti ég að fara í kringum hann.
Af þessu getið þið séð fram á, að enginn kvongaður maður eða elskhugi
þarf að hugsa til að tálma því, sem kvenmaður hefur tekið í sig. Karlmönnunum
væri nær að gefa kvenfólkinu lausari tauminn; þá kynni það
heldur að lagast.“ Að svo mæltu smeygði konan hringunum upp á snúruna,
settist í sitt fyrra sæti og hóf upp í kjöltu sína höfuðið á andanum,
sem hraut í fasta svefni, en konungunum benti hún að hafa sig á burt.
Þeir fóru nú sama veg og þeir voru komnir, og er andinn og fallega
konan voru komin í hvarf, mælti Sjarjar: „Nú, nú, bróðir! hvernig lízt
þér á ævintýrið að tarna? Er hún ekki einstakt tryggðablóð, konan andans
þess arna? Geturðu borið á móti því, að ekkert kemst til jafns við kvennavélar?“
„Það er nú mála sannast, bróðir minn!“ anzaði konungurinn frá
Samarkand. „Þú verður líka að vera mér samdóma um það,“ mælti soldán
ennfremur, „að andinn er enn þá verr farinn og brjóstumkennanlegri en
við. Höfum við nú fundið það, sem við leituðum að; látum okkur því
halda heim í lönd okkar og þessa reynslu ekki aftra okkur frá nýju kvonfangi.
Ég veit fyrir mig, hvernig ég skal fara að koma í veg fyrir tryggðarof
við mig. Skal ég ekki eyða að því fleirum orðum, en þú munt spyrja
það einhvern tíma og skal ég ábyrgjast, að þú gerir að mínu dæmi.“
Héldu þeir nú báðir heimleiðis og komu aftur á tjaldstaðinn að áliðinni
nótt hins þriðja dags, síðan þeir fóru. En er koma soldáns spurðist, gengu
hirðmennirnir fyrir tjald hans með morgunsárinu. Hann bauð þeim inn
að ganga, fagnaði þeim venju betur og sæmdi alla gjöfum. En er hann
hafði kunngjört, að hann ætlaði ekki lengra að fara, bauð hann mönnum
að stíga á bak, og hvarf í skyndi til hallar sinnar. Þegar þangað var komið,
flýtti hann sér til herbergis drottningarinnar, lét setja hana í fjötra og
binda fyrir augu henni, fékk hana síðan vezírnum og skipaði honum að
láta kyrkja hana. Hlýddi vezírinn því og spurði ekki að, hvað hún hefði
misgert; en soldán var svo óður, að hann lét sér ekki þetta nægja, heldur
hjó hann sjálfur höfuðið af öllum hirðmeyjum drottningarinnar.
Af því hann nú þóttist sannfærður um, að engin kona væri skírlíf til,
þá ásetti hann sér eftir þessa grimmilegu refsingu að kvongast þaðan í frá
einungis til einnar nætur og koma í veg fyrir allan ótrúleik með því að
láta kyrkja hverja konu morguninn eftir brúðkaupið. Hann sór þess dýran
eið, að láta lög þessi ganga í gildi þegar kóngurinn frá Samarkand væri
farinn; var þess ekki langt að bíða, að hann fór heim sæmdur hinum
dýrustu gjöfum. En er hann var farinn, bauð Sjarjar stórvezírnum að
færa sér dóttur einhvers herforingja sinna, og skyldi hún verða kona hans.
Vezírinn hlýddi. Morguninn eftir skilaði soldán honum henni aftur og
skipaði honum að lífláta hana og leita upp aðra konu handa sér til næstu
nætur.
[1011.png: Sjerade og Dinarsade]
Hvað mikið sem vezírinn hryllti við að framkvæma slíkt boð, var
honum samt nauðugur einn kostur að hlýða, því hann var soldáninum
herra sínum um blinda hlýðni skyldugur. Færði hann honum því dóttur
eins af hinum óæðri embættismönnum og hlaut hún sömuleiðis að deyja
morguninn eftir. Því næst kom dóttir eins borgara, og hver dagurinn
sá eina nýgifta og eina líflátna. Þegar þessi guðlausa grimmd spurðist um
höfuðborgina, urðu allir dauðhræddir og heyrðust ekki nema hljóð og
harmalæti. Ýmist harmaði einhver faðirinn missi dóttur sinnar, eða ástrík
móðir stundi af kvíða, að sama lægi fyrir dóttur sinni. Og þar kom, að
allir þegnar soldáns bölvuðu honum, sem áður hafði hlotið tóma sæmd
og sigur.
Nú átti stórvezírinn, sem var nauðugt verkfæri í hendi óréttvísinnar,
tvær dætur; hét hin eldri Sjerasade, en hin yngri Dínarsade. Hafði hin
yngri að vísu marga góða kosti til að bera, en hin var gædd þeirri hugprýði,
sem fágæt er með konum, frábærum vitsmunum og aðdáanlegri
dómgreind. Hafði hún lesið margs konar bækur, fullar af sögum fyrri
konunga og kynslóða og dregið að sér eitthvað þúsund bindi af þess
kyns ritum og kvæðabókum. Hún orti betri vísur en þjóðfrægustu skáld
á hennar tíma, hafði hún og stundað heimspeki og lækningar og heppnazt
vel. Auk þess var hún stálminnug og gleymdi engu, sem hún hafði
lesið einu sinni; en óbifandi kvendyggð var eins og kóróna allra hennar
afbragðs kosta.
Vezírinn unni þessari ágætu dóttur sinni hugástum. Það var einhverju
sinni að hún sat á tali við hann og sagði: „Hvað kemur til þess, faðir
minn, að þú ert orðinn svo umbreyttur, svo gugginn og sorgbitinn? Svo
segir þó eitt af skáldunum okkar:
„Hugga þann sem hryggðin sker, hún ei stendur lengi; kviðinn hverfull
allt eins er, og ánægjunnar gengi.“
Þá sagði vezírinn henni upp alla söguna af viðskiptum þeirra soldáns,
en hún mælti: „Faðir minn, ég ætla í allri auðmýkt að biðja þig, að veita
mér mildilegast eina bæn.“ „Ég skal ekki synja þér hennar,“ segir vezírinn,
en rétt og skynsamleg verður hún sjálfsagt að vera.“ „Hana þá, faðir
minn“, segir hún, „gefðu mig soldáninum til eiginkonu; verð ég þá eitt
af tvennu líflátin og frelsa svo að minnsta kosti dóttur einhvers rétttrúaðs
manns frá dauða, eða mér verður lífs auðið og tekst að leysa allar aðrar
undan grimmd hans.“ Vezírinn greip fram í óttasleginn: „Guð hjálpi
mér, þú ert gengin frá vitinu barn! getur þú beðið mig að stofna þér
í slíkan háska, þegar þú veizt, að soldáninn hefur svarið, að hafa enga
konu nóttu lengur, heldur láta drepa þær að morgni í hvert skipti? Hefurðu
gleymt því, hvað leitt getur af svo fjarskalegu flasi?“ „Faðir minn!“
anzaði hin veglynda mær, ekki er ég í neinum vafa um háskann, en hitt
er það, að ég hræðist hann ekki. Deyi ég, þá dey ég við sæmd, og hafi ég
mitt fram, þá geri ég landi voru mikinn velgjörning.“ „Nei, nei,“ mælti
vezírinn, „hvernig sem þú leitast við að fá mig til að fallast á það, að þú
hleypir þér út í slíkan voða, þá er það ekki til neins, ég samþykki það
aldrei. Ef soldán skipaði mér að reka hnífinn í hjarta þitt, yrði ég að hlýða.
Hvílíkt skelfilegt verk er annað eins fyrir þann, sem er faðir! Þó þú sjálf
ekki hræðist dauða þinn, þá hlífstu samt við að gera mér þá dauðans skapraun
að flekka hendur mínar á blóði þínu.“ Allt fyrir þetta ítrekaði Sjerasade
bæn sína og mælti þá vezírinn: „Þú egnir mig til reiði með þrái þínu.
Því viltu hrapa viljandi í ógæfuna? Sá, sem ekki sér fyrir endann á háskalegri
fyrirtekt, hann má vara sig, að hún verði honum ekki um megn.
Ég er hræddur um, að það fari fyrir þér eins og asnanum, sem átti góða
daga, en þoldi það ekki.“ „Og hvaða slys henti asnann?“ spurði Sjerasade.
„Nú skaltu heyra“, mælti vezírinn og sagði eftirfylgjandi dæmisögu:
Asninn, uxinn og bóndinn
„Einusinni var ríkur kaupmaður, sem átti fjölda jarða og hafði þar
ógrynni af alls konar kvikfénaði. Flutti hann á eina af jörðum þessum
með konu og börnum og ætlaði að standa þar fyrir búsýslu sjálfur. Hann
skildi dýramál, en sá meinbugur var á gáfu þessari, að hann mátti engan
láta vita af því, og lá líf hans við. Mátti hann því ekki segja frá neinu,
sem hann komst að á þenna hátt. Hann hafði á heimili sínu einn uxa
og einn asna og stóðu þeir saman. Það var einn dag að hann var staddur
nærri þeim og skemmti sér við að horfa á leik barna sinna; heyrir hann
þá að uxinn segir við stallbróður sinn: „Mikil lánsskepna ert þú, að eiga
svona náðugt og hafa svo lítið að gera. Einn maður er útgefinn við að
stunda þig; hann þvær þig, færir þér sáldaða hafra og tærasta uppsprettuvatn.
Þú reynir það mest á þig, að bera hann húsbónda okkar, þegar hann
þarf að bregða sér bæjarleið; annars þyrftirðu aldrei að gera neitt. En ég
er látinn erja og sveitast, strita og streitast, og ég á eins illt og þú átt
gott. Óðara en miðnætti kemur, er mér beitt fyrir plóginn; verð ég að
draga hann liðlangan daginn og rista jarðveginn, og er það þvílíkt strit,
að ég verð stundum alveg uppgefinn og magnþrota. Þar á ofan er bóndinn
jafnt og stöðugt á eftir mér, lýr og lemur mig. Svírinn á mér er drepmeiddur
og skinnlaus af eilífum plógdrætti. Þegar ég nú er búinn að
þræla frá morgni til kvölds, þá snara þeir í mig skráþurru baunarusli og
hafa ekki einu sinni svo mikið við, að vinza úr því sandinn, eða þeir
gefa mér eitthvert fóður, sem ekki er betra. Þegar ég hef fengið fylli
mína af þessu hrakfóðri, þá verð ég að liggja í mykjunni á næturnar, og
er það yfirtak hörmunganna. Nú sérðu sjálfur hvort ég hef ekki ástæðu
til að öfunda þig.“
Asninn hlýddi á með spekt, meðan uxinn lét dæluna ganga, en er hann
var þagnaður, tók hann svo til orða: „Það er hvorttveggja að þú ert
heimskur kallaður, enda kafnarðu ekki undir nafni. Þú ert allt of einfaldur,
lætur þá fara með þig eins og þeim líkar og getur aldrei tekið
neitt hyggilegt til bragðs. Hvað hefur þú gott af svívirðingunni, sem þú
þolir? Þú brýtur þig í mola fyrir mennina, þeim til hægðarleika, gagns
og skemmtunar og þeir kunna þér engar þakkir fyrir. Þeir færu ekki
svona með þig, ef þú hefðir áræði að því skapi, sem þú hefur burði. Því
verðu þeim ekki að binda þig við jötuna? Því stangarðu ekki með hornunum?
Því stapparðu ekki með klaufunum og sýnir af þér reiði? Því
hræðirðu þá ekki með ógurlegu öskri? Náttúran hefur útbúið þig með
öllum tækjum til að afla þér virðingar og þú notar þér það ekki. Gefi
þeir þér vondar baunir og slæmt hey, þá fýldu grön yfir því. Ef þú
fer að mínum ráðum, muntu sjá að vel bregður við, og muntu þakka
mér fyrir heilræðin.“ Uxinn tók ráðum asnans feginshendi og kvað
hann hafa gert sér mikinn greiða. „Ég ætla“, segir hann, „að gera allt,
sem þú hefur sagt, og skaltu nú sjá, hvernig mér tekst.“ Því næst
þögnuðu þeir báðir, en kaupmaðurinn hafði heyrt hver orð, sem þeir
töluðu saman.
Daginn eftir kom bóndinn, leiddi uxann út úr húsi og beitti honum
fyrir plóginn eins og vant var. Uxinn hafði ekki gleymt ráði asnans
og var þenna dag fjarska óþekkur. En um kvöldið, þegar bóndinn kom
með hann að jötunni og ætlaði að binda hann eftir vanda, þá otaði hann
hornunum, reis upp á afturfæturna, gekk aftur á bak og gerði sig líklegan
til að reka bóndann undir, í fám orðum, hann fór í öllu að ráðum
asnans. Þegar bóndinn kom morguninn eftir og ætlaði að beita honum
fyrir plóginn, lágu baunirnar ósnertar í jötunni og hálmurinn, sem hann
hafði hrist þar niður kvöldið áður, en uxinn lá á gólfinu og blés mæðilega,
svo bóndinn hugði hann fárveikan. Hann kenndi í brjósti um uxann
og þóttist sjá, að ekki mundi til neins að þröngva honum til vinnu,
fór því til kaupmannsins og sagði honum, hvernig ástatt var. Skildi kaupmaðurinn,
að hér voru komin fram ráð asnans og vildi því refsa honum
sem maklegt var; skipaði hann bóndanum að hafa nú asnann í stað uxans
og gefa honum ekkert. Bóndinn gerði svo og varð asninn að draga
plóginn daglangt; féll honum það því þyngra sem hann var slíku óvanur,
og varð hann svo lúinn og lémagna, að hann varla gat staðið á löppunum;
þegar heim kom. En uxinn átti beztu daga á meðan; hann hafði lokið
úr jötunni og hvílt sig allan daginn. Var hann ákaflega glaður yfir því,
að hann skildi hafa farið að ráðum asnans, margblessaði hann fyrir lán
það, er hann hafði hjálpað honum til að öðlast og þakkaði honum fyrir,
er hann kom heim. Var þá asnanum svo gramt í geði út af meðferðinni
á sér, að hann anzaði engu. „Þetta ólán á ég upp á sjálfan mig,“ hugsaði
hann með sér, „ég átti svo gott og allt gekk mér að óskum. Ég hef sjálfur
kornið mér í þetta hörmulega ástand og mér er dauðinn vís, ef ég ekki
tek eitthvað til bragðs, sem dugar.“ Var hann þá svo yfirkominn af þreytu,
að hann hné hálfdauður niður fyrir framan jötuna.
„Þú fer að eins og asninn sá arna“, segir vezírinn við Sjerasade, „þú
stofnar þér í glötunina af ofviti þínu. Hlýddu mér og vertu kyrr. Sækstu
ekki eftir dauða þínum yfir forlög fram.“
„Faðir minn!“ mælti Sjerasade, „dæmisagan, sem þú sagðir mér, aftrar
alls ekki ásetningi mínum. Ég læt aldrei af að særa þig, þangað til þú
lætur eftir mér, að fara með mig til soldánsins, að ég verði eiginkona
hans.“ Þegar vezírinn sá að hún stóð svo fast á bæn sinni, mælti hann:
„Fyrst þú þverskallast svona með þrái þínu og einþykkni, þá neyðist ég
til að fara með þig eins og kaupmaðurinn, sem ég var að tala um, fór
eftir á með konuna sína. Því þegar hann komst að því, að asninn var
aumlega útleikinn, var honum forvitni á að heyra, hvernig orð færu milli
hans og uxans. Gekk hann því eftir kvöldverð út með konu sinni í tunglskininu
og settist niður rétt hjá þeim. Þegar hann kom, segir asninn við
uxann: „Heyrðu, bróðir! hvað ætlarðu að gera í fyrra málið, þegar bóndinn
kemur með gjöfina?“ Uxinn svaraði: „Þá ætla ég að fara öldungis
eins að og þú kenndir mér ráð til. Ég ætla að ganga aftur á bak, bjóða
honum hornin eins og í gær, gera mér upp veiki og láta sem ég sé í andarslitrunum.“
„Slepptu því,“ segir asninn, „það færi alveg með þig. Þegar
ég kom heim í kvöld, heyrði ég kaupmanninn, húsbónda okkar, segja
nokkuð, sem gerði mig dauðhræddan um þig.“ „Hvað heyrðirðu?“ spurði
uxinn áfjáður, „leyndu mig engu, asni minn góður!“ „Heyrðu þá“, segir
asninn, „húsbóndi okkar sagði við bóndann: „Fyrst uxinn étur ekki og
kemst ekki úr sporunum, þá skal slátra honum á morgun. Kjötið af honum
gefum við aumingjum í guðs þakka skyni, en á húðinni þurfum við
sjálfir að halda og skaltu fara með hana til sútarans. Gleymdu nú ekki
að segja slátraranum að koma.“ Mér er sjálfum annt um að þú lifir, og
við erum svo góðir vinir, að það væri ekki meira en skylt, að ég gerði
þig varan við og gæfi þér nýtt ráð. Þegar þeir færa þér baunirnar og muslið,
skaltu spretta upp og rífa það í þig með græðgi; þá ræður húsbóndinn
af því, að þér sé batnað og mun þá vafalaust taka dauðadóminn aftur;
gerirðu ekki þetta, þá ertu frá.“ Asninn hafði allt sitt fram með fortölum
þessum; uxinn varð dauðhræddur og baulaði af angist. En kaupmaður,
sem hlýtt hafði með athygli á allt samtalið, rak upp skellihlátur,
svo konan hans vissi ekki, hvaðan á sig stóð veðrið. Hún spurði, hvernig
á hlátrinum stæði, til þess að hún gæti tekið undir með manni sínum,
en kaupmaður lét hana skilja, að hún yrði að láta það vera sér nóg, að
heyra hann hlæja. „Nei, nei,“ sagði hún, „ég vil vita, að hverju þú hlær.“
„Ég má ekki láta það eftir þér“, sagði kaupmaður, „en svo mikið skal ég
þó segja þér, að ég hlæ að því, sem asninn okkar sagði við uxann; hitt
er launungarmál, sem ég má ekki gera þér uppskátt.“ „Og því ætli þú
megir það ekki?“ segir konan. „Því líf mitt liggur við, ef ég geri það“,
anzar kaupmaðurinn. „Þú ert að gera gabb að mér,“ mælti konan; „það
getur engin hæfa verið í því, sem þú ert að telja mér trú um. Ef þú ekki
lætur uppi þegar í stað, að hverju þú hlóst, og skorast undan að segja
mér, hvað asninn og uxinn töluðu saman, þá viti það guð almáttugur á
himnum, að ég segi allri sambúð slitið við þig.“ Að svo mæltu fór hún
inn, hnipraði sig saman út í horni og var hágrátandi alla nóttina. Svaf
nú maðurinn einn, en er hann sá um morguninn að hún var óhuggandi,
sagði hann: „Þú gerir illa við mig, að hryggjast svona; það er ekki þess
vert og það er eins lítilsvarðandi fyrir þig að vita, eins og það er mikilsvarðandi
fyrir mig að leyna því. Ég bið þig fyrir hvern mun: gleymdu
því.“ En konan svaraði: „Því fer svo fjarri, að ég geti gleymt því, að ég
skal aldrei hætta að gráta fyrr en þú seður forvitni mína.“ En kaupmaðurinn
sór og sárt við lagði: „Ég segi þér það satt: líf mitt liggur við,
ef ég læt undan áfergjuskapnum í þér.“ „Hljótist af því hvað sem guð
vill“, sagði hún, „ég fer aldrei ofan af því.“ „Ég sé það,“ mælti kaupmaður,
„að engin leið er að því að koma fyrir þig vitinu; ég sé það fyrir,
að þú vilt drepa þig með þrákelkni þinni; vil ég því kalla á börn þín, að
þau hafi þá hugfró að sjá þig einu sinni áður en þú deyr.“ Kallaði hann
þá á börnin og frændur og foreldra konu sinnar. En er allir voru komnir
og hann hafði sagt þeim frá öllum málavextum, lögðu þeir sig til að tala
sem snjallast, svo konunni skildist, að hún gerði rangt, að láta ekki af einþykkni
sinni. En hún daufheyrðist við öllu og kvaðst heldur vilja deyja
en láta undan manni sínum í þessu. Stoðaði það ekkert að foreldrar
hennar töldu um fyrir henni og sögðu að þetta stæði henni á engu, sem
hún vildi vita; hún vildi hvorki heyra það, né hlýða. Þegar börnin
sáu að hún þverskallaðist við öllum skynsamlegum fortölum, tóku þau
að gráta beisklega. Og sjálfur kaupmaðurinn var eins og milli heims og
helju. Hann settist einsamall fram í húsdyrnar og fór að velta fyrir sér,
hvort hann ætti ekki að fórna sínu eigin lífi til að frelsa konu sína. Og
sannarlega ætlaði hann að senda eftir „kadi“ (dómara) og vottum til að
semja erfðaskrá sína, segja síðan konu sinni leyndarmálið og deyja, því
hann unni henni harðla mjög.
Nú átti kaupmaður þessi líka fimmtíu hænur, einn hana og einn
árvakran hund. Meðan hann sat þarna í dyrunum hugsandi, sá hann
hundinn hlaupa til hanans, sem setzt hafði upp á eina hænuna, og heyrði
að hann sagði við hann: „Hani minn! ég held þú sért feigur: skammastu
þín ekki að vera að gamna þér í dag?“ Haninn réttist allur upp, snerist
að hundinum og sagði: „Því skyldi mér ekki vera það eins heimilt í dag
og endranær?“ „Þá skaltu vita,“ segir hundurinn, „ef þú veizt það ekki
áður, að húsbóndi okkar er í mestu vandræðum. Konan hans heimtar,
að hann segi sér eitt leyndarmál; geri hann það, verður það hans bani.
Því er, satt að segja, helzt kvíðandi, að hann hafi ekki nógan stöðugleika
móti þrái hennar, því hann elskar hana og viknar af tárunum, sem hún
úthellir án afláts. Það fer með hann á endanum, og við erum öll kvíðafull
á heimilinu; þú einn ósæmir okkar sorg og ert svo blygðunarlaus að
vera að leika dátt við hænurnar þínar.“ „Guð veit, að húsbóndi okkar er
meira en meðalheimskur“, þannig svaraði haninn átölum hundsins, „hann
hefur einungis eina konu og ræður ekki við hana, en ég hef fimmtíu,
og gerir engin annað en minn vilja. Hann ætti nú að hugsa sig um, þá
mundi hann fljótt finna ráð til að komast úr þessum bobba.“ „Hvað
lízt þér hann eigi að gera?“ spurði hundurinn. „Hann ætti“, segir haninn,
„að binda sér hrísvönd og fara inn í herbergi konu sinnar, loka að
sér og lemja hana þangað til hún drepst, eða lætur undan. Hún mun ekki
upp frá því pína hann til að segja sér það, sem hann á að leyna.“
Varla hafði kaupmaðurinn heyrt hvað haninn sagði fyrr en hann þaut
upp, tók stafprik og gekk inn til konu sinnar, sem alltaf var að gráta.
Hann lokaði að þeim og lúbarði hana þangað til hún kallaði upp og
sagði: „Það er nóg, elskan mín! það er nóg, vertu nú góður, ég skal aldrei
framar spyrja þig um neitt.“ Þegar hann heyrði að hún iðraðist eftir
hina ofsalegu forvitni, hætti hann að lemja hana og lauk upp. Kom þá
allt skyldfólkið inn og gladdist yfir því að konunni var bötnuð einþykknin
og samfagnaði kaupmanninum, að hann hafði tekið upp á slíku heillaráði, til að koma henni til sannleikans viðurkenningar. En þú, dóttir
mín, ættir skilið, að ég færi með þig eins og kaupmaðurinn fór með konuna
sína.“ „Fyrirgefðu mér, faðir minn,“ sagði Sjerasade, „fyrirgefðu mér
og vertu ekki vondur, þó ég sé fastráðin í fyrirætlun minni? Mér hefur
ekki snúizt hugur af sögunni, sem þú sagðir mér um konuna. Ég gæti sagt
þér margar aftur, svo að þú sannfærðist um, að þú átt ekki að vera áformi
mínu mótfallinn. Það segi ég þér líka — og bið þig fyrirgefa — að þér
er til einskis, að standa á móti því, því synjirðu mér um bæn mína af
föðurlegri elsku, þá mun ég sjálf framselja mig í hendur soldánsins.“
Vezírnum var nauðugur einn kostur að láta undan stöðugleika dóttur
sinnar. Þó honum dauðsárnaði, að geta ekki talið hana af þessu óttalega
áformi, þá fór hann samt að vörmu spori til Sjarjars og sagði honum, að
hann ætlaði að færa honum Sjerasade til næstu nætur. Varð soldán forviða,
að stórvezír sinn skyldi færa sér slíka fórn og sagði: „Hvernig gaztu fengið
þér geð til að færa mér þína eigin dóttur?“ „Herra!“ svaraði vezírinn,
„það er vilji hennar sjálfrar; hin hryggilegu afdrif, sem hún á yfir höfði
sér, hafa ekki hrætt hana frá því, og betri þykir henni sú sæmd en lífið
sjálft, að vera eiginkona yðar hátignar, þó ekki sé nema eina nótt.“ „En
huggaðu þig bara ekki við neina svikula von, vezír!“ mælti soldán;
„þegar ég fæ þér Sjerasade aftur á morgun, heimta ég, að þú líflátir hana.
Gerirðu það ekki, þá sver ég að láta drepa þig sjálfan.“ „Herra!“ svaraði
vezírinn, „blæða mun hjarta mínu, þegar ég á að hlýðnast skipun
þinni, en hvað sem náttúran möglar í móti, þá máttu samt treysta þessum
höndum, þó föðurhendur séu.“
Sjarjar tók boði ráðgjafa síns og skipaði honum að færa sér dóttur
sína hið bráðasta. Fór vezírinn heim aftur með þessi tíðindi til Sjerasade,
en hún tók þeim svo glaðlega, sem væru þetta hin mestu gleðitíðindi.
Þakkaði hún föður sínum, að honum hefði svo vel farizt; var hann
yfirkominn af harmi, en hún huggaði hann með því, að hann þyrfti ekki
að iðrast þess, að hún yrði drottning soldáns og væri honum nær að fagna
því alla ævi. Hugsaði hún nú ekki um annað en að búast á fund soldáns;
en áður hún færi af stað, tók hún Dínarsade, systur sína á eintal og mælti:
„Elsku systir, mér liggur lífið á fulltingi þínu og ætla ég að biðja þig
að synja mér þess ekki. Faðir minn færir mig soldáni til eiginkonu; láttu
samt ekki hugfallast af þessari frétt, heldur heyrðu mig með stillingu.
Þegar ég er komin til soldánsins, mun ég biðja hann leyfis, að þú sofir
í hvílusal okkar, svo ég megi hafa skemmtun af þér þessa nótt. Verði mér
þessi miskunn sýnd, sem ég vona, vektu mig þá snemma morguns, einni
stundu fyrir birting og segðu: „Elsku systir! ef þú ert vakandi, þá ætla
ég að biðja þig að segja mér einhverja af fallegu sögunum, sem þú kannt,
þangað til dagur er. Mun ég þá undir eins gera það, og er ég vongóð um,
að mér takist með þessu móti að létta á þjóðinni þeirri angist, sem nú er
yfir henni.“ Dínarsade kvaðst fús til hvers, sem vera skyldi. En að ákveðinni
stund um kvöldið fór stórvezírinn með Sjerasade til hallarinnar,
leiddi hana í herbergi soldáns og gekk síðan burt. En er hún og soldán
voru tvö ein, bauð hann henni að taka blæjuna frá andlitinu, þótti honum
hún þá svo fríð, að hann varð öldungis frá sér numinn; það sá hann
líka, að hún grét, og spurði, hvað að henni gengi. „Herra!“ svaraði Sjerasade,
„ég á eina systur og ann ég henni hugástum, sem hún mér. Nú sárlangar
mig til, að hún væri hérna í herberginu þessa nótt, svo ég sjái
hana og megi kveðja hana einu sinni enn þá. Leyfið þetta mér til huggunar,
svo ég geti sýnt henni þenna síðasta vott elsku minnar.“ Þessu
játti Sjarjar og var sent eftir Dínarsade; kom hún þá þegar. Þau soldán
og Sjerasade háttuðu uppi á háum palli, eins og er siður konunga í Austurlöndum,
en Dínarsade var búin rekkja til fóta þeim. Vaknaði hún einni
stundu fyrir dag og mælti eins og Sjerasade hafði undir lagt við hana:
„Elsku systir! ef þú ert vakandi, þá ætla ég að biðja þig að segja mjer einhverja
af fallegu sögunum, sem þú kannt; það er svo í síðasta skipti, sem
ég hef þessa skemmtun.“ Í stað þess að anza systur sinni veik Sjerasade
sér að soldáni og mælti: „Þóknast yðar hátign mildilegast að leyfa mér
að láta eftir ósk systur minnar?“ „Gjarnan“, segir hann; beiddi þá Sjerasade
systur sína að taka eftir, og hóf þannig söguna.
[1019.png]
[1020.png]
Kaupmaðurinn og andinn
1. NÓTT. Herra! einu sinni var kaupmaður vellauðugur bæði af fasteignum,
varningi og peningum; hafði hann fjölda af undirkaupmönnum,
búðarsveinum og þrælum. Samt varð hann öðru hverju sjálfur að taka
sér ferð á hendur, til að ráðgast við skiptavini sína og svo bar því til einhverju
sinni, að hann varð að fara langferð í áríðandi erindi. Reið hann
því af stað og lét dálítið nesti í mal sinn, brauð og döðlur, því leið hans
lá um eyðimörk, en þar er allt viðurværi ófáanlegt. Komst hann stórslysalaust
þangað sem ferðinni var heitið, og er hann hafði aflokið erindi
sínu, reið hann af stað heimleiðis. Á fjórða degi ferðarinnar varð honum
svo óhægt, því veður var heitt af sól og vegurinn brennheitur, að hann
beygði út af veginum til að svala sér í forsælunni undir trjám nokkrum.
Fann hann þar undir hnottré einu tæra uppsprettulind, fór af baki og
batt hest sinn við grein, tók síðan brauð og nokkrar döðlur upp úr mal
sínum, settist hjá lindinni og fór að snæða, og fleygði döðlusteinunum
í ýmsar áttir. En er hann hafði lokið þessari einföldu máltíð, þvoði hann
sér úr lindinni um andlit, hendur og fætur eftir sið sanntrúaðra Mahómetsmanna
og gerði bæn sína. En rétt í því hann var að ljúka við bænagjörðina,
liggjandi á knjánum, sá hann anda, afskaplega stóran og snjóhvítan
fyrir hærum; óð hann að kaupmanninum með brugðið sverð og
sagði með ógurlegri rödd: „Stattu upp, að ég drepi þig, eins og þú drapst
son minn.“ Bæði grenjaði ófreskjan hræðilega og var hryllileg að sjá, svo
að kaupmaðurinn varð dauðhræddur og svaraði titrandi: „Voldugi herra!
hvernig á ég að hafa misgert svo við yður, að ég sé dauða verður?“ „Ég
skal drepa þig eins og þú drapst son minn,“ mælti andinn. „Guð hjálpi
mér,“ segir kaupmaðurinn, „hvernig á ég að hafa drepið son þinn, sem
ég þekki ekki og hef aldrei séð?“ „Hefurðu ekki setið hérna síðan þú
komst,“ mælti andinn, „hefurðu ekki etið döðlurnar hérna og þeytt steinunum
sínum í hverja áttina?“ „Það hef ég gert,“ svarar kaupmaður, „ekki
get ég borið á móti því.“ „Sé svo,“ segir andinn, „þá skaltu vita, að þú
ert sonarbani minn. Hann sonur minn gekk hérna fram hjá, þegar þú
fleygðir steinunum; einn kom í augað á honum, og þá datt hann niður
dauður. Fyrir þá sök skal ég drepa þig.“ „Æ, væg mér, góði herra,“ æpti
kaupmaður. „Enga vægð,“ segir andinn, „enga miskunnsemi; er ekki rétt
að sá sé drepinn, sem drepið hefur?“ „Það er meira en satt,“ anzaði kaupmaður,
„en ég segi það satt, ég hef ekki drepið son þinn, en ef svo er, þá
hef ég gert það í grandleysi. Ég bið þig því á knjám mínum, fyrirgef mér
og gef mér líf.“ „Nei, nei,“ svaraði andinn, og var ekki minnsta lát á
honum; „ég verð að drepa þig, eins og þú hefur drepið son minn.“ Því
næst þreif hann í handlegginn á kaupmanninum, slengdi honum til jarðar
með andlitið á grúfu og reiddi upp sverðið til að höggva af honum höfuðið.
En kaupmaður flóði allur í tárum og margsór sig um, að hann væri
saklaus, barmaði sér sáran út af konu og börnum og talaði mjög hjartnæmlega.
Andinn hafði svo mikla þolinmæði, að hann beið með sverðið
reitt til höggs þangað til aumingja maðurinn hafði komið upp öllum
kveinstöfum sínum, en alls ekki komst hann við. „Allar þessar harmatölur
eru til einskis,“ sagði hann; „þó þú grétir blóðugum tárum, það aftraði
mér ekki frá því að drepa þig, eins og þú hefur drepið son minn.“ „Bítur
þá enginn skapaður hlutur á þig?“ byrjaði kaupmaðurinn á ný, „ætlarðu
að drepa mig, saklausan aumingjann? Ég fel þá sök mína guði á hendur.“
Því næst tók hann í hugarangist sinni að mæla fram vísur þessar:
„Deild í tvenna daga er tíð, dimma og birturíka; eins í sælu og eymdar
stríð ævin skiptist líka.
Hermdu þeim, sem hæðist að harmakjörum bágum; eins er bölið
ákvarðað aumum jafnt sem háum.
Sérðu ei morið ofan á ægisgeimi sveima, en dýrstar perlur djúpt und
sjá duldar eiga heima?
Önnur klappar aldar mund, ei skal hinni trúa; lukkan kossa lengir
stund, lánið burt að sjúga.
Meiri sæg en sand í mar sérðu um uppheims bólin, og samt myrkvast
aldrei þar annað en tungl og sólin.
Græn og þurr, sem gróa á rein, greinast trén að vera, en steinum þeytt
er á þau ein, sem ávextina bera.“
Þegar kaupmaður hafði mælt fram vísur þessar til enda, segir andinn:
„Til einskis er þulið; ekki er nú annað fyrir en dauðinn.“ Í því hann
sagði þetta ...
Þá sá Sjerasade að dagur var á lofti; vissi hún að soldán fór snemma á
fætur til að biðjast fyrir og starfa með ráðgjöfum sínum; sagði hún því
ekki söguna lengur. „Guð veit það, systir mín,“ segir Dínarsade, „að þetta
er undarleg saga.“ „Ennþá undarlegra er samt framhaldið,“ anzaði Sjerasade,
„og leggst þú því líklega á eitt með mér, að biðja soldáninn að lofa
mér að lifa í dag og segja svo söguna áfram í nótt er kemur.“ Sjarjar hafði
verið skemmt undir sögu Sjerasade og hugsaði hann með sér: „Það skal
bíða til morguns, en deyja skal hún, þegar ég er búinn að heyra, hvernig
sagan fer.“ Réð hann því af, að drepa ekki Sjerasade þann dag; reis nú á
fætur til að biðjast fyrir og fara á fund ráðsins.
Meðan á þessu stóð, hafði stórvezírinn verið alveg frá sér af angist og
kvíða. Honum kom ekki dúr á auga, því hann var alla nóttina að kveina
og barma sér yfir grimmd forlaganna, að hann skyldi vera böðull dóttur
sinnar. En hafi hann kviðið fyrir að sjá soldán, þegar hann átti von á slíkri
hörmung, þá má nærri geta, hvort honum hefur ekki brugðið vel við,
þegar lánardrottinn hans kom á ráðstefnu og skipaði honum ekki að vinna
grimmdarverkið. Varði soldán þeim degi öllum til stjórnarstarfa, eins og
hann var vanur, en er náttaði, fór hann aftur til Sjerasade. En morguninn
eftir fyrir birtingu gleymdi Dínarsade ekki að biðja systur sína að segja
sér það, sem eftir væri af sögunni, sem hún byrjaði á nóttina fyrir. Soldán
beið þess ekki, að Sjerasade beiddi leyfis, heldur sagði hann: „Vel á
minnzt, ljúktu við söguna um andann og kaupmanninn, ég er bráðsólginn
í endirinn.“ Sagði þá Sjerasade söguna áfram á þessa leið:
2. NÓTT. Herra! þegar kaupmaðurinn sá að andinn ætlaði að höggva
af honum höfuðið, hljóðaði hann upp yfir sig og sagði: „Bíddu við, lofaðu
mér að segja rétt eitt orð, gerðu það fyrir mig, vægðu mér og gefðu mér
frest. Gefðu mér tíma til að kveðja konu mína og börn og ráðstafa arfskiptunum
eftir mig með erfðaskrá, svo að þau flækist ekki í málaferli að
mér látnum. En þegar ég hef annazt það, skal ég óðara koma hingað aftur
og gefa mig undir þinn vilja í öllu.“ Þá mælti andinn: „Ég er hræddur
um að þú komir aldrei, ef ég gef þér frestinn.“ „Viljir þú leggja trúnað á
eið minn,“ anzaði kaupmaður, „þá sver ég við guð himins og jarðar, að
ég áreiðanlega skal vitja þín hérna aftur.“ „Og hvað langan frest viltu fá?“
spyr andinn. „Ég bið um eins árs frest,“ svarar kaupmaðurinn, „mér er
ómögulegt að ráðstafa öllum mínum efnum á skemmri tíma, og búa sjálfan
mig svo undir, að ég geti tregalaust skilið við þessa lífs fögnuð. Skal ég þegar
ár er liðið frá þessum degi vera kominn hingað aftur undir þessi tré og
gefa mig þá orðalaust undir vald þitt og vilja.“ „Viltu kalla guð til vitnis
að þessu heiti þínu?“ spurði andinn. „Já, ég kalla hann enn á ný til vitnis
og máttu treysta eið mínum,“ svaraði kaupmaðurinn. Í sama bili hvarf
andinn og kaupmaðurinn sat einn eftir hjá lindinni.
Þegar hann var búinn að jafna sig eftir hræðsluna, sté hann á bak aftur
og fór leiðar sinnar. Var hann nú að einu leytinu glaður, að vera sloppinn
úr svo gífurlegum háska, en hinsvegar fylltist hann dauðans kvíða, er
hann hugsaði til hins ógurlega svardaga, sem hann hafði unnið. Þegar
hann kom heim, fögnuðu honum konan og börnin af öllu hjarta, en hann
tók ekki faðmlögum þeirra, heldur fór hann að gráta beisklega, svo að
þau máttu vel skilja, að honum hefði viljað eitthvað sérlegt til. „Við
gleðjumst af heimkomu þinni,“ tók kona hans til orða, „en þú gerir
okkur hrædd, að láta okkur sjá þig svona á þig kominn. Ég ætla að biðja
þig að segja okkur, hvað veldur harmi þínum.“ „Æ, hvernig á ég að vera
í öðru skapi,“ anzaði kaupmaður, „þegar ég á ekki nema eitt ár eftir ólifað?“
Því næst sagði hann henni frá viðskiptum sínum og andans og að
hann hefði skuldbundið sig til að koma aftur að eins árs fresti til þess að
láta lífið fyrir hendi andans. Við þessi harmatíðindi fóru þau öll að
kveina. Konan hljóðaði upp yfir sig, lauzt sig í andlitið og hárreitti sig;
börnin flóðu í tárum og ætluðu að rífa húsið með hljóðunum og faðirinn
grét þegjandi með þeim. Það var einhver sú hryggilegasta sjón, sem hugsazt
gat. Þegar á hinum næsta degi og stöðugt upp frá því, hugsaði kaupmaðurinn
um ekkert annað en að ráðstafa málefnum sínum og umfram
allt að borga skuldirnar. Hann gaf vinum sínum gjafir og fátæklingum
stórar ölmusur. Þrælum sínum og ambáttum gaf hann frelsi, skipti eigum
sínum milli barnanna og setti þeim fjárhaldsmenn, sem ekki voru fullveðja.
Konu sinni seldi hann allt það í hendur, sem henni bar eftir kaupmálanum
og dró alla þá hagsmuni undir hana, sem lög leyfðu.
Nú var liðið árið og varð hann að fara. Hann lét niður í ferðatöskuna
sína og tók með sér náklæði[* Sá er siður Mahómetsmanna, er þeir fara í hernað eða langferðir.] sitt, og enginn getur grátlegra séð en skilnaður
hans var við konu og börn. Það var eins og þau tryðu ekki, að þau
ættu að missa hann, og vildu því fylgja honum öll saman, til þess að deyja
með honum. Hann varð því að neyta allrar hörku sinnar til þess að
skiljast við slíkt ástríki, og mælti: „Börnin góð, ég skil við ykkur af hlýðni
við guðs boð. Lærið af mér að lúta þessari nauðsyn með hugprýði og
minnist þess, að eitt sinn skal hver deyja.“ Að svo mæltu sleit hann sig af
þeim, grátandi og harmandi, fór af stað og náði að ákveðnum degi þangað,
sem andinn hafði vitrazt honum. Fór hann undir eins af baki og beið
andans með slíkri hryggð, sem nærri má geta. Meðan stóð á þessari kvalafullu
bið, sá hann koma til sín vingjarnlegan karl, sem teymdi hind í
bandi. En er þeir höfðu heilsazt, tók öldungurinn til máls: „Mætti ég
spyrja þig, bróðir, hvað þú ert að gera á þessa eyðistaði, þar sem ekki er
annað neitt en vondir andar og hvergi er óhætt; mætti ráða það af þessum
fögru trjám, að hér væri mannabyggð, en það er sönn eyðimörk og
háski að vera hér til lengdar.“ Kaupmaður leysti úr spurningum karlsins
og sagði honum frá ævintýrinu, sem skyldaði hann til að vera á þessum
stað; en hinn heyrði og undraðist og mælti síðan: „Þetta er einhver hinn
kynjalegasti viðburður og þig bindur hinn órjúfanlegasti svardagi. Ég fer
ekki héðan úr sporunum fyrr en ég sé, hvernig fer á milli þín og andans.“
Svo mælti hann og settist niður hjá kaupmanninum, en meðan þeir voru
að tala saman ...
„En ég sé það er kominn dagur,“ mælti Sjerasade og felldi niður frásögnina,
„en það sem bezt er í sögu minni, kemur ekki fyrr en seinna.“
Hafði soldán ásett sér að heyra endirinn og lét því Sjerasade lifa þenna
dag.
3. NÓTT. En er hallaði út hinni þriðju nótt, beiddi Dínarsade systur
sína eins og að undanförnu að segja sér einhverja af fallegu sögunum, sem
hún kynni, ef hún væri vakandi. En soldán heimtaði sjálfur framhald
sögunnar af kaupmanninum og andanum; hjelt því Sjerasade henni
áfram.
Herra! Meðan kaupmaðurinn og karlinn, sem teymdi hindina, voru
þarna að tala saman, sáu þeir, hvar enn kom annar karl, og fylgdu honum
tveir svartir hundar. Hann kom rétt að þeim, kastaði á þá kveðju og
spurði, hvað þeir væru að gera á þessum stað. Karlinn með hindina sagði
honum þá frá viðskiptum kaupmannsins og andans og svardaganum, og
að fresturinn væri á enda með þessum degi; kvaðst hann ennfremur ætla
að bíða þarna og sjá, hvernig færi. Hinum karlinum þótti það líka tilvinnandi
og ásetti sér að gera eins; settist hann því niður hjá hinum og
gaf sig á tal við þá, en í því kom þriðji karlinn og hafði hann múldýr
meðferðis. Hann spurði báða hina fyrri, hvers vegna kaupmaðurinn þarna
hjá þeim væri svo sorgbitinn í yfirbragði, og sögðu þeir honum, hvernig
á því stæði. Þótti honum eins og hinum þetta tilfelli svo einstakt, að hann
vildi líka vera við, þegar þeir hittust, kaupmaðurinn og andinn. Leið ekki
langt um áður þeir sáu allfjarri þykkan rykmökk, sem þyrlaðist upp eins
og fyrir vindi. Hann kom alla leið til þeirra og klofnaði í skyndi; sást
þá andinn og heilsaði hann þeim ekki, heldur óð hann að kaupmanninum
með sverð í hendi, greip hann í handlegginn og mælti: „Stattu upp, að
ég drepi þig eins og þú hefur drepið son minn.“ Kaupmaðurinn og karlarnir
þrír fóru að gráta og hljóðuðu hástöfum upp yfir sig ...
Þá sá Sjerasade að dagur var kominn og hætti hún við söguna, sem hafði
æst forvitni soldáns svo mjög, að hann frestaði lífláti Sjerasade ennþá
einn dag; svo hugleikið var honum að heyra endirinn. Stórvezírinn varð
því fegnari en frá megi segja, að soldán skipaði ekki heldur á þessum
morgni að lífláta Sjerasade. Allir furðuðu sig á því, heimafólk hans, hirðin
öll og hver maður út í frá.
4. NÓTT. Undir lok hinnar næstu nætur tók Sjerasade þannig til
máls með leyfi soldáns: „Herra! Þegar karlinn með hindina sá að andinn
hafði tekið kaupmanninn og ætlaði að drepa hann miskunnarlaust, féll
hann fram fyrir óvættinn, kyssti á honum fæturna og mælti: „Anda drottinn,
ég bið þig með auðmýkt að stilla bræði þína; sýndu mér þá náð, að
taka eftir því, sem ég segi. Ég ætla að segja þér söguna af mér og hindinni
þeirri arna. Skyldi þér þykja hún undarlegri og kynjalegri en ævintýrið
kaupmannsins þarna, sem þú ætlar að drepa, mætti ég þá ekki vona, að
þú gæfir upp þessum veslings aumingja þriðjung þess, sem hann hefur
misgert?“ Andinn hugsaði sig um nokkra stund, og loksins svaraði hann:
„Hana þá, látum oss heyra, ég læt það svo vera.“
Sagan af fyrsta karlinum og hindinni
[1026.png: Breytti hún honum í kálf ...]
„Ég skal þá byrja á sögu minni,“ tók karlinn til máls, „og takið nú
vel eftir. Hindin þarna er ekki það, sem hún sýnist vera; hún er frænka
mín og þess utan kona mín. Hún var tólf ára, þegar ég gekk að eiga
hana og er mér því óhætt að segja, að hún mátti kalla mig föður fullt eins
vel og frænda sinn eða bónda. Við vorum þrjátíu ár saman barnlaus og
lét ég hana ekki gjalda þess, að hún var óbyrja, heldur var ég henni góður
og hollur. Var það af engu öðru en því, að mig langaði til að eignast afkvæmi,
að ég fékk mér ambátt til samlags; átti ég við henni einn son, sem
líkur var að fríðleik fullu tungli, eygur vel og brúnafríður og fallega limaður.
Út af því varð kona mín afbrýðisfull og fékk andstyggð, bæði á
móðurinni og barninu, en leyndi svo hugarþeli sínu, að ég komst ekki
að því fyrr en allt var um seinan. Óx nú sonur minn upp og var orðinn
eitthvað tíu ára; þurfti ég þá að taka mér nauðsynlega ferð á hendur.
En áður en ég færi, fól ég barnið og ambáttina konu minni á hendur,
því ég tortryggði hana alls ekki; bað ég hana að annast þau meðan
ég væri burtu, en það var í heilt ár. En hún hagnýtti þann tíma til
þess að stunda fjölkynngi, og er hún hafði svo mikið numið af þessari
helvízku íþrótt, sem henni nægði til illræðis þess, er hún hafði
fyrir stafni, þá leiddi hún son minn á einn afvikinn stað. Þar breytti
hún honum í kálf með særingum sínum og fékk hann því næst leiguliða
mínum til fóðurs, og kvaðst hafa keypt hann. En svo var hún hefndargjörn,
að illvirki þetta var henni ekki nóg, heldur töfraði hún ambáttina
líka og gerði hana að kú, og fékk hana einnig leiguliða mínum.
Þegar ég nú kom heim og spurði eftir móðurinni og barninu, sagði
hún: „Ambáttin er dáin, en son þinn hef ég ekki séð í tvo mánuði, og
veit ég ekki, hvað orðið er af honum.“ Féll mér það nærri að ambáttin
var dáin, en sonur minn hélt ég væri að eins horfinn og mundi fljótt
finnast aftur. En svo liðu átta mánuðir, að hann kom ekki, og ekkert
spurðist til hans. Var nú komið að stóra Bairam[* Bairam (Beiram) er tyrkneskt nafn á tveimur stórhátíðum Mahómets-manna. Fyrri
Bairamshátíð er haldin snemma í októbermánuði og er þríheilög. Seinni Bairamshátíð er
haldin sjötíu dögum síðar til minningar um fórn Abrahams og skal þá hver Mahómets átrúandi
færa í sláturfórn; stendur sú hátíð fjóra daga og er haldin með meiri viðhöfn en hin fyrri.] eða fórnarhátíðinni;
bauð ég þá leiguliða mínum að koma með einhverja feitustu kúna til
fórnfæringar. Hann gerði svo, en kýrin sem hann kom með, var aumingja
ambáttin, móðir sonar míns. Batt ég hana þá, en er ég myndaði
mig til að slátra henni, rak hún upp aumkvunarlegt baul, og sá ég að
tárin runnu úr augum henni. Brá mér kynlega við þetta og hrærðist ég
ósjálfrátt til meðaumkvunar, svo ég gat ekki fengið af mér að slátra
henni, og sagði leiguliðanum að sækja aðra. Kona mín, sem var viðstödd,
espaðist af þessum brjóstgæðum og stóð í gegn skipan minni, sem
lét illsku hennar til skammar verða; „hvað ertu að hugsa, heillin mín?“
segir hún, „offraðu þessari kú, leiguliðinn þinn á enga, er fallegri sé eða
betur til þess fallin.“ Ætlaði ég því að gera þetta konu minni til þægðar,
gekk að kúnni og reyndi að bæla niður meðaumkvun þá, er áður
hafði gagntekið mig, en í því ég ætlaði að bregða hnífnum á barkann,
þá grét hún og baulaði hálfu meira en áður, svo að mér féllust hendur
í annað sinn. Rétti ég því hnífinn að leiguliðanum og sagði: „Taktu
þarna við og offraðu henni sjálfur; baulið í henni og tárin ætla að slíta
sundur í mér hjartað. Leiguliðinn var ekki eins brjóstgóður og banaði
hann kúnni, en er við gerðum hana til, sáum við að hún var ekki annað
en skinnið og beinin, þó okkur sýndist hún feit áður. Sárnaði mér
það og sagði ég því við leiguliða minn: „Eigðu hana sjálfur, ég læt þér
hana eftir; gefðu þeim ölmusugjafir af slátrinu, sem þér lízt, en hafirðu
fyrir hendi vel feitan kálf, þá færðu mér hann í staðinn. Ég spurði aldrei
frekar um það, hvað hann gerði við kúna, en undir eins og hann hafði
fært hana burt, kom hann aftur með spikfeitan kálf. Þó ég vissi þá
ekki, að þessi kálfur var sonur minn í álögum, komst ég samt einhvern
veginn við, er ég sá hann; en jafnskjótt og hann sá mig, brauzt hann
svo fast um, til þess að komast til mín, að hann sleit sundur taugina,
sem leiguliðinn leiddi hann í. Hann fleygði sér niður fyrir fætur mína,
með hausinn á grúfu, eins og hann vildi hræra mig til miskunnar og
særa mig, að vera ekki svo grimmur að drepa sig. Þetta gekk nú meira
yfir mig og fékk meira á mig en gráturinn í kúnni. Mér rann sáran til
rifja, eða öllu heldur, mér rann blóðið til skyldunnar. Sagði ég því við
leiguliðann: „Farðu burt með kálfinn aftur og gættu hans vandlega,
en komdu undir eins með annan í staðinn.“ Þegar kona mín heyrði mig
tala svona, var hún ekki sein til að segja: „Hvað ertu að hugsa, elskan
mín! Láttu að orðum mínum og offraðu engum kálfi öðrum en þessum.“
„Það geri ég ekki, hjartað mitt!“ anzaði ég, „ég ætla að gefa honum
líf og biðja þig að ybbast ekki á móti því.“ En flagðið gerði ekki
sem ég beiddi; hún hafði meira hatur á syni mínum en svo, að hún
leyfði mér að gefa honum líf; gekk hún svo fast eftir fórninni við mig,
að ég neyddist til að láta eftir henni. Batt ég þá kálfinn og tók sláturshnífinn ...
5. NÓTT. „Herra!“ mælti Sjerasade og byrjaði þar á sögunni, sem
hún hafði hætt við nóttina áður, — „karlinn með hindina hélt þannig
áfram sögunni í viðurvist andans, beggja hinna karlanna og kaupmannsins:
„Ég greip þá hnífinn og ætlaði að skera son minn á háls, en í því
leit hann til mín slíkum bænaraugum, fljótandi í tárum, og hrærði svo
hjarta mitt, að ég var ekki maður til að fórna honum. Fleygði ég þá
hnífnum og sagði við konu mína, að það væri ekki að hugsa til, að ég
slátraði þessum kálfi, heldur tæki ég einhvern annan. Hún hafði sig
alla við að telja mig af fyrirtekt minni, en ég lét hvergi þokazt, nema
hvað ég lofaði henni að offra kálfinum næsta ár á Bairamshátíðinni,
og gerði ég það einungis til að þagga niður í henni ofsann. Morguninn
eftir beiddist leiguliði minn, að tala við mig einslega. „Ég kem,“ mælti
hann, „til þess að segja þér nokkuð, sem þú munt kunna mér þakkir
fyrir. Svo er mál með vexti, að ég á dóttur, sem ber nokkurt skyn á
töfra. Í gærdag, þegar ég kom aftur með kálfinn, sem þú ætlaðir að
fórna, tók ég eftir því, að hún hló þegar hún sá hann, en fór í sömu
andránni að gráta. Spurði ég hana þá, því hún gerði tvennt svo ólíkt
í einu. „Faðir minn,“ segir hún, „kálfurinn, sem þú kemur þarna með
aftur, er sonur hans húsbónda okkar. Ég hló af fögnuði að sjá hann
lifandi ennþá, og grét þegar ég hugsaði til hennar móður hans, sem
slátrað var í gær, því henni hafði verið breytt í kú með töfrum. Hvorumtveggja
álögunum veldur konan hans húsbónda okkar, því hún hataði
jafnt móðurina og barnið.“ Þetta hefur dóttir mín sagt mér, og hingað
fór ég til að segja þér þessi tíðindi.“
„Andi góður!“ sagði karlinn með hindina enn fremur, „þú getur
því bezt nærri, hvað mér brá í brún við þessi orð. Fór ég að vörmu
spori með leiguliðanum, til að tala við dóttur hans sjálfur. En er ég
var kominn heim til hans, gekk ég fyrst út í fjósið, þar sem sonur
minn var. Gat hann að vísu ekki tekið faðmlögum mínum, en svo varð
honum við þau, að ég sannfærðist algjörlega um það, að hann væri
sonur minn. Dóttir leiguliðans kom þar að okkur, og sagði ég við hana:
„Barnið gott, getur þú breytt syni mínum í sína sönnu mynd?“ Hún
kvað já við, og ég sagði enn fremur: „Ef þér heppnast það, skaltu ráða
yfir helming eigna minna.“ „Þú ert húsbóndi okkar,“ anzaði hún og
brosti við, „og veit ég vel, um hvað ég er þér skyldug. En það segi
ég þér samt, að ekki breyti ég syni þínum í sína sönnu mynd, nema
með tveimur skilmálum. Hinn fyrri er sá, að þú lofir mér að eiga hann,
en hinn annar, að þú leyfir mér að refsa þeirri, sem hefur breytt honum
í kálf.“ Svaraði ég því um, að ég gengi fúslega að fyrri skilmálanum,
og sagði: „Ég lofa þér þar á ofan að gefa þér töluverðar eignir auk þess,
sem ég ætla syni mínum. Í stuttu máli, þú skalt komast að raun um,
hvort ég ekki virði við þig þenna mikla velgjörning, sem ég vænti mér af
þér. Hinum skilmálanum, konu minni viðvíkjandi, tek ég líka. Hver, sem
getur haft sig til annars eins ódæðis, á refsingu skilið. Gerðu við hana
hvað þér líkar, en eins bið ég þig, lofaðu henni að lifa.“ „Ég ætla að
gera til hennar,“ anzaði stúlkan, „eins og hún gerði til sonur þíns.“
„Það læt ég mér lynda,“ segi ég, „en gefðu mér son minn aftur um
fram alla hluti.“ Tók nú stúlkan ker, sem fullt var af vatni, og þuldi
yfir því einhver orð, sem ég skildi ekki, því næst veik hún sér að kálfinum
og mælti: „Kálfur! hafi einn guð almáttugur, konungur veraldarinnar,
skapað þig í þeirri mynd, sem þú nú hefur, þá hafðu hana framvegis,
en sért þú maður, töfraður í kálfs líki með fjölkynngi, taktu þá aftur
á þig þína náttúrlegu mynd og líkingu, ef hinum allsvaldanda skapara
þóknast svo.“ Svo mælti hún og jós yfir hann vatninu, og breyttist hann
samstundis í sína upphaflegu mynd. „Sonur minn! ástkæri sonur minn!“
hrópaði ég undir eins, og faðmaði hann upp að mér með slíkri geðshræringu,
að ég varla réði mér, „guð hefur sent okkur þessa mey til
þess að svipta af þér hinum skelfilegu álögum, sem þú varst í, og til
þess að hefna illsku þeirrar, sem þú og móðir þín höfðuð fyrir orðið.
Ég efa því ekki, að þú munir ganga að eiga stúlkuna, eins og ég hef
lofað henni.“ Þessu tók hann fegins hugar, en áður en brúðkaup þeirra
var haldið, breytti mærin konu minni í hind, og í því líki sjáið þið
hana hérna. Var það fyrir minn bænastað, að hún hlaut þessi hamskipti
heldur en önnur ljótari, svo okkur væri minni viðbjóður að hafa hana
kringum okkur. Síðan er sonur minn orðinn ekkjumaður og hefur farið
í langferðir. Hef ég ekkert frétt til hans í nokkur ár, og er því lagður
af stað sjálfur, til að vita, hvort ég ekki kynni að verða einhvers vísari
um hann. Trúði ég engum fyrir að varðveita konu mína, meðan ég
væri burtu, til að komast fyrir þetta, og leizt mér ráðlegast að hafa
hana með mér hvarvetna. Og lýk ég nú að segja af mér og hindinni;
er það ekki einhver hin einstakasta saga?“ „Því játa ég,“ segir andinn,
„og hennar vegna gef ég þér þriðjung af lífi þessa kaupmanns.“
„Þegar fyrsti karlinn,“ þannig hélt Sjerasade sögunni áfram, „hafði
lokið við sína sögu, sagði annar karlinn með tvo svörtu hundana við
andann: „Ég ætla líka að segja þér, hvað mér og hundunum þeim arna
hefur viljað til; er ég sannfærður um, að þér mun þykja mín saga undarlegri
en sú, sem þú nú heyrðir. En viltu þá gefa mér annan þriðjunginn
af því, sem þú átt í lífi þessa kaupmanns?“ „Já,“ sagði andinn, „með
því móti, að hún taki fram sögunni af hindinni.“ Þegar hann hafði
lofað þessu, byrjaði annar karlinn þannig ...
6. NÓTT. Undir lok hinnar sjöttu nætur, sem soldán og Sjerasade
hvíldu saman, vakti Dínarsade systur sína, eins og vant var; en Sjarjar
varð fyrstur til að vekja máls og segir: „Ég vil heyra söguna af öðrum
karlinum og báðum svörtu hundunum.“ „Forvitni þína, konungur!,“
segir Sjerasade, „skal ég fljótt seðja; annar karlinn byrjaði sögu sína á
þessa leið:
Sagan af öðrum karlinum og báðum svörtu hundunum
[1031.png: Báðir þessir svörtu hundar eru bræður mínir ...]
„Þú skalt þá vita, mikli höfðingi andanna, að báðir þessir svörtu
hundar eru bræður mínir. Faðir okkar lét hverjum okkar eitthvað þúsund
sekkínur[* Þeir peningar eru almennir í Feneyjum og kringum Grikklandshaf, og eru eitthvað
4 króna virði.] eftir sig. Völdum við okkur allir sama atvinnuveg og
gerðumst kaupmenn. Undir eins og ég hafði opnað sölubúð mína, réði
eldri bróðir minn, annar hundurinn þarna, það af, að ferðast til annarra
landa í verzlunarerindum. Keypti hann fyrir aleigu sína þann varning,
sem honum var hentastur, og lagði af stað. Þegar liðið var heilt ár
frá því hann fór, var það einn dag, að þurfamaður nálægði sig sölubúð
minni og virtist biðja ölmusu. Sagði ég þá við hann: „Guð blessi þig!“
og svaraði hann: „Guð blessi þig líka! hvernig stendur á því, að þú
kannast ekki við mig?“ Virti ég hann þá betur fyrir mér og kannaðist
við hann; „bróðir minn!“ kallaði ég upp og hljóp um háls honum,
„hvernig átti ég að þekkja þig, þegar þú varst svona til fara?“ Fór ég
síðan með hann í hús mitt og spurði, hvernig honum liði og hvernig
honum hefði heppnazt. „Æ, vertu ekki að spyrja að því“, segir hann,
„þú þarft ekki annað en að líta á mig, þá veiztu allt. Það væri ekki
til annars en að ýfa upp raunir mínar, ætti ég að rekja upp öll þau slys,
sem mig hafa hent á þessu ári, og komið mér í það ástand, sem ég er í
núna.“ Lét ég jafnskjótt loka búðinni, og gleymdi öllu öðru en bágindum
hans; fylgdi ég honum til laugar og gaf honum beztu fötin mín.
Síðan tók ég verzlunarbækur mínar og reiknaði út gróða minn á hinu
umliðna ári. Sá ég þá, að fjármunir mínir höfðu vaxið um helming,
og að ég átti tvö þúsund sekkínur. Gaf ég honum þá helminginn og
sagði: „Bróðir minn! með þessu geturðu unnið upp tjón þitt.“ Hann
tók fegins hendi við sekkínunum, byrjaði aftur að verzla og vorum við
saman eins og áður. Nokkru eftir þetta tók hinn bróðir minn upp á
því að selja eign sína, og var okkur lífs ómögulegt að telja hann af því.
Fyrir peninga þá, sem honum guldust fyrir hana, keypti hann sér vörur
til að verzla með erlendis, því hann ætlaði sér að stunda þess konar
verzlun, og fór hann af stað með kaupmanna lest einni. Að ári liðnu
kom hann aftur, eins til reika og eldri bróðir minn. Lét ég þá líka
klæða hann, og hafði ég grætt aðrar þúsund sekkínur, og gaf honum.
Fékk hann sér þá aftur sölubúð og hélt áfram að verzla.
Það var einn dag, að báðir bræður mínir komu til mín og slógu upp
á því við mig, að ég færi með þeim í kaupferð. Í fyrstunni tók ég því
fjarri. „Þið hafið ferðazt,“ sagði ég, „og hvað hafið þið grætt? Hver
ábyrgist mér að ég fari betri för?“ Var það ekki til neins, að þeir voru
að leiða mér fyrir sjónir það sem þeir héldu, að helzt gæti glapið mig
og ginnt til að eiga undir heppninni; ég skoraðist undan allri hlutdeild
í fyrirætlun þeirra. En þeir nauðuðu svo óaflátanlega á mér, og linntu
ekki látum fyrr en ég lét til leiðast, og hafði þá hafnað ráði þeirra í fimm
ár. En er við vorum ferðbúnir, og kaupa átti varning þann, er þörf
var fyrir, þá kom það upp úr kafinu, að hvorugur átti nú neitt eftir
af þúsund sekkínunum, sem ég hafði gefið hvorum þeirra. Veitti ég
þeim samt engar átölur fyrir þetta, en þá átti ég sex þúsundir sekkína;
tók ég helminginn af þeim, og gaf þeim hverjum sinn part, svo mælandi:
„Bræður mínir! meiru en þessum þremur þúsundum sekkína
megum við ekki hætta, en hinar þrjár þúsundirnar verðum við að fela
á vísum stað, svo við megum huggast og taka upp vora fyrri iðn, ef
þessi ferð fer ekki betur en ykkar fór.“ Fékk ég þeim þá, hvorum um
sig eina þúsund sekkína, en hinar þrjár þúsundirnar gróf ég niður í
skúmaskoti einu í húsi mínu. Því næst keyptum við vörur og tókum
skip á leigu undir þær, og sigldum burt þegar byr gaf ...
7. NÓTT. Þegar við höfðum verið mánuð á leiðinni, komumst
við farsællega til hafnar; fórum við þar á land og flaug varningur okkar
út. Einkum gekk svo vel út hjá mér að ég græddi tíu á einum. Keyptum
við þarlendar afurðir í staðinn, til að flytja heim og verzla með þar.
En er við vorum tilbúnir að stíga á skipsfjöl og sigla heim, mætti ég á
ströndinni konu einni, sem var næsta fagursköpuð, en mjög fátæklega
til fara. Hún ávarpaði mig, kyssti á hönd mína og sárbændi mig, að
eiga sig, og taka sig út á skipið. Taldi ég tormerki á því, en hún talaði
svo mikið um fyrir mér, til þess að sannfæra mig um, að ég mætti
ekki hneykslast á örbirgð sinni, og að ég mundi verða ánægður með
hegðun hennar, svo að ég lét til leiðast. Lét ég gera handa henni sæmileg
klæði, og er hún var orðin kona mín eftir löglegum kaupmála, létum
við í haf. Á leiðinni komst ég að raun um, að kona mín var svo ágætum
mannkostum búin, að elska mín til hennar fór dagvaxandi. En báðir
bræður mínir ólu hatur til mín, því þeir sáu ofsjónum yfir heppni
minni. Kvað svo rammt að þessari blindni þeirra, að þeir sátu um líf
mitt, og eina nótt, er við hjónin sváfum, tóku þeir okkur bæði og
fleygðu okkur í sjóinn. Undir eins og kona mín vaknaði, hristi hún
sig og brást í álfkonu; megið þið af því vita fyrir víst, að hún drukknaði
ekki. Ég hefði fortakslaust týnzt, en í sömu svipan og ég féll í sjóinn,
tók hún mig upp, fór með mig til eyjar einnar og hvarf. En er
lýsti af degi, kom hún aftur og mælti: „Sjáðu nú, elskan mín, að ég
hef ekki launað illa velgjörðir þínar, þar sem ég bjargaði lífi þínu.
Skaltu vita að ég er álfkona, og fyrst þegar ég sá þig á sjávarströndinni,
hneigðist hugur minn frá guði til þín; því ég er líka rétttrúuð. Kom
ég til þín í dularbúningnum, eins og þú manst, til þess að freista hjartagæzku
þinnar. Hefur þér farizt drengilega við mig, og er ég fegin að
geta sýnt þér þakklátssemi mína. En ég er afarreið við bræður þína, og
getur ekkert fullnægt mér nema líflát þeirra.“ Þegar ég heyrði þetta,
undraðist ég stórlega, og þakkaði álfkonunni, sem ég bezt gat, fyrir hinn
mikla velgjörning, er hún hefði auðsýnt mér; en þessu bætti ég við:
„Ég verð að biðja þig að fyrirgefa bræðrum mínum. Svo miklar orsakir,
sem ég hef til að kvarta undan þeim, er ég þó ekki svo grimmur, að
óska þeim líftjóns.“ Því næst sagði ég henni frá, hversu ég hefði greitt
fyrir þeim, en það var ekki til annars en að æsa reiði hennar. „Ég verð
að leita upp þessa vanþakklátu bófa,“ mælti hún, „þessa svikara, og
hefna á þeim tafarlaust. Ég skal sökkva skipinu undir þeim og steypa
þeim sjálfum niður á hafsbotn.” „Nei, mín elskulega,” mælti ég í móti,
„gerðu það ekki fyrir guðs sakir, stilltu reiði þína. Það eru bræður
mínir, og minnstu þess, að oss ber að launa illt með góðu.“ Lét álfkonan
sér þetta segjast, en þá svipti hún mér í einu vetfangi frá eynni,
og setti mig niður á hið flata þak á húsi mínu og hvarf aftur. Fór ég
þá ofan, lauk upp dyrunum, og gróf upp aftur hinar þrjár þúsundir
sekkína, sem ég hafði fólgið. Að því búnu fór ég að heimsækja nágranna
mína; samfögnuðu þeir mér vegna heimkomu minnar; keypti ég því
næst vörur, hóf aftur verzlun og opnaði sölubúð mína. En þegar ég
kom heim um kvöldið, voru þar fyrir báðir svörtu hundarnir þarna,
og komu á móti mér með auðmýktar látum. Vissi ég ekki, hvað þetta
átti að þýða, og furðaði mig á því, en ég varð þess skjótt vísari, því
álfkonan kom og sagði: „Undrastu ekki, þessir tveir hundar, sem hér
eru komnir, það eru báðir bræður þínir.“ Varð ég óttasleginn við þessi
orð, og spurði, fyrir hvern kraft þeir væru komnir í þetta ástand. „Ég
hef gert það,“ anzaði hún, „eður öllu fremur systir mín, sem ég fól
það á hendur; sökkti hún skipi þeirra um leið. Þú misstir líka varning
þinn, sem þar var á, en ég skal sjá svo um að þú verðir skaðlaus. En
bræður þína hef ég lagt það á, að þeir verði í þessum álögum í tíu ár;
eru þeir helzt til maklegir þessarar refsingar, vegna níðingsskapar síns.“
Þegar hún hafði enn fremur sagt mér til, hvar ég seinna meir gæti frétt
til hennar, hvarf hún. Eru nú liðin tíu ár síðan, og er ég á leið til álfkonunnar.
En þegar ég fór hér um, hitti ég kaupmanninn og hinn æruverðuga
öldung þarna með hindina, og staldraði við hjá þeim. Veizt þú
nú sögu mína, höfðingi andanna?“ Þannig lauk karlinn með svörtu
hundana sögu sinni: „Þykir þér hún ekki vera einhver hin fáheyrilegasta?“
„Það er sannarlega undarleg saga“, svaraði andinn, „og afsala
ég mér fyrir hana einum þriðjungi af lífi þessa kaupmanns.“
Tók þá þriðji karlinn jafnskjótt til máls og lagði að andanum með
hina sömu bæn sem hinir fyrri, að hann gæfi kaupmanni upp þann
þriðjung saka hans, sem eftir væri, ef sagan, sem hann ætlaði að segja
honum, reyndist enn þá undarlegri en báðar hinar fyrri. Andinn lofaði
því, og byrjaði karlinn á sögunni, og mælti:
Sagan af þriðja karlinum með múlinn
8. NÓTT. „Vittu þá, anda drottinn, að múll þessi er kona mín. Svo
margan vott elsku minnar, sem ég sýndi henni, felldi hún þó girndarhug
til eins svertingja; það var einu sinni, að ég kom heim úr langferð
á náttarþeli; gekk ég þá undir eins til herbergis hennar og ætlaði að
láta fögnuðinn koma flatt upp á hana. Kom ég þar að henni sofandi
í hvílu sinni, og lá þrællinn hjá henni; varð mér svo hverft við þessa
sjón, að ég æpti upp yfir mig. En hún var ekki fengi að átta sig, heldur
tók hún vatnskrukku og las yfir galdraþulur, því hún var leikin í
töfralist, stökkti á mig vatninu, og breytti mér þannig í hundslíki. Svona
á mig kominn var ég flæmdur af heimili mínu. Kom ég rétt á eftir í
slátrarabúð eina. Slátraranum gazt vel að mér, og fór hann með mig
heim til sín. En er dóttir hans, sem bar skyn á töfra, sá mig, huldi hún
ásjónu sína, og taldi á föður sinn, að hann skyldi koma inn með karlmann,
svona að óvörum. Slátrarinn vissi ekki, hvaðan á sig stóð veðrið
og spurði, hvar maðurinn væri, sem hún talaði um. Benti hún þá á mig
og sagði, að ég hefði verið svona töfraður af konu minni, og skyldi
hún gefa mér mína upphaflegu mynd, svo að hann fengi sannfærzt um
það. Tók hún þá vatnsker, las yfir því galdraþulur og skvetti síðan á mig
úr því, og mælti: „Sé þetta hundslíki þín sanna mynd, sem drottinn vor
almáttugur, hefur skapað þig í, þá fylgi það þér framvegis; en hafi því
verið brugðið yfir þig með töfrum, meðtaktu þá þína sönnu mynd fyrir
náð hins háleita skapara.“ Breyttist ég þá í mannsmynd mína og margþakkaði
stúlkunni fyrir velgjörning sinn. Sagði hún mér þar að auki,
hvernig ég skyldi fara að breyta konu minni í þá mynd, sem mér litist,
og lét mig í því skyni fá nokkuð af sama vatninu, sem hún hafði stökkt
á mig. Fór ég heim með það og fann konu mína í fasta svefni. Dreypti
ég á hana, eins og dóttir slátrarans hafði fyrir mig lagt, og heillaði hana
í múls líki. Snerist hún samstundis í sömu sköpun, sem þið sjáið að hún
nú hefur. Hefur þú nú, andi, heyrt sögu mína,“ sagði þriðji karlinn, „og
vona ég að þú gefir mér fyrir hana þriðjunginn af lífi þessa kaupmanns.
Sá var gæddur guðlegri andagift, sem þetta sagði: „Góðu skalt þú niður
sá, þó jarðvegurinn sé vondur, því það mun aldrei fyrirfarast, hvar
sem þú sáir því.“
En er karlinn þagnaði, hristi andinn sig af undrun og ánægju, og
afsalaði hann sér líka því síðasta tilkalli, sem hann átti í lífi kaupmannsins,
og hvarf eins og hann var kominn, urðu þeir félagar guðsfegnir.
Kaupmaður þakkaði þremur körlunum af hjarta, og þeir aftur samfögnuðu
honum, að vera sloppinn. Því næst beiddi hver annan vel að
fara, og fór sinn í hverja áttina. En það er af kaupmanninum að segja,
að hann fór heim til konu og barna, og lifði með þeim í kyrrð og ró,
það sem eftir var ævinnar.
„En minn hái drottinn,“ hélt Sjerasade áfram, „svo fallegar sem þær
sögurnar kunna að vera, er ég hef sagt yðar hátign hingað til, jafnast
þær samt ekki við söguna af fiskimanninum.“ Svo mælti drottningin,
en Dínarsade tók til máls: „Elsku systir! segðu okkur þá söguna af
þessum fiskimanni, við höfum nógan tíma og soldáninum mun víst
líka það vel.“ Sjarjar lét samþykki sitt í ljósi.
[1036.png]
[1037.png]
Sagan af fiskimanninum og andanum
„Einu sinni, herra! var fiskimaður, aldraður og örsnauður; gat hann
varla haft ofan af fyrir sér og sínum, og voru þó ekki á heimilinu, nema
kona hans og þrjú börn. Allt fyrir það gerði hann sér að reglu, að kasta
ekki út netinu oftar en fjórum sinnum á dag. Það var einhverju sinni
að hann fór ofan að sjávarströnd árdegis, eins og hann var vanur, og
var þá tunglskin; fór hann þar úr fötunum og varpaði út neti sínu.
En er hann síðan ætlaði að draga það á land, fann hann að það var
heljarþungt og orkaði ekki að toga það upp úr sjónum. Rak hann því
hæl niður í jörðina og batt við netstrenginn; síðan kafaði hann til grunns
allt umhverfis netið, og dró það smám saman og ýtti undir, gat hann
loks með herkjum komið því upp á ströndina. Var hann nú ekki lengi
á sér að kanna aflann, en í stað fiska var þar ekki nema hræ eitt af asna.
En er hann sá það barst hann aumlega af, og mælti: „Tarna er hjákátleg
veiði; hvergi er vald né máttur, nema hjá guði, hinum mikla og
háleita,“ og hafði hann vísu þessa á munni:
##
„Þú, sem húmi og hættum í
hörðu sætir, láttu af því;
fyrir strit þér fær og raun
forsjón engin verkalaun!“
##
9. NÓTT. Herra! Fiskimaðurinn, sem var sár og gramur út af því,
hvað illa veiddist, tók nú úr netinu og bætti það, því víða hafði það
slitnað af asna-hræinu, síðan kallaði hann: „Í guðs nafni!“ og kastaði út
netinu. Beið hann þangað til það var sokkið til botns og sjórinn kyrrðist
aftur í kringum það; en er hann ætlaði að draga það upp aftur, fann
hann að það var enn þyngra og rígfastara, en í fyrra skiptið. Hélt hann
nú fyrir víst, að það væri fullt af fiski. En þegar hann loksins hafði
komið því upp á ströndina með mestu fyrirhöfn, sá hann ekkert í því,
nema einn stóran vandlaup, fullan af sandi og leðju. Við sjón þessa varð
honum enn skapþyngra, og hafði hann þessar vísur skáldsins yfir í öngum
sínum:
**
Heiptug forlög hættið mér svo hart að þjaka,
eða virðist ögn til slaka.
Hvorki stoðar heppni grand, né handa minna
að neinu gagni verður vinna.
Örðug varð mér aflaferð og engin notin,
lindin mín var þurr og þrotin.
Hví skal heimskra seggja sægur sólar njóta,
en vitrir dvöl í húmi hljóta
**
„Ég hef engan annan bjargræðis veg“, sagði veslings fiskimaðurinn,
„og þrátt fyrir alla kostgæfni mína, get ég varla fullnægt hinum allra tilfinnanlegustu
þörfum mínum og minna. En ég á engan rétt á að bera
mig upp undan þér! Þú hefur gaman af að misþyrma hinum ráðvöndu
og fela mikla menn í myrkrunum, en þú dregur taum hinna vondu og
upphefur þá, sem enga verðleika hafa.“ Með þessum möglunaryrðum
þeytti hann vandlaupnum til hliðar, og þvoði netið vandlega. Síðan bað
hann guð fyrirgefa sér óþolinmæði sína, og kastaði netinu út í þriðja sinn.
En er það var sokkið til botns og sjórinn orðinn lásléttur, dró hann það
upp, og fann ekkert í því nema skeljar, steina og óþverra. Við það örvinglaðist
hann, svo að hann var nærri genginn af vitinu. En er ljóma
tók af degi, lét hann samt ekki hjá líða, að gera bæn sína, eins og sannur
múselmaður[* Þ.e. átrúandi Mahómets.], og mælti enn fremur: „Drottinn! Þú veizt, að ég kasta
ekki út neti mínu oftar en fjórum sinnum á dag. Nú hef ég gert það
þrisvar, og hafa erfiðismunir mínir engan ávöxt borið. Nú er eftir í seinasta
skipti, því bið ég þig: láttu hafið snúast mér í hag, eins og það snerist
Móses í hag fyrrum.“ Því næst kastaði hann í guðs nafni netinu út hið
fjórða sinn. Þegar honum þótti tími til kominn að taka það upp, fannst
honum það þyngra en nokkurn tíma áður. Loksins tókst honum það með
mestu aflraun, en þá var heldur enginn fiskur í því, heldur messingar
flaska ein; var ólíklegt að hún væri tóm, því hún var þung. Var blýi rennt
yfir stútinn og hafði verið sett fyrir innsigli. Var nú fiskimaðurinn fundi
sínum feginn og ásetti sér að selja hann málmvöru mangara einum, og
kaupa sér einn mæli korns fyrir andvirðið. Var hann lengi að virða flöskuna
fyrir sér, og hristi hana, til að vita, hvort ekki gutlaði á, en heyrði
ekkert. Réði hann nú, bæði af þessu og blýinnsiglinu, að eitthvað mundi
vera fémætt í flöskunni. Tók hann upp hníf sinn, til að vita þetta, og
krotaði frá blýið, hélt síðan stútnum niður. En ekkert kom úr flöskunni,
og gekk það yfir hann. Setti hann hana þá fyrir framan sig, og horfði á
hana með eftirtekt; sá hann þá að upp úr henni lagði þykka gufu, svo
hann varð að hopa undan nokkur fet. En gufan reis upp til skýjanna og
færðist yfir sjóinn og ströndina, eins og þykk þoka, svo að hann rak í
rogastanz. En er öll gufan var rokin úr flöskunni, dró hún sig saman
og þéttist og tók á sig líki anda; bar höfuðið við skýin, en fæturnir stóðu
á jörðinni. Fætur hans voru sem siglutré, hausinn eins og stöpulkúpa,
munnurinn sem hellisskúti, augun sem skriðljós, en hárið úfið og úlfgrátt.
Varð fiskimaðurinn að gjalti, er hann sá þenna óvætt; hann ætlaði að
flýja, en var svo lamaður af hræðslu-ofboðinu, að hann gat ekki hrært
sig úr stað. En það heyrði þó fiskimaður, að andinn, í því er hann sá hann,
kallaði hárri rödd og sagði: „Enginn er guð nema einn guð; Salómon er
spámaður drottins. Miskunna mér, miskunna mér, mikli spámaður! Ég
skal aldrei framar sýna þér mótþróa, heldur hlýðnast öllum boðum þínum.“
[1039.png: Hann ætlaði að flýja, en gat ekki hrært sig úr stað ...]
10. NÓTT. Jafnskjótt sem fiskimaðurinn hafði heyrt orð andans,
herti hann upp hugann og mælti: „Hvað sagðirðu ofdrambsfulli andi?
Það eru meira en átta aldir síðan Salómon dó, og sígur fyrir oss á seinni
hlutann. Seg mér sögu þína og hvers vegna þú varst byrgður í flöskunni
þeirri arna.“ Við þetta ávarp horfði andinn drembilega niður á fiskimanninn
og mælti: „Talaðu kurteislega við mig, mér þykir þú furðu
djarfur, að kalla mig ofdrambsfullan anda.“ „Ætli það væri kurteislegra,“
anzaði fiskimaðurinn, „að kalla þig greppatrýni forlaganna?“ Þá mælti
andinn: „Talaðu kurteislegar, segi ég, áður en ég drep þig grimmilegum
dauðdaga.“ „Því viltu drepa mig?“ spurði fiskimaðurinn, „þú værir
þá þess maklegur, að almáttugur guð sleppti af þér verndarhendi sinni.
Hef ég ekki dregið þig upp frá mararbotni og leyst þig úr flöskunni?
Ertu undir eins búinn að gleyma því?“ „Nei, vel man ég það,“ svaraði
andinn, „en ekki aftrar það mér frá að drepa þig. Einungis eina ívilnun
veiti ég þér.“ „Og hver er hún?“ spurði fiskimaðurinn. „Að þú mátt kjósa
um, hvernig ég ræð þig af dögum,“ segir andinn. „Hvað hef ég þá gert á
hluta þinn,“ segir fiskimaðurinn, „ætlarðu að launa mér svona það, sem
ég hef gert þér gott?“ „Ég get ekki farið öðruvísi með þig,“ anzaði andinn,
„svo þér skiljist það, skaltu heyra sögu mína:
Ég er einn af hinum uppreisnargjörnu öndum, sem stóðu í móti guðs
vilja. Allir andar lutu hinum mikla Salómon, og gengu honum til handa,
nema ég og andinn Sakar; vildum við ekki lítillækka okkur svo. Þá lagði
hinn voldugi konungur verk það fyrir vezírinn Assaf, son Barkhíya, að
handtaka mig. Það varð svo. Assaf fékk höndlað mig, og fór með mig fyrir
hásæti herra síns, svo nauðugur sem ég var. Salómon, sonur Davíðs, bauð
mér að breyta líferni mínu, kannast við vald sitt, og gefa mig undir stjórn
sína. En ég harðneitaði, að veita honum hlýðni, og þótti mér betra, að láta
alla heipt hans lenda á mér, en að vinna honum trúnaðar- og hollustueiða.
Í hegningarskyni fyrir það lét hann mig í þetta messingar ílát og setti á
blýlokið innsigli sitt, með nafni guðs á, svo að ég ekki skyldi geta sprengt
fangelsi mitt. Síðan fékk hann flöskuna einum af sínum þjónustusömu
öndum, og skipaði honum, að kasta henni í sjóinn; gerði hann svo, mér
til stórrar skapraunar. Á fyrstu öldinni, sem ég var í fangelsinu, sór ég, að
gera þann stórríkan, bæði lífs og látinn, sem leysti mig þegar öldin væri
liðin. En svo leið sú öld, að enginn gerði mér þenna mikla velgjörning.
En á hinni næstu öld sór ég, að uppljúka allri auðlegð jarðarinnar fyrir
frelsisgjafa mínum; en ekki fór þá betur. Á þriðju öldinni hét ég að gera
hann að voldugum konungi, vera honum ætíð nálægur, og uppfylla þrjár
óskir hans á degi hverjum, hvers konar sem væru. En þessi öldin leið eins
og báðar hinar fyrri, og varð ég að sæta sömu kjörum. Varð ég loksins
óhuggandi eða réttara sagt sárreiður út af því, að vera svona lengi í prísundinni,
svo ég vann þess eið, að drepa þann, sem frelsaði mig, þrátt fyrir
allar bænir, og sýna honum enga góðvild aðra en þá, að kjósa um dauðdaga
sinn. Þú hefur nú frelsað mig í dag, segðu því til, hvernig ég eigi
að drepa þig.“ Við þessi orð hryggðist fiskimaðurinn mikillega: „Mér til
óhamingju er ég hingað kominn, til að gera þeim mikinn velgjörning,
sem er vanþakklátur. Hyggðu að rangsleitni þinni og taktu aftur þenna
óskynsamlega eið. Fyrirgefðu mér, og mun þá guð einnig fyrirgefa þér;
ef þú ert svo drenglyndur, að gefa mér líf, mun hann og gæta þín fyrir
öllum svikum óvina þinna.“ „Nei, þér er dauðinn vís,“ segir andinn,
„segðu einungis til, hverjum dauða þú vilt deyja.“ Þegar fiskimaðurinn
sá að andinn var staðráðinn í að drepa hann, varð hann yfirkominn af
dauðans angist, og þó ekki svo mjög sjálfs sín vegna, sem þriggja barna
sinna, því fyrir þeim lá mesta eymd og volæði, ef hans missti við. Gerði
hann því ennþá eina atreiðina til að mýkja andann og mælti: „Miskunna
mér samt vegna þess, sem ég hef gert fyrir þig.“ „Ég er búinn að segja þér,“
anzaði andinn, „að það er einmitt það, sem skyldar mig til að drepa þig.“
„Það er merkilegt,“ segir fiskimaðurinn, „að þú endilega vilt launa gott
með illu, en ekki lýgur máltækið, sem segir: Gott höfum vér gert þeim,
og þeir launuðu oss með illu, og svo breytir í sannleika sá guðlausi. Fyrir
þeim, sem auðsýnir ómaklegum góðvild, fer eins og þeim, sem hjálpaði
hýenunni. Ég játa það, að allt til þessa hefur mér þótt það ranghermt, en
nú sé ég af sárbeittri eigin reynslu að það er helzt til satt.“ „Eyðum ekki
tímanum til ónýtis,“ greip andinn fram í, „þú telur mér ekki hughvarf
með orðum þínum. Segðu fljótt til, hvernig þú vilt ég drepi þig.“
Neyðin kennir naktri konu að spinna; fiskimaður hugsaði upp bragð.
„Þetta er andi,“ segir hann við sjálfan sig, og ég er maður. Guð hefur
gætt mig heilbrigðri skynsemi og því ætla ég að reyna að steypa honum
í glötunina með hyggindum og slægð, eins og hann beitti svikum og lævísi
við mig.“ Sagði hann þá við andann: „Þú hefur fastráðið dauða minn.“
„Já,“ var svarið. „Gott og vel,“ segir fiskimaður, „þá gef ég mig undir
guðs vilja. En áður en ég kýs dauðdaga minn, særi ég þig fyrir hið mikla
nafn drottins á innsigli Salómons, að segja mér satt og samvizkusamlega
einn hlut, sem ég ætla að spyrja þig um.“ Þegar andinn heyrði, að hann
var svo kröftuglega spurður, að hann varð að veita skýrt og skýlaust andsvar,
skelfdist hann og mælti: „Spurðu um það, sem þú vilt vita, og vertu
stuttorður.“
Þá sást ljóma af degi og hætti Sjerasade að segja söguna.
11. NÓTT. Nóttin var því nær liðin á enda, sem hinar undanförnu;
kallaði þá Dínarsade til systur sinnar og beiddi hana að segja framhald
sögunnar af fiskimanninum og andanum. „Ég skal gjarna,“ segir hún,
„láta eftir þér, ef soldáninn leyfir,“ og tók þegar til frásagna: „Þegar
andinn hafði lofað að segja sannleikann, sagði fiskimaðurinn: „Mér þætti
gaman að vita, hvort þú í raun og veru hefur verið í flöskunni þeirri arna;
viltu sverja það við nafn hins mikla guðs?“ „Já,“ segir andinn, „ég sver
við það, að ég var í henni.“ „Satt að segja,“ mælti fiskimaðurinn, „get ég
ekki trúað því. Þú kemst með hvorugan fótinn í flöskuna, og þú skyldir
hafa komizt í hana allur?“ „Ég sver þér það,“ anzaði andinn, „að ég var
í henni slíkur, sem þú sér mig núna. Trúirðu ekki orðum mínum, þegar
ég hef unnið svo dýran eið?“ Og jafnskjótt hristi andinn sig, en líkami
hans þandist út og þynntist, og varð að þoku, sem lagði fyrst upp til himins,
en dróst síðan saman og skrapp niður í háls flöskunnar, þangað til
allt hvarf gjörsamlega. Þá var sagt innan í flöskunni: „Lítiltrúaði fiskimaður!
Nú er ég í flöskunni; ertu nú genginn úr skugga um það?“ Í stað
þess að anza honum, brá fiskimaðurinn sem fljótast blýlokinu yfir flöskuna
og mælti: „Andi! Nú kemur til þinna kasta, að biðja mig miskunnar,
og kjósa um, hvernig ég eigi að fyrirkoma þér. Nei, nei, það er bezt
ég kasti þér hérna út í sjóinn á sama hátt sem ég dró þig. Ég læt þá gera
mér kofa hérna, til að vera í, og vara alla fiskimenn við, sem hér kasta út
netjum sínum, að slæða upp þann anda, sem er svo vondur, að hann hefur
svarið, að verða þess manns bani, sem frelsar hann.“ Þegar andinn heyrði
storkunaryrði þessi, neytti hann allrar orku, til að komast upp úr flöskunni,
en innsigli Salómons stóð fyrir. Sá hann þá, að hann var í valdi
fiskimanns, bældi því niður reiði sína og mælti blíðlega: „Varaðu þig,
fiskimaður, á því að gera það, sem þú ert að tala um; þetta, sem ég átti
við þig, var aldrei nema gaman, og þú mátt ekki taka það svona í fullri
alvöru.“ „Andi minn!“ svaraði fiskimaðurinn, „þú, sem fyrir svipstundu
varst allra anda mestur, og nú ert allra minnstur, hér dugar engin flærð
né fals, þú verður að fara ofan í sjóinn aftur. Úr því þú ert búinn að kúra
þar svo lengi, sem þú sagðir mér, þá held ég þú getir setið þar þangað til
á dómsdegi. Ég bað þig fyrir guðs sakir að gefa mér líf, en þú þversynjaðir
mér; nú geld ég líku líkt.“ Leitaði nú andinn allra ráða til að blíðka
fiskimanninn. „Ljúktu upp flöskunni,“ sagði hann, „ég sárbæni þig,
gefðu mér frelsi; ég lofa að verða þér að skapi.“ „Þú ert svikari,“ anzaði
fiskimaðurinn, „ég væri dauða verður, ef ég væri það flón að trúa þér.
Þú færir vafalaust með mig eins og konungur einn á Grikklandi fór með
Dúban, lækni sinn. Ég ætla að segja þér þá sögu, taktu eftir.
[1043.png]
Sagan af gríska konunginum og Dúban lækni
Einu sinni var konungur í landinu Súman, í Persaríki; voru þegnar
hans ættaðir af Grikklandi. Konungur þessi var líkþrár, og höfðu læknar
hans leitað við hann allra meðala og ekki dugað. Voru þeir orðnir uppnæmir
og vissu ekki, hvað reyna skyldi við hann; þá kom til hirðarinnar
bezti læknir, sem Dúban hét. Hafði hann numið allan fróðleik sinn af
grískum, persneskum, tyrkneskum, latínskum, sýrneskum og ebreskum
bókum. Auk þess var hann djúpvitur heimspekingur, og þekkti góða og
illa náttúru alls konar jurta og kryddtegunda. Undir eins og hann frétti
um sjúkleika konungs, og heyrði að læknarnir voru úrkula vonar um
heilsu hans, fór hann í beztu klæði sín, og varð honum eigi ráðafátt, né
vits vant, til að ná konungs fundi. Ávarpaði hann konung þannig: „Mildasti
herra! Ég hef frétt að enginn lækna þeirra, sem yðar hátign hafa stundað,
geti læknað líkþrá yðar. Ef þér vilduð unna mér þeirrar sæmdar, að
þjóna yður, skuldbind ég mig til að gera yður heilan heilsu, án alls áburðar
og ábergingar læknismeðala.“ Konungur svaraði boði þessu þannig:
„Ef þú ert slíkur snillingur, að þú getur ent það, sem þú lofar, þá skal ég
gera sjálfan þig ríkan, börn þín og barnabörn. Auk þess að ég mun gefa
þér gjafir, skaltu vera hinn kærasti vildarmaður minn. Þú lofar þá að
lækna holdsveiki mína, svo að ég hvorki þurfi að bergja á meðulum né
láta bera á mig smyrsli.“ „Já, konungur,“ svaraði læknirinn, „og er ég
vongóður um að mér takist það með guðs hjálp, og ætla ég að byrja lækninguna
á morgun.“ Fór Dúban síðan heim til sín og bjó sér til knattdrepu.
Holaði hann handfangið að innan og fyllti læknislyfjum þeim, sem hann
ætlaði að nota. Því næst bjó hann til knött með jafnri kunnáttu, og fór
svo með hvorttveggja til konungs daginn eftir, fleygði sér fyrir fætur honum,
og kyssti á gólfið“...
12. NÓTT. „Herra! Fiskimaðurinn hélt þannig áfram, að segja andanum
söguna, þar sem hann sat innibyrgður í flöskunni: „Dúban stóð þá
upp aftur, og er hann hafði hneigt sig djúpt, sagði hann konungi, að sér
litist það hentast fyrir hans hátign, að stíga á hestbak og fara í knattleik.
Fór því konungur af stað með gjaldkerum sínum, emírum og vezírum
þangað sem til var tekið. Þegar hann var þangað kominn, gekk læknirinn
til hans með knattdrepuna og knöttinn, fékk honum hvorttveggja og
mælti: „Takið, herra, við knattdrepu þessari, haldið þarna um og hverfið
undir yður hestinum á ýmsar hlíðar á skeiðvellinum, og leikið að knettinum,
þangað til þér svitnið um lófana og allan líkamann. Þá munu
læknislyfin, sem ég hef fólgið í handfanginu, hitna og kraft þeirra fyrst
leggja um hönd yðar, en síðan um allan líkamann. En þegar þér eruð
orðinn kófsveittur, skuluð þér fara heim aftur til hallarinnar og taka
laugar, láta þvo yður vandlega og núa allan, og leggjast síðan til svefns.
Munuð þér þá rísa upp heill heilsu í fyrra málið.“ Tók nú konungurinn
knattdrepuna, og var þar með hirðmönnum sínum að fleygja knettinum
fram og aftur, þangað til hann var allur í einu svitalöðri. Hætti hann þá
leiknum og sneri aftur til hallarinnar, tók laugar og gerði allt nákvæmlega,
sem læknirinn hafði fyrir hann lagt. Varð honum þetta til bata, því
þegar hann vaknaði morguninn eftir og leit á sig, sáust engin sára merki
og var hörund hans hreint og þriflegt. Fylltist hann þá undrun og fögnuði,
og jafnskjótt sem hann hafði klætt sig, gekk hann til hins opinberlega
áheyrnarsals, settist þar í hásæti og sýndi sig hirðmönnum sínum. Höfðu
þeir komið þangað saman snemma um morguninn, því bráðlætið var
mikið, að vita hvern ávöxt þessi undarlega, nýja lækningaaðferð hefði
borið, og er þeir sáu að konungur var alheill, létu allir ánægju sína í ljós
með háværum fögnuði. Kom þar einnig Dúban læknir og ætlaði að leggjast
flatur fyrir framan hásætið, en konungur stóð upp, er hann sá hann
koma, og bauð honum að setjast við hlið sér. Setti hann upp mesta hól á
hann í viðurvist allrar hirðarinnar, en lét ekki þar við sitja, heldur lét
hann Dúban borða einn með sér við sama borð þenna dag, því hann hélt
allri hirð sinni veizlu.“
13. NÓTT. Undir lok hinnar næstu nætur hélt Sjerasade, með leyfi
soldáns, áfram sögunni af gríska konunginum og Dúban lækni: „Gríski
konungurinn,“ þannig sagði fiskimaðurinn áfram söguna, „lét sér ekki
nægja að setja lækninn við sitt eigið borð, og láta hann vera hjá sér
sem gest sinn liðlangan daginn, heldur gaf hann honum þar á ofan um
kvöldið tvær þúsundir gullpeninga, og tignarklæði, lét hann stíga á bak
hesti sínum og fara heim til sín, svona úr garði gerðan. Minntist konungur
aldrei læknisins svo, að hann ekki tæki til frábærrar kunnáttu hans; kvað
hann það vera skyldu sína, að auðsýna honum svo mikla sæmd og góðvild,
sem unnt væri, og hafa hann fyrir félaga og trúnaðarmann, meðan þeir
lifðu. Gekk hann til rekkju, guðsfeginn heilsubata sínum, og er hann var
vaknaður og kominn á fætur morguninn eftir, settist hann aftur í hásæti
sitt. Sátu emírar hans og vezírar til beggja hliða honum; gerði hann þá
boð eftir vitringnum Dúban. Kom hann og kyssti gólfið frammi fyrir
fótum konungs; stóð konungur þá upp og bauð Dúban að setjast við hlið
sér, og lét hann borða með sér einum. Gaf hann honum nýjan tignarklæðnað
og aðrar gjafir, og var að spjalla við hann þangað til náttaði,
þá skipaði hann, að fá skyldi lækninum fimm tignarklæðnaði og þúsund
gullpeninga; fór læknirinn síðan til híbýla sinna.
Nú hafði konungur stórvezír einn, sem borinn var undir vondri fæðingarstjörnu
og illsvitandi himinteiknum; var hann ágjarn og öfundsjúkur
og mesta þrælmenni. Þegar hann sá að konungur kaus Dúban lækni
fyrir vin og sýndi honum nýjan náðarvott á degi hverjum, varð hann
öfundsjúkur og fór að hugsa um, hvernig hann gæti steypt honum í glötun;
sannaðist þar máltækið: „að enginn flýr öfund“, og það annað: „að
grimmdin leynist í hugskoti manns, mátturinn leiðir hana í ljós, en vanmátturinn
kæfir hana niður.” Það var einn dag að vezírinn gekk til konungs,
og bjó yfir illræðum; kyssti hann gólfið frammi fyrir fótum hans
og sagði honum, að hann hefði komizt að mikilsvarðandi hlut. En er konungur
spurði, hvað það væri, anzaði vezírinn: „Herra! Það er hættulegt,
að setja traust sitt á þann, sem óreyndur er að trúnaði. Þér látið rigna
velgjörðum og vinahótum yfir Dúban lækni, og vitið ekki, að hann er
drottinssvikari og hefur laumazt í hirðsveit yðar, til einskis annars en að
myrða yður.” „Hvernig veiztu það, sem þú þar dirfist að mæla?” svarar
konungur, „gáðu að því, að þú átt tal við mig, og að þú segir þar nokkuð,
sem ég er tregur að trúa.” „Herra!” segir vezírinn, „ég veit þetta fyrir
víst, sem mín er æran að gera yður varan við. Látið ekki blindast af svo
háskalegu oftrausti. Ef yðar hátign sefur, kunnið þér að vakna, því ég
ítreka það: Dúban er kominn úr innsveitum Grikklands, fósturjarðar
sinnar, til þess að framkvæma hið hryllilega áform, sem ég nefndi.” „Nei,
nei, vezír,” mælti konungur, „ég er óhræddur um þenna mann, sem þú
kallar níðing og drottinssvikara, hann er sá ráðvandasti og vænsti maður
sem hugsazt getur. Mér er við engan mann á jörðinni eins vel og hann.
Þú veizt það sjálfur, með hvílíku meðali, eða öllu heldur kraftaverki, hann
læknaði líkþrá mína. Hafi hann viljað svipta mig lífi, því skyldi hann þá
frelsa mig fyrst? Ég stóð með annan fótinn í gröfinni, og hefði hann ekki
þurft annað en að láta sjúkdóminn vinna á mér. Vertu því ekki að reyna
til að kveikja hjá mér ranga grunsemd. Fer því fjarri að ég trúi þessu, og
læt ég þig þvert á móti vita, að ég upp frá þessum degi borga honum svo
sem svarar einni þúsund sekkína, á mánuði, meðan hann er á lífi. Og þó
ég skipti til jafns við hann öllum auðæfum mínum, og jafnvel ríkinu
sjálfu, mundi honum þó vera vanlaunað, svo mikið gott á ég honum upp
að inna. Ég skil hvernig á öllu stendur; þið sjáið ofsjónum yfir verðleikum
hans. En verið ekki þau börn, að halda, að ég láti spilla milli okkar.
Ég man of vel hvað vezírarnir sögðu Sindbað, konungi sínum og herra,
til þess að telja hann af lífláti sonar síns“...
14. NÓTT. „Herra!“ tók Sjerasade til máls og sneri orðum sínum til
soldánsins, „það, sem gríski konungurinn drap á vezírana hans Sindbaðs
konungs, æsti svo mjög forvitni vezírsins, að hann mælti: „Fyrirgef mér,
yðar hátign, að ég leyfi mér að spyrja svo djarft, hvað báru vezírar Sindbaðs
konungs upp fyrir herra sinn, til að aftra honum frá lífláti sonar
hans?“ Gríski konungurinn var svo náðugur, að hann leysti úr spurningu
vezírsins út í hörgul, og sagði honum þessa sögu:
Sagan af hinum fjörutíu vezírum og drottningunni
Einhver hinn voldugasti af drottnum Persíu í fornöld var Sindbað
konungur, því að öll austurálfa heims var honum undirgefin. Hann var
hinn auðugasti og voldugasti konungur í veröld, og hraustur að því skapi.
Hefði hann verið svo metnaðargjarn, að hann hefði viljað brjóta undir
sig alla veröldina, mundi hann hafa getað það. En hann lét sér nægja
að drottna yfir stóru og blómlegu ríki, og kom honum ekki til hugar að
kasta eign sinni á nágrannalöndin. Hann hafði velferð þegna sinna fyrir
aðal mark og mið, og blessuðu þeir stjórn hans á degi hverjum. Öfunduðu
allar aðrar þjóðir þá að slíku láni og óskuðu sér einskis betra. Þessi
nafnkunni konungur átti son, er hver maður dáðist að, sem hann sá; hann
hét Núrgehan, það merkir: ljós heimsins. Auk þess að kóngsson var tígulegur
í vexti og gæddur himneskri fegurð, hafði hann aðrar gáfur til að
bera, svo að þessara fyrirtaks kosta gætti enn meira. Kunni hann vel að
rita mörg mál og var afbragðs bogmaður. Að öllu samtöldu var varla sú
fræði til, sem hann var ekki heima í, eða að minnsta kosti hefði fullkomna
hugmynd um. Hann var lifandi eftirmynd móður sinnar, drottningarinnar;
jafnaðist hún að fríðleik við hinar orðlögðu konur í Kasmir, og
elskaði Sindbað konungur hana heitt. Sýndi hann þess einlægan vott með
sorg sinni, þegar drottning andaðist eftir þunga legu, svo sem henni var
fyrirhugað af forlögunum. Hryggðist hann svo ákaft, að því verður ekki
með orðum lýst. En tímalengdin græddi sár þetta, sem oftast mun verða;
konungur lét huggast og fékk sér aðra konu, svo að hann gleymdi hinni
fyrri. Gekk hann að eiga dóttur eins konungs í nágrenninu; hún hét Kansade
og var forkunnar fríð og vel viti borin, en kunni ekkert hóf á girndum
sínum og tilhneigingum. Óðara en drottning þessi sá Núrgehan,
kóngsson, fékk hún brennandi ást á honum, og var því fjarri, að hún
reyndi að þagga niður ástríðu þessa, heldur gaf henni miklu fremur lausan
tauminn. Ætlaði hún því að játa kóngssyni ástarhug sinn, svo fljótt
sem tækifæri gæfist. Hann sökkti sér um þessar mundir niður í vísindi og
iðkaði stjörnuspár; tók hann beztu framförum í þeim. Hann hafði fyrir
meistara hinn djúplærða Abúmasjar, sem var fróðasti stjörnuspámaður
í Austurálfu. Það var einn dag að fræðimaður þessi hafði stillt stjörnumátið
lærisveini sínum viðvíkjandi, sá hann þá af óyggjandi merkjum, að
hann átti ógurlega hættu yfir höfði. Segir hann því við kóngsson: „Ég
hef spurt stjörnurnar um ókomna ævi þína, og hafa þær ekki verið hagstæðar.
Fyrir þér liggur hryggilegt hlutskipti, og fær það mér mikillar sorgar,
eins og þú mátt sjá á mér.“ Kóngsson setti bleikan við orð þessi, en lærifaðir
hans hughreysti hann svofelldum orðum: „Þú skalt samt ekki halda,
að elska mín þér til handa né íþrótt mín kviki eða hörfi undan hinum
hræðilegu forlögum, sem vofa yfir þér. Að vísu stendur glötun þín skrifuð
í stjörnunum, en það er ekki ómögulegt að koma í veg fyrir hana; ég hef
fundið ráð til þess í bókum mínum. Þú mátt ekki tala orð í fjörutíu daga.
Hvernig sem yrt verður á þig, skaltu ekki anza og varast að brigða þögninni,
hvað sem að höndum ber, því líf þitt liggur við.“ Lofaði þá Núrgehan,
að þegja eins og steinn í fjörutíu daga. Síðan skrifaði fræðari hans
nokkur helgra manna nöfn á bókfell, og hengdi það um háls honum. Að
því búnu fór han niður í jarðhús, sem enginn vissi af, nema hann einn;
faldi hann sig þar, svo að hann yrði ekki neyddur til að segja konungi
það, sem hann vildi þegja yfir. Var það soldáni jafnan mikil ánægja að
hafa son sinn hjá sér, og hafði því gert boð eftir honum; spurði hann son
sinn að mörgu og svaraði hann engu. Varð konungur hlessa á þessu og
mælti: „Sonur minn! ertu búinn að missa málið? hvað hefur þér verið
gert? hvað hefur þig hent? Talaðu og láttu mig ekki kveljast af áhyggjum
út af þögn þinni.“ En spurningar þessar og fortölur urðu árangurslausar
sem fyrri. Kóngsson horfði harmþrunginn á föður sinn, leit síðan til jarðar,
og talaði ekki orð. Veik þá konungur sér að siðameistara sonar síns og
mælti: „Sonur minn hlýtur að búa yfir einhverri nagandi sorg, sem hann
vill engan láta af vita. Farðu með hann til drottningarinnar, stjúpmóður
hans; hver veit nema hann birti henni hugarþel sitt?“ Siðameistari gerði
eins og konungur bauð, og leiddi kóngsson inn í herbergi Kansade drottningar.
„Lafði mín!“ segir hann við drottningu, „svo virðist sem kóngsson
hafi misst málið, og eitthvert hörmulegt hrygglyndi læst sig í hjarta hans,
sem ómögulegt er að fá hann til að gera uppskátt um, hver orsök sé til.
Sendir konungur hann til yðar, af því hann vonar, að hann slái frá sér
ólundinni í návist yðar.“ Þegar drottning heyrði þetta, kom yfir hana
gleðiblandin óró; hún hugsaði með sér: „Nú má ég ekki sjá mig úr færi,
fyrst svona vel ber í veiði; ég á ekkert á hættu, þó ég játi fyrir honum ást
mína. Hafi Núrgehan týnt málinu, þá getur hann ekki borið það í konung,
sem ég segi við hann. En sé hann svo ófyrirleitinn, að ljóstra upp ást minni,
þá ber ég því í vænginn, að ég hafi talað svona við hann, einungis til þess
að fá úr honum orð.“ Þótti Kansade sem sér mundi aldrei bjóðast betra
færi til að ná áformi sínu; bauð hún því öllum, sem viðstaddir voru, að
fara burt úr herbergi sínu, svo að þau yrðu tvö ein, hún og kóngsson.
[1049.png]
Faðmaði hún hann að sér með brennandi fjöri og mælti: „Kóngsson minn
elskulegur! hvað veldur hugsýki þinni? leyndu mig því ekki, ég sem elska
þig heitar en þó þú værir sannborinn sonur minn.“ Komst kóngsson við
af því, að stjúpa hans skyldi samhryggjast honum svo hjartanlega, og leitaðist
við að gera henni skiljanlegt með augnaráði sínu og bendingum,
hvað sér sárnaði að geta ekki talað við hana. En drottningin rangskildi
augnaráð hans og látbragð, og ímyndaði sér að hann brynni af sömu munaðarlífs
girnd og hún sjálf; að honum hefði verið ómögulegt annað en að
elska hana, að sínu leyti eins og hún gat ekki staðið af sér, og hefði ekkert
aftrað honum frá að játa ást sína, annað en lotning sú, sem hann bar fyrir
föður sínum. Þetta var henni ljúf villa og lét hún hana því hlaupa með
sig í gönur, eins langt og konur geta frekast villzt, þegar þær missa sjónar
á dyggðinni og skynseminni. „Ó, þú konungur minn og líf mitt,“ tók
hún til orða, „láttu af þessari grimmu þögn, sem er báðum okkur til kvalar.
Þú veizt að allt vald konungsins er mér innan handar. Viljirðu leggjast
á eitt með mér og fallast á mín ráð, muntu innan skamms öðlast allt
það, sem þú framast óskar. Við erum bæði ung, kóngsson minn! ég ætti
betur geð við þig en hann, sem skapar mér hörmulega og leiðindafulla
lífdaga með elli sinni. Þú þarft ekki annað en segja til. Skyldaðu þig með
óbrigðanlegum svardaga til þess að taka mig til löglegrar eiginkonu, og
þá lofa ég þér því, að þú skalt undir eins verða konungur, með þeim hætti,
að ég flýti fyrir dauða öldungsins, hans Sindbaðs. Ég sver þér við hinn
mikla guð, skapara himins og jarðar, að engin svik búa undir orðum
mínum. Viltu nú vinna mér líkan eið og lofa mér statt og stöðugt, að
leggja þína hönd í þá hönd, sem setur á þig kórónuna?“ Núrgehan svaraði
ekki einu orði, og af því að auðséð var, að hann skildi ekki í þessu,
lét drottningin dæluna ganga. „Ég sé það vel, kóngsson, að uppástunga
mín kemur flatt upp á þig. Þú efar, að ég geti komið því til leiðar; en
nú skal ég segja þér, hvernig ég mun ráða konunginn af dögum. Í féhirzluhúsi
ríkisins er alls konar eitur, sumt drepur á mánuði, sumt tveimur
mánuðum, og sumt enn þá lengri tíma eftir að það er drukkið. Nú munum
við kjósa það, sem seinvirkast er. Sýkist þá konungur og bíður sitt
skapadægur, þannig að engin grunsemd fellur á okkur. Síðan stígur þú
í hásætið, allt ríkið sér drottinn sinn og herra, þar sem þú ert, og allt
herliðið hlýðir boðum þínum.
Þó að nú konungsson hefði viljað tala, hefði honum verið það ómögulegt,
svo forviða varð hann að heyra þessi hryllilegu fádæmi.
15. NÓTT. Þegar Kansade drottning gat ekki togað orð úr Núrgehan,
og það var eins og hann sæti í þungum hugsunum, byrjaði hún á ný:
„Ef þú ekki sér út úr þeim vandræðum, hvernig þú eigir að fá ekkju föður
þíns, þá skaltu senda mig heim aftur til föðurlands míns, en skipa
einhverjum af höfuðsmönnum þínum að veita mér eftirför með nokkrum
hermönnum, ráðast á mig, eins og þeir væru ræningjar, og strjúka burt
með mig. Mun þá koma upp sá kvittur, að ég hafi verið drepin á leiðinni,
og nokkrum dögum seinna kaupir þú mig af höfuðsmanninum,
eins og tízka er að kaupa ambáttir. Svona getur þú orðið maðurinn minn,
og við búið saman í mestu kærleikum og blíðu.“
Að svo mæltu þagnaði drottning, svo að kóngsson kæmist að, til að
rjúfa loksins þögnina. En er þar var steinhljóð sem fyrri, gleymdi hún
öllu hófi og þrýsti honum upp að sér með blíðubrögðum og brennandi
kossum. Þá varð Núrgehan uppvægur út af ósvífni stjúpu sinnar, sleit sig
af henni og laust hana svo hart í andlitið, að blæddi úr vörunum. Á augabragði
kom hatrið í stað ástarinnar í hjarta drottningar; nú skein ekki
ástin úr augum hennar, heldur brann úr þeim heiptar eldur, og kallaði
hún þá upp: „Þú hinn armi! svona ferðu með drottningu þá, er ann
þér af öllum hug, misbauð ég þínu siðlausa vandlæti, að ég gerði þér kost
á að stíga í hásæti föður þíns, þrælmennið þitt? Þó ég yrði viðbjóðsleg
í augum þínum, þegar ég hafði gert þér þetta uppskátt, gaztu samt ekki
vorkennt konu, sem er blekkt og blinduð af óviturlegri ást? Ég hefði verið
þess maklegri, að þú sæir aumur á mér, en að þú gerðir svo svívirðilega
til mín. En þér er það ekki of gott mannhrakið þitt, beittu allri þinni
grimmd við mig, margfaldaðu hatur þitt á mér, það kemst samt ekki í
hálfkvisti við það hatur, sem ég ber til þín. Snáfaðu burt og komdu aldrei
fyrir mín augu, en hræðast skaltu reiði þeirrar konu, sem bauð þér eftirlæti
sitt, en þú forsmáðir.“ Kóngsson hafði farið undir eins, þegar hann
hafði rekið drottningunni löðrunginn og ekki einu sinni beðið eftir því að
Kansade vísaði honum burt, heyrði hann því ekki meira en helminginn
af brigzlunum og heitununum. Drottningu brunnu nasir af vonzkunni,
og ásetti hún sér að fyrirkoma Núrgehan. Í því skyni reif hún sundur
klæði sín, flækti á sér hárið, og reið á andlitið blóðinu, sem lagði úr
munninum, hljóðaði upp yfir sig og bar sig aumlega. Kom þá Sindbað
skömmu á eftir og ætlaði að vita, hvort málleysið hefði farið af syni sínum.
En skyldi honum ekki hafa orðið illt við, þegar hann sá drottninguna
með strúað hárið og blóðugt andlitið í legubekknum? Unni hann drottningu
mjög og varð því æfareiður og harmsfullur. „Ó þú sætasta ljós augna
minna,“ mælti hann, „hvað er þetta, sem ég sé? Hver hefur vogað að fara
svona með þig? segðu mér það undir eins, og skaltu ekki bíða hefndanna.“
Við þetta setti drottning upp hálfu meiri grát en áður: „Ó þú konungur!
Óláns faðir! En, hvað ég skuli ekki mega dylja þig þess, sem þú vilt
vita! Undristu yfir því, að sjá mig svona útleikna, þá held ég þér megi
bregða við að heyra, að þetta eru handaverk sonar þíns.“ „Sonar míns?
Mikli guð!“ greip Sindbað fram í, „gat það verið, að hann sleppti sér
svo í hatrinu á stjúpu sinni, að hann svívirti þig svona? Og hann lét
ekki þá lotningu aftra sér, sem hann er mér um skyldugur?“ „Herra!“
anzaði Kansade, „hann er miklu sekari en þú heldur. Æ, hver kona ætli
að hefði tortryggt það skin dyggðarinnar, er skein svo skírt og skýlaust af
yfirbragði hans. Ég sat í legubekk þessum, þegar hann kom inn. Bauð
ég þá öllum, sem við voru, að fara burt, svo að hann mætti því frjálslegar
skýra frá þögn sinni. En þessi útskýring varð heldur áþreifanleg. Jafnskjótt
sem hann sá að við vorum tvö ein, settist hann niður hjá mér og
tók þannig til orða: „Drottning, ég verð að brigða þeirri þögn, sem ég
hef tekið fyrir mig, og sem enginn veldur nema þú. Ég elska þig út af
lífinu, og af því að ég örvænti um, að geta talað við þig einslega, kom í
mig hugsýki, svo að lá við sjálft, að ég veslaðist upp. Hvílíkt lán er það,
að fá þetta tækifæri til að standa frammi fyrir þér vottalaust! Ef þú tekur
elsku minni, þá er ég staðráðinn í því, að drepa föður minn og ganga að
eiga þig. Ég held að þegnunum sé farin að leiðast stjórnin hans, ekki
síður en mér.“ Þú mátt nú ekki misvirða, þó ég segi þér það, sem hann
talaði orð fyrir orð; það er yfir mér skjálfti og hryllingur af því enn. Þér
er nóg að vita, að þú átt verstan son allra konunga í veröld. En er hann
varð þess áskynja, að mér ofbauð uppástunga hans, ætlaði hann að taka
mig nauðuga. Ég varði mig, hann reif sundur klæði mín, lamdi mig og
mundi hafa drepið mig, og gefið mér dauðri sök á því, sem ég nú kæri.
En hann var hræddur um að þjónustukonur mínar mundu koma að sér,
þegar ég hljóðaði upp, flýði hann því burt, þegar hann var búinn að
fara svona með mig.“ Allt þetta bar Kansade svo náttúrlega fram, að
Sindbað konungur trúði henni fullkomlega. Svo sem hann unni syni
sínum, lét hann sér samt svo mikið um finnast, að undir eins og hann
var skilinn við drottningu, gerði hann boð eftir böðlinum. Bauð hann
honum, að hafa allt á reiðum höndum til aftöku Núrgehans. Spurðu nú
vezírarnir fljótt þetta grimmdarboð konungs, og undruðust, að hann
skyldi láta taka son sinn af lífi og ekki hafa þá í ráðum. Komu þeir því
saman og gengu allir fyrir hinn reiða konung; hafði einn orð fyrir þeim
og mælti: „Ó, þú konungur veraldarinnar, vér biðjum þig einungis að
gefa okkur líf sonar þíns þenna dag, og segja oss, hvern stórglæp hann
hefur unnið slíkan, að hönd föður hans hefur snúizt upp í móti honum;
skyldu feður fara varlega að refsa börnum sínum.“ Síðan sagði konungur
þeim allt, sem drottning hafði kært fyrir honum. En er hann hafði
talað út, mælti elzti vezírinn: „Gáðu að þér, herra, að láta eftir þeirri
reiði, sem kona hefur í brjósti sínu, og varastu að brjóta móti guðs
boðum og réttlætis lögmáli spámannsins. Drottningin hefur ákært son
þinn og hefur engin vitni móti honum; hún krefst þess, að hann sé drepinn
af því hann elski hana, og hafi viljað svala girnd sinni með ofbeldi.
En hvaðan kom konum það, að hafa skírlífi sitt svo í hávegum, að þær
óski þeim mönnum dauða, sem leggja hendur á þær? Það játa ég, að
sumar eru svo hreinlífar, að þær stökkva upp á nef sér, ef lagt er að þeim
með ófeilnar bænir; en það sem skírlífi þeirra sakfellir, það afsakar hégómagirndin
undir eins, og fyrirgefa þær fúslega þau afbrot, sem fríðleikur
þeirra veldur. Varist því yðar hátign, að framselja son yðar fyrir
rógs sakir, og ef til vill í hefndarhendur þær, sem vilja steypa honum
í glötun, af því hann lét ekki leiða sig afvega. Hugsið eftir því, hvað
konur eru slungnar; sagan af spekingnum Sjabeddín er ljós vottur um
hvað illska þeirra er viðsjárverð.“ Sindbað konungur kvaðst vilja heyra
sögu þessa.
Sagan af Sjabeddín fróða
16. NÓTT. „Það var einhvern dag, að soldán Egiptalands stefndi öllum
fræðimönnum ríkisins í höll sína; hófst þá þræta á milli þeirra. Svo
er mælt, að engillinn Gabríel hafi burtnumið Mahómet úr hvílu sinni,
og sýnt honum allt, sem er í hinum sjö himnum, í paradís og í helvíti.
En er spámaðurinn með þessum hætti hafði átt níutíu þúsund samtöl
við drottinn, flutti engillinn hann aftur ofan í rúmið hans. En þetta
hafði allt orðið með svo skjótri svipan, að Mahómet fann sængina volga
og gat reist upp vatnskrukku, sem oltið hafði um, þegar hann var burtnuminn,
og var ekki farið niður allt vatnið, sem í henni var. Soldán var
forseti á samkomu þessari, og stóð á því fastara en fótunum, að þetta væri
ómögulegt. „Eftir því sem þið fullyrðið,“ mælti hann, „eru sjö himnar til,
og er fimmhundruð ára vegur milli hvorra tveggja, og er þar á ofan hver
himinn eins djúpur, og langt er bilið milli himnanna. Hvernig gat það
þá átt sér stað, að Mahómet skyldi finna sængina volga, þegar heim kom,
og vatnið ekki vera alveg runnið úr krukkunni, sem oltið hafði, og þá
var hann búinn að fljúga gegnum alla himnana og tala níutíu þúsund sinnum
við guð. Hver ætli sé svo auðtrúa að halda, að svo hlægileg skröksaga
geti verið sönn? Eða vitið þið ekki, að þegar þið fellið niður fulla vatnskönnu,
og takið hana upp á augabragði, þá er varla neitt vatn eftir í
henni?“ Vitringarnir svöruðu því, að slíkt væri ekki einleikið og yrði ekki
á náttúrlegan hátt; en guðs almætti væri enginn hlutur ómáttugur. Soldán
var trúmaður enginn og gerði sér það að aðalreglu, að trúa engu, sem
stríddi móti skynseminni. Hann vildi því ekki kannast við þetta undur,
og fóru vitringarnir hver heim til sín, en þræta þessi hafði samt vakið athygli
manna í öllu landinu. Það barst þá líka til eyrna Sjabeddíns fróða,
en gildar orsakir höfðu hamlað honum að eiga sæti á samkomunni. Fór
hann nú til hallar soldáns, þegar dagshitinn var megnastur. En er soldán
varð þess vís, hver kominn var, gekk hann sjálfur til móts við hann og
leiddi hann inn í skrautlegt herbergi. Bauð hann honum að setjast niður
og mælti: „Það var óþarfi fyrir þig, vitringur, að fara hingað, þú hefðir
ekki þurft annað en að senda einhvern af þjónum þínum, og mundum
vér fúslega hafa veitt honum allt, sem hann hefði beðið um í þínu nafni.“
Vitringurinn svaraði, að aðalerindi sitt væri, að hljóta þá sæmd, að tala
stundarkorn við hans hátign. Soldán vissi að það orð fór af vitringnum,
að hann væri stoltur og stórlátur, þegar konungar væru við; var hann því
viðfeldinn og alltilegur við hann. Nú voru fjórir gluggar á herberginu,
sem þeir voru í, og sneri í sína áttina hver. Beiddi vitringurinn soldán
að loka þeim, og er það var gert, sátu þeir góða stund og voru að tala
saman. Síðan lét vitringurinn ljúka upp aftur einum glugganum, sem
vissi út að fjallinu Kiseldaghi (þ.e. hið rauða fjall) og spurði konung,
hvort hann vildi ekki líta út.
Soldán gekk þá út að glugganum og sá að fjallið og sléttlendið var
alþakið riddurum, brynserkjuðum og skjölduðum, og var það slíkt ógrynni
sem stjörnur himinsins. Þeystu þeir að höllinni með brugðnum
sverðum. Þegar konungur sá þessa sjón, skipti hann litum og hrópaði
dauðhræddur: „Hvaða ógurlegur her er þetta, sem fer að höll minni?“
„Sláið ekki slíku á yður, herra,“ segir vitringurinn, „þetta er markleysa.“
Svo mælti hann og lokaði sjálfur glugganum, sá þá soldán ekkert kvikt
á fjallinu eða sléttlendinu. Annar glugginn vissi að borginni, og lét nú
vitringurinn ljúka honum upp; sá þá soldán, hvar öll borgin Kaíró stóð
í björtu báli og tóku logarnir til himins. „Mikill ógurlegur eldsvoði,“
kallaði konungurinn upp forviða, „þarna brennur borg mín, hin fagra
Kaíró, til kaldra kola.“ „Sláið ekki slíku á yður, herra,“ mælti vitringurinn,
„þetta er markleysa.“ Lokaði hann þá undir eins glugganum, lauk
honum upp aftur, og var eldurinn horfinn.
Nú lét vitringurinn ljúka upp þriðja glugganum og sá þá soldán,
hvernig Nílfljótið flóði yfir bakka sína og velti bylgjunum að höllinni
eins og í hafróti. Hefði nú soldán ekki átt að óttast þetta nýja undur, því
hann hafði séð að ekkert varð úr herliðinu og eldsvoðanum, en samt gat
hann ekki að sér gert að hræðast og æpti upp yfir sig: „Við erum frá,
þetta skelfilega vatnsflóð sópar höll minni burt með sér og uppsvelgir
mig og alla þegna mína.“ „Sláið ekki slíku á yður, herra,“ mælti vitringurinn
enn á ný, „þetta er markleysa.“ Og er hann hafði lokað glugganum
og lokið honum upp aftur, sást Nílfljótið og rann á milli bakkanna
eins og vant var.
Síðan lauk hann upp fjórða glugganum, sem vissi út að hrjóstugri
eyðimörk, og svo sem konungur hafði orðið óttasleginn af því, sem hann
sá fyrri, eins varð hann unað fanginn af sjón þeirri, er nú bar fyrir hann.
Hann var ekki vanur að sjá annað út um þenna glugga en hrjóstur og
harðbala og því brá honum vel við þau umskipti, er hann sá ekki annað
en vínbrekkur og lystigarða, fulla af hinum ágætustu aldintrjám, runnu
niðfagrir lækir smátautandi milli bakka sinna, sem voru alþaktir rósum,
basilíkum, balsamsrunnum, hyasintum og narissum, sem ljómuðu fyrir
augun og ilmuðu fyrir vitin. Innan um blómin sást ógrynni af turtildúfum
og næturgölum, voru sumir fuglarnir uppgefnir af fluginu og kvakinu,
en sumir fylltu loftið með sætum og angurblíðum kliði. Varð konungurinn
öldungis frá sér numinn af því, er hann sá, og hélt að Eramsgarður
eða hin jarðneska paradís væri upplokin fyrir sér. „Ó, hvílík umskipti“,
kallaði hann upp, utan við sig af undrun, „hvílíkur ljómandi
garður, mikið yndi væri að vera hér, hvílík skemmtun væri að reika þarna
á hverjum degi!“ „Kætist ekki um of,“ segir vitringurinn, „þetta er markleysa.“
Að því mæltu lokaði hann glugganum. En er hann lauk honum
upp aftur, sá soldán ekkert nema eyðimörkina gömlu í stað hinnar inndælu
sjónar.
„Herra!“ mælti vitringurinn, „ég hef nú látið yður sjá nokkur furðuverk,
en þau eru ekkert hjá einu frábæru undri, sem ég ætla að sýna
yðar hátign. Þóknast yður að skipa, að borið sé hingað ker fullt af vatni.“
Skipaði soldán einum af þjónum sínum að gera það, og er kerið var
komið inn, mælti vitringurinn: „Leyfið, herra, að þér séuð afklæddir,
bundinn dúkur um mjaðmir yðar og þér síðan settir niður í vatnið.“
En er þessum viðbúnaði var lokið, segir vitringurinn: „Náðugi herra,
gerið svo vel og dýfið höfðinu niður í vatnið og hefjið það upp aftur.“
Soldán dýfði sér niður í vatnskerinu...
17. NÓTT. Soldán Egiptalands fór í kaf með höfuðið í vatnskerinu,
og í sama bili vissi hann ekki fyrri til en hann stóð undir fjalli einu
við sjávarströnd. Undraðist hann yfir þessu fáheyrða stórmerki enn þá
meira en hinum fyrri, en varð þar á ofan hamslaus af reiði og kallaði:
„Hrekkjafulli vitringur! Þú sem hefur svo grimmilega leikið á mig, komi
ég nokkurn tíma aftur til Egiptalands, sem þín hin djöfullega íþrótt hefur
flæmt mig af, þá vinn ég þess dýran eið, að ég skal hefna mín á þér.“
Hann var nú stundarkorn að formæla vitringnum, en sá þó fljótt að hér
dugðu engar heitanir né harmatölur. Herti hann því upp hugann og gekk
til manna nokkurra, sem voru að höggva við á fjallinu. Þótti honum samt
óráð að láta uppskátt, hver maður hann væri, því hann hugsaði með sér:
„Ef ég segist vera soldán, trúa þeir mér ekki og halda ég sé falsari eða fábjáni.“
En þeir sem voru að höggva viðinn, spurðu, hver hann væri, og
svaraði hann: „Ég er kaupmaður, bræður góðir, og hef brotið skip mitt,
og komst sjálfur af á fjöl einni. Þegar ég sá ykkur, gekk ég undir eins til
ykkar, og veit ég að þið munuð kenna í brjósti um mig, þegar þið sjáið,
hvað hörmulega ég er til reika.“ Þeir hrærðust líka til meðaumkvunar af
óláni hans, en voru sjálfir svo bágstaddir, að þeir áttu nóg með sjálfa
sig. Samt gáfu þeir honum allir eitthvað, því þetta voru góðir menn. Einn
gaf honum gamla flík, og annar gaf honum skógarma, og þegar þeir
höfðu klætt hann með þessum hætti, svo að hann gat farið skammlítið
inn í borgina, sem var fyrir handan fjallið, þá fylgdu þeir honum þangað.
En er þangað var komið, báðu þeir hann vel að fara og fólu hann guðs
forsjón á hendur, en sjálfir héldu þeir heimleiðis. Var þá soldán aleinn.
En svo unaðssamt sem mönnum þykir að horfa á nýstárlega hluti, þá var
soldán áhyggjufyllri um hagi sína en svo, að hann liti eftir því, sem kringum
hann var. Ráfaði hann hingað og þangað um borgarstrætin eins og í
leiðslu. Var hann nú þegar orðinn þreyttur og fór að sjást um, hvar hann
gæti hvílt sig, og nam staðar hjá húsi hestajárnara nokkurs. Sá hann það
á aðkomumanni að hann mundi þurfa hressingar við og bauð honum
inn að ganga. Kom soldáni það vel og þáði boðið og tyllti sér niður á
bekk, yzt við dyrnar.
„Ungi maður,“ spurði húsbóndinn, sem var farinn að eldast, „má ég
spyrja: hvað leggur þú fyrir þig, og hvernig stendur á því að þú ert kominn
hingað?“ Soldán gaf honum sömu andsvör og mönnunum á skóginum
og sagði ennfremur: „Ég hitti góða menn, sem voru að höggva við; voru
þeir svo drenglyndir að gefa mér þessa fornfálegu yfirhöfn og þessa skógarma.“
Hestajárnarinn svaraði, að sér þætti vænt, að hann hefði komizt
af, er hann braut skip sitt. „Settu ekki fyrir þig fjárlát þitt,“ mælti hann,
„þú ert enn á bezta aldri, og hver veit nema þú verðir uppgangsmaður
hérna í borginni? Hér er í mörgu hlynnt að útlendum mönnum, sem
vilja taka sér bólfestu hér, eða hefur þú það ekki í hyggju?” „Jú!“ anzar
soldán, „ég óska einskis fremur en að mega ílengjast hérna, ég á við, ef
allt heppnast vel.“ „Farðu þá að mínum ráðum,“ tók karlinn aftur til
máls. „Far þú til hins opinbera kvennabaðhúss, seztu við dyrnar og spurðu
hverja konu, sem út gengur, hvort hún sé gift. Þá verður sú kona þín,
sem nei segir, eftir því sem hér er landssiður.“ Soldán hugsaði sér að nota
þetta ráð, kvaddi karlinn og gekk til dyranna á baðhúsinu og settist þar
niður. Þegar hann hafði setið þar ofurlitla stund, kom út kona forkunnar
fögur. Hugsaði hann með sér, þegar hann sá hana: „Ó, mikill lánsmaður
væri ég, ef þetta gull af kvenmanni væri ógift. Fyrir hennar sakir gæti
ég unað óláni mínu. Því næst gekk hann að henni og spurði: „Fagra kona,
eigið þér mann?“ „Mann á ég,“ svaraði hún, og soldán mælti: „Það er
illa farið, þér hefðuð getað orðið gæfulánið mitt.“ Fór þá konan leiðar
sinnar, og kom skjótt önnur, en sú var herfilega ljót. Varð soldán skelkaður,
er hann sá hana og hugsaði með sér, að betra væri að deyja af
hungri en að eiga sambúð við slíka ófreskju. „Ég ætla að sleppa að spyrja
hana, hún kynni að segja nei. En hestajárnarinn hefur sagt mér, að yrða
á allar konur, líklega er það regla, og verð ég að hegða mér eftir henni.
En ef hún skyldi nú vera ógift, hver veit samt nema einhver slysinn útlendingur,
sem ill forlög hafa hrakið hingað, hafi átt hana.“ Réði því
soldán það af, að spyrja hana líka, hvort hún væri gift, og er hún kvað
já við því, gladdist hann að sama skapi, sem hann hryggðist af svari
fyrri konunnar. Nú kom þriðja konan, og var hún viðlíka ófrýnileg og hin
önnur, og stundi soldán þungan er hann sá hana. „Drottinn minn! hér
er hver annarri andstyggilegri. En ekki dugar að hætta í miðju kafi. Sé
þessi gift, veit ég það, að þeir eru til, sem brjóstumkennanlegri eru en
ég.“ Spurði hann þá, í því hún gekk framhjá, og var heldur skjálfraddaður:
„Fagra kona, eruð þér giftar?“ „Já, ungi maður!“ anzaði hún, og stóð
ekkert við, en soldán varð guðsfeginn svarinu. „Mikil heppni var yfir
mér, að ég skyldi verða óhultur fyrir báðum þessum konum!“ sagði hann
við sjálfan sig, „en enginn dagur er til enda tryggur.“ Það eru ekki allar
konur gengnar frá laugum enn þá, og á ég eftir að sjá þá, sem mér er
ætluð. Hver veit nema ég verði heppnari?“ Var hann nú viðbúinn að
sjá einhverja, sem ljótari væri en báðar hinar, en þá kom hin fjórða, og
var fríðari en hin fyrsta, þó hún væri undurfögur. „Hvílíkur mismunur!“
kallaði hann upp, „dagurinn er ekki eins ólíkur nóttinni og þessi er
báðum hinum, sem komu næst á undan. Geta englar og djöflar verið á
sama stað?“ Lagði hann sig nú allan til og gekk á móti henni og mælti:
„Yndislega kona, eigið þér mann?“ „Nei“, svaraði hún, og virti hann
fyrir sér frá hvirfli til ilja með aðgætnum, en þóttalegum augum; gekk
hún burt og lét soldán sitja einan eftir öldungis forviða. Hann vissi ekki,
hvað hann átti að halda, og fór að gruna að hestajárnarinn hefði gert
sér grikk. „Ef ég á að eiga þessa konu“, hugsaði hann, „eftir landslögum
hér, því gekk hún þá svo snúðugt burt? Því leit hún á mig með slíkum
þótta og fyrirlitningu? Hún virti mig fyrir sér í krók og kring, og ég
sá það út úr henni, að henni þótti ég lítill fyrir mann að sjá. Það er líka
sannast að segja, að henni er vorkunn. Þessi yfirhafnar ræfill, sem allur
er í sundur, er ekki þesslegur, að hann geri mig álitlegri og útgengilegri
í augum kvenfólksins. Ég skal aldrei lá henni, þó hún þættist geta valið
sér betri mann.“ Meðan soldán Egiptalands var að hugleiða þetta, kom
þræll til hans og ávarpaði hann þannig: „Herra! Ég er að leita að útlendingi
nokkrum, sem allur er rifinn og tættur, og lízt mér svo á yður,
að þér munið vera maðurinn. Gerið svo vel, ef þér eruð viðlátnir, að
fara með mér, ég á að fylgja yður á einn stað, yðar er beðið þar með
óþolinmæði.“ Fór soldán nú með þrælnum og kom í stórt hús, var honum
þar vísað inn í stórt og þokkalegt herbergi, og var hann beðinn að bíða
þar. Var hann þar svo tvær stundir, að hann sá engan mann, nema þrælinn,
sem var að smákoma til hans og biðja hann að verða ekki óeirinn.
En loksins komu fjórar konur skrautlega búnar með hinni fimmtu, sem
öll ljómaði af gimsteinum, og þó öllu fremur af óviðjafnanlegri fegurð.
Undir eins og soldán gat að líta hana, sá hann að þar var komin sú,
sem seinast gekk frá laugunum. Hún gekk til hans vinaleg og brosandi
og mælti: „Fyrirgefðu mér, að ég hef látið þig bíða nokkra stund, en ég
vildi ekki koma hirðulauslega búin fyrir augu herra míns. Þú ert í þínum
eigin húsum; allt, sem þú sér í kringum þig, er þitt. Þú ert maðurinn
minn og þarft ekki annað en skipa, ég er boðin og búin að hlýða.“
„Fagra kona,“ anzaði soldán, „fyrir skemmstu harmaði ég forlög mín,
og nú er ég allra manna sælastur. En fyrst ég er nú orðinn maðurinn þinn,
segðu mér þá, hvers vegna þú leizt svo drembilega til mín? Ég var hræddur
um, að þér hefði ekki litizt á mig, og sannast að segja, þér var vorkunn.“
„Herra!“ svaraði konan, „ég gerði það með ásettu ráði, því í þessari borg
verða konur að vera þóttalegar, þegar þær koma opinberlega fram. Þetta
er landssiður, en því ljúfari og viðfeldnari erum við á heimilinu.“ „Og
því elskuverðari,“ greip soldán fram í. En fyrst ég nú er húsbóndi, ætla
ég að byrja hússtjórn mína á því að skipa, að skraddari og skóari verði
sóttir handa mér. Ég fyrirverð mig að standa frammi fyrir þér í þessum
tötrum, og svo langt man ég, að mér hæfði ekki slíkur klæðnaður.“ „Ég
hef orðið skjótari að bragði með þessa skipun,“ sagði konan, „ég var búin
að senda þræl einn til Gyðings, er selur tilbúin föt, hefur hann allt
undir eins á reiðum höndum, sem þú kannt að þarfnast. En komdu nú
á meðan og fáðu þér hressingu.“ Svo mælti konan og leiddi hann við hönd
sér inn í sal einn, var þar uppbúið borð, hlaðið ávöxtum og ýmsum
súrsuðum réttum. Settust þau nú til borðs. En meðan þau neyttu matar,
stóðu fjórar aðrar konur bak við þau, og sungu nokkur kvæði eftir skáldið
Bada Saoudäi, og léku á ýmisleg hljóðfæri. Loksins greip húsmóðirin
gígju eina og skemmti soldáninum með strengjaleik og söng. En þá kom
Gyðingurinn, svo að hún varð að hætta þeirri skemmtun. Fylgdu honum
þjónar og báru stranga, sem margskonar klæðnaður var í. Var því nú
öllu flett í sundur og skoðað, og síðan valið úr, gullrósað silkivesti og
lifrauð klæðiskápa, og er Gyðingurinn hafði látið af hendi önnur föt,
sem nauðsynleg eru til fullkomins klæðnaðar, fór hann burt með þjónum
sínum. Þótti konunni nú soldán búast um og fannst mikið um vöxt
hans og yfirbragð; voru þau bæði jafn-ánægð, hvort með annað. Hann
bjó saman við hana í sjö ár og gat við henni sjö sonu og sjö dætur. En af
því bæði voru útsóunarsöm og hugsuðu ekki um annað en að eiga gott
og skemmta sér, eyddust fljótt fjármunir konunnar. Þau urðu að vísa
þjónustustúlkum og ambáttum úr vistinni, og selja húsgögnin, hvert á
fætur öðru, til þess að halda við lífinu. En þegar kona soldáns sá ekki
út úr bágindunum, segir hún við mann sinn: „Meðan eigur mínar entust
til, varstu óspar á þeim; þú hefur lifað í iðjuleysi og átt góða daga. Nú
kemur til þinna kasta að vinna fyrir heimili þínu.“ Hryggðist konungur
við þessi orð og leitaði upp hestajárnarann gamla, og ætlaði að fá hjá
honum heilræði. „Faðir góður,“ segir hann við hann, „nú er ég enn þá
volaðri en þegar ég kom í þessa borg. Nú á ég konu og fjórtán börn, en
hef ekkert til að veita þeim fæðslu.“ „Kanntu þá enga iðn?“ segir karlinn
og er soldán kvað nei við, tók hann upp hjá sér tvo peninga og gaf honum
og sagði: „Farðu og kauptu þér undir eins tvo létta, og gakktu síðan
innan um daglaunamennina á torginu.“ Soldán hlýddi ráðum hestajárnarans
og beið litla stund innan um hina verkmennina, þangað til
maður kom til hans og beiddi hann að bera nokkuð fyrir sig. „Til þess
er ég hingað kominn,“ segir soldán, og varð nú að rogast með stóreflis
poka, sem hann orkaði varla að bera, og meiddist hann á öxlunum af
byrðar-bandinu. Hann fékk einn Aktsja (pening) í kaup og fór með
hann heim, en kona hans sagði honum, að ef hann ekki ynni sér tífalt
meira inn á dag en þetta, mundu þau öll svelta í hel á heimilinu.
Daginn eftir fór aumingja soldáninn ekki á torgið, heldur rölti hann
niður að sjó, gekk þar fram og aftur og var að hugsa um ólán sitt. Hann
starblíndi á staðinn, þangað sem hann hvarf fyrir kunnáttu Sjabeddíns
fróða, og er hann rifjaði upp fyrir sér þetta merkilega ævintýri, gat hann
ekki tára bundizt. En er hann hafði þvegið sér eins og fyrirskipað er,
áður en hann gerði bæn sína, kafaði hann með höfuðið niður í sjóinn,
og er hann hóf aftur höfuðið upp úr, sá hann hvar hann stóð í vatnskerinu
í höll sinni, og allt hirðfólkið í kring. Þá gekk hreint fram af
soldáni. Sá hann að Sjabeddín stóð frammi fyrir sér, í sömu sporum
og þegar hann hvarf frá honum, hrópaði hann þá í reiði: „Grimmi
vitringur! Hræðist þú ekki refsingu drottins, að þú skulir gera soldáni
þínum og herra slíkan grikk?“ „Herra,“ segir vitringurinn, „því reiðist
yðar hátign mér svo, þér hafið rétt að eins stungið höfðinu niður í vatnskerið
og tekið það upp aftur, embættismenn yðar, sem hér eru viðstaddir,
geta vitnað það.“ „Yðar hátign!“ æptu allir í einu hljóði, „vitringurinn
segir satt!“ En soldán lét sér ekki nægja þenna vitnisburð, heldur
svaraði bálreiður: „Þið eruð lygarar! Þessi bölvaði vitringur hefur haldið
mér föstum með fjölkynngi í öðru landi í sjö ár. Ég kvongaðist þar
og eignaðist sjö sonu og sjö dætur, en þó þykir mér ekkert sárgrætilegra
en það, að ég skuli hafa verið daglaunamaður. Þú meinbölvaði vitringur!
Því varstu svo djarfur, að láta mig ganga með burðarkarls létta?“
„Herra,“ segir vitringurinn, „úr því þér ekki leggið trúnað á orð mín,
skal ég færa sönnur á mál mitt áþreifanlega.“ Svo mælti hann og afklæddi
sig, batt dúk um mjaðmir sér, fór í vatnskerið og kafaði niður.
En soldáninn var enn síreiður og mundi svardaga sinn, að hefna sín á vitringnum
undir eins og hann kæmi aftur til Egiptalands, brá hann því
sverðinu, til að höggva af honum höfuðið í því hann rétti það upp úr
vatninu. En vitringurinn vissi, hvað soldán hafði í hyggju, því hann
kunni fræðina Mekasjefa, sem getur sagt leyndustu hugsanir annarra.
Hann brá á sig huliðshjálmi eftir listinni Algáib-analabsar, og hvarf til
Damaskus. Þaðan skrifaði hann soldáni svo látandi bréf:
„Vita skaltu, herra, að báðir við, þú og, ég, erum ekki annað en vesalir
þrælar guðs. Þú stakkst höfðinu snöggvast niðrí vatnið og tókst það upp
í sama vetfangi, samt fórstu á meðan sjö ára ferð, fékkst þér konu, eignaðist
sjö dætur og sjö sonu og rataðir í miklar raunir. Þrátt fyrir þetta
viltu ekki trúa því, að vor mikli spámaður Mahómet hafi fundið sæng
sína volga, og ekki allt runnið úr vatnskönnunni, sem oltið hafði um.
Láttu loksins á það sannast, að þeim er enginn hlutur ómáttugur, sem
skapað hefur himininn og jörðina af engu, heldur einungis með almættisorðinu:
verði!”
Þegar soldán Egiptalands fékk bréf þetta, trúði hann að sönnu, en
ekki rann honum reiðin við vitringinn. Skrifaði hann þá konunginum
í Damaskus til og beiddi hann að handtaka vitringinn og lífláta, og senda
sér af honum höfuðið. Var konungurinn í Damaskus boðinn og búinn
til þess og sparði ekkert til að verða við tilmælum soldáns. Og er hann
frétti, að vitringurinn hefðist við í helli nokkrum, nokkuð langt frá
borginni, skipaði hann kvennavörðum sínum, að fara þangað, handtaka
vitringinn og koma með hann. Fóru þeir af stað í þeirri von, að hægðarleikur
mundi þeim að höndla vitringinn, en þeim brá heldur en ekki í brún,
þegar þeir sáu að fjöldi riddara á góðum hestum, albrynjaðir og vel
vopnaðir, vörðu hellisdyrnar. Sneru þeir því aftur og sögðu konungi allt
hvernig farið hafði. Safnaði hann þá liði, reiður út af mótstöðu þessari,
og fór sjálfur í broddi fylkingar til móts við vitringinn. En hann hafði
þá slíkt ofurefli liðs, að konungurinn varð hræddur og sneri aftur.
Gramdist konungi, að hafa farið svo háðulega för, en vildi þó ekki uppgefast.
Spurði hann þá vezírana, hvað af skyldi ráða, úr því sem komið
var. Svöruðu þeir, að hversu voldugur konungur sem hann væri, skyldi
hann aldrei hugsa til að yfirstíga þann, sem neytti guðlegs fulltingis. „En
ef yðar hátign,“ mælti elzti vezírinn, „skyldi ná tangarhaldi á vitringnum,
látið þá segja honum, að þér viljið gera frið við hann. Veljið fríðustu
ambáttirnar úr kvennabúri yðar og gefið honum. En skipið þeim
áður að komast fyrir, hvort engar séu þær stundir, sem vitringurinn
missir sinn vanalega töframátt.“ Þetta þótti konungi óskaráð og lét hann
bjóða vitringnum vináttu sína og senda honum ambáttir, fyrirtaks fríðar.
Vitringurinn hélt þá líka, að konungurinn í Damaskus iðraðist eftir
að hafa ofsótt sig saklausan, og gekk því í gildruna. Hann tók við ambáttunum
í grandleysi og lagði ákafan ástarhug á eina þeirra. Þegar hún
varð þess áskynja, sá hún sig ekki úr færi og mælti: „Kærasti vitringur!
mér leikur forvitni á að vita, hvort þú ekki átt þér þær stundir, að þú
getur engin undur gert.“ „Fagra mey!“ anzaði vitringurinn, „ég bið þig
að inna mig ekki frekar eftir því. Hugsum heldur um að stytta okkur
stundir, þér stendur þetta á engu, sem þú spyr um.“ Ambáttin lét eins
og sér sárnaði þetta svar, og gerði sér upp óhuggandi hryggð. Og er
vitringurinn ætlaði að gera sér dátt við hana, fór hún að gráta og mælti:
„Þetta blíðlæti kemur ekki frá hjartanu. Ef þér í rauninni þætti vænt
um mig, mundirðu engu leyna mig.“ Í stuttu máli, hún fékk talað svo
um fyrir honum, að honum varð sú skyssa á, að segja henni allt. Játaði
hann henni, að í hvert skipti, sem hann væri búinn að hafa samfarir við
kvenmann, yrði hann vanmáttugur á eftir, þangað til hann tæki hreinsunarþvott
þann, sem fyrirskipaður er í lögmálinu eftir slíka athöfn. Lét
ambáttin konunginn í Damaskus vita þetta, og skipaði hann kvennavörðum
sínum að fara leynilega til húsdyra vitringsins eina tiltekna nótt. Átti
þá ambáttin að ljúka upp í tækan tíma, og þeir að brjótast inn og handsama
vitringinn. Hann var því vanur að láta stóra vatnskönnu standa við
höfðalag sitt á hverri nóttu; hafði hann hana til að þvo sér úr, þegar svo
bar undir. Þessa nótt, sem ákveðin var, hafði ambáttin hellt út vatninu,
áður en hún lagðist niður, svo að vitringurinn vissi ekki af. Fann hann
því könnuna tóma, þegar hann ætlaði að þvo sér. Var þá flagðið óðara
til taks og bauð honum að sækja vatn, tók könnuna og gekk út, og lauk
um leið upp fyrir kvennavörðunum. Ruddust þeir nú inn með harki
og háreysti, og skildi nú vitringurinn, að þetta voru svik ambáttarinnar.
Þreif hann þá í skyndi tvö ljós, sem loguðu í kertastikum, og tók að
snúast í hring með þau, og talaði til kvennavarðanna einhver orð, sem
þeir ekki skildu. Við bæði þessi atvik urðu þeir felmtraðir og hlupu burt,
því þeir voru hræddir um, að hann mundi beita við þá einhverri háskalegri
fjölkynngi. Vitringnum varð það fyrst fyrir, sem mest reið á, að
loka að sér dyrunum og þvo sér. Því næst tók hann í hefnda skyni á sig
líki ambáttarinnar, en brá sínu yfir hana, hljóp síðan eftir kvennavörðunum
og kallaði: „Bleyðurnar ykkar, framkvæmið skipun konungsins,
sem er drottinn ykkar og herra! Hann lætur drepa ykkur alla, ef þið
komið svo til Damaskus, að þið hafið ekki vitringinn. Því hlaupið þið
þá burt? Hafið þið séð skrípi eða hermenn koma honum til hjálpar?
Snúið þið aftur, farið þið óhræddir inn í hellinn, ég skal vera það karlmannlegri
en þið, að ég skal handtaka hann og fá ykkur hann í hendur.“
Fyrir áeggjan þessa létu kvennaverðirnir staðar numið og hertu upp
hugann. Þeir sneru aftur og fylgdu vitringnum, sem gekk á undan þeim
í líki ambáttarinnar, inn í hellinn. Handsömuðu þeir þar ambáttina,
sem var í líki vitringsins. Bundu þeir á henni hendur og fætur, og gat
hún ekki komið upp hljóði, því að vitringurinn hafði gert hana mállausa.
Fóru þeir þá með hana til konungsins í Damaskus. Hélt hann að þar
væri kominn vitringurinn og lét undir eins hálshöggva bandingjann. En
óðara en höfuðið losnaði við bolinn, fékk hvort um sig aftur sína sönnu
mynd, og sá konungurinn þá og öll hirðin, að þetta var ambáttin. Vitringurinn,
sem þar var nærstaddur í líki hennar, kom nú í sinni réttu
mynd og talaði þessum orðum til konungsins í Damaskus: „Ó þú konungur,
sem hefur ólmazt með hnúum og hnefum til að fyrirkoma mér,
soldáninum í Egiptalandi til þægðar, þú skalt vita, að manni ber ekki
að styrkja rangsleitnar hefndir. En lofaðu guð fyrir, að ég læt hefndir
mínar lenda við það, að hegna þessari svikafullu ambátt.“ Að svo mæltu
hvarf vitringurinn, og lét konunginn og alla, sem sjónarvottar voru að
þessum kynlega atburði, sitja eftir með ótta og undrun.
„Svona er nú sagan af Sjabeddín fróða,“ mælti ennfremur hinn æðsti
vezír Persakonungs, „má yðar hátign af því marka, að karlmenn geta
aldrei goldið fullan varhuga við konum. Leyfið því að Núrgehan verði
prófaður til fullrar rannsóknar, áður en hann er tekinn af lífi. Hver veit
nema hann færi okkur sönnur á sakleysi sitt.“ „Svo skal vera,“ mælti
konungur. „Ég fresta dauða sonar míns þangað til á morgun.“ Meðan
nú að vezírarnir fóru til kóngssonarins í díblissunni, reið konungur á
veiðar. Kom hann heim um kvöldið og borðaði með Kansade drottningu.
Sætti hún lagi, þegar þau höfðu lokið máltíðinni, að segja við
hann: „Herra! Ég er hrædd um, að þú iðrist einhverntíma eftir að hafa
frestað dauða sonar þíns. Kóraninn segir, að maðurinn eigi tvo óvini,
sem hann hafi eftirlæti á, og það séu börn hans og fjármunir. Sonur
þinn er óvinur þinn, því hann þorði að taka til hins andstyggilega verks,
sem hann hafði áformað. Flýttu þér því að refsa honum. Vertu ekki að
hlýða lengur á árnaðarorð föðurástar þinnar og manngæzku. Illska hans
hlýtur að þagga niður rödd föðurástarinnar. Láttu ekki ráð né ræður
hirðmannanna glepja þér sjónir, því slíkt er mikill breyskleiki, að ljá
hverjum manni eyru sín, og ætla að gera öllum að skapi. Dæmisagan
af garðyrkjumanninum, syni hans og asnanum sannar það bezt. Það er
vísast þú kunnir hana ekki, og ætla ég því að segja hana ef þú leyfir.
Garðyrkjumaðurinn, sonur hans og asninn
Dæmisaga:
18. NÓTT. Einu sinni fór gamall garðyrkjumaður út í garðinn sinn
með syni sínum, reið drengurinn asna, en karlinn gekk. Undruðust það
allir, sem mættu þeim, og margir kölluðu til þeirra: „Sjáið þið karlinn
vitlausan, sem er það flón að ganga, en lætur son sinn vera að spjátra
sig á asnanum.“ Vegna þessara ámæla lét karlinn son sinn fara af baki,
og fór sjálfur á bak. En ekki leið á löngu, að þeir mættu öðrum og heyrðu
glöggt að þeir sögðu: „Hann er orðinn ær, gamli karlinn, hann sæti ekki
einn á asnanum annars.“ Þá lét garðyrkjumaðurinn piltinn setjast fyrir
aftan sig, og tvímenntu þeir svo spölkorn, þangað til þeir heyrðu menn
segja, sem fram hjá gengu, að þetta væri mesta ósvinna, að drengurinn
skyldi sitja svona fyrir aftan föður sinn. Höfðu þeir feðgar þá sætaskipti,
en það varð ekki til annars en að þeir fengu að heyra hjá þeim, sem urðu
á vegi þeirra næst: „Karlinn sá arna er ósóminn sjálfur, að hann skuli
ríða svona með þennan ungling fyrir framan sig.“ Hvernig sem aumingja
garðyrkjumaðurinn reyndi á alla vegu, gat hann aldrei gert svo öllum
líkaði. Getur yðar hátign,“ sagði Kansade ennfremur, „ráðið af því, að
enginn sleppur hjá ámælum annarra, og að það er heimska, að ætla sér að
hlýða hvers eins ráðum. Framkvæmdu því hið fyrsta áform þitt, og láttu
hegninguna koma yfir son þinn fyrir vanþakklæti hans og guðlausan
níðingsskap.“
Morguninn eftir settist Sindbað konungur í hásæti, gerði boð eftir
böðlinum og skipaði honum að drepa Núrgehan. Þá gekk annar vezírinn
fram og mælti: „Ó þú konungur veraldarinnar, lát ekki ginna þig til
slíks bráðræðis, að úthella svo dýru blóði. Mistryggðu þann munn, sem
æsir þetta haf svikanna. Konur verða aldrei uppnæmar að rægja. Þær
sitja í legubekknum með krosslagða fæturna og fingurna leikandi á tánum,
og gera ekkert annað liðlangan daginn en að hugsa upp vélræði til
að leika á karlmennina. Minnist yðar hátign þeirra orða, sem Mahómet
sagði í andarslitrunum: „Ég skil svo við mannkynið, að ein sundrungar
uppspretta er eftir, og hefur hún upptök sín hjá konum. Ég gekk ríkt
eftir að minna boðorða væri gætt, og leitaðist við að útrýma syndinni
úr heiminum, en ég gat ekki rifið upp hina dýpstu rót hennar, sem er
kvenkynið, því það er friðarspillir mannkynsins, og þó nauðsynlegt til
að halda því við.“ Ef ég mætti segja þér söguna af Saddyk hestaverði,
mundirðu ekki hlaupa svona á þig, að láta eftir hinni blóðugu bæn drottningarinnar.“
Svo uppvægur sem Sindbað konungur var, barðist þó föðurhjartað
í brjósti hans, og hlýddi hann fúslega á allt, sem hann hélt mundi
geta sannað sakleysi sonar hans. Bauð hann því vezírnum að segja hina
fyrrgreindu sögu.
Sagan af Saddyk hestaverði
„Konungi einum í Tattaralandi,“ tók vezírinn til máls, „var einhverju
sinni sagt, að einn maður væri í ríki hans, sem hataði svo lygi,
að hann segði aldrei ósatt orð. Langaði þá konung til að hafa þenna mann
hjá sér, og gerði hann að hestaverði við hirð sína. Nú varð ekki komizt
hjá því, að svo nýr hirðmaður fengi öfundarmenn; neyttu þeir allra
bragða til að steypa honum. En konungur var ekki svo gerður, að hann
léti koma slíkum flugum í munn sér, og rannsakaði hann allt sjálfur.
Lagði hann hverja freistnina eftir aðra fyrir hinn nýja hestavörð, og
reyndist hann þá svo einarður og hreinskilinn, að hann gaf honum viðurnefnið
Saddyk, þ.e. hinn sannsögli. Enginn af öllum fjandmönnum
hans lagði sig eins í framkróka til að steypa honum eins og vezírinn
Tangríbirdi. Hann neytti allrar hrekkvísi sinnar til að rægja hann við
konung, en það ætlaði ekki að heppnast. Það var einhvern dag, að hann
létti á illsku sinni með því að tala við dóttur sína. „Því ofsækir ólánið
mig svona?“ segir hann. „Ég er þó búinn að steypa ótal gömlum hirðmönnum,
og get ekkert grandað þessum hvítvoðung í hirðinni. Ég hef
unnið allt fyrir gíg hingað til, sem ég hef reynt til að fyrirkoma þessum
Saddyk.“ Dóttir vezírsins var enginn föðurbetrungur. Í stað þess að telja
föður sinn af því að spilla fyrir láni Saddyks, þá ýtti hún undir hann:
„Faðir minn góður!“ mælti hún, „vertu bara ekki hugsjúkur. Ef þú ert
áfram um að koma honum Saddyk í ónáð hjá konunginum, þá skaltu láta
mig eina um það.“ „Og hvernig ætlarðu að fara að því, barnið mitt?“
spurði vezírinn. „Láttu mig um það,“ anzaði hún, „leyfðu mér einungis
að fara til hestavarðarins, og lofa ég því, að svo mikið verði mér ágengt,
að hann segi ósannindi upp í opið geðið á konunginum.“ „Gerðu þá sem
þér líkar, dóttir mín,“ sagði vezírinn, því hann var blindaður af hatrinu.
„Ég leyfi þér allt, hvað dýru verði sem þú efnir heit þitt, ef það aðeins
heppnast.“
Nú hugsaði dóttirin ekki um annað en að framkvæma áform það, er
hún hafði í hyggju. Hún tók fram beztu föt sín, prýddi sig með gimsteinum
sínum, sverti á sér augabrúnirnar og neri á sér hendurnar úr hinna[* Svo nefnist jurt ein, er vex í Austurlöndum. Hefur kvenfólk blöð hennar til að lita
gular á sér neglur, góma og iljar.].
Er þar stutt frá að segja, að þegar hún hafði aukið náttúrlega fegurð sína
með öllum þeim töfrum, sem orðið geta með íþrótt og svikaprjáli, fór
hún úr húsi föður síns á náttarþeli og fylgdu henni ambáttir nokkrar.
Gekk hún til híbýla hestavarðarins, sagði hún ambáttunum þá að fara,
og drap á dyr. En er upp var lokið, bar hún það fyrir, að hún þyrfti að
tala við Saddyk um eitt mikilsvarðandi málefni. Var henni hleypt inn
og hún leidd inn í herbergi hestavarðarins, og hitti hún svo á, að hann
sat í legubekk. Heilsaði hún honum og kom nær, brá síðan upp blæjunni,
sem hún hafði fyrir andlitinu, og settist þegjandi niður í legubekkinn hjá
honum. Hafði Saddyk aldrei séð svo óumræðilega fegurð, jafnvel ekki í
draumum, og varð hann því öldungis frá sér numinn og líkt sem agndofa
af undrun. En stúlkan var ekki til annars komin en að æsa í honum
losta, og hafði hún breytni til þess á marga vegu. En er hún þóttist
hafa tælt og ginnt hestavörðinn, svo að hann mundi í ekkert horfa, til
að hafa eftirlæti hennar, kvað hún upp úr með svo felldum orðum:
„Saddyk, undrastu ekki að kona, sem elskar þig, kemur til þín á náttarþeli.
Ást mín synjar þér einskis, en þú verður um fram alla hluti að gera
eina bón mína.“ „Elsku lífið mitt,“ sagði Saddyk, upptendraður af ástarílaungun,
„þú þarft ekki annað en að segja til. Skipaðu þræl þínum.
Hvað heimtarðu af honum?“ „Ekki nema það, að mig langaði til að
borða með þér,“ anzaði dóttir vezírsins. „Mig blóðlangar í hrossakjöt.
Farðu því og slátraðu þegar í stað feitasta hestinum í hesthúsi konungsins,
við tökum úr honum hjartað og lifrina og neytum þess síðan
bæði saman.“ „Ó, biddu heldur um líf mitt,“ sagði Saddyk, „það er þér
velkomið. Ég má ekki snerta hendi á því, sem er eign konungs míns og
herra. En frestum máltíðinni til morguns, þá skal ég útvega hest, sem
rær í spikinu, og þá skulum við gæða okkur eins og kóngur og drottning.“
„Nei, nei!“ greip mærin fram í, „ég vil eta af konungs hesti. Þetta
er raunar skrítið uppátæki, en þú verður að láta það eftir mér.“ Ég get
samt ekki ráðizt í það,“ mælti Saddyk, „ég er hollari konunginum, drottni
mínum en svo, að ég vilji gera honum nokkuð mót skapi. Það mun ekki
heldur verða óhegnt, og væri ég svo breyskur að láta eftir ósk þinni,
mundi ég vafalaust fá þess að gjalda.“ „Vertu óhræddur!“ anzaði dóttir
vezírsins, „spyrji konungurinn, hvað orðið sé af hestinum, segir þú,
að hann hafi sýkzt af ólæknandi kvilla, og hafir þú drepið hann af framsýni
og fyrirhyggju, svo að hinir hestarnir ekki sýktust. Konungur hefur
gefið þér viðurnefni og kallað þig Saddyk sannsögla, og mun hann trúa
þér og hæla þér í tilbót fyrir forsjálnina.“ Nú fóru að renna tvær grímur
á hestavörðinn og hugsaði hann með sér: „Hvað á ég að gera? Annars
vegar aftrar mér lotningin fyrir konunginum og kvíðinn fyrir hegningunni,
en hins vegar tælist ég af yndisleik þessarar mánabjörtu ásjónu.“
Hún herti þá að honum með kjassi og þrálátum bænum, og það fór með
hann. Gengu þau þá síðan bæði út í hesthúsið kóngsins. Þar beiddi dóttir
vezírsins hann endilega að drepa svartan hest, sem stóð einn sér. Þá
byrjaði aftur fyrir hestaverðinum hugarstríðið milli ástríðunnar og
skyldurækninnar. „Hvað heimtarðu, drottning mín!“ kallaði hann upp,
„þú leiðir elsku mína, í of grimma freistni. Vita skaltu þá, að svarti hesturinn
þarna er sá af hestunum, sem konunginum þykir vænst um. Ég
get ekki gert vilja þinn. Kjóstu einhvern af hinum og óðara skal ég drepa
hann. Mér er ekki unnt að gera þér meira að skapi, og þú getur ekki
ætlazt til, að ég láti meira eftir þér.“ En yngismærin lét ekki þoka sér,
heldur hljóp hún um háls Saddyk og kjassaði hann með sætri rödd:
„Herra minn, hestavörður minn elskulegi, ég særi þig, gerðu það sem
ég bið þig. Ég veit það, að þessi ástarraun, sem ég hef lagt fyrir þig, kemur
nokkuð í bága við skyldu þína, en kvenfólkið tekur stundum upp á
ýmsum brekum og vill endilega hafa það fram, sem það hefur tekið í
sig. Haf því vorkunn með duttlungasemi minni, ég skal unna þér sem lífi
mínu og meira en það, ef þú gerir þetta, sem ég bið um.“ Þetta mælti
hún með sætasta fagurgala og ljúfustu ástaratlotum, svo að hestavörðurinn
mátti ekki lengur standast. Hann tók upp hníf og svæfði svarta gæðinginn
Tattarakonungsins. Tóku þau úr honum hjartað og lifrina og
steiktu, og át Saddyk það með dóttur vezírsins. Var hún hjá honum þangað
til undir morgun. En er birti af degi, kvaddi hún hann og fór heim
til föður síns og sagði honum allt hvernig farið hafði. Vezírinn varð svo
ákaflega glaður, af því hann þóttist sjá tortímingu Saddyks í hendi sér,
að hann íhugaði ekki hvað dóttir hans hafði lagt í sölurnar. Fór hann
undir eins á konungs fund og sagði honum frá þessum atburði, en gat
þess ekki, að kvenmaðurinn, sem hlut átti að máli, væri dóttir sín, og að
þau bæði hefðu sett þessi ráð.
Meðan vezírinn var nú að segja konunginum frá þessu með öllum
þeim illvilja, sem orðið getur, þegar útfarinn hirðmaður ætlar að steypa
þeim, sem hann öfundar, rankaði Saddyk við sér. Hann nagaði sig í handarbökin
út af tiltækinu um nóttina: „Mikla heimsku gerir maðurinn,“
hugsaði hann með sjálfum sér, „þegar hann lætur fýsnir sínar hlaupa
svona með sig. Það hefði verið miklu hyggilegra af mér, að vísa þessari
fögru konu burt með afsvörum en að slátra uppáhalds gæðingnum konungsins
henni til þægðar. Þá væri ég ekki bitinn og stunginn af þessum
hugarkvölum. Hvernig ætli nú fari fyrir mér? Hvað á ég að segja konunginum,
herra mínum, þegar hann heimtar hest sinn? Á ég að grípa
til lyginnar og segja honum ósannindi upp í opið geðið, þar sem ég hef
haft það fyrir óbrigðult lögmál, að tala aldrei ósatt orð? Með þessu
móti bæti ég nýjum glæp ofan á þann, sem drýgður er. En ef ég játa
hreinskilnislega ávirðing mína, verður það minn bani. Hvað á ég þá
að taka til bragðs af þessu tvennu? Ljúga — gott og vel! Ég fer til hallarinnar.“
Um leið og hann mælti þetta, tók hann ofan húfuna og lagði
hana á jörðina. „Látum nú sem þessi húfa sé konungur. Við skulum vita,
hvort við getum logið upp í opið geðið á honum. Nú geng ég inn og
hneigi mig, og hann segir: „Saddyk, söðlaðu svarta gæðinginn minn,
ég ætla að ríða út í dag.“ „Herra!“ svara ég þá og fleygi mér niður fyrir
fætur honum, „það hefur orðið snöggt um hann í nótt. Í gærkveldi var
ómögulegt að koma honum til að éta, og um miðnætti drapst hann, og
veit ég ekki, hverjum um er að kenna.“ „Hvað er þetta?“ mun konungur
segja, „er svarti gæðingurinn minn dauður, hann sem var svo ljónfjörugur
í gærdag, hvernig stendur á því, að það skyldi henda hann einan
innan um svo marga í hesthúsinu mínu? Snáfaðu burt. Þú ætlar að
frelsa þig með undanbrögðum og útúrdúrum, þú hefur selt hestinn minn
góða einhverjum útlending, sem hefur þeyst burt á honum, eða þú
hefur drepið hann sjálfur í fólsku. Þú skalt samt ekki hugsa, að þú sleppir
hjá hefnd minni, þér skal verða launað sem maklegt er. Heyrið, varðmenn!
Takið illmenni þetta og höggvið hann undir eins í stykki.“ Þetta
mun nú konungur segja, og gjalda mér þannig hina fyrstu lygi, sem
komið hefur yfir mínar varir. En ef ég nú segi satt, vitum til, hvort þá
fer betur. „Saddyk! Sæktu gæðinginn minn svarta, ég ætla að ríða út.“
„Ó, þú konungur! Hér stendur þræll þinn frammi fyrir þér, fullur angurs
og örvæntingar. Í nótt er var kom stúlka til mín og beiddi mig um hjartað
og lifrina úr svarta hestinum þínum, og ég gat ekki synjað henni.“
„Hvað segir þú? Þú lézt þá fallega hestinn minn fyrir eftirlæti kvenmanns.
Sækið þið böðulinn, að hann geri skyldu sína!” Þetta liggur fyrir
mér,“ sagði hestavörðurinn enn fremur við sjálfan sig, „hvort sem ég lýg
eða segi satt, er dauðinn óumflýjanlegur. Ó, mig auman! Bölvað sé hið
töfrandi flagð, sem kom mér í þennan bobba.“ Í því hann var þarna
þungt hugsandi, fékk hann boð frá konungi að koma. Hlýddi hann á
augabragði og fann þar vezírinn, fjandmann sinn. „Saddyk!“ sagði konungur,
„láttu söðla svarta gæðinginn minn, ég ætla að ríða út á veiðar.“
Við þessi orð brá hestaverðinum ógurlega og svaraði hann eins og í
fáti...
19. NÓTT. Hestavörðurinn svaraði þannig skipun konungs, að leggja
á svarta hestinn, og var nú dauðhræddur: „Konungur! Núna í nótt vildi
þjóni þínum mikil ógæfa til. Ef yðar hátign þóknast, skal ég útskýra
það betur.“ „Segðu það þá!“ anzaði konungur, og hélt Saddyk því áfram:
„Ég sat í gærkveldi heima hjá mér, þá kom stúlka til mín og hafði blæju
fyrir andlitinu. Hún settist í legubekkinn hjá mér. Síðan tók hún blæjuna
frá andlitinu og var það yndislega fagurt. Ég varð svo frá mér numinn,
að ég réði mér ekki. Ég sór henni elsku mína og mundi hafa gert
út af við hana með blíðlæti mínu, hefði hún ekki aftrað mér ástúðlega.
„Ég trúi því ekki“, sagði hún, „að elska þín sé einlæg, nema þú gefir mér
hjartað og lifrina úr bezta reiðhestinum konungsins.“ Svo hugfanginn,
sem ég var, svaraði ég því samt, að það væri ógjörningur fyrir mig og
óhæfa, að slátra skepnu, sem yðar hátigri þætti svo vænt um. En hin
töfrafulla mær lagði hendur um háls mér og talaði svo fögrum orðum,
að ég gat ekki lengur synjað henni. Játa ég þér, drottinn minn og herra,
afbrot mitt, einart og einlæglega, og ætla ég ekki að ljúga mig undan
maklegri hegningu, heldur sel ég sjálfan mig fram. Þarna er sverðið,
konungur, og hérna er höfuðið.“ Þá sneri konungurinn sér að vezír sínum
og bauð honum að segja, hvers Saddyk væri maklegur. Hann varð
léttbrýnn við og svaraði: „Herra! Að minni hyggju ætti að brenna hann
á seintlogandi eldi. Sá getur ekki átt neina miskunn skilið, sem gat haft
sig til að drepa uppáhalds gæðinginn yðar.“
„Þá get ég ekki verið þér samdóma, vezír!“ segir konungur, „ég held
það sé hyggilegra, að fyrirgefa hina fyrstu yfirsjón, en að refsa fyrir
hana.“ Því næst vék hann sér að hestaverðinum og mælti: „Ég dáist
að hreinskilni þinni og tek ekki hart á breyskleika þínum. Hefði ég
verið í þínum sporum, er vísast að ég hefði ekki einungis lagt svarta
hestinn í sölurnar, heldur hvert og eitt hross í hesthúsinu mínu. Ég fyrirgef
þér og virði það svo mikils við þig, að þú skyldir segja sannleikann
í þetta skipti, að ég nú skipa, að þér sé þegar í stað rétt tignarklæði.“
Þegar vezírinn sá, að hestavörðurinn hlaut verðlaun í stað refsingar,
og að dóttir hans hafði lagt sjálfa sig í sölurnar til ónýtis, tók hann sótt
af gremju yfir því og dó skömmu á eftir, en Saddyk sannsögli tók við
embættinu að honum látnum: „Herra!“ mælti vezír Sindbaðs konungs
ennfremur, „þú ættir að vera íhugasamur, ekki síður en konungurinn
á Tattaralandi. Fyrirgefðu hina fyrstu ávirðingu — en hvað segi ég? Hvar
er sönnun fyrir því, að kóngssyni hafi nokkuð á orðið? Þú hefur ekki
sakfellt hann eftir öðru en sögusögn drottningarinnar. Guð varðveiti þig
frá því, að úthella blóði sonar þíns, þar sem þú hefur ekki meira fyrir
þér. Skipaðu að minnsta kösti, að Abúmasjar verði leitaður uppi áður,
því hann mun víst geta sagt okkur með sanni, hvernig stóð á málleysi
Núrgehans, og mun það eitthvað vera af hans toga spunnið.“ Soldáni
litust fortölur þessar vera hyggilegar, skipaði að leita upp spekinginn
Abúmasjar, og sló lífláti Núrgehans á frest. Síðan reið hann út á veiðar
og borðaði með drottningu um kvöldið. Sat hún ekki af sér tækifærið,
að koma hefndar áformi sínu áleiðis, og sagði því við Sindbað: „Herra!
Það tekur engu tali, hvað þú dregur refsingu Núrgehans, og mun þig
iðra þess, eins og Bajasíd soldán iðraðist eftir miskunnsemi sína.“
„Hvernig þá?“ spurði soldán, og Kansade sagði honum söguna: „Það
var einhverju sinni, að konungurinn fann hund grindhoraðan og glorhungraðan,
og kenndi í brjósti um hann. Hann tók hann með sér og
flutti hann á einn stað, þar sem honum var nákvæmlega hjúkrað og gefið
vel að éta. Hundurinn náði sér og stækkaði, en einu sinni beit hann
af hvefsni sinni soldáninn, velgjörðarmann sinn. Sagði þá soldán í reiði:
„Þú áttir of gott, kvikindið þitt, ég gerði vel til þín, og því bíturðu mig
þá? Þá varð það með vilja allsvaldanda guðs, að hundurinn svaraði honum:
„Soldán! Örg náttúra batnar aldrei.“ „Hugsaðu vel eftir því,“ bætti
Kansade við, „afstýrðu því með framkvæmd hins réttláta dóms, að ekki
fari fyrir þér eins og hinum ólánsama konungi, sem ég ætla nú að segja
þér frá, ef þú leyfir:
Sagan af barninu fundna
Kvenmaður nokkur, sem átt hafði barn með ræningja, bar það út
og lét það við dyrnar á musteri einu. Þá vildi svo til, að konungur þar
í landi kom þann morgun og gerði þar bæn sína. Honum varð litið á
barnið og spurði, hvernig stæði á, að það væri þangað komið. Var honum
þá svarað: „Herra! Barnið hefur verið borið út, til þess að góðir menn
fyrir guðs sakir skyldu annast það og uppfæða.“ Komst konungur við
af meðaumkvun, eins og vænta mátti af góðgjörnum konungi, en hann
lét ekki þar við lenda. Hann fór af baki og tók sveininn hátíðlega sér
í sonarstað og mælti: „Fyrst ég á engan erfingja, ætla ég að láta uppala
þenna dreng, hver veit nema hann á síðan verði máttarstoð hásætis míns,
og kórónu mína skal hann erfa, ef hann á það skilið.“ Var nú farið með
drenginn í kvennabúrið, og var hann færður í nýja og fagra reifa. Síðan
var honum fengin barnfóstra og í öllu farið með hann eins og hann hefði
verið eigið barn konungs. Hann dafnaði vel og var hinn efnilegasti.
Þegar hann var fimm ára, var honum fenginn kennari í fögrum vísindum,
og seinna lærði hann vopnaburð og riddaralegar íþróttir. En einkum
þótti hann bera af öðrum í knattleik, og öllum fannst mikið um að
sjá hann leika þá list. Dáðust kennarar hans mjög að fimleika hans og
kröftum. Engum þótti samt eins vænt um og konunginum, sem gladdist
yfir því, að hann skyldi hafa fóstrað ungling, sem launaði þannig velgjörning
hans. Þó gafst honum enn meira gleðiefni seinna. Nokkrir nágranna
konungar herjuðu á hann, og sendi hann þá fósturson sinn með
allt herliðið til móts við þá, sigraði hann fjandmennina og vann svo
glæsileg afreksverk, að hann þótti mestur kappi í öllu liðinu. Það var
eins og ekkert stæði fyrir sverði hans og hugrekki.
Nú hafði konungur eignazt dóttur með einni af hjákonum sínum,
skömmu eftir að hann ættleiddi barnið fundna. Þroskaðist hún og þótti
fádæmis fögur. Átti fóstursonurinn frjálst um samvistir við hana, eins
og bróðir hennar, fékk hann því brennandi ást á henni. En allt í einu
tók soldán upp á því, að gefa hana einum kóngssyni í nágrannalöndunum
til eiginkonu og var rétt komið að því, er brúðkaup þeirra skyldi halda.
Varð þá fóstursonurinn sárhryggur, og þá var það einn dag, að hann
mætti munki einum og lagði fyrir hann þessa spurningu: „Faðir góður!
Á ekki eigandi aldingarðsins meira tilkall til ávaxtanna í honum en
hinn ókunni?“ Munkurinn vissi fyrir fræðina Mekasjefa (sem sýnir inn
í hugskot annarra), því hann spyrði hann svo og anzaði: „Kóngsson! Fyrst
og fremst þarf að vita, hvort ekki stendur tré í garðinum, sem almáttugur
guð hefur bannað að eta af, eins og hann áður hafði bannað það
Adam og Evu.“ Kóngssyni gazt ekki að þessu svari, heldur lét hann
fýsnina blinda sig, svo að hann strauk með brúðurina, kóngsdótturina,
og fór úr konungsaðsetrinu með eitthvað tvær þúsundir manna, sem
honum voru trúir. En er hinn gamli konungur frétti þetta, dró hann
undir eins lið saman og elti ránsmann dóttur sinnar. En þegar hann
hafði komið kóngsdótturinni á óhultan stað, lagðist hann í launsátur
við fjall eitt og réðist þar á konunginn óviðbúinn. Var þar drepið niður
allt liðið og konungur handtekinn, drap sigurvegarinn hann með eigin
hendi. Síðan sté hinn vanþakkláti fóstursonur í hásæti velgjörðarmanns
síns. „Herra!“ því bætti Kansade við söguna, „lærðu það af þessari sögu,
að skoða Núrgehan, son þinn, sem fjandmann. Honum býr hið sama í
skapi og fóstursyninum, og hann vill hafa líf þitt og mig fyrir eiginkonu.“
„Höfum engin orð,“ sagði konungur, „hann skal deyja á morgun.“ Því
næst gekk hann til herbergja sinna og háttaði.
Morguninn eftir sté Persakonungur í hásæti sitt og spurði vezírana,
hvort Abúmasjar hafði fundizt. En er þeir kváðu nei við, lét hann kalla
á böðulinn, og skipaði honum að höggva undir eins höfuðið af Núrgehan
og mælti: „Ég hef lofað drottningunni að láta taka hann af lífi í dag.“
Þá gekk fram þriðji vezírinn og mælti: „Ó, þú konungur veraldarinnar!
Láttu ekki blóð sonar þíns koma yfir þig, ljáðu fortölum vezíra þinna
áheyrn, þeir eru fiskimenn, sem slæða hinar útvöldustu perlur upp úr
djúpi mælskunnar, svo þeir megi leggja þær fram fyrir fætur þína. Mundu
þeir ekki standa í gegn fyrirætlan þinni, að lífláta son þinn, hefði spámaðurinn
ekki sagt með berum orðum: „Hver sem sér að konungur
ætlar að hafa óréttlæti í frammi, og leitast ekki við að aftra honum, skal
afmást úr tölu réttlátra.“ Forfeður vorir kenndu svo, að aldrei skyldi
trúa konu né nýjum þræli, því hvorttveggja væru smjaðurtungur og leituðust
við að framkvæma áform sín með lævísi og lygi. Leyfi mér yðar
hátign að segja söguna af kvongaða manninum og páfagauknum, þessu
til staðfestingar. Soldán samþykktist það og vezírinn byrjaði.
Sagan af kvongaða manninum og páfagauknum
20. NÓTT. „Einu sinni var kaupmaður, sem átti konu fyrirtaks fríða,
elskaði hann hana með slíkum ákafa og afbrýði, að hann mátti aldrei
hafa af henni augun. En einhvern tíma neyddist hann til að fara ferð í
verzlunarerindi. En áður hann legði af stað, fór hann í sölubúð eina, þar
sem alls konar fuglar fengust til kaups. Keypti hann sér páfagauk, sem
bæði gat bullað vel og var gæddur þeim kosti að auki, að hann sagði
frá öllu aftur, sem fyrir hann bar. Hafði kaupmaðurinn hann heim með
sér í búri og beiddi konu sína að taka fuglinn í herbergi sitt og annast
hann, meðan hann væri burtu. Að því búnu fór hann af stað.
Þegar hann kom heim aftur, spurði hann páfagaukinn, hvað gerzt
hefði meðan hann var burtu; varð hann þá margs vísari af fuglsnefinu,
svo að hann ávítaði konu sína harðlega. Grunaði hana fyrst, að ein af ambáttunum
hefði komið upp um sig, en þær sóru allar og sárt við lögðu,
að þær væru saklausar, og bar þeim öllum saman um það, að páfagaukurinn
mundi hafa sagt eftir henni. Nú hugsaði konan sér ráð til að eyða
tortryggni manns síns og hefna sín á páfagauknum. Henni varð ekki
ráðafátt. Það var einu sinni í annað skipti að maðurinn var burtu eina
nótt, lagði hún þá fyrir eina ambáttina að standa undir fuglsbúrinu og
snúa handkvörn með ærnum hávaða. Annarri sagði hún, að skvetta vatni
ofan yfir páfagaukinn eins og rigning væri, og hinni þriðju að snúa spegli
móti ljósinu, svo að geislinn glampaði alltaf fyrir augum hans. Á þessu
létu nú ambáttirnar ganga mestalla nóttina, og þegar húsbóndinn kom
heim morguninn eftir, spurði hann páfagaukinn, en hann svaraði: „Blessaður
verið þér, húsbóndi góður! Það hafa gengið slík ósköp á í nótt af
þrumum, eldingum og rigningu, að ég tala ekki um hvað ég hef tekið
út.“ Kaupmaðurinn vissi það vel, að hvorki höfðu verið þrumur né
rigning um nóttina. Sannfærðist hann því um það, að páfagaukurinn
hefði sagt sér ósatt um konu sína áður, eins og hann gerði nú. Varð hann
þá svo gramur og reiður, að hann þreif fuglinn út úr búrinu, og grýtti
honum svo miskunnarlaust á jörðina, að hann dó af því. En eftir á gátu
nágrannarnir eitthvað frætt kaupmanninn um það, að páfagaukurinn
hefði minnstu logið að honum um háttalag konu hans, og sáriðraðist
hann þá eftir að hafa drepið fuglinn. „Ó, þú konungur veraldarinnar!“
mælti vezírinn, „af þessu máttu marka hvað konur eru slungnar. Já, láttu
ekki deyða Núrgehan fyrr en lærifaðir hans hefur fundizt. Eitthvað sérlegt
mun hér undir búa. Heldurðu ekki þig mundi taka það sárt, ef það
yrði uppvíst á síðan, að þú hefðir úthellt saklausu blóði?“
21. NÓTT. Sagan af kvongaða manninum og páfagauknum fékk
Persakonungi svo mikils, að hann lét ekki lífláta son sinn, heldur fara
með hann aftur í díblissuna. Reið hann síðan út á veiðar sér til skemmtunar,
og er hann kom heim, borðaði hann kvöldverð með drottningu
sinni eins og hann var vanur. Eftir máltíðina segir hún við hann: „Enn
er ekki búið að taka Núrgehan af lífi, og alltaf læturðu ástina ráða, sem
þú hefur á honum. Það væri betur þú létir þér segjast af því, sem ég
nýlega sagði þér af Bajasi soldáni og barninu fundna, og værir eins
ráðþægur og Mamúð soldán. Skal ég nú segja þér söguna af honum.
Mamúð soldán og vezír hans
Einu sinni kom munkur til Khas-Ayas, sem var vezír Mamúðs soldáns
og réði miklu, og beiddi hann að útvega sér féstyrk hjá soldáni. Vezírinn
kvaðst fús á það, en setti honum þann kost, að hann yrði að lofa
soldáninum því, að kenna sér, vezírnum, að skilja fuglamál. Munkurinn
lofaði soldáninum þessu, líklega með því skilyrði að efna það, þegar
hann sjálfur skildi fuglamál, og gaf soldán honum þá þrjú hundruð gullpeninga
í laun á mánuði. En er nokkur tími var liðinn, mundi soldán
eftir þessu á veiðum, kallaði á vezírinn og spurði, hvort hann væri búinn
að nema svo mikið af munkinum, að hann gæti sagt sér, hvað tvær uglur
væru að tala um, sem sátu á tveimur trjám þar hjá. Og er vezírinn sagði
svo vera, skipaði hann honum að hlusta á fuglana og segja sér svo, hvað
hann hefði heyrt. Vezírinn gekk undir trén, var þar dálitla stund og
hlýddi á með athygli. Síðan kom hann aftur til soldáns áhyggjufullur
í yfirbragði og mælti: „Herra! Ég hef heyrt nokkuð af samtali þessara
fugla, en ég bið yður fyrir alla muni að hlífa mér við að segja frá því.“
„Því viltu ekki segja mér það?“ spurði soldán. „Herra! Uglurnar voru
að tala um yðar hátign,“ anzaði vezírinn. Soldáninn varð því forvitnari,
sem von var, og mælti: „Hvað gátu þær sagt um mig? Ég skipa þér,
segðu mér orð fyrir orð hvað þú hefur heyrt.“
„Herra! Ég heyri og hlýði,“ segir Khas-Ayas. „Uglurnar voru að tala
um börn sín, son og dóttur, sem þær ætluðu að láta eigast. „Mér líkar
ráðahagurinn vel,“ sagði faðir sonarins við föður dótturinnar, ef þú lætur
fimm hundruð eydda staði fylgja brúðurinni í heimanmund.“ „Biðurðu
ekki um meira?“ anzaði faðir dótturinnar, „ég skyldi gjarnan gefa
henni þúsund í staðinn fyrir þau fimm hundruð, sem þú heimtar. Guð
gefi Mamúð soldáni langa og farsæla lífdaga. Meðan hann er konungur
Persíu verður varla ekla á eyðistöðum.“ Soldán skildi fljótt, hvað þessi
viturlega dæmisaga ætti að þýða, sem vezírinn sagði honum. Upp frá því
hafði hann allan hugann á að byggja upp eydda staði og lét sér um
ekkert annað hugað en að gera þegna sína farsæla. Hafa orðstír og ágætisverk
konungs þessa verið uppi síðan, lofuð og vegsömuð, sem þau eru
enn í dag.“
„Vertu því ekki lengur á báðum áttum,“ mælti Kansade enn fremur,
„því hverflyndið hlýtur aldrei sæmd, og ég hef fært þér nægilegar sönnur
á, að taka verður son þinn af lífi.“ Soldán lofaði, að það skyldi gert
verða morguninn eftir. Daginn eftir kom Sindbað soldán í áheyrnarsalinn
og skipaði böðlinum og mælti: „Sæktu son minn undir eins og
höggðu af honum höfuðið.“ „Ó, þú konungur veraldarinnar,“ kallaði
þá upp fjórði vezírinn og fleygði sér niður fyrir fótskör hásætisins, „allir
vezírar þínir, þínir tryggu þjónar særa þig, að fresta aftöku sonar þíns
þangað til þú ert búinn að heyra söguna af spekingnum Padmanaba.
Yðar hátign kynni að snúast hugur, ef yður þóknaðist að hlýða á hana
með athygli.“ „Ég leyfi þér að segja hana,“ anzaði soldán, „en allt fyrir
það mun ég á síðan láta drepa son minn“
Sagan af indverska spekingnum Padmanaba
og hinum unga mjöðsölumanni
22. NÓTT. „Herra! Einu sinni var í borginni Damaskus maður, sem
seldi rúsínumjöð. Hann átti son, sem Hassan hét, eitthvað fimmtán eða
sextán ára gamlan, og undraðist hver maður er hann sá. Hann hafði mánafagra
ásjónu og var réttvaxinn eins og sýpresviður, glaðlyndur og gæddur
fögrum gáfum. Hver maður, sem heyrði hann syngja, varð frá sér numinn
af sætleika raddar hans, og svo lék hann á fiðlu, að dauðir máttu vakna
til lífs. Þessir yfirburðir urðu ekki ónýtir föður hans, því ekki lét hann
aðra hafa skemmtun af syni sínum fyrir ekki neitt, og var hann ærið
dýr á vörum sínum. Fyrir hvern mæli, sem aðrir seldu á einskilding,
tók hann tvo. Komu fleiri í veitingahús hans, til að sjá son hans, en til
þess að drekka, og var því aðsóknin þeim mun meiri. Kvað svo mjög
að því, að hús hans var kallað Æskulind, af því gömlum mönnum þótti
þar svo skemmtilegt. Það var einhvern dag að sonur mjöðsölumannsins
lék á fiðlu, svo að öllum, sem viðstaddir voru, þótti unun á að hlýða, að
[1076.png]
þá kom hinn víðfrægi indverski vitringur Padmanaba að fá sér hressingu.
Það vantaði ekki, að honum þætti mikið til Hassans koma, gaf
hann sig því á tal við hann og varð hreint frá sér numinn. Voru svo
mikil brögð að því, að bæði kom hann þangað framvegis og hætti
jafnvel við störf sín, svo að hann gæti komið þangað á hverjum degi, og
þar sem aðrir borguðu einn skilding, greiddi hann eina sekkínu.
Þetta gekk nú lengi vel, þangað til drengurinn segir einhverntíma
við föður sinn: „Hingað kemur dags daglega maður, sem er fyrirmannlegur
ásýndum, og er hann svo sólginn í að tala við mig, að hann kallar
á mig á hverri stundinni, til þess að spyrja mig um eitthvað, og alltént
að skilnaði gefur hann mér eina sekkínu.“ „Bitti nú!“ segir karlinn,
„þar mun eitthvað búa undir. Það er vísast, að tilgangur þessa hefðarmanns
sé ekki sem beztur. Slíkir lærdómsmenn eru stundum gjörspilltir,
þó þeir séu alvörugefnir á svipinn. Segðu honum því á morgun, þegar
þú sér hann, að mig langi til að komast í kunningsskap við hann, og
láttu hann koma upp á loft til mín. Ég ætla að prófa hann, ég er svo
reyndur, að ég get ráðið það af orðum hans, hvort hann er svo vitur
sem hann þykist.“ Daginn eftir gerði Hassan eins og faðir hans hafði sagt
honum, neyddi hann Padmanaba til að fara upp á loft til karlsins, var
þar lystilegasti morgunverður á borð borinn. Sýndi mjöðsölumaðurinn
spekingnum alla þá sæmd, sem hugsazt gat, og tók hinn því svo kurteislega
og lét svo mikinn viturleik í ljósi, að enginn vafi gat verið á því,
að hann væri vandaðasti maður.
Eftir máltíðina spurði faðir Hassans spekinginn, hvaðan af landi hann
væri og hvar hann ætti heima, og er hann heyrði að hann væri útlendingur,
segir hann: „Ef þér vilduð flytja til okkar, þá get ég léð yður herbergi
í húsi mínu.“ „Því er mér þökk á,“ anzaði Padmanaba, „því það
er himnaríki á jörðu, að búa hjá góðum vinum.“ Flutti þá spekingurinn
til mjöðsölumannsins og gaf honum smátt og smátt góðar gjafir. Var honum
svo vel við Hassan, að hann segir við hann einhverju sinni: „Son minn!
Ég verð nú að opna fyrir þér minn hjartans hug. Ég sé að andi þinn hefur
tekið þeim þroska, sem nægir til að nema hin leyndardómsfullu fræði.
Þú ert, ef nokkuð væri, heldur fljótfærinn og skjótur til námsins, en ég
tel það víst, að þú munir breytast og leggja stund á alvörugefni þá og
djúphyggni, sem spekingum hæfir, því ég ætla nú að birta þér leyndardóma
þeirra. Ég mun gera þig að lánsmanni, og viljirðu ganga með mér
út úr borginni, skal ég þegar í dag sýna þér auðæfi þau, sem ég ætla
að gera þig eiganda að.“ „Herra!“ svaraði Hassan, „þér vitið, að ég er
föður mínum háður og má ekki fara með yður í óleyfi hans.“ Talaði
því spekingurinn við föður hans, og treysti hann veglyndi vitringsins, og
sagði, að hann mætti fara með son sinn hvert sem honum litist. Fór þá
Padmanaba með Hassan út úr borginni. Stefndu þeir á eina hrörlega
byggingu og fundu þar brunn, er fullur var af vatni upp á barma. „Taktu
vel eftir brunni þessum,“ mælti spekingurinn, „í honum er auðurinn,
sem þér er ætlaður.“ „Þá er ver ef svo er,“ anzaði unglingurinn og brosti,
„hvernig á ég að ná honum upp úr þessu djúpi?“ „Son minn!“ segir Padmanaba,
„ekki furðar mig á því, að þér lízt þetta svo erfitt, það hafa
ekki allir mínar gáfur. Engir aðrir en þeir, sem guð birtir stórmerki almættis
síns, hafa vald til þess að bjóða yfir höfuðskepnunum og raska fyrirskipaðri
reglu náttúrunnar.“ Því næst ritaði hann nokkra stafi úr sanskrít
málinu (hinni indversku forntungu), eins og tíðkast meðal töframanna
á Indlandi, Síam og Kína; fleygði hann síðan miðanum í brunninn.
Lækkaði þá vatnið og sjatnaði þangað til enginn dropi var eftir.
Stigu þeir nú báðir niður í brunninn, og voru í honum stallar til að
ganga niður á botninn. Þar fundu þeir koparhurð stóra og var hengilás
fyrir úr stáli. Þá skrifaði spekingurinn bæn, snerti með henni lásinn, og
laukst hann upp á augabragði. Hrundu þeir upp hurðinni, og komu niður
í hvelfingu, og sáu þar standa blámann, í svartara lagi; studdi hann
annarri hendinni við stóreflis marmarastein. „Ef við komum nær,“ mælti
unglingurinn, „kastar hann víst steininum í höfuðið á okkur.“ Enda hóf
hinn serkneski maður upp bjargið, þegar þeir komu nær, eins og hann
ætlaði að fleygja því í þá. En Padmanaba las þá stutta bæn og andaði á
blámanninn, stóðst hann þá ekki kraft orða hans né anda og hné aftur
á bak til jarðar. Fóru þeir nú fyrirstöðulaust leiðar sinnar gegnum hvelfinguna,
og komu í víðan hallargarð, og stóð kristalls musteri í honum
miðjum. En dyrnar vörðu tveir drekar, hvor andspænis öðrum, glenntu
upp ginið og spúðu eldi. Æpti þá Hassan af hræðslu: „Förum ekki lengra,
þessir ógurlegu drekar ætla að gleypa okkur.“ En spekingurinn brá sér
hvergi og mælti: „Vertu ókvíðinn, son minn, treystu mér og hertu upp
hugann. Stöðugleikurinn er ómissandi til að öðlast hina háleitu vizku,
sem ég ætla að kenna þér. Mér er gefið vald yfir öndum og ég get létt
af hverjum álögum, sem vera skal.“ Því næst mælti hann nokkur kabbalistisk
orð og skreiddust þá drekarnir inn í tvær holur, en dyrnar á musterinu
hrukku snögglega upp sjálfkrafa. Gekk Padmanaba þar inn með
unglingnum, og brá honum vel við, því nú sá hann annan hallargarð og
aðra höll, sem byggð var af tómum roðasteini. Efst uppi á henni var
karbunkelsteinn, sex fet á þykkt, kastaði hann svo björtu skini allt umhverfis,
að hann var í sólar stað þar undir jörðinni. Þetta musteri vörðu
ekki hræðileg ferlíki, eins og hið fyrra, heldur stóðu við dyrnar sex fögur
líkneski af yndislegum konum, sem slógu bjöllubumbur, og var hvert
líkneski gert af heilum demant. En gegnum dyrnar opnar, sem voru af
smaragð, sást inn í dýrðlegan sal, og ætlaði Hassan aldrei að verða leiður
á því, sem fyrir augun bar. En er hann hafði virt fyrir sér höllina og
líkneskin þar fyrir utan, svo sem honum lék lyst til, leiddi Padmanaba
hann inn í salinn, var gólfið þar úr skíru gulli, en loftið úr purpurasteini
og alsett perlum. Var þar margt fallegt að sjá, og hvað öðru merkilegra,
og hafði unglingurinn nóg að gera að skoða það. Síðan fór vitringurinn
með hann inn í stórt ferskeytt herbergi; var stór gullhrúga í einu horninu,
en í öðru var hrúga af roðasteinum, ljómandi fögrum; í þriðja horninu
stóð silfurker og í hinu fjórða var svört moldarhrúga. En í miðju
herberginu stóð glæsilegt hásæti með silfurlegri líkkistu ofan á, sem konungur
lá í með gullkórónu á höfði, fjölskreytta stórum perlum. Var breið
gullplata framan á kistunni og þetta grafið á með kabbalistiskum helgiskurði,
sem klerkar á Egiptalandi tíðkuðu fyrrum: „Maðurinn sefur meðan
hann lifir og vaknar ekki fyrr en á dauðastundinni. Hvað stoðar það
mig nú, að ég hef átt mikið ríki og öll þau auðæfi, sem hér eru saman
komin? Ekkert er skammvinnara en jarðnesk sæla og öll mannleg makt
er veikleikinn sjálfur. Fávísa moldarbarn, hrósaðu þér ekki af láni þínu
meðan vagga lífsins ruggast undir þér. Minnstu þess tíma, þegar Faraóarnir
ríktu, þeir eru ekki framar til. Innan skamms liggur sama fyrir þér.“
„Hvaða konungur liggur í þessari kistu?“ spurði Hassan. „Einn af fornkonungum
Egiptalands,“ anzaði spekingurinn. „Það er sá sami, sem lét
gera þessa hvelfingu undir jörðinni og þetta dýrðlega hús úr roðasteininum.“
„Það fær mér mikillar undrunar,“ segir unglingurinn, „sem þér
nú sögðuð mér. Hvaða einræði kom konunginum til þess að gera þetta
stórvirki undir jörðinni, sem virðist hafa tæmt alla auðlegð veraldarinnar?
Aðrir konungar, sem láta eftir sig minningarmark veldis síns, gera það
opinberlega, en hylja það ekki fyrir augum heimsins.“ „Satt er það,“
svaraði spekingurinn, ,en þessi konungur var kabbalisti[* Þ.e. kunnáttumaður eða töframeistari fyrir kraft kabbalafræðinnar (Kabbalistik),
sem upphaflega var gyðingleg guðspeki og dulfræði „rabbina“, en síðar á tímum aflaga
færð og með fram höfð til fjölkynngi og töfrabragða.] mikill, og fór
oft einförum á laun við alla hirð sína, til þess að uppgötva hulda dóma
náttúrunnar. Hann vissi marga leyndardóma og þekkti líka vizkusteininn,
sem ráða má af auðæfunum hérna, sem orðin eru til af svörtu moldarhrúgunni
í horninu þarna.“ „Hvernig getur það verið,“ segir unglingurinn,
„að þessi svarta mold skuli hafa slíkan kraft?“ „Efaðu það ekki,“
mælti spekingurinn, „til sannindamerkis skal ég segja þér tvær tyrkneskar
vísur, því í þeim er fólginn allur galdur vizkusteinsins:
/#
Wirgil Arus garby Schachsadey Khitaya.
Bir Tifl ola balardan sultan Khad ruyan.
#/
Það þýðir orðrétt: „Vesturheims brúð giftist syni Austurheimskonungs;
mun hún son fæða, er soldán verður yfir fögrum ásjónum.“ Sú er hin
dularfulla þýðing orða þessara: Leggðu í bleyti þurra Adams mold, sem
kemur frá Austurheimi, af gerð hennar myndast hinn heimspekilegi
Merkúríus, sem almáttugur er í náttúrunni og skapar sól og tungl, þ. e.
gull og silfur. Í silfurkerinu þarna í horninu hefur verið vatn, þ. e. lögur
sá, sem hafður var til að bleyta hina þurru mold í gegn og breyta henni
í það, sem hún er nú. Getur þú með einni lúku af henni, ef þér svo líkar,
breytt öllum málmum Egiptalands í gull og silfur og öllum steinunum,
sem húsin eru byggð úr, í demanta og roðasteina.“
„Ég hlýt að játa,“ tók Hassan til máls, „að slíkt er undursamleg mold,
og furða ég mig nú ekki á þessum miklu auðæfum, sem hér eru.“ „Samt
er hún miklu undursamlegri en ég hef sagt þér,“ svaraði spekingurinn,
„því hún læknar allskyns meinsemdir. Hvað langt sem sjúklingurinn er
leiddur og þó hann sé rétt að fram kominn, þarf hann ekki annað en að
taka eitt duftkorn af henni, mun hann þá allt í einu endurstyrkjast og
rísa upp aftur heill heilsu með fullu fjöri. Þó hefur hún eina þá náttúru,
sem mér finnst meira um vert en allar hinar. Hver, sem vætir hana og
nýr á augu sín, verður skyggn og sér anda og verur í loftinu og fær vald
til að bjóða yfir þeim. Máttu af þessu skilja, sonur, hvílíkt ógrynni auðæfa
hér er saman komið.“ „Það verður víst ekki verði virt eða tölu á
komið,“ mælti unglingurinn, „en eins ætla ég að biðja yður áður en
þér gefið mér það til eignar, má ég ekki taka dálítið af því með mér, til
að sýna honum föður mínum, hvílíkt lán er yfir okkur, að eiga slíkan
vin.“ „Það máttu gera,“ segir Padmanaba, „taktu eins og þú vilt.“ Hassan
sat ekki af sér tækifærið, klyfjaði sig gulli og roðasteinum og fór með
spekingnum burt úr herbergi Egiptalandskonungs. Gengu þeir þá enn á
ný gegnum fallega salinn, hallargarðinn og hvelfinguna, og lá blámaðurinn
þar ennþá í rotinu; síðan luku þeir eftir sér koparhurðinni og small
þá stállásinn fyrir, og jafnskjótt sem þeir voru komnir upp, fylltist brunnurinn
aftur upp á barma. Þegar spekingurinn sá, að það gekk yfir unglinginn,
hvað vatnið kom skjótlega aftur, sagði hann: „Hvað undrastu?
Hefurðu aldrei heyrt getið um verndargripi?“ „Nei,“ svaraði unglingurinn,
„mér þætti gaman, ef þér vilduð fræða mig á því.“ „Svo skal vera,“
anzaði Padmanaba, „og skal ég þar á ofan kenna þér einhverntíma, hvernig
þú eigir sjálfur að búa þá til handa þér. Fyrst ætla ég samt að fræða
þig um þá almennt. Tvennskonar verndargripir eru til, eru sumir kenndir
við kabbalista, en sumir við stjörnuspámenn. Eru hinir fyrrnefndu
merkari og hafa furðumikinn kraft með stöfum, og orðum og bænum, en
hinir hrífa fyrir tildrátt jarðstjarna málma innbyrðis. Ég nota hina fyrrnefndu,
eins og hinn mikli guð Visnu, drottinn allra indverskra mustera
í heiminum, hefur látið mér birtast í draumi. En það skaltu vita, að
stafirnir eru englum háðir, og að enginn stafur er til, sem ekki hlýðir
einhverjum engli. En spyrjir þú, hvað engill sé, þá svara ég því: að hann
er geisli guðs almættis og dropi hans dýrðar. Þeir englar, sem dvelja í
hinum ókunna heimi, drottna yfir þeim, sem í heiminum eru, og þeir
aftur yfir þeirri veröld, sem undir tunglinu er. Stafirnir verða að orðum
og orðin að bænum, og englarnir gera þannig þau stórmerki, sem allur
þorri manna undrast, því stafirnir tákna engla, og þeir sameinast í bænunum,
hvort sem þær eru mæltar af munni fram eða skrifaðar.“ Þetta
var nú Padmanaba að fræða unglinginn um á leiðinni heim til borgarinnar.
Komu þeir báðir heim til mjöðsölumannsins og varð hann stórlega
glaður, þegar drengurinn sýndi honum gullið og gimsteinana. Keyptu
þeir nú meiri rúsínumjöð og lifðu í unaði og allsnægtum.
En Hassan átti stjúpu, sem bæði var ágjörn og metnaðargjörn. Hafði
hún alltaf búksorg, þó hann hefði komið heim með dýrustu gimsteina.
Sagði hún því einu sinni við hann: „Sonur minn, ef við lifum svona
framvegis, þá erum við frá.“ „Kvíddu því ekki, móðir,“ anzaði hann,
„auðsuppsprettan okkar er ekki þrotin enn þá. Hefðirðu séð öll auðæfin,
sem öðlingurinn hann Padmanaba ætlar að gefa mér, þá mundirðu
ekki vera að kvíða svona ófyrirsynju. Næsta skipti sem hann fer með mig
til brunnsins, kem ég aftur með handfylli mína af svartri mold, mun þér
verða það hugfró um langan tíma.“ „Taktu heldur gull og roðasteina,“
anzaði stjúpmóðirin, „það kemur mér betur en öll mold sem til er. En
mér dettur nokkuð í hug, Hassan! Ef honum Padmanaba er alvara, að
gefa þér öll þessi auðæfi, því kennir hann þér þá ekki töfraþulurnar,
sem þörf er á, svo þú getir sjálfur aflað þeirra? Dæi hann nú snögglega,
þá væri öll von úti. Annað er það, að ekki vitum við, nema honum leiðist
að vera hjá okkur. Hver veit nema hann fari frá okkur þá og þegar, og
gefi öðrum auðæfi sín. Það er því mitt ráð, að þú biðjir Padmanaba og
leggir fast að honum, að kenna þér bænirnar, og þegar þú hefur numið
þær, að við þá drepum hann, svo að hann segi ekki öðrum leyndarmálið
um brunninn.“
Hinum unga mjöðsölumanni brá mjög við orð þessi. „Móðir mín!“
kallaði hann upp, „því stingurðu upp á slíku tiltæki? Hvernig geturðu
hugsað upp svo djöfullegt ráð? Spekingurinn ann okkur hugástum, eys
yfir okkur velgjörðunum og heitir mér slíkum auðæfum, að þau mættu
nægja til að seðja ágirnd voldugustu konunga í heimi, og þó viltu drepa
hann, er það þakklætið? Nei, þó ég ætti að búa við mín fyrri kjör og selja
rúsínumjöð ævilangt, þá get ég ekki fengið það af mér, að stuðla til dauða
þess manns, sem ég á svo mikið gott upp að inna.“ „Þú ert bezti drengur,
sonur minn!“ svaraði stjúpan, „en við megum ekki hugsa um annað en
okkar eigið gagn. Hamingjan býður okkur tækifæri til að verða rík ævinlega,
og við megum ekki sitja það af okkur. Hann faðir þinn, sem er
reyndari en þú, fellst á uppástungu mína, og þú verður líka að fallast á
hana.“ Hassan skoraðist lengi vel undan að eiga hlutdeild í þessu svívirðilega
áformi, en þar kom þó, að stjúpa hans gat talið honum hughvarf,
því að hann var ungur og hviklyndur. „Gott og vel!“ segir hann,
„ég skal leita hann Padmanaba upp og fá hann til að kenna mér bænirnar.“
Fór hann þá til hans og herjaði svo á hann með sárri bæn, að
kenna sér allt sem þyrfti, til að komast í hvelfinguna undir jörðinni, að
spekingurinn gat ekki synjað honum, því hann hafði fjarska mikið ástríki
á drengnum. Ritaði hann því hverja bæn á miða, sagði nákvæmlega
staðinn, hvar hann skyldi lesa, og allt þar að lútandi, og fékk honum
síðan. Að því búnu lét drengurinn föður sinn og stjúpu vita af þessu,
og tiltóku þau einn vissan dag, er þau skyldu öll saman fara að leita auðæfanna.
„Þegar við komum aftur,“ sagði stjúpan, „skulum við drepa
Padmanaba.“ Á ákveðnum degi fóru þau að heiman, en sögðu ekki Padmanaba,
hvert þau færu. Fóru þau til hinnar hrörlegu byggingar, og þegar
þangað var komið, tók Hassan miðann, sem fyrsta bænin var á, upp úr
tösku sinni. Óðara en hann kastaði honum í brunninn, hvarf allt vatnið.
Síðan gengu þau ofan stallana og niður að koparhurðinni, og laukst
upp hvorttveggja, hurðin og stállásinn, þegar þau voru snortin með hinni
annarri bæn. Blámaðurinn, sem fyrir stóð, og gerði sig líklegan til að
fleygja marmarasteininum, skaut mjöðsölumanninum og konu hans
nokkurn skelk í bringu, en Hassan var ekki lengi á sér að mæla fram
þriðju bænina, blés á hann og féll hann þá til jarðar. Síðan gengu þau
gegnum hvelfinguna inn í hallargarðinn, sem kristalshöllin var í, hræddi
Hassan þar drekana inn í fylgsni sín. Því næst komu þau inn í hinn garðinn
og fóru gegnum salinn inn í herbergið, þar sem roðasteinarnir voru,
gullið, silfurkerið og svarta moldin. Stjúpan gaf líkkistu Egiptakonungs
lítinn gaum, og tafði sig ekki á því að lesa hið fróðlega letur, sem á gullplötunni
stóð. Hún leit ekki heldur við svörtu moldinni, sem stjúpsonur
hennar hrósaði svo mjög, heldur fleygði hún sér yfir roðasteinana. Tók
hún svo marga af þeim, að hún rogaðist með byrðina og komst varla úr
sporunum. Maður hennar hlóð sig gulli, en Hassan lét sér nægja að taka
tvær lúkur sínar af svörtu moldinni til reynslu, þegar heim kæmi. Að
því búnu fóru þau þrjú saman út úr herbergi Egiptakonungs og riðuðu
af þyngslunum á fjármunum þeim, er þau höfðu þaðan með sér. Gengu
þau gegnum fyrsta hallargarðinn og lá vel á þeim, þangað til þau sáu þrjár
hryllilegar ófreskjur vaða á móti sér...
23. NÓTT. Þegar mjöðsölumaðurinn og kona hans sáu þrjár ófreskjurnar
gana móti sér í fremri hallargarðinum urðu þau dauðhrædd, litu
undan og á Hassan. En hann var eins felmtsfullur, því hann hafði engan
verndargrip, er dugði við ferlíkjunum. „Bölvuð sértu, vonda og vanþakkláta
stjúpa!“ kallaði hann upp, „við eigum alla glötun okkar upp á þig.
Hann Padmanaba vissi vafalaust að við fórum hingað, getur verið að
honum sé ekki það einu sinni ókunnugt, að við sátum um líf hans, því
hann kann hin leyndardómsfullu vísindi. Nú refsar hann okkur fyrir
djöfullegt vanþakklæti með því að láta þessi skrímsli gleypa okkur.“ Í
sama bili sem Hassan mælti þessi orð, heyrðu þau uppi yfir sér rödd spekingsins,
sem mælti: „Þið voruð ómakleg góðvildar minnar, öll saman
þrjú. Þið munduð hafa myrt mig, ef hinn mikli Visnu hefði ekki gert
mér vísbendingu um illræði ykkar. Skuluð þið nú hljóta makleg málagjöld:
Þú, kona, af því þú hugsaðir það ráð, að drepa mig, en þið hinir
fyrir það, að þið hlýdduð ráðum konunnar í stað þess að hafa andstyggð
á níðingsskap hennar.“ Þá þagnaði rödd spekingsins og hin þrjú skrímsli
rifu sundur Hassan, föður hans og hina vondu stjúpmóður.
„Þessi saga bendir þér, konungur, til þess,“ bætti vezírinn við, „að þú
ekki skulir ljá drottningunni eyra, þar sem hún særir þig að lífláta Núrgehan.
Því ef hann væri saklaus, mundi guð refsa þér, eins og þú værir
jafnsekur drottningunni, allt að einu og Padmanaba hegndi Hassan og
föður hans, þó þeir hefðu ekki annað til saka en það, að þeir féllust á
hið andstyggilega áform stjúpmóðurinnar.“
Sindbað konungi fékk sagan svo mikils, að hann mælti: „Sonur minn
skal ekki deyja, fyrr en það er sannað deginum ljósara, að hann hafi
drýgt glæpinn.“ Að svo mæltu fór hann burt og reið á veiðar sér til
skemmtunar. En er hann kom heim og fór til drottningarinnar, veitti
hún honum átölur. „Herra!“ segir hún, „hefurðu frestað refsingu Núrgehans
ennþá einu sinni?“ „Kæra kona!“ anzaði konungur, „ég vil ganga
úr skugga um, hvort hann er dauða verður, áður en ég læt drepa hann.“
„Nú, nú! herra!“ segir Kansade, „viljirðu ekki leggja trúnað á orð mín
og þyki þér minn vitnisburður ískyggilegur, þá skaltu vega hvað á móti
öðru, þögn sonar þíns og flótta kennara hans. Því hvarf hann Abúmasjar
frá hirðinni? Hann hefur án efa orðið var við illt hugarfar og ástríðu
Núrgehans og hefur verið hræddur um, að sér mundi verða kennt um,
af því hann hefði uppalið hann illa. Hverjar frekari sönnur geturðu
heimtað að færðar séu á glæp þann, sem leynilega er drýgður? Á glæpamaðurinn
að sleppa hjá hegningunni fyrir það, að engin vitni eru á móti
honum? Nei, herra, þegar þau vantar, verður að dæma eftir líkum og
jafnvel grunsemdum. Ég skal færa þér heim sanninn, ef þú lofar mér að
segja þér söguna af Aksjid soldáni.“ „Ég er reiðubúinn að hlýða á hana,“
anzaði konungur og sagði þá drottningin
Söguna af Aksjid soldáni
„Aksjid soldán í Egiptalandi var kominn að fótum fram, og fann að
hann átti skammt ólifað. Kallaði hann þá á þrjá sonu sína og mælti við
þá: „Börn mín, bráðum mun ég standa fyrir guðs dómstóli með verkum
mínum. En áður en engill dauðans leggur höfuð mitt út af, býð ég yður
að gera útför mína virðulega. Ég vil sjá hvernig þér munið gera hana
að mér látnum. Seðjið forvitni mína. Farið og skipið undir eins öllum
vezírum mínum í mínu nafni, að gera sem skjótast orðsending öllum jörlum
og konungum, sem eru nágrannar mínir, eða gjalda mér skatt, að
þeir verði nærstaddir við hátíðarhald þetta. Í stuttu máli, ekkert skal á
vanta, og skal útför mín fara fram með slíkri vegsemd, sem ég væri ekki
framar í lifenda tölu.“
Kóngssynirnir grétu, er þeir heyrðu þetta, en bjuggu sig samt til að
hlýða konunginum föður sínum. Vezírarnir létu boð út ganga um allt,
er þurfti til sorgarhátíðar þessarar, sem halda átti á ákveðnum degi. Hershöfðingjarnir
höfðu líka allan viðbúnað, sem vænta mátti af þeim, svo
allt var tilbúið á hinum fyrirskipaða degi. Höllin var öll tjölduð sorgardúkum,
en á flötinni fyrir framan hana gengu höfuðverðir konungs í
fylkingu. Voru það um fimmtíu þúsundir manna. Var málanum útbýtt
meðal þeirra í gullnum pyngjum. Síðan fóru hershöfðingjarnir inn í
herbergi konungs. Lá hann þar í hvílu sinni. Tóku þeir hann upp og
báru í hásætið, en fyrir framan það settu fjórir vezírar líkkistu undir
skrautlegu yfirtjaldi, sem fjórir kóngssynir báru. Því næst tóku sex hershöfðingjar
mold upp af hallargólfinu og dreifðu hvívetna, en undir moldina
höfðu verið lagðar óteljandi þunnsilkiblæjur, allavegalitar. Loksins
prýddu synir soldáns líkkistuna með ógrynni gimsteina og kórónu Aksjids.
Voru í henni stórir demantar og stóð af þeim blikandi ljómi. Þá komu
fjórir stórfurstar Tattara og tóku sinn um hvern fót kistunnar og lyftu
henni upp á armleggi sér. Vitringar og munkar gengu á undan kistunni
og sungu sálma, eftir þeim komu einsetumennirnir, reið einn þeirra
úlfalda og bar kóraninn með lotningu. Kóngssynir og konungbornir
menn, stórfurstar og synir þeirra gengu samsíða kistunni. Næst þeim
komu tvö hundruð menn, sem slógu bjöllubumbur og kváðu ljóð, konungi
til vegs og dýrðar, hættu síðan snögglega og æptu hástöfum: „Ó,
þér grimmu forlög, óláns dagur! Konungurinn er liðinn, sem var réttlátastur
allra konunga, sem braut undir sig ríkin, eyddi fjandmönnunum,
og ól vini sína.“ Eftir óp þetta stráðu þeir úr fullum höndum svartlituðum
möndlum yfir kistuna.
Næst mönnunum með bjöllubumburnar komu fimmtíu vezírar í síðum
sorgarbúningi, svörtum og bláum, og næst þeim hershöfðingjarnir,
allir saman með brotna boga í hendi. Því næst komu tíu þúsund hestar
með gullsöðla og gullbeizli og skorin tögl og teymdu þá tíu þúsundir
svertingja, voru þeir í bláum sekkjum. Loksins komu allar hjákonurnar
úr kvennabúrinu, blá- og svartpentaðar í framan, með flakandi hárið.
Þær voru aftastar í líkfylgdinni og veinuðu og hljóðuðu óskaplega. Við
þenna sjónarleik andvarpaði öldungurinn Aksjid soldán mæðilega
og mælti: „Ég er búinn að sjá útför mína í lifanda lífi.“ Bauð hann þá
að hjálpa sér ofan úr hásætinu, og er hann var kominn niður, þreif
hann upp handfylli af mold þeirri, sem hershöfðingjarnir höfðu dreift,
og neri með henni andlit sitt og skegg og mælti: „Að jörðin skuli hylja
mig, sem hef ríkt svo lengi og ekkert gert, það er haldið geti minningu
minni á loft meðal komandi mann!“ Að svo mæltu veik hann sér að
vezírunum og sagði: „Ég vil koma upp stofnunum: skrifið!“ Og er stórvezírinn
var tilbúinn, las konungur honum þetta fyrir:
„Það er þá fyrst, að ég gef í dánargjöf eina þúsund þúsunda og tvö
hundruð og tuttugu þúsundir aspra til að byggja spítala handa þeim átrúendum
Mahómets, sem sýkjast af stóru bólu. Í öðru lagi ætla ég viðlíka
mikið til að koma á fót íþróttaskóla, skal þar kenna knattleik og bogmanns
íþrótt. Það er hið þriðja, að ég skipa, að gert sé nýtt sæluhús
handa lestamönnum, skulu svartar ambáttir þjóna hinum hvítu ferðamönnum,
og býð ég að til fyrirtækis þessa séu fimmhundruð dúkatar
borgaðir úr sjóði mínum daglega. Í fjórða lagi skipa ég, að byggð séu
baðhús, sem séu hæli fyrir konur þær, er útskúfaðar verða af mönnum
sínum, þangað til þær fá sér Húlla[* Nær sem maðurinn skipar, verður konan að fara, og fær þá ekki að vera hjá honum
lengur. Þegar þau hafa verið skilin í þrjá mánuði, má hann eiga hana aftur, jafnvel móti
vilja hennar, en samt þarf þá nýrrar hjónavígslu. Getur hann það líka, þegar hann hefur
látið hana eina í annað sinn, en sé það í þriðja sinn, má hann ekki eiga hana nema hún
hafi verið öðrum manni gift eftir skilnaðinn, og er sá maður kallaður: Húlla.]
eður millimann, og ætla ég til þessa
níu hundruð þúsundir aspra.“
Þegar soldán hafði sett þetta á stofn, guði til velþóknunar og mönnum
til líknar, lét hann sækja kóraninn og lesa fyrir sig í honum. Gaf
hann lesaranum þúsund dínara, en hverjum einsetumanni og munki gaf
hann fimmhundruð. Hver maður, sem blindur var eða haltur, fékk
hundrað. Eftir þetta var haldið erfi. Réttirnir voru fram bornir á gulldiskum
og var sagt við hvern, sem við tók: „Þú átt líka diskinn og mátt
fara með hann.“ Að lokinni veizlunni gaf Aksjid öllum ambáttum
frelsi, sem innan hallar voru. Þannig var hátíð sú, er soldán hélt, og var
henni haldið áfram daginn eftir. Aksjid hafði semsé sýkzt daginn áður
og lagðist hann þá fyrir, og er hann fann að draga tók af honum, gerði
hann boð eftir sonum sínum: „Börn mín!“ mælti hann, „ég hef fólgið
kistil í herbergi mínu, í horninu vinstra megin við dyrnar, og eru í honum
hinir fegurstu gimsteinar í heimi. Þegar ég er viðskilinn og þið hafið
borið þá umhyggju fyrir jarðarför minni, sem skyldugt er, skipa ég ykkur
að skipta þeim jafnt á milli ykkar.“
Eftir það andast Aksjid. En yngsti sonurinn eirði sér ekki fyrir
bráðlætinu að sjá gimsteinana. Læddist hann því inn í herbergi föður
síns, fann kistilinn og varð svo blindaður af fegurð gimsteinanna, að hann
ásetti sér að eiga þá sjálfur. Þegar lokið var greftrun soldáns, tældi sama
forvitnin hina bræðurna til að fara í herbergi föður þeirra. Brá þeim
undarlega við, er þeir fundu ekkert, hvorki í horninu vinstra megin
dyranna, né neinstaðar, þar sem þeir leituðu. Kom þá yngsti bróðirinn
að og segir: „Nú, nú, bræður! Eru steinarnir fallegir?“ „Þér mun vera
kunnugra um það en okkur,“ anzaði hinn elzti, „þá er ég illa svikinn,
ef þú veldur ekki hvarfi þeirra.“ „Ekki nema það!“ anzar yngsti kóngssonurinn.
„þið hafið tekið þá sjálfir, og gefið mér það að sök.“ „Það
segi ég ykkur,“ tók sá til orða, sem var í miðið, „einhver okkar þriggja
hefur gert það, því enginn annar maður kemst í þetta herbergi. Ef þið
eruð mér samdóma, þá sendum við eftir einum dómara, sem talinn er að
vera skarpvitrastur og grandskyggnastur maður í Stóru-Kairó. Hann skal
spyrja okkur og er vísast að hann hafi upp þjófinn.“ Báðir hinir kóngssynirnir
féllust á þetta ráð og gerðu boð eftir dómaranum. Og er hann
hafði heyrt málavöxtu, mælti hann: „Kóngssynir! Áður en ég segi, hver
ykkar hefur tekið steinana, bið ég ykkur að hlýða með athygli á sögu,
sem ég ætla að segja ykkur“
24. NÓTT. „Einu sinni var unglingur, sem elskaði unga stúlku ákaflega
heitt, og hafði hennar ástir að því skapi. Langaði þau bæði til að ná
saman með góðri og farsællegri giftingu, en foreldrar stúlkunnar ætluðu
henni annað. Þau höfðu fastnað hana öðrum manni, og var einskis vant,
að hann gengi að eiga hana. Þá vildi svo til að mærin mætti elskhuga
sínum. „Æ, veiztu hvað er í ráði?“ sagði hún grátandi, „foreldrar mínir
ætla að gefa mig manni, sem ég hef aldrei séð. Öll von er úti, svo sæt
sem hún var, að ég fengi þig. Ó, hvað forlögin eru grimm!“ „Ó, þú
drottning mín!“ hrópaði unnustinn örvæntingarfullur, hvílíkt orð! Á
ég að trúa því, að þú verðir slitin úr óskafaðmi mínum? Guð minn,
hvernig á ég þá að lifa?“ Svo mælti hann og felldi tár af augum. Tóku þá
bæði að harma ólán sitt og gerðu hvort öðru enn skapþyngra. Meðan
nú unglingurinn hugsaði ekki um annað en að svala harmi sínum, var
unnustan svo hugul að hugsa upp huggun fyrir hann í raununum. „Sefaðu
þína miklu hryggð,“ tók hún til máls, „ég lofa þér, að vitja þín á
brúðkaupsnóttina áður en ég leggst niður hjá manni mínum.“ Elskhuganum
var ofurlítil huggun í loforði þessu og beið hann næturinnar með
óþolinmæði og tilhlökkun. Foreldrar stúlkunnar bjuggu til brúðkaups
og gáfu manninum stúlkuna, eins og þeir höfðu lofað. Nóttin var komin,
nýgiftu hjónin voru komin inn í brúðarherbergið. Sá þá brúðguminn
að brúðurin grét beisklega. Fór hann þá að ganga á hana: „Hvað gengur
að þér, elskan mín? Hvað kemur til að þú ert að gráta? Hafirðu verið
því mótfallin að eiga mig, því sagðirðu þá ekki til þess fyrr? Ég skyldi
alls ekki hafa þröngvað þér til þess.“ Brúðurin bar á móti því að hún
hefði óbeit á honum og hann tók aftur til orða og spurði: „Ef svo er,
því hryggistu þá svona? Segðu mér það, ég særi þig!“ Er þar stutt frá að
segja, að hann lagði svo fast að henni, að hún játaði honum, að hún ætti
elskhuga. Kvaðst hún samt ekki harma svo mjög eða gráta af elskunni
til hans, en það þætti sér sárast, að sér væri ómögulegt að efna nokkuð,
sem hún hefði heitið honum. Maðurinn, sem var ljúfmenni og í góðu
skapi, furðaði sig á hreinskilni konu sinnar og svaraði: „Ég virði svo
mikið við þig einurð þína, að ég lái þér ekki, þó þér yrði það glappaskot,
að lofa þessu, miklu fremur leyfi ég þér að efna það.“ Konan varð öldungis
hissa og segir: „Hvernig þá, herra minn? Leyfirðu mér að heimsækja
elskhuga minn?“ „Ég leyfi þér það,“ anzaði maðurinn, „með því
skilyrði, að þú komir hingað aftur fyrir birtingu, og heitir því, að lofa
aldrei slíku framvegis. Ég sé það, að loforð þín eru engin markleysa, og
er mér óhætt að trúa þér.“ Konan sór honum þá, að ef hann lofaði sér
út í þetta sinn, skyldi hún vera honum trú alla ævi, og skyldi þetta vera
hinzta og síðasta sinn, sem hún talaði við elskhuga sinn. Treysti maðurinn
þessum svardaga og lauk upp strætisdyrunum hljóðlega, því honum
var ekki um það, að neinn af þjónum hans vissi þetta. Fór konan þá
leiðar sinnar eins og hún var, í öllu brúðarskartinu, og prýdd með
margskonar gimsteinum og perlum. En er hún var komin nokkrar faðmslengdir
frá húsinu, sá hún ræningja koma á móti sér, sá hann hversu
glampaði á demanta hennar í tunglskininu og allt skartið. Réði hann
sér þá varla fyrir fögnuði og mælti: „Mikið blessað lán, þökk og heiður
séu yður, forlög mín, að þér létuð mér bjóðast tækifærið til að verða
ríkismaður allt í einu!“ Lagði hann þá undir eins hendur á hana og ætlaði
að ræna hana, en þegar hann sá framan í hana, þótti honum hún svo
fríð, að hann stóð eins og agndofa og hætti við: „Hvað sé ég, er það
tælandi draumvitrun? Drottinn minn, getur slík auðlegð og slík fegurð
orðið samfara? Hvílíkur yndisleikur, hvílíkt skart! Ég sé ekki hvar upphaf
er eða endir. En seg mér, sjónfagra kona, ef ég get trúað mínum
eigin augum, hvernig víkur því þá við, að svo ljómandi fögur og skrautbúin
kona skuli ganga alein á strætunum um þetta leyti?“ Sagði hún þá
ræningjanum blátt áfram frá öllu, og undraðist hann stórlega. „Hvernig
er því varið, fagra kona, að maðurinn yðar skuli vera svo góðsamur, að
eftirláta öðrum þá sælustu nótt á ævi sinni, til að þerra tár yðar?“ Hún
kvað svo vera og mælti þá ræninginn: „Þetta er sannarlega fáheyrt, ég
er frá mér numinn af því. Sjálfur er ég fús til fádæma, og skal því hvorki
skerða skart yðar né virðing. Þér megið fara leiðar yðar, og skal ég vera
eins einstakur stigamaður og maður yðar er einstakur brúðgumi. Farið
á fund elskhuga yðar, sem á mikla sælu í vændum. Ég skal fylgja yður
þangað, svo þér séuð óhultar, því svo gæti farið að þér yrðuð á vegi ræningja,
sem ekki er eins einstakur og ég.“ Þannig mælti hann, tók hana
við hönd sér, og fylgdi henni heim til elskhuga hennar, kvaddi hana þar
og fór burt, en konan drap á dyr. Var þeim upp lokið, og gekk hún upp
stigann og fann elskhuga sinn, og kom flatt upp á hann að sjá hana.
„Elsku vinur!“ tók hún til orða, „ég kem til að efna heit mitt, í dag var
ég gift.“ „En hvernig gaztu sloppið frá brúðgumanum?“ segir unglingurinn,
„hann hlýtur þó að hafa brunnið af óþolinmæði. Ég hélt þú
mundir núna hvíla í faðmi hans.“ Sagði hún honum þá hreinskilnislega
allt, eins og farið hafði milli þeirra hjónanna, og furðaði elskhuginn
sig ekki síður á því en ræninginn. „Hvernig stendur á því,“ mælti
hann, „að maðurinn þinn skyldi lofa þér að efna slíkt heit, sem svívirðir
hann og sviptir hann þeirri gersemi, sem ímyndunin hlýtur að hafa útmálað
fyrir honum með óumræðilegum sætleik?“
„Það gerði hann samt,“ svaraði konan, „en þessa gersemi áttu ekki
einungis manni mínum að þakka, heldur og veglyndi ræningja nokkurs,
sem ég mætti á leiðinni hingað.“ Sagði hún honum þá ævintýrið af sér og
ræningjanum, og undraðist elskhuginn þá hálfu meira en áður. „Á ég
að trúa því, sem ég heyri?“ mælti hann, „maðurinn þinn er svo góðsamur,
að samþykkja þvílíkt heit, og ræninginn svo göfuglyndur að láta
ganga sér úr greipum hið bezta færi, sem boðizt gat. Slíkt ævintýri er
eflaust nýtt, og væri vert að færa það í letur, mun komandi mönnum
þykja það undrunarvert. En svo að undrun seinni manna verði enn meiri,
ætla ég að keppast við mann þinn og ræningjann og gera að dæmi þeirra.
Ég leysi þig af heiti þínu, elskan mín, og bið þig leyfis að fylgja þér til híbýla
þinna.“ Síðan rétti hann henni hönd sína og leiddi hana til húsdyra
hennar. Skildu þau þar, konan fór inn, en hann sneri heim aftur.“
„Segið mér nú, virðulegu kóngssynir,- mælti dómarinn, „hver var
veglyndastur þessara þriggja: brúðguminn, ræninginn eða elskhuginn?“
Þá sagði elzti kóngssonurinn, að sér þætti mest til brúðgumans koma.
Annar kóngssonurinn stóð fast á því, að elskhuginn ætti mest lof skilið.
„Og þér, kóngsson minn!“ spurði dómarinn yngsta bróðurinn, sem
þagði, „hvað lízt yður?“ „Mér virðist ræninginn hafa sýnt mest veglyndi,“
svaraði þriðji kóngssonurinn, „ég skil ekkert í því, að hann skyldi
standast fegurð konunnar, og því síður, að hann skyldi geta stillt sig um
að ræna hana. Gimsteinarnir, sem prýddu hana, hljóta að hafa æst ágirnd
hans ákaflega, og það er furða, að hann skyldi vinna slíkan sigur á sjálfum
sér.“ Þá tók dómarinn til máls og hvessti á hann augun: „Þér dáizt
of mikið að valdi því, sem ræninginn hafði yfir sjálfum sér, til þess að
mig ekki gruni, að þér hafið dregið undir yður gimsteina hins hásæla
konungs, föður yðar. Gangizt við því, herra, og látið ekki hégómlega
blygðun aftra yður. Ef þér hafið verið svo breyskir, að láta eftir ágirndinni,
getið þér bætt úr breyskleikanum, með því að kannast við hann.“
Kóngsson roðnaði við þessi orð og meðgekk sannleikann.
Kansade sagði ekki sögu þessa árangurslaust. Hún þýddi hana á
verra veg, svo að Sindbað konungur varð á báðum áttum, og loksins
gat hún talið honum hughvarf með þessum orðum: „Herra!“ sagði
hún, „skapadægur þitt er nær en þú hyggur. Þú ert að lengja líf sonar
þíns fyrir hættulegar fortölur vezíranna, og hver veit nema illmennið
á morgun reki hnífinn í hjarta þitt. Æ, hvar er ég þá, ef þín missir
við? En því spyr ég, hvað um mig verði? Ég virði mitt líf að vettugi,
en ég er hrædd um líf konungs míns og elskulegs eiginmanns.“ Að því
mæltu fór hún að gráta, og hræsni hennar fékk svo mjög á Sindbað, að
hann sagði klökkvandi: „Ó mín fagra drottning! Þerraðu af þér tárin.
Nú skulum við ganga til hvíldar, en því lofa ég þér fyrir víst, að óðara
en hvíti hrúturinn (stjörnumerkið) hefur rekið hinn svarta yzt í vestur,
læt ég höggva höfuðið af fjandmanni okkar beggja.“ Morguninn eftir
stóð Sindbað konungur upp með þeim ásetningi, að gera drottningu
að skapi. Hann settist í hásæti sitt og skipaði böðlinum að sækja son
sinn. Þá gekk fram sjötti vezírinn til að biðja fyrir lífi Núrgehans, en
konungur skipaði honum að þegja og mælti reiðilega: „Það er til einskis
vezír, að bera í bætifláka fyrir son minn, dauði hans er fastlega og að
fullu ráðinn.“ Þá tók vezírinn samanbrotið bréf upp úr vasa sínum
og rétti konungi svo mælandi: „Vill yðar hátign láta lesa þetta fyrir
yður og taka eftir því með athygli? Eftir á getið þér gert sem yður þóknast.“
Sindbað konungur tók við bréfinu, braut það upp og las: „Ó þú
vitri og hamingjumikli konungur, ég hef eingöngu stundað stjörnuspár.
Þegar ég stillti stjörnumát sonar þíns, varð ég þess var, að hann mundi
verða í gífurlegum háska í fjörutíu daga. Varastu að láta drepa hann
áður en þeir eru liðnir.“ Allir vezírarnir lögðust á eitt að styrkja þetta
mál og sögðu: „Konungur! Bíddu fyrir guðs sakir, þangað til hinir
fjörutíu dagar eru liðnir; þú munt að lokum gleðjast yfir því, að þú
hefur haft þessa þolinmæði.“ „Svo mun verða,“ mælti sjötti vezírinn
enn fremur, „og ef yðar hátign leyfir mér, ætla ég að segja yður sögu, sem
er svipuð tilfelli Núrgehans; þá munuð þér játa, að þolinmæðin þrautir
vinnur allar.“ Konungur skipaði vezírnum að segja söguna og gerði
hann það á þessa leið:
Sagan af kóngssyninum frá Karisme
og kóngsdótturinni frá Georgíu
25. NÓTT. „Einu sinni var konungur í Karisme, hann var barnlaus
og leitaði guðs hjálpræðis án afláts með heitum og fórnfæringum,
að hann mætti barn geta. Hinn háleiti drottinn meðtók fórnir hans
og gaf honum son, sem var eins fagur og dagurinn er bjartur. Var fæðing
hans vegsömuð með dýrðlegasta hátíðahaldi. Konungurinn veitti
embætti og mannvirðingar og allir þegnarnir nutu einhvers góðs af
fögnuði hans. Lét hann ekki hjá líða að kalla saman alla stjörnuspámenn
í ríki sínu og skipaði þeim að taka eftir fæðingarstjörnum
sveinsins. En ekki urðu spár þeirra gleðilegar fyrir konung. Sögðu þeir
að fram að þrítugs aldri lægju ótal slysfarir fyrir syni hans, og guð einn
vissi, hverjar þær væru. Drógu spár þessar mikið úr fögnuði konungs,
og gerðist hann næsta hugsjúkur. Hafði hann varla augun af syni sínum
í uppeldinu, og lét hann allar varúðarreglur við hafa, sem hugsazt
gátu, til að gæta hans, og var sem hann ætlaði sér að yfirbuga hin illu
áhrif stjarnanna. Heppnaðist honum þetta þangað til kóngsson var orðinn
eitthvað fimmtán ára, og hafði honum ekkert hrakfall viljað til,
svo að ekki rættust stjörnuspárnar. En hér sannaðist það, að: „enginn
má sköpum renna,“ og einu sinni bar svo til, að kóngsson var að ríða
út sér til skemmtunar, og hafði þeyst ofan á sjávarströnd. Langaði hann
þá til að fara dálitla sjóferð. Lét hann því búa skip eitt til siglingar og
fór út á það með fjörutíu mönnum af föruneyti sínu. En óðar en þeir
voru komnir út á rúmsjó, réðust á þá víkingar frá Norðurálfu. Vörðust
þeir vel, en víkingar höfðu ofurefli og hruðu skipið og sigldu með
það til Samsara eyjar, og seldu það þar. Samsarar þessir voru ofboðslegar
mannætur, voru á þeim hundshausar, en kroppurinn sem á manni. Læstu
þeir kóngssoninn frá Karisme og félaga hans í hús og ólu þá nokkrar
vikur á möndlum og rúsínum. En á degi hverjum var farið með einn
þeirra í eldhúsið Samsara-konungsins; var hann þá brytjaður niður
og kjötið steikt, og smakkaðist konungi það vel. En er hinir fjörutíu
förunautar kóngssonarins voru uppétnir, bjóst hann við, að nú mundi
til sín tekið, enda hafði hann verið geymdur þangað til seinast, eins
og annað sælgæti. Þegar hann nú átti þessi hryllilegu afdrif fyrir höndum,
hugsaði hann með sér: „Ég veit, að ég get ekki umflúið dauðann,
en því skyldi ég láta slátra mér eins og blauð geit? Er ekki betra að ég
selji þeim líf mitt dýru verði? Já, ég skal verjast með hreysti, og mun þá örvænting
mín verða einhverjum skæð af þessum blóðsólgnu óvættum.“
Í því kóngsson var að ráðgera þetta með sjálfum sér, komu Samsararnir.
Lét hann þá fara með sig til matgerðarhúss konungs og sýndi engan
mótþróa. En er þangað var komið, sá hann hvar lá á borði stóra saxið,
sem átti að slátra honum með. Þá herti hann upp hugann, svipti sundur
handfjötrunum, greip saxið í skyndi og ruddist á Samsarana, sem
höfðu farið þangað með hann. Drap hann þar hvern á fætur öðrum.
Síðan óð hann fram í eldhússdyrnar og stóð þar fyrir, og átti hver vísan
bana undir höggum hans, sem að þorði. Komst höllin í uppnám af
þessu og glumdi undir af emjan og óhljóðum. Varð konungur hissa,
er hann heyrði, að einn maður hefði varizt svo mörgum, og kom hann
sjálfur fram í eldhúsið og mælti: „Ungi maður, ég dáist að hugprýði
þinni og gef þér líf. Berstu ekki lengur við þegna mína, því þau málalok
munu verða, að þú strádrepur þá, þó við ógrynni og ofurefli sé
að eiga. Segðu mér, hver er faðir þinn?“ En er kóngsson hafði sagt
honum, að hann var sonur konungsins í Karisme, mælti konungur Samsaranna:
„Þú ert nú svo reyndur að vaskleik, að nægar sönnur eru fyrir
því, að þú sért stórættaður. Kvíð þú nú engu, hirð mín skal upp frá
þessu vera þér gleðivist. Þú skalt verða mestur lánsmaður í heimi,
því ég kýs þig dóttur minni til handa, og er það vilji minn, að þú eigir
hana þegar í stað. Er það hin ástúðlegasta mey og hafa allir prinsar við
hirð mína slíkan ástarhug á henni, að þeim horfir til vandræða, en þú
einn ert hennar verður.“ Þetta var kóngssyni lítið fagnaðar boð og
svaraði hann: „Yðar hátign sýnir mér of mikla sæmd. En ég hélt, að
samsariskur prins ætti betur við skap dóttur yðar en ég.“ „Nei, nei!“
sagði konungurinn með ákefð, „ég krefst þess, að þú eigir hana; það
er vilji minn. Stattu ekki lengur í gegn boði mínu, þig kynni að iðra þess.“
26. NÓTT. Kóngssonurinn frá Karisme hugsaði með sér, að ef
hann veitti afsvör um að eiga kóngsdótturina, mundi konungurinn
á eynni verða æfareiður og ugglaust drepa sig; lét hann þá tilleiðast að
eiga hana. Gekk hann þá að eiga kóngsdótturina og hafði hún fallegastan
hundshaus á allri eynni. En samt var honum ómögulegt að venjast
henni og hafði hann hreinan viðbjóð á henni. Því betur sem hún
lét að honum, því andstyggilegri þótti honum hún vera, og hefði
frábitni þessi getað orðið hættuleg kóngssyninum. En engill dauðans
kom í veg fyrir það og birtist við hvílu kóngsdótturinnar; dó
hún fám dögum eftir brúðkaupið. Varð kóngsson guðsfeginn að losna
við svo hvimleiða konu, en þá heyrði hann, að það væri siður á þessari
ey eins og Sereneb (eynni Seylon), að kviksetja manninn með
líki konunnar, og ekkjuna með líki mannsins; væru jafnvel konungar
ekki undanþegnir þessum skelfilegu lögum, en Samsarar væru orðnir
því svo alvanir, að þeim óaði alls ekki fyrir útfarardegi sínum; þætti
þeim það fremur gleðidagur en sorgardagur, því allir, karlar og konur,
sem viðstödd væru við slíka greftrun, dönsuðu og syngju kvæði, sem
heldur væru til yndis en hryggðar.
Kóngssonurinn frá Karisme varð yfirkominn af harmi út af þessum
tíðindum, en hlaut samt að láta undan nauðsyninni. Voru þau hjónin
borin á líkbörum þangað sem bæði áttu að jarðast; var hvoru þeirra
um sig látið fylgja brauð og vatnskrukka. Hafði verið grafin djúp og
víð gröf þar á mörkinni handa þeim. Fyrst var kóngsdóttir látin síga
niður á strengjum og börunum sökkt niður í gröfina, en að því búnu
skiptist öll líkfylgdin í tvær raðir til söngs og dansleika. Öðrumegin
stóðu unglingarnir og unnustur þeirra, en hinumegin nýgiftu hjónin.
Elskendurnir tókust í hendur og slógu hring utan um einn ungling og
dönsuðu, en hann stóð í miðjum hringnum og söng þessar persnesku
vísur:
/#
Elskunnar yndisböndin
um eilífð binda hér,
þá hjúskaps engilhöndin
við heitmey tengir ver:
Eiðfast er ástarríki
eilífrar tryggðar gjöf,
því brúðar loks með líki
við leggjumst niðrí gröf.
#/
En nýgiftu hjónin dönsuðu, tvö og tvö saman, maður og kona, og
söng hver kona, þegar að henni kom að stíga dansinn, þessa vísu:
/#
Minn eiginn ver, ef ægir ei þér
mitt andargrand og þitt ei mér,
þá elskumst stöðugt, eg og þú,
með óbilandi hjartans trú,
svo hvorugt lysti lífið sitt
að lengja, þegar sálast hitt.
#/
Þegar lokið var söngnum og dansleiknum, sem kóngsson hafði lítið
gaman af, var hann látinn síga ofan til konu sinnar, og gröfin aftur lokin
með stóreflis hellu. Þegar kóngsson var kominn niður í hið skelfilega
djúp, kallaði hann upp: „Guð minn! Hvílíkar dauðans nauðir hefur þú
látið mig rata í; læturðu þetta verða afdrif kóngssonarins, sem rækti
boðorð kóransins af öllum hug? Bænheyrðirðu föður minn einungis til
þess að láta mig bíða grimman bana?“ Að svo mæltu tók hann að gráta
beisklega. En þó hann væri vonlaus um að sleppa úr þessum hræðilega
stað, hafði hann þá undir eins risið upp af líkbörunum og farið að þreifa
um múrinn, sem fyrir stóð. Og er hann hafði gengið eitthvað tíu faðmslengdir,
sá hann allt í einu hvar ljós logaði fram undan honum. Greikkaði
hann þá sporið og sá að þetta var kona, sem gekk með logandi kerti.
Gekk hann þá nær og nær, en þegar konan heyrði hann koma, slökkti
hún ljósið“...
27. NÓTT. „Þegar kóngssonurinn sá að aftur varð niðamyrkur í
kringum sig, mælti hann: „Guð minn, voru það missýningar, sá ég þá
ekkert ljós; var það ekki annað en draumórar minna sturluðu skapsmuna?
Það hefur ekki verið nema ímyndun. Ólánsami kóngsson, hugsaðu
ekki til að sjá sólina framar. Svona ertu þá stiginn niður í myrkur hinnar
eilífu nætur áður en þitt náttúrlega skapadægur bar að hendi. Ó,
þú konungur í Karisme, veslings faðir minn, vonastu ekki eftir mér
heim! Ó vei, sonur þinn mun ekki verða stoð elli þinnar, heldur mun
hann deyja hér hryllilegum dauða.“ Í því hann mælti þetta, heyrði hann
rödd, sem sagði: „Huggastu, kóngsson; sértu sonur konungsins í Karisme,
skaltu ekki láta líf þitt hér; ég skal bjarga þér, ef þú lofar mér því
fyrirfram að eiga mig.“ „Lafði mín!“ anzaði kóngsson, „það er að vísu
hryggilegt hlutskipti, að vera kviksettur á fimmtánda aldurs ári, en það
kýs ég heldur, þó hart sé aðgöngu en að gefa þér heitorð þetta, ef þú
ert lík konunni minni sælu. Ef það er hundshaus á þér líka, get ég með
engu móti fellt ástarhug til þín?“ „Herra, ég er ekki af Samsarakyni,“
anzaði konan, „þar til er ég ekki nema fjórtán ára og ég vona að þú
þurfir ekki að fælast andlit mitt.“ Því næst tendraði hún aftur ljósið með
kveik, sem hún hafði hjá sér, og lét kóngsson líta ásjónu sína; varð hann
hugfanginn af fríðleik hennar. Hann hrópaði frá sér numinn: „Hvílíkur
yndisleikur, ekkert jafnast við það, sem ég nú sé. Seg mér, sjónfagra vera,
hver þú ert. Þú hlýtur að vera álfkona, fyrst þú segist geta frelsað mig
úr þessu dauðans djúpi.“ „Nei, herra!“ svaraði yngiskonan, ég er ekki
álfkona, heldur er ég dóttir konungsins í Georgíu og er nafn mitt Dílaram
(þ.e. hjartafró). Skal ég lofa þér að heyra ævisögu mína í annað skipti,
[1095.png]
en nú segi ég þér í stuttu máli, að ofviðri hröktu mig til þessarar ósælu
eyjar; varð ég að giftast hér einum samsariskum höfðingja. Hann dó í gær
eftir þunga legu, og var ég grafin með einu brauði og vatnskrukku, eins
og hér er landssiður. En áður hafði ég falið á mér innanklæða, eldsvirki,
kveik og kerti. Undir eins og ég var látin hér niður og gröfin var byrgð
að ofan, reis ég upp úr kistu minni og kveikti á ljósinu. Kom ekki eins
mikil hræðsla og ofboð yfir mig, sem við mátti búast á þessum hryllilega
stað. Guði hefur þóknazt að varðveita mig, og hann blés mér áræði í
brjóst, svo ég hughreystist, og vissi ég ekki sjálf, hvaðan mér kom það.
Kom ég þá að göngum, fjarska þröngum, og gekk ég eftir þeim bæði til
að umflýja allar þær skelfingar, sem ógnuðu augum mínum, og líka til
hins, að vita, hvort hvergi yrði út komizt. Þegar ég hafði gengið svo sem
svaraði hundrað fetum, kom ég auga á eitthvað hvítt. Það var stóra
marmarahellan þarna fyrir framan okkur. Gekk ég þangað og varð ég
hreint forviða, þegar ég sá nafn mitt nefnt í letrinu, sem á henni stendur.
Komdu nær, kóngsson, og lestu letrið; það mun koma þér eins óvart
og mér.“ Að svo mæltu rétti hún kóngssyni kertið; gekk hann þá að
steininum og las þetta: „Þegar kóngssonurinn frá Karisme og kóngsdóttirin
frá Georgíu koma hingað, munu þau geta lyft þessum steini og gengið
ofan eftir stiga þeim, sem þar er undir.“ „Og við eigum að geta lyft
þessu heljarbjargi?“ sagði kóngsson, „það veitir ekki af hundrað mönnum
til þess.“
[1096.png]
„Þá er engu til spillt þó reynt sé,“ svaraði kóngsdóttirin; „hér
hefur einhver hönd í tafli, sem fróður er, og svo segir mér hugur um,
að við munum sleppa héðan heil á húfi.“ Kóngsson fékk Dílaram kertið
aftur og fór að hreyfa við hellunni. Þurfti þá ekki stórrar aflraunar, því
óðara en hann kom við hana, fór hún undan sjálfkrafa og lá stiginn niður
í steinsfarinu. Fóru þau þar ofan og komu niður í annað jarðhús; þaðan
komust þau eftir þröngum göngum út um helli, sem högginn var í hamrabelti
undir fjalli einu; var þaðan utangengt og komu þau loksins að
fljótsbakka. Jafnskjótt og þau voru komin undir heiðan himin, gerðu
þau bæn sína, eins og sannir átrúendur Mahómets, og eftir að þau höfðu
borið fram fyrir drottinn þökk og lofgjörð, svo sem skylt var, sáu þau við
bakkann dálitla ferju, sem þau höfðu ekki tekið eftir fyrr. Efuðu þau
ekki, að það væri nýtt stórmerki guðs miskunnar og urðu nú hálfu glaðari
en fyrr, og þó að hvorki væri stýri né árar á bátnum, fóru þau samt
hughraust út í, og kóngsson mælti: „Þenna bát leiðir víst einhver verndarengill;
mun hann flytja okkur til einhverra byggða. Látum okkur
berast með straumnum í fljótinu og hvergi hræðast.“ Þau gerðu líka
svo. En því lengra, sem skipið bar ofan eftir, því flughraðara varð straumfallið;
mjókkaði farvegurinn smámsaman, þangað til fljótið þrengdist
milli tveggja fjalla; náðu tindar þeirra saman efst uppi í geysistórri hvelfingu,
sem skútti yfir; var þar kolniðamyrkur, svo að hvorki sást himinn
né jörð. Keyrðist báturinn af slíku afli inn í svartnætti hvelfingar þessarar,
að kóngsson og kóngsdóttir sáu ekki annað fyrir en opinn dauðann.
Þau tóku að óttast, að guð hefði ekki borið svo mikla umhyggju fyrir
lífi þeirra, sem þau héldu. Ýmist fundu þau að bylgjurnar riðu undir
bátinn, svo að hann hófst upp að klettarjáfrinu, eða þær soguðu hann
niður í undirdjúpin. Meðan á þessum ósköpum gekk, báðust þau fyrir,
og guð bænheyrði þau. Bátnum skolaði aftur út undan fjöllunum, og
rak straumaldan hann að bakkanum. Stigu þau þegar á land og hughreystust
á ný. Lituðust þau nú um á alla vegu, hvort hvergi sæist hús,
þar sem þau gætu fengið hressingu. Sáu þau þá hvar stórt musteri með
hvolfþaki stóð á fjallsgnípu; var það líkt einu, sem Kubbay Khiramant
heitir. Þangað héldu þau, og er þau komu nær, sáu þau að það stóð
mitt í glæsilegri höll; var helgiskurðarletur á hallarhliðinu svolátandi:
„Það skalt þú vita, sem komast vilt inn í þessa glæsilegu höll, að þú fær
ekki inngöngu nema þú fórnfærir áttfættu dýri við dyr hennar.“ „Þá
bregzt mér illa vonin,“ mælti Dílaram, „ég var farin að hlakka til að
sjá höllina að innan.“ „Mér var líka forvitni á því,“ anzaði kóngsson,
„en okkur er ómögulegt að seðja hana, því að það væri þarflaus aflraun,
ef við reyndum að ljúka upp dyrunum. Myndirnar á þeim eru verndargripir,
sem tálma því.“ „Jæja,“ segir Dílaram, „við skulum þá hvíla okkur
ofurlítið á jörðinni hérna og tala um, hvað við eigum að taka til bragðs.“
„Kóngsdóttir,“ svaraði kóngsson, „segðu mér heldur sögu þína; ég er
órór af því, hvað mig langar til að heyra hana.“ „Herra,“ mælti kóngsdóttir,
„ég skal þá segja þér hana í stuttu máli....
28. NÓTT. Faðir minn, konungurinn í Georgíu, lét uppala mig í
höll sinni með slíkri umhyggju, sem ástúðlegur faðir getur framast borið
fyrir börnum sínum. Einn ungur kóngsson var í ætt við okkur og hafði
hann öðru hverju færi á að sjá mig; tók hann að leggja á mig ástarhug
svo mikinn að hann gerðist hugsjúkur. Hann elskaði mig og var þegar
farinn að verða mér vel að skapi, en þá kom vezír frá einum nágrannakonungi
til hirðarinnar í Georgíu, og beiddi mín fyrir hönd herra síns.
Líkaði föður mínum sá ráðahagur vel og gaf hann samþykki sitt; hlaut
ég að taka því, sem að höndum bar og fara með vezírnum. Burtför mín
fékk hinum unga kóngssyni svo mikillar hryggðar, að hann sprakk af
harmi í því hann kvaddi mig. Grét ég dauða hans svo, að hver hefði mátt
sjá, að mér mundi ekki hafa orðið kalt til hans um ævina. En af því ég
hafði það orð á mér, að ég væri næsta elsk að föður mínum, þá misskildu
menn tár mín og héldu að ég væri miklu ástríkari dóttir en ég var. Fór
ég síðan af stað með vezírnum. Stigum við á lítið skip til þess að fara yfir
fjörð nokkurn, sem var á leið okkar. En á leiðinni brast á geysilegt ofviðri,
svo að skipverjum féllust hendur; rak skipið undan landi í hafganginum
og hröktumst við að ey Samsaranna. En er koma vor spurðist,
þustu þessar ókindur ofan á ströndina og handtóku alla skipshöfnina, og
hryllir mig við að segja þér hvað eftir fór. Þeir átu vezírinn og allt föruneyti
okkar. En af mér er það að segja, að ég hugnaðist vel einum gömlum
samsarískum höfðingja; sagði hann mér að ég gæti umflúið vísan
dauða, ef ég vildi verða konan hans. Er satt bezt að segja, að mig óaði
svo við að verða uppétin, að ég kaus þann kost heldur að eiga hann, og
kom þó hrollur yfir mig í hvert skipti sem ég horfði á hundshausinn á
honum. Tveimur dögum eftir brúðkaup okkar varð hann veikur. Þjáðist
hann lengi, en í gær tók dauðinn“....
Þarna greip kóngsson fram í orð kóngsdótturinnar og kallaði upp:
„Varaðu þig, þarna skríður tarantúla[* Nokkurskonar könguló og á heima í löndum þeim er liggja að Miðjarðarhafi; er bit
hennar álitið háskalegt. Hafa menn þá trú, að það læknist, ef sá, sem bitinn er, heyrir
fagran söng, en sé ella ólæknandi.] á klæðum þínum.“ Spratt þá Dílaram
upp á augabragði og hljóðaði upp yfir sig og hristi hana af sér, því
hún vissi hvað háskaleg þessi kvikindi eru. Datt þá tarantúlan á jörðina
og marði kóngsson hana undir fætinum. Í sama bili heyrðu þau að glumdi
undir í höllinni og sáu að dyrnar hrukku allt í einu upp af sjálfu sér.
Urðu þau steinhissa á þessum kynlegu tilbrigðum og horfðu þegjandi
hvort á annað. Loksins datt þeim í hug að tarantúlan er áttfætt, og
mundi hún vera fórnardýrið, sem heimtað var í letrinu á hallarhliðinu.
Voru þau frá sér numin af fögnuði yfir ævintýri þessu og gengu inn í
höllina, sem nú stóð opin, og komu þau fyrst inn í stóran garð; voru þar
allar trjátegundir heimsins, sem hugsazt gátu. Sýndust greinarnar hlaðnar
alþroskuðum ávöxtum, en er kóngsson ætlaði að neyta þeirra til að seðja
hungur sitt, sá hann að þeir voru gull eitt. Lækur einn rann eftir miðjum
garðinum, með hreinum og tærum straumi, og sást ógrynni gimsteina
glampa á botninum. Þegar þau höfðu nú skoðað sig um í garðinum, sem
vert var, sneru þau að musterinu, sem þeim varð svo starsýnt á, þegar þau
stigu á land úr bátnum. Var það allt saman gert af fjallakristali.
[1099.png]
Fóru þau þar inn og gengu um mörg herbergi, sem ljómuðu af gulli, demöntum
og roðasteinum, en ekki mættu þau nokkrum manni. Loksins bar
þau að silfurdyrum; luku þau þeim upp og komu inn í glæsilegt herbergi,
þar sáu þau fjörgamlan öldung sitja í legubekk með smaragðskórónu
á höfði. Hann hafði snjóhvítt skegg og tók það niður á gólf,
en neglurnar á fingrum hans voru alin á lengd, fyrir víst. Þessi æruverðugi
öldungur horfði á kóngsson og kóngsdóttur og mælti: „Hverra
manna er yngisfólk þetta?“ Kóngsson varð fyrir svörum og mælti:
„Herra, ég er sonur konungsins í Karisme, en konungurinn í Georgíu er
faðir þessarar konu. Skulum við segja yður frá ævintýrum okkar, þegar
yður þóknast. Ég tel það víst, að þér munið kenna í brjósti um okkur,
og er vongóður um, að þér reynist svo veglyndur, að skjóta yfir okkur
skjólshúsi.“ „Já, kóngsson!“ svaraði öldungurinn, „það skal ég veita ykkur,
og verið bæði velkomin á minn fund. Fyrst þið eruð konungabörn
og báruð hamingju til að komast inn í þessa höll, þá er einungis undir
ykkur sjálfum komið, hvort þið viljið hljóta sömu sælu og ég. Verið þið
hjá mér; þið skuluð njóta hér óaflátanlegs fagnaðar. Dauðinn sjálfur, sem
öllum kemur á kné, mun hlífa ykkur hér. Ég var fyrrum konungur Kínlands.
Megið þið marka af nöglum mínum að ég er farinn að eldast. Ég
varð að flýja lönd mín sökum stjórnarbyltingar; komst ég þá út á eyðimörk
þessa og lét marga anda gera höll þessa, því ég er kabbalisti og
drottna yfir þeim. Hef ég nú dvalið í höllinni um þúsund ár, og hef
fastráðið að lifa hér að eilífu, því ég á vizkusteininn og er ódauðlegur.
Skal ég kenna ykkur hina undarlegu leyndardóma hans, þegar þið eruð
búin að vera hjá mér nokkra áratugi. Ég sé að þið fallið í stafi af orðum
mínum, en þetta er sannleikur. Hverjum manni, sem fær vizkusteininn
á vald sitt, getur ekki náttúrlegur dauði grandað. Að vísu má drepa hann,
það játa ég; leyndardómar hans varðveita ekki fyrir voveiflegum dauðdaga.
En til þess að sneiða fyrir allar slíkar hættur, þarf hann ekki annað
en að taka sér bólfestu undir jörðinni, eða láta reisa sér höll á eyðimörku
eins og ég. Hér er ég óhultur; öfund og ofbeldi sakar mig ekki
grand. Verndarletrið, sem þið sáuð á hliðinu, er með slíkum hætti samansett,
að ræningjar og illmenni geta ekki komizt inn, þó þeir fórnuðu
þúsund áttfættum dýrum, því hliðin ljúkast aldrei upp, nema þegar góður
maður færir fórnina.“ Svo mælti Kínlands konungur og bauð kóngssyni
og kóngsdóttur vináttu sína, og ásettu þau sér bæði að vera þar hjá honum
í höllinni. Síðan spurði hann þau, hvort þau þyrftu ekki að fá sér
hressingu, og er þau kváðu já við, benti hann þeim með fingrinum á
tvo lystihvera, sem gusu upp úr tveimur gullskálum. Annar gaus upp dýrindis
víni, en hinn nýmjólk, sem varð að ljúffengasta hlaupi, þegar hún
kom niður. Því næst kallaði hinn gamli konungur á þrjá anda og bauð
þeim að leggja á borð. Bjuggu þeir þá til borðs handa þremur og báru
fram mjólkurhlaup í þremur gullskálum. Neyttu þau kóngsson og kóngsdóttir
af því, og þótti það vera mesta hnossgæti, en öðru hverju báru andarnir
þeim vín í kristallskerum. Konungurinn gat ekki neytt handanna,
er hann borðaði, fyrir lengdinni á nöglunum; opnaði hann því munninn
og lét einn andann mata sig og drykkja sér eins og barni. En er borið
var af borði, beiddi hinn góði öldungur gesti sína að segja sér ævisögu
sína; urðu þau við tilmælum hans, bæði af góðvilja sínum og svo vegna
þess að gistivináttan hélt þeim til þess. En er þau höfðu sagt honum öll
ævintýri sín, tók hann til orða og mælti: „Huggizt og setjið ekki fyrir
ykkur það, sem á dagana hefur drifið; þið eruð bæði ung og elskuverð,
og ef þið heitið hvort öðru ástartryggðum, skal ég hér fyrirbúa ykkur
hina sælustu vist.“ Kóngsson og kóngsdóttir höfðu áður svarið hvort öðru
eilífar ástir, og endurnýjuðu þau nú eið sinn og giftu sig sjálf hvort öðru
í viðurvist hinnar kínversku hátignar, og kvöddu hana til vitnis að því.
Mundu hin ástfangnu hjón fegin hafa helgað ástinni hverja stund, en til
þess að gera hinum gamla konungi að skapi, sátu þau jafnan nokkurn
hluta dagsins á tali við hann, honum til skemmtunar; þreyttist hann
aldrei að segja þeim sögu sína, né þau að hlýða á.
Meðan á þessu stóð, fór kóngsdóttir ekki ein saman og ól hún tvíbura,
tvo sveina, fagra eins og tungl í fyllingu. Hafði hún þá á brjósti, og er
aldur og þroski leyfði, kenndi einn andinn þeim mörg undursamleg
fræði. Voru þeir orðnir sex ára; þá var það einhvern dag, að kóngsdóttirin,
móðir þeirra, sagði við mann sinn: „Ástkæri eiginmaður, það verð
ég að segja þér, að ég uni mér ekki lengur í höllinni þeirri arna. Allt það
sjóngaman er mér eins og ekkert, sem hún hefur að veita, og svo mörg
undur og furðuverk, sem hér eru, má ég þó ekkert yndi af þeim hafa,
úr því ég neyðist til að vera hér um aldur og ævi. Hvernig sem Kínlandskonungurinn
segist ábyrgjast okkur, að dauðinn nái okkur ekki, þá er
mér engin þægð í því. Leyndardómur hans afstýrir ekki ellinni og það
er vansæla öllu heldur en sæla, að verða örvasa. Þar á ofan langar mig til
að finna hann föður minn, ef sorgin og söknuðurinn eftir mig hefur
ekki riðið honum að fullu.“ „Drottning mín!“ svaraði kóngsson, „þar
sem okkur var heitið ódauðleika, hafði ég enga sælu fyrir augum aðra en
þá, að njóta þín um eilífð. Viti það guð á himnum, að mig hefur oft
sárlangað til að sjá konunginn, hann föður minn, og má ég varla hugsa
til hans ógrátandi. En hverja leið eigum við að fara, svo við komumst
til Georgíu?“ „Herra!“ anzaði kóngsdóttirin Dílaram, „báturinn okkar
liggur við fljótsbakkann, þar sem straumurinn bar hann að. Felum okkur
forlögunum á vald einu sinni enn þá. Við skulum láta straum ráða
stefnu, hver veit nema hann flytji okkur þangað, sem við finnum leið
til hallarinnar hans föður míns, eða til þinnar fósturjarðar?“ „Ég fellst
á tillögur þínar, elskulega kona!“ mælti kóngsson, „mér er það fyrir öllu,
að gera þinn vilja. Við skulum segja skilið við þessa höll, fyrst þar
sækir á þig óyndi, og skulum við fara út í bátinn með sonu okkar. En eftir
á að hyggja, hvílík skapraun mun það verða Kínlands konunginum, ef
við förum burt! Hann elskar okkur eins og börn, og kemur honum víst
ekki til hugar, að við munum yfirgefa sig; hann verður óhuggandi, ef við
skiljum við hann.“ „Við skulum tala við hann,“ mælti kóngsdóttir, „og
af vorkunnsemi láta eins og við munum ekki skilja við hann fyrir fullt
og allt.“
Nú sem þau höfðu talað sig saman um þetta, fóru þau til gamla konungsins
og leiddu honum fyrir sjónir, að þau þreyðu foreldra sína svo
ákaft, að þau eirðu sér ekki fyrir óyndi. Beiddu þau hann því orlofs, að
vitja átthaga sinna og lofuðu statt og stöðugt, að þau skyldu koma að
nokkurra ára fresti. Þegar hinn gamli konungur heyrði þetta, kom upp
fyrir honum mikill grátur. „Á ég þá að missa ykkur, börnin mín?“ sagði
hann, „æ, ég veit að við sjáumst aldrei framar.“ „Herra,“ mælti kóngsson,
„lofið okkur þangað, sem ást og ætterni dregur okkur, en síðan vitjum
við aftur þessarar eyðimarkar, til þess að njóta með yður ódauðlegrar
sælu.“ Sama sagði kóngsdóttirin, en það var til lítils að þau marglofuðu
að koma aftur, því konungurinn kunni fræðina Mekasjefa og las í
hjörtu þeim, að þau ætluðu sér ekki að efna heitið. Honum varð lífið
óbærilegt fyrir hryggðar sakir, að eiga nú að sjá þeim á bak, sem hann
elskaði svo innilega. Kallaði hann því á engil dauðans, sem hann hafði
haldið svo lengi burtu, fyrir kraft kunnáttu sinnar; var hann nú afhuga
allri umhyggju fyrir lífi sínu og andaðist svo sjálfviljugur....
29. NÓTT. Jafnskjótt sem hinn gamli konungur frá Kínlandi hafði
gefið upp öndina, komu þrír andar og báru hann þaðan; höllin var horfin,
kóngsson, kóngsdóttir og börn þeirra stóðu allt í einu á víðavangi. Þau
gátu ekki að sér gert að gráta, af því þau hefðu verið orsök í dauða konungsins;
en sorgin rættist skjótt af þeim, og urðu þau vongóð um, að
þau mundu finna aftur foreldra sína, og hugsuðu þau nú ekki um
annað en að komast áleiðis. Þau lásu nokkur aldin og báru út í bátinn;
það var eins og náttúran hafði látið þau vaxa þarna af miskunnsemi sinni
handa þeim, því hvergi var stingandi strá allt umhverfis. Báturinn var
bundinn við hælinn enn þá, og eins á sig kominn og þegar þau skildu við
hann. Leystu þau festina og fóru öll saman fjögur út í, og létu berast af
straumnum í fljótinu, og að lítilli stundu liðinni voru þau komin fram
í fljótsmynnið. Þar var víkingaskip að slaga fyrir framan, og sáu þeir bátinn;
kallaði foringinn til þeirra og sagði kóngssyni að gefast upp, ef þeir
ættu ekki að drepa hann. Kóngsson var vopnlaus, enda hefði honum verið
til lítils að berjast við fjölda vopnaðra manna. Sleppti hann því allri
vörn, úr því hún var til einskis, og gaf sig á náðir foringjans, en særði
hann um leið við allt, sem heilagt er, að hlífa sóma konu sinnar og lífi
sona sinna.
Þegar víkingarnir höfðu komið bandingjunum innanborðs, sigldu
þeir til eyjar einnar, og settu kóngssoninn frá Karisme þar á land. Því
næst létu þeir í haf með kóngsdótturina frá Georgíu og báða sonu hennar.
Því verður ekki með orðum lýst, hversu hjónin hryggðust, þegar þau
voru skilin svona. Þau grétu hástöfum og bárust aumlega af. Meðan
víkingaskipið var í augsýn kallaði kóngsson eftir því til fyrirliðans. „Níðingurinn
þinn,“ sagði hann, „hugsaðu ekki, að guð láti illvirki þitt
óhegnt. Hvar sem þú felur þig í veröldinni, sleppurðu ekki hjá refsingunni,
sem vofir yfir þér í hendi réttlætisins.“ Því næst leit hann augum
sínum til himins og mælti: „Og þú, sem ávallt hefur tekið mig undir
varðveizlu þína, réttláti drottinn! hefur þú yfirgefið mig? Gaztu látið það
viðgangast, að þeir rændu mig konu minni og börnum? Ef þú sýnir ekki
nýtt stórmerki og gefur mér aftur það, sem mér er kærast, þá er þín fyrri
líknsemd mér til meiri hryggðar en gleði. Því hefurðu frelsað mig úr
svo mörgum hættum? Frestaðirðu dauða mínum, til þess að ég skyldi
reyna alla þá sorg, sem hjúskaparást og föðurelska geta fyrir orðið?“
Meðan kóngssonurinn frá Karisme var að bera upp þessa kveinstafi,
sá hann drífa að sér úa og grúa af mönnum, sem honum virtust harðla
undarlegir. Höfðu þeir að vísu mannlegan líkama, en voru höfuðlausir
og höfðu í þess stað eitt auga á hvorri öxl, og víðan kjaft á brjóstinu.
Illþýði þetta tók hann höndum og fór með hann til konungs síns og
sagði við hann: „Herra! Þarna fundum við einn útlending heldur ófrýnilegan
á ströndinni: gæti vel verið, að hann kynni að bera oss nokkra
njósn af fjandmönnum vorum.“ „Gott og vel“, svaraði konungur, „hlaðið
upp bálköstinn og varpið honum á bálið, þegar ég hef spurt hann
úr spjörunum.“ Síðan sneri hann sér að kóngssyninum og mælti: „Ungi
maður, hver ert þú? Hvaðan ber þig hingað og hvernig ertu kominn til
þessarar eyjar?“
Kóngsson sagði honum þá hreinskilnislega ætt sína og ævintýri, allt
út í hörgul. Undraðist konungur mikillega og mælti: „Kóngsson! Ég sé
það, að sérleg guðs handleiðsla er yfir þér, því þó ég ekki léti sannfærast
af sögu þinni, sem einstök er og undrunarverð, þá tekur það af allan
efa, að guð snýr nú hjarta mínu til samhryggðar og meðaumkvunar með
þér. Ég læt þessa tilfinningu ráða; þú skalt hafa líf. Skalt þú hafa frjálsa
hirðvist hjá mér, og vona ég þú verðir mér til nota í stríði því, sem ég á við
konung einn á nágrannaeyjunum. Skal ég nú segja þér þrætuefnið. Hann
og þegnar hans eru ekki höfuðleysingjar eins og vér, heldur eru á þeim
fuglshausar og þegar þeir tala, þá er rödd þeirra áþekk fuglagargi, svo
þegar einhvern þeirra ber að eynni hérna, tökum vér hann fyrir sjófugl
og leggjum oss til munns. Þetta líkar konungi þeirra stórilla; gerir hann
því öðru hverju út flota í hefndar skyni og veitir landgöngur hér. Hefur
hann reynt það oftar en einu sinni og aldrei tekizt. En aldrei verður
hann því afhuga að gjöreyða oss, og vér verðum heldur aldrei vonlausir
um að éta upp hann og þegna hans. Svona er nú mál með vexti; vér
erum varir um oss, því vér búumst sífellt við árásum; höfum vér ávallt
til þessa borið hærra hlut.“ Kóngssonurinn frá Karisme bauð þá hjálp
sína, og tók konungur hann til hershöfðingja yfir liðið. Lá kóngsson heldur
ekki á liði sínu og sýndi það í öllu, að honum var fulltreystandi. Leið
ekki á löngu áður fjöldi skipa sást af eynni. Var þar kominn floti Fuglshausa-konungsins,
með einvalalið, og ætlaði að veita landgöngu á ný. Lét
kóngssonurinn frá Karisme hann skjóta liði sínu á land upp í góðu næði,
en veitti honum síðan snarpa atgöngu; riðlaðist þá lið Fuglshausa-konungsins
og varð að flýja aftur út á skipin. Féll þar ógrynni og fjöldi
drukknaði, og varð Fuglshausa-konungurinn að snúa aftur með það sem
af komst. Hafði her Höfuðleysingjanna aldrei unnið slíkan sigur, og
hlaut kóngssonurinn frá Karisme allan heiðurinn. Sögðu liðsmenn það,
að þeir hefðu aldrei haft jafngóðan fyrirliða og hefðu beztu foringjar
þeirra aldrei sýnt slíkan viturleik. Gladdist hinn nýi hershöfðingi af
slíkum lofstír og vildi afla sér enn meiri frægðar; stakk hann upp á því
við konung, að hann skyldi búa flota og hefja herskjöld í landi óvinanna
og gera þeim klaksárt. Lét hann þá smíða hundrað skip, búa þau og skipa
liði. Var kóngsson settur yfir þennan ógurlega flota, og sigldi nú til
Fuglshausa-eyjarinnar. Gekk hann þar á land með lið sitt á náttarþeli,
og fylkti því sem hljóðlegast. En með morgunsárinu sótti hann að borg
þeirra; — voru borgarbúar óviðbúnir áhlaupinu og kom heldur flatt upp
á þá. Var þar allt höggið niður, sem vörn sýndi, og konungur handtekinn;
fór kóngsson sigri hrósandi heim aftur til Höfuðleysingja-konungsins.
Tóku eyjarbúar þeir, sem eftir höfðu orðið, við honum með fagnaðar
ópi, og var hátíð haldin, sem stóð í heilan mánuð. Var hinum herteknu
útbýtt meðal Höfuðleysingjanna og voru þeir étnir með samkyns
ídýfu og höfð er með sjófugli. Varð konungurinn sjálfur að deyja þessum
dauðdaga og var hann framborinn í veizlu einni fyrir konungshyski
Höfuðleysingjanna.
Eftir stórvirki þetta, sem útkljáði stríðið gjörsamlega, fór nú kóngssonurinn
frá Karisme að eiga náðugt. Var hann níu ár við hirð höfuðlausa
konungsins og komst í svo mikla kærleika hjá honum, að hann
sagði einu sinni við hann: „Kóngsson minn! Ég er nú farinn að eldast
og á enga sonu; vil ég arfleiða þig að kórónu minni með því skilyrði, að
þú eigir dóttur mína. Að vísu er sköpulag þitt herfilega aflægislegt, en ég
vil samt feginn eiga þig fyrir tengdason.“
Kóngsson eyddi nú þessu fyrst í stað með kænlegri undanfærslu;
en konungur sat við sinn keip og vakti iðulega máls á því. En er hann
varð þess vísari, að kóngsson var ráðahag þessum frábitinn, kom í hann
annað hljóð, og mælti hann reiðilega: „Kóngsson! Það situr helzt á
þér að hafna sæmd þeirri, sem ég hef ætlað þér, en svo mikið sem þú
hefur gert fyrir mig, stendur það mér alls ekki fyrir, að ég láti þig kenna
á allri reiði minni, ef þú færist lengur undan að hlýða mér. Taktu nú
eftir: Þú verður að eiga dóttur mína á morgun, eða ég læt höggva af
þér þessa skringilegu ómyndarkúlu, sem rær og iðar milli axla þér.“ Þetta
mælti hann með slíkum svip að kóngsson sá það í hendi sér, að annaðhvort
væri að gera, að taka kvonfanginu eða láta lífið. Þegar hann var nú
í þessum kröggum, segir hann hryggur við sjálfan sig: „Ólans stjarna,
sem ég er borinn undir, verður þú þá aldrei uppnæm að sýna mér illvilja
þinn? Er það ekki nóg að hafa átt eina konu með hundshaus, á þá
að neyða upp á mig annarri ókindinni til? Dílaram, yndislega Dílaram!
Svo sárs saknaðar fær mér minning þín, að engin tímalengd getur eytt
honum. Hvernig ætti sá kóngsson, sem geymir þína elskulegu mynd í
hjarta sínu, að búa saman við konu, sem hefur augun á öxlunum og
kjaft á brjóstinu, og sem líklegri er til að gleypa mann en kyssa.“ Svo
mikinn viðbjóð, sem hann hafði á þessum kosti, réði hann það samt af
að taka honum. Var brúðkaupið haldið með slíkri viðhöfn, sem hæfði
tign og ættgöfgi beggja hjónaefnanna. Nóttina eftir brúðkaupið var
kóngsson leiddur inn í brúðarhúsið; var hún þar fyrir og urðu þau þar
tvö ein. Hún kom fyrst til hans og skalf hann þá af hrolli og viðbjóði,
því hann vissi ekki annað en að hún mundi ganga hart eftir skyldum
brúðgumans. En þetta fór á aðra leið, og henni fórust svo orð, að kóngsson
sá, að sér hafði skjátlazt, og fór af honum allur kvíði. „Herra,“ tók
hún til máls, „ég veit það, að þú hlýtur að hata þá konu, sem eins er
sköpuð og ég, og marka ég það á mér sjálfri, því slíka andstyggð hef ég á
þér, að þín getur ekki verið meiri. Þér sýnist ég vera ófreskja og þú mér,
og bæði börmum við okkur yfir því, að vera neydd til hjónabandsins;
þú til þess að umflýja dauðann, og ég til þess að hlýða föður mínum.
Samt skaltu vita það, að ég get gert þig að lánsmanni, ef þú sýnir mér
kurteislega nærgætni og afsalar þér því, sem er tilkall hvers kvongaðs
manns.“ „Kóngsdóttir!“ svaraði kóngssonurinn frá Karisme, „ég afsala
mér því af öllu hjarta, fyrst að þú krefst þess; en segðu mér fyrir alla
muni; geturðu gert mig að lánsmanni?“ „Heyrðu þá,“ tók kóngsdóttirin
höfuðlausa til orða, „ég elska anda nokkurn og hef ég kveikt í honum
brennandi ást til mín. Verði hann þess vís, að faðir minn hafi gift mig,
mun hann koma og nema mig burt. Skal ég þá biðja hann að flytja þig
til átthaga þinna, og það skal ég ábyrgjast þér, að hann verður svo feginn,
þegar hann veit að þú hefur virt sóma minn, að hann gerir allt, sem
þú biður hann um.“ „Það skal þá svo vera, fagra kóngsdóttir,“ anzaði
kóngsson frá sér numinn af voninni, „ég samþykki þetta, og eftirlæt hinum
sæla anda brúðfangið, með öllum þess gögnum og gæðum. Honum
er það guðvelkomið fyrir mér.“ Að svo mæltu lagðist hann niður í legubekk
einn og eins gerði kóngsdóttirin. En um nóttina kom andinn, unnusti
kóngsdótturinnar, tók þau bæði sofandi og bar þau undir hendinni
til eyjar einnar, sem þar var nálægt. Þar lagði hann kóngssoninn frá
Karisme niður á jörðina, en með unnustu sína fór hann niður í jarðhús,
sem hann hafði gert handa henni.
Þegar kóngsson vaknaði, varð honum hverft við að vera kominn á
ókunna ey. Honum datt raunar í hug, að andinn, unnusti höfuðlausu
kóngsdótturinnar, hefði flutt hann þangað sofandi, en ekki þótti honum
hann hafa reynzt eins þakklátur og kóngsdóttirin gerði ráð fyrir, þar sem
hann hafði flutt hann á þessa ey, sem líklegt var að eins viðbjóðslegar
ókindur byggðu, og Samsararnir voru, í stað þess að koma honum til
fósturjarðar sinnar. Meðan hann var að hugleiða þetta í öngum sínum,
sá hann hvar gamalmenni stóð í sjávarmálinu og var að þvo sér. Kóngsson
hljóp á augabragði til hans og spurði, hvort hann tryði á Mahómet.
Játaði öldungurinn því og mælti: „En hver ert þú? Þú munt ekki vera
af lágum stigum, því þú ert tígulegur í sjón og stórmannlegur.“ „Þá áttu
kollgátuna,“ anzaði kóngsson, „því faðir minn var konungur.“ „Og hvers
sonur ertu?“ spurði karlinn, „segðu mér allt, ég sver þér það við vorn
mikla spámann, að engin svik búa undir orðum mínum. Mér er miklu
meira um það hugað, að gera þér gagn en skaða; segðu mér það og dragðu
ekki dulur á neitt.“ „Fyrst þig fýsir að vita það,“ svaraði kóngsson, „þá
skal þig þess ekki dylja, að ég er sonur konungsins í Karisme.“ „Guð
minn,“ greip gamli maðurinn fram í, „ert þú hinn ólánsami kóngson,
sem víkingar frá Norðurálfu hertóku?“ „Hver hefur getað frætt þig um
þann atburð? spurði kóngsson. „Það mætti mér vera kunnugast um,“
anzaði gamalmennið, „Því ég var einn af spámönnum þeim, sem settir
voru til að taka eftir stjörnunum við fæðingu þína. Þau tíðindi skal ég
segja þér, sem þig skipta mestu, að missir þinn fékk konunginum föður
svo mikillar sorgar, að hann andaðist nokkrum dögum síðar. Grét
landslýðurinn hann lengi, því hann hafði verið hvers manns hugljúfi,
og er örvænt þótti, að þú mundir aftur koma, var einn af frændum þínum
til konungs tekinn. Stefndi þessi nýi konungur öllum stjörnuspámönnum
saman og skipaði þeim að spyrja stjörnurnar, hvernig stjórn
hans mundi fara. En honum líkuðu illa spár vorar, og lét oss gjalda óhamingju
þeirrar, sem yfir honum vofði á himnum, og ætlaði því að drepa
okkur alla. En vér komumst að áformi hans fyrir leyndardóma kunnáttu
vorrar, og flýðum úr landi. Fór hver þangað sem honum leizt, og hef
ég víða farið um veröldina áður en ég kom í ey þessa. Ræður yfir henni
drottning ein svo stórvitur, að engin þjóð er farsælli til en þegnar hennar.“
Meðan stjörnuspámaðurinn var að mæla þetta, útjós kóngsson beiskum
tárum. Féll honum svo nærri að frétta lát föður síns, að gamalmennið
varð að hætta sögu sinni til að hugga hann. „Herra!“ mælti hann, „hafi
ég sagt þér sorgarfrétt, þá get ég líka sagt þér gleðitíðindi. Ég man enn þá
glöggt eftir stjörnufarinu við fæðing þína. Það spáði þér láni allt frá
þrítugasta aldursári. Nú hefur þú einn um þrítugt og öll ólánsárin að
baki. Komdu nú með mér, ég skal fylgja þér á fund stórvezírsins, sem
er mesta valmenni. Hann skal leiða þig fyrir drottninguna; mun hún
fagna þér eins og tign þinni sæmir, þegar hún heyrir, hverra manna
þú ert.“
Kóngsson fór með stjörnuspámanninum til stórvezírsins, og óðara
en hann heyrði nafn kóngssonar varð hann forviða og mælti: „Guð minn!
Þú einn getur gert slík stórmerki“....
30. NÓTT. Þegar vezírinn, sem stjörnuspámaðurinn fylgdi kóngssyninum
til, hafði látið undrun sína í ljósi, mælti hann ennfremur:
„Herra! Komið með mér til drottningarinnar, þá skuluð þér verða þess
vísari, hvað veldur undrun minni.“ Svo mælti hann, og fór með kóngsson
til hallarinnar, og bað hann að bíða stundarkorn í salnum drottningarinnar,
því bezt væri að láta hana vita af því nokkru áður, og búa hana
[1108.png]
undir, að taka við manni, sem var henni jafntiginn. Var vezírinn æði
lengi inni hjá drottningunni. Loksins kom hún inn til kóngssonar, horfði
í andlit honum og kannaðist við hann. „Elskulegi maður minn!“ kallaði
hún upp og breiddi faðminn á móti honum, „er nokkur gleði til í
heiminum önnur eins og mín yfir því að sjá þig aftur?“ Horfði kóngsson
að sínu leyti eins á hana, og er hann kannaðist við yfirbragð Dílaram
konu sinnar, svaraði hann gagntekinn af undrun, elsku og fögnuði: „Ó,
þú drottning mín! Á ég að trúa því, að ég hafi fundið þig aftur? Svo
mikla hrakninga og raunir, sem guð hefur látið mig rata í, játa ég samt,
að miskunnsemi hans er miklu meiri en mótlætið, þar sem hann gefur þig
aftur elsku minni.“ Því næst föðmuðust þau hvað eftir annað með slíkri
ástúð og einlægni, sem hægra er að ímynda sér en að skýra frá. Síðan
spurði kóngsson eftir sonum sínum.
„Þú skalt sjá þá bráðum,“ mælti kóngsdóttir, „þegar þeir koma heim
af veiðunum.“ „En hvernig ertu orðin drottning hérna á eynni, elskan
mín!“ spurði kóngsson enn fremur.
„Það skal ég fljótt segja þér,“ svaraði Dílaram, „hvernig ég komst í
hásæti þetta, sem ég mun segja skilið við á morgun og fara burt með
þér, ef þegnar mínir ekki samþykkja, að þú setjist í hásætið með mér.
Þegar víkingarnir höfðu skotið þér á land í eynni, létu þeir aftur í haf.
En þegar við vorum komin nokkrar vikur sjóar undan landi, hljóp á
hvínandi rokviðri; voru góðir sjómenn á skipinu og neyttu allrar orku,
en það kom fyrir ekki, því stormurinn keyrði skipið svo hart upp í sjávarhamra
á ey þessari, að það brotnaði í spón. Björguðust nokkrir farmenn
á sundi, en hinir drukknuðu, og var fyrirliði víkinganna í þeirra
tölu. Þótti mér þá líf mitt svo lítilsvert og ólánsamt, að ég bað ekki til guðs,
að ég mætti af komast, heldur tók ég sonu mína í fang mér og ætlaði að
deyja með þeim. En rétt í því að holskeflurnar ætluðu að soga okkur
í sig, komu nokkrir eyjarmenn á bátum til að bjarga okkur, því þeir
höfðu séð þegar skipið fórst. Vorum við dregin hálfdauð upp úr sjónum,
og þegar þeir sáu að lífsmark var með okkur, fóru þeir með okkur heim
til sín og lifnuðum við þar á ný. En er konungur eyjarinnar heyrði,
hverju óláni við höfðum orðið fyrir, varð honum forvitni á að sjá okkur.
Hann var þá níræður og unnu honum þegnar hans eins og vert var.
Leyndi ég hann engu, heldur sagði honum ætt mína og allt sem á dagana
hafði drifið. Komst hann við að heyra raunir mínar og táraðist með
mér, því oft gat ég ekki að mér gert að gráta, meðan ég var að segja
honum ævisögu mína. Þegar hann hafði hlýtt á mig með athygli, tók
hann þannig til máls: „Dóttir mín, við eigum að bera andstreymið með
stöðuglyndi. Guð sendir það til að reyna dyggð okkar. Ef við berum
þrautirnar með þolinmæði, lætur hann gleðina ætíð koma á eftir. Vertu
hjá mér, ég skal annast þig og sonu þína.“ Hefði honum ekki getað
farizt það betur, þó þeir hefðu verið skilgetnir synir hans, og mér sýndi
hann frábæra kurteisi og virðingu. Hann lét sér ekki nægja að gera mér
sæmd á sæmd ofan, heldur spurði hann mig einnig ráða í landsstjórn
sinni. Lét hann mig eiga sæti á ráðstefnum og geturðu skilið af því, hvað
honum þótti til mín koma; hældi hann mér fyrir hvað eina, sem ég
sagði, eins og það væri heilög speki, þó það væri ekki talað nema af
meðalgreind. Svo liðu fimm ár, en þegar þau voru liðin, sagði hann einu
sinni við mig: „Kóngsdóttir! Það er tími til kominn, að ég segi þér frá
áformi einu, er ég hef í hyggju. Það er ósk mín, að þú setjist í hásæti
mitt, þegar ég er látinn, en til þess að eiga það víst, verður þú að giftast
mér. Þegnum mínum þykir mikið til verðleika þinna koma, og munu
þeir klappa lof í lófa og þakka mér fyrir, að ég arfleiði þig að ríkinu.“
Tók ég þessum ráðahag, mest vegna sona minna; fór brúðkaup okkar
vel fram, þegnum mínum til gleði og ánægju. Var fögnuðurinn ekki
minni skömmu síðar eftir andlát konungsins, þegar það spurðist, að
hann hefði skipað þeim að veita mér hollustu eins og drottningu sinni.
Hef ég stjórnað þeim síðan, og læt ég mér einungis um það hugað, að
stjórn mín verði þeim til farsældar.“
Í sama bili og kóngsdóttir mælti þetta, sá hún sonu sína koma af
veiðum og kallaði til þeirra: „Komið þið, drengir, komið þið og faðmið
hann föður ykkar, sem guð hefur varðveitt fyrir okkur.“ En þá var eins
og þeim rynni blóðið til skyldunnar og efuðust þeir alls ekki um þetta
undur. Þeir hlupu í fang kóngssonarins frá Karisme og faðmaði hann þá
að sér og kyssti á þeim augun, hvorum eftir annan. Þarna stóðu þau
fjögur, gagntekin af hinum viðkvæmustu tilfinningum náttúrunnar, með
gleðilátum og ástaratlotum. Því næst stefndi stórvezírinn eyjarbúum
saman til þings, eftir skipun drottningarinnar. Sagði hann þeim sögu
kóngssonarins frá Karisme og skoraði á þá, að taka hann til konungs.
Gerðu menn góðan róm að máli hans og tóku kóngssoninn frá Karisme
til konungs í einu hljóði. Stýrði hann þar landi með kóngsdótturinni
lengi og farsællega.“
„Herra!“ mælti enn fremur hinn sjötti vezír Sindbaðs konungs, „ég
ætlaði einungis að benda yðar hátign á það með sögu þessari, að börn
konunganna eru undirorpin illsvitandi stjörnum eins og hver annar.
Meðan óhamingjustjarnan hefur áhrif á oss, mundi gullið verða að
svartri mold í höndum vorum, og heilsudrykkir vorir að eitri. Núrgehan
sonur yðar á við sama ólán að stríða. Hann á allrar óhamingju von; hver
hönd er upp á móti honum og faðir hans er orðinn fjandmaður hans.
Herra! Kennið í brjósti um hann og varizt að láta deyða hann fyrr en
ólánstími hans er á enda.“
Saga þessi, og þó einkum það, að vezírinn heimfærði hana svona, kom
Sindbað konungi til að fresta lífláti Núrgehans, þó hann hefði lofað því.
Hlaut hann því harðar átölur um kvöldið af Kansade drottningu. Sagði
hann henni þá, að stjörnufróðir menn fullyrtu, að hann mundi iðrast
seinna meir, ef hann léti drepa son sinn áður en hinir fjörutíu dagar væru
liðnir, og að einn vezírinn hefði sagt sér sögu, sem fengi sér mikils
kvíða, að hann mundi baka sér með því guðs reiði. En drottning svaraði:
„Herra! Þú trúir á vezírana þína eins og þeir væru spekingar og lætur
glepjast af mælgi þeirra. Það fer eins fyrir þér og mahómedanska konunginum
og vitringnum við hirð hans. Skal ég segja þér frá því, ef þú
leyfir.“ Sindbað konungur lét sér það líka og hélt því drottning áfram:
Soldáninn, vitringurinn og yfirklerkurinn
„Einu sinni var mahómedanskur konungur, sem lét heimta skatta af
hinum kristnu þegnum í einu af skattlöndum sínum. Stefndu þá kristnir
menn munkum sínum og prestum á fund, til þess að spyrja þá, hvað
úr skyldi ráða. Þar var þá staddur yfirklerkur einn, vitur og velborinn,
og sagði: „Sendið þið mig til hirðar soldáns, ég ætla að stinga upp á
nokkru við hann. Ég ætla að segja við séum reiðubúnir að gjalda skattinn,
ef hann eða vezírar hans geti leyst úr einni spurningu, sem ég ætla
að bera upp fyrir þá.“ Þetta leizt öllum hinum kristnu óskaráð og fór
yfirklerkurinn af stað með stóran poka, sem skatturinn var í, og þar að
auki með gjafir til soldánsins. Fékk hann honum þær með lotningu í
nafni skattlandsins og mælti: „Drottinn minn og herra! Vér lofum að
greiða yðar hátign skattinn með því skilyrði, að vitringar yðar og vezírar
leysi úr einni spurningu, sem ég ætla að leggja fyrir þá.“ „Svo skal
vera,“ svaraði konungur, „margir fræðimenn og spekingar eru í hirð
minni og spurning þín er þá sérlega þungskilin, ef enginn þeirra getur
leyst úr henni.“ Síðan kallaði hann á vezírana og vitringana og sagði
við yfirklerkinn: „Kristni maður, hver er spurning þín?“ Þá gekk yfirklerkurinn
fram fyrir þá, rétti upp höndina og hélt lófanum fyrir augun;
síðan rétti hann hana beint niður að gólfinu og mælti: „Segið mér: hvað
þýðir þetta? Það er spurning mín.“ „Ég vil fyrir mitt leyti ekki fást við
þetta,“ svaraði konungurinn, „ég játa að ég skil ekkert í því, og satt að
segja, finnst mér því ekki svo auðsvarað.“ Fóru nú allir vezírarnir og
vitringarnir að brjóta heilann, en hvernig sem þeir rifjuðu upp fyrir
sér þýðingar kóransins, þá datt þeim samt ekkert í hug, sem þeir gætu
svarað yfirklerkinum. Þögðu þeir lengi vel og fyrirurðu sig, þangað til
einum þeirra gramdist að sjá svo mörgum þjóðkunnum mönnum verða
orðfall fyrir einum heiðingja; gaf hann sig því fram og mælti við soldán:
„Herra! Það var óþarfi, að stefna mönnum á svo mikla samkomu út af
öðru eins lítilræði. Yfirklerkurinn má bera upp spurningu sína fyrir mig
og skal ég leysa úr henni.“ Rétti þá yfirklerkurinn upp fingurna eins og
áður framan í vitringinn, en hann reiddi upp hnefann framan í hann, og
var það svarið. Síðan rétti yfirklerkurinn höndina beint niður, og svaraði
vitringurinn því svo, að hann opnaði höndina og rétti fingurna upp.
Dró þá sendiboði hinna kristnu pokann fram undan skikkju sinni, lagði
hann fyrir fætur soldáns og gekk á burt.
Þá spurði soldán vitring sinn, hvað handaburður þeirra hefði átt að
merkja. „Herra!“ svaraði hann, „þegar heiðinginn hélt lófanum framan
í mig, þá átti það að þýða: „Ég ætla að reka þér utan undir.“ Ég
bauð honum undir eins hnefann, til þess að láta hann skilja, hvers hann
mætti vænta af mér fyrir kinnhestinn. En er hann hélt hendinni niður,
átti það að þýða: „Ef þú gefur mér hnefahögg, mun ég troða þig undir
fótum mér og merja þig sundur eins og orm.“ Þá svaraði ég honum
með því að rétta upp fingurna, og benti honum til þess, að ef hann
dirfðist að gera slíkt, skyldi ég þeyta honum svo hátt í loft upp, að fuglar
himinsins ætu hann upp áður en hann kæmi niður á jörðina. Svona töluðum
við saman með bendingum, konungur, og misskildi hvorugur
annan.“
Í sama bili og vitringurinn sleppti orðinu, gall öll samkoman við og
lauk lofsorði á úrlausn hans. Hældu allir vezírarnir skarpsýni hans, og
vitringarnir játuðu, að hann væri vitrastur þeirra allra, og sárnaði þeim
þó undir niðri að hafa ekki skilið handaburð yfirklerksins. En konungurinn
sjálfur var samt ánægðastur allra og undraðist mest; hélt hann
að vitringurinn ætti engan sinn jafningja. Lét hann það ekki heldur sitja
við lofræður einar, heldur tók hann hundrað gullpeninga úr pokanum,
sem yfirklerkurinn hafði fengið honum, og gaf vitringnum svo mælandi:
„Taktu við þessu, vitringur! Fyrst það er þér að þakka, að hinir kristnu
guldu skattinn, þá er það sanngjarnt, að ég láti eitthvað af hendi rakna.“
Fór nú soldán til drottningar sinnar og sagði henni frá; var hann í bezta
skapi. Drottning hans var skýrleiks kona og kom upp fyrir henni óstöðvandi
hlátur, er hún heyrði sögu soldáns. „Það grunaði mig allténd, að
þér mundi þykja þetta skrítið,“ mælti soldán, en drottningin svaraði: „En
langskrítnast er það, að vitringurinn hefur leikið á þig.“ „Það er ómögulegt,“
greip soldán fram í, en drottningin sagði honum, að láta undir
eins leita upp yfirklerkinn, og leiða hann á þeirra fund; kvaðst hún sjálf
ekki eyða að því fleiri orðum fyrst um sinn. Sendi þá soldán einn af þjónum
sínum til að leita upp yfirklerkinn. Var hann um það leyti að leggja
af stað heimleiðis, þegar hann fannst og var boðaður á fund soldáns og
drottningar. „Kristni maður,“ talaði drottning til hans, „vitringurinn
okkar hefur að sönnu skilið spurningu þína og leyst úr henni, en það
er ósk okkar, að þú útskýrir það fyrir okkur einu sinni enn þá.“ Þá
svaraði hann: „Þegar ég rétti upp höndina, átti það að merkja þessar
spurningar: Eru hinar fimm bænir, sem átrúendur Mahómets tíðka, innsettar
af guði? Vitringurinn ykkar sýndi mér krepptan hnefann og sagði
með því: „Já, ég er reiðubúinn að verja það með handalögmáli.“ En
þegar ég rétti hönd mína niður til jarðar, spurði ég, hvers vegna regn
félli á jörð, og svaraði vitringurinn mér af andagift sinni með því að
rétta upp fingurna, að regnið væri til þess, að gras gæti vaxið og allt gróið,
sem jörðin gefur af sér, og stendur svar þetta einnig í ritningu yðvarri.“
En er yfirklerkurinn hafði sagt þetta, gekk hann á burt, en drottningin
skellti upp yfir sig að nýju. Sá nú konungur, að hún hafði rétt fyrir sér,
og kvaðst nú ekki framar skyldu leggja trúnað á orð vitringa sinna né
vezíra, eða spekingskap þeirra.“
„Herra!“ mælti Kansade drottning enn fremur: „Þessi saga ætti að
verða þér að varnaði við hinum marklausu fortölum vezíra þinna. Láttu
þá ekki gera þér villuljós og stöðva hefndarhönd þína, sem ég hef snúið
móti syni þínum, af framsýni minni og einlægri umhyggju fyrir þér;
hefur hann og helzt til miklar sakir.“ Á þessa leið var hin heiptrækna
drottning að telja um fyrir Sindbað konungi, þangað til hann lofaði
henni, að næsti dagur skyldi verða dauðadagur Núrgehans. En er konungur
kom á ráðstefnu höfðingja sinna morguninn eftir og hafði skipað
að taka son sinn af lífi, kastaði sjöundi vezírinn sér fram fyrir fótskör
hásætis hans og beiddi honum líknar, að minnsta kosti þann dag. „Ég
hef heitið drottningunni því,“ svaraði konungur reiðilega, „og mun
hún álasa mér með réttu, ef ég læt eftir bæn þinni,“ en vezírinn tók einarðlega
til orða og mælti: „Herra! Ætli þú mættir þó ekki gruna drottningu
þessa um græsku? Guð gæfi að ást hennar til þín væri eins einlæg
og þú hyggur; en konur eru ekki annað en fláræðið sjálft, og hvergi er
þeirra getið að öðru en svikum og prettum. Skal ég segja eina sögu, ef
yðar hátign leyfir, sem sýnir, hvílík heimska það er af karlmönnum, að
treysta þeim.“
„Látum oss heyra,“ mælti Sindbað konungur.
Konungurinn á Tattaralandi, munkurinn
og blóðtökumaðurinn
31. NÓTT. „Það var einhverntíma í fyrndinni, að konungur einn á
Tattaralandi reið út með hirð sinni sér til skemmtunar; mætti hann þá
munki nokkrum, sem kallaði hárri röddu og mælti: „Hver, sem gefur
mér hundrað dúkata, fær heilræði í staðinn.“ Þegar konungur heyrði
þetta, bauð hann föruneyti sínu að nema staðar og mælti: „Hvaða heilræði
er það, sem þú vilt láta fyrir hundrað gullpeninga?“ Þá svaraði
munkurinn: „Undir eins og þér skipið að fá mér féð, skal ég segja yður
það.“ Lét þá konungurinn telja honum það af hendi og bjóst við, að
fá eitthvað nýstárlegt að heyra fyrir það, sem hann hafði úti látið, en þá
mælti munkurinn þessi orð: „Herra! Í öllu, hvað sem þér takið yður
fyrir hendur, þá hugsið um endirinn; þetta er heilræði mitt.“ Fóru þá
hirðmenn konungs og höfðingjar að hlæja, og einn tók til orða: „Skárri
er það nýlundan, sem munkurinn sá arna hafði að segja.“ Annar sagði,
að það hefði verið hyggilegt af honum, að láta greiða sér gjaldið fyrir
fram. En þegar konungur sá, að allir hæddust að munkinum, segir hann:
„Það er þarfleysu glens af ykkur, að spottast að heilræðinu, sem þessi góði
munkur gaf mér. Þó að hver maður viti, að hann þarf rækilega að íhuga
áform sín og það, sem getur af þeim leitt, þá er þessa sjaldan gætt, og
sjáum vér á mörgu heimskulega byrjað dags daglega. Mér þykir heilræði
munksins mikilsvert. Skal ég ætíð hafa mér það fyrir augum og
skipa ég því, að það sé sett með gullnu letri á allar dyr hallar minnar
og veggi, alla diska, skálar og önnur húsgögn.“ Var nú boði þessu kostgæfilega
fullnægt.
Skömmu síðar ásetti sér einn stórhöfðingi í hirð Tattarakonungs, að
svipta hann ríki og lífi; gekk honum fremur til þess valdagirni en það,
að hann hefði nokkrar sakir við hann. Fékk hann sér því eitraðan bíld
og bauð blóðtökumanni konungs tíu þúsund gullpeninga, til þess að slá
honum æð með þessum bíld. „Þegar þetta er búið“, sagði hann, „kemst
ég í hásætið og skalt þú verða stórvezír hjá mér og stjórnum við þá báðir
jöfnum höndum.“ Blóðtökumaðurinn var ekki betri maður en svo, að
hann gekkst fyrir mútugjöfinni, lofaði svo þessu og ætlaði að ljá sig til
illræðisins. Fékk hann skömmu síðar boð frá konungi, að koma og taka
honum blóð. Batt hann fyrir um handlegg konungs, eins og hann var
vanur, og var sett undir skál, til að taka við blóðinu; því næst tók blóðtökumaðurinn
hinn banvæna bíld úr vefjarhetti (túrban) sínum. En
meðan hann var að setja sig í stellingarnar til að slá æðina, varð honum
litið niður í skálina og sá hann þetta grafið á: „Í öllu, hvað sem þú tekur
þér fyrir hendur, þá hugsaðu um endirinn.“ Kom þá undir eins á hann
hik og hugsaði hann með sér: „Ef ég nota þenna bíld, deyr konungur, og
þegar hann deyr, verð ég vafalaust tekinn fastur og líflátinn við gífurleg
harmkvæli. En hvað stoða mig þessir tíu þúsund gullpeningar, þegar
ég er dauður?“ Varð hann smeykur og laumaði eitraða bíldnum aftur
í vefjarhöttinn, og tók annan upp úr vasa sínum. Rak konungur augun
í þetta og spurði, því hann gerði svo. „Herra, hinn bítur ekki,“ svaraði
blóðtökumaðurinn. Skipaði konungur honum þá að sýna sér hann. Þá
varð blóðtökumaðurinn lafhræddur og stóð eins og dæmdur, en konungur
mælti af reiði: „Hvaða fát er á þér? Þessar vöflur koma ekki á þig orsakalaust;
seg mér, hverju þú býr yfir, eða þú skalt verða drepinn þegar í
stað.“ Blóðtökumaðurinn fleygði sér niður fyrir fætur konungs og stamaði
þessu upp, hnípinn og skjálfandi: „Herra! Ef yðar hátign þóknast að
hafa miskunn með mér, skal ég segja það.“ „Svo skal vera, seg þú sannleikann
og þá skal þér allt verða fyrirgefið,“ mælti konungur. Meðgekk
þá blóðtökumaðurinn, til hvers hirðmaðurinn hefði fengið hann, og sagði
konungi, að hann ætti líf sitt að þakka orðum þeim, sem stóðu grafin í
skálinni. Skipaði Tattarakonungur jafnskjótt, að taka drottinssvikarann
höndum og lífláta hann, og sneri sér síðan að höfðingjum þeim, er viðstaddir
voru, svo mælandi: „Ferst ykkur nú að gera gys að heilræði
munksins? Leitið hann upp tafarlaust og leiðið á minn fund. Þau ráð
verða aldrei of borguð, sem frelsa líf konunga.“
„Herra!“ mælti vezírinn enn fremur, „ég segi við þig eins og munkurinn:
„Í öllu, hvað sem þú tekur þér fyrir hendur, þá hugsaðu um endirinn.“
Varð þessi saga, eins og vezírinn heimfærði hana, til þess, að Sindbað
konungur frestaði lífláti Núrgehans enn þá einu sinni. Eftir hádegið
reið hann út á veiðar og er hann var heim kominn, borðaði hann kvöldverð
með Kansade drottningu. Eftir máltíðina fór hún að svala hatri sínu
á vezírunum og níða þá; tók hún þannig til máls: „Sonur þinn hefur
þá fengið frest einu sinni enn þá.“ „Ég get ekki borið á móti því,“ anzaði
konungur, „að sagan, sem einn af vezírunum sagði, kom mér til þess;
hún var um konung á Tattaralandi, sem munkur nokkur gaf það heilræði,
að hugsa jafnan um endirinn, hvað sem hann hefði fyrir stafni.“
„Þá stendur heima,“ mælti drottning, „þú hlustar á vezírana eins og ástríkur
faðir, en ekki sem réttlátur konungur; þú hefur látið þessa svikara
hræra í þér á ný. Ég veit upp á hár, hvað þeim gengur til; þeir vilja
svipta mig elsku þinni og trausti, af því þeir öfunda mig af því, hvað
ég ræð miklu hjá þér. Vilja þeir tálma lífláti sonar þíns af því, að ég
krefst þess. Það situr helzt á þessum þrælum, sem þú hefur tekið upp af
götu þinni og hafið til tignar, að vilja óvirða mig og skerða sæmd mína.
Hlýddu viðvörun minni, konungur! Skal ég nú segja þér sögu, sem líka
getur um heilræði munks nokkurs, til að færa þér heim sanninn um,
hvað ungir menn geta verið illviljaðir.“
Kóngsdóttirin og skóarinn
32. NÓTT. „Einu sinni var ungur skóari í Basra, sem Hassan hét;
var öllu til skila haldið, að hann gæti fleytt fram lífinu með iðn sinni.
Það var einn dag, að hann sá munk ganga fram hjá sölubúð sinni með
marggötótta skó, kallaði hann því til hans og mælti: „Þú ert illa gangandi,
munkur minn! Komdu hérna inn, ég skal bæta skóna þína!“ Þáði
munkurinn boðið og settist niður í búðinni og neytti matar, sem Hassan
bar á borð fyrir hann, meðan gert var að skónum. Þegar það var búið,
beiddi Hassan hann að gefa sér heilræði í launa skyni fyrir greiðann.
„Það er í mér ferðahugur,“ sagði hann, „og þú ert manna færastur
til að duga mér með góðum ráðum.“ Var munkurinn fús á það og mælti:
„Þrjár reglur skalt þú festa þér í minni um fram allt; ég veit það af
eigin reynslu, hvað mikið er í þær varið. Sú er hin fyrsta, að þú skalt
aldrei fara af stað, nema þú hafir góðan samferðamann, svo sem spámaðurinn
býður (lofaður sé hann um aldir alda): „Kjóstu þér fyrst förunaut,
og leggðu síðan af stað.“ Önnur reglan er þessi: Vertu aldrei lengi þar sem
vatnslaust er, og hin þriðja: Farðu ekki inn í neina borg eftir sólarlag.“
Þakkaði Hassan munkinum og fór hann leiðar sinnar.
Skömmu síðar kaus Hassan sér góða förunauta og hóf göngu sína.
Komu þeir eftir nokkurra daga ferð að borg einni stórri, eftir að dagsett
var. Fóru félagar Hassans þangað inn, en hann lét fyrirberast utan
borgar, eftir ráðum munksins; leizt honum hentugast náttból í greftrunarstað
einum, sem þar var nálægt. Lagðist hann þar fyrir, og er vart
lifði þriðjungur nætur, sá hann hvar tveir menn sigu ofan af borgarmúrnum
með eitthvað, sem hann gat ekki séð deili á; báru þeir það síðan
til einnar grafarinnar, sem næst var, og létu þar niður; gengu þeir
síðan burt. Hljóp Hassan þangað í sama vetfangi og gat svo lýst með
eldsvirkjum sínum, að hann sá líkkistu og rann víða úr henni blóð. Náði
hann af lokinu með nokkurri fyrirhöfn, og fann þá konu sveipaða í náhjúp,
forkunnar fríða, og flaut hún öll í blóði. Var ekkert lífsmark að
finna með henni, og er Hassan ætlaði að fletta af henni klæðunum til
að komast fyrir það, sagði hún með veikri rödd: „Fyrir guðs sakir, flettu
mig ekki klæðum.“ Tók hann þá að hugga hana og reif sundur yfirhöfn
sína til að binda um sárin, og lét daginn eftir bera hana inn í borgina
til gestaherbergis nokkurs; lét hann þar, sem hún væri systir sín, og hefði
hann sært hana þannig í bræði; þjónaði hann henni og hjúkraði nákvæmlega
í tvo mánuði. Varð hann einskis vísari, hver þessi unga kona
væri, allan þann tíma. Þegar hún var alheil orðin, fór hún til lauga, og
er hún kom aftur, beiddi hún Hassan um pappír, penna og blek; skrifaði
hún eitthvað og mælti síðan: „Farðu með blaðið að tarna í búðina
hans Yakúbs víxlara og taktu við því, sem hann fær þér.“ Fór Hassan
óðara þetta erindi og furðaði sig á því, að víxlarinn kyssti bréfið, þegar
hann hafði brotið það upp, og fékk honum poka með fimm hundruð
sekkínum í. Hafði hann aldrei séð svo marga peninga í einu, auk heldur
haft þá milli handa. Réði hann af lotningu þeirri, sem víxlarinn sýndi
bréfinu, að sú mundi vera tigin, sem það hafði skrifað. Var hann feiminn
og uppburðarlaus, er hann kom aftur; fékk hann henni pokann, og
skein þá út úr honum forvitnin. En yngiskonan gaf sig ekki að því og
skipaði Hassan að kaupa hús og sæmileg klæði. Gerði skóarinn eins og
hún bauð; keyptu þau sér líka þræla fyrir peninga þá, er víxlarinn lét
af hendi. En er þau voru lengi vel búin að lifa í bílífi fékk yngiskonan
Hassan pyngju og mælti: „Ég ætla að biðja þig stórrar bónar. Farðu
ofan á torgið og spurðu eftir búðinni hans Abdallah silkisölumanns, og
þegar þú finnur hann, skaltu kaupa hjá honum þykksilki og ekki þjarka
neitt við hann um verðið, heldur borga, hvað sem hann setur upp.“ Fór
Hassan líka þessa sendiferð og varð hann að fara fleiri slíkar ferðir öðru
hverju og kaupa hjá Abdallah; urðu þeir málkunnugir vel, svo að kaupmaður
bauð Hassan í veizlu. Þáði hann boðið, og lét yngiskonan hann
bjóða Abdallah á sama hátt; þótti honum það mesta virðing.
Nú lét konan efna til dýrðlegrar veizlu, en Hassan sagði hún, að undrast
ekki, hvað kynlegir hlutir sem fyrir hann bæru. Kom kaupmaðurinn
á tilteknum tíma og var búinn í skrautklæði sín. Tók Hassan við honum
með mestu gestrisni og voru þeir saman langt fram á nótt. En sem Abdallah
vildi fara að draga sig af stað, þá lofaði Hassan honum það ekki,
því svo hafði konan lagt undir við hann; en aldrei lét hún sjá sig. Herti
hann því fastara að honum að vera hjá sér um nóttina, sem langt var
áliðið. Lét kaupmaðurinn loksins á það fallast og lagðist í legubekk einn
til hvíldar. Meðan hann lá þar í fastasvefni, kom konan og rak tygilkníf
í hjarta hans. Hrökk Hassan upp við hljóðin og hljóp til, blöskraði honum
að sjá silkisölumanninn myrtan og mælti: „Guð hjálpi mér! Hversu
hroðalegan glæp hefur þú bendlað mig við! Ég skil við þig á augabragði.
Ég get ekki haldizt við undir sama þaki og þú; þú skalt fá aftur allt, sem
þú hefur gefið mér.“
„Stilltu þig, Hassan!“ greip konan fram í, „hér er ekki annað orðið
en að vondum svikara hefur í koll komið illvirki hans. Þú skalt vita,
að ég er konungsdóttir. Þetta vesalmenni þarna hafði kveikt í mér brennandi
ástarhug til sín, og tókst mér það fyrir tilhjálp fóstru minnar, og
með því að múta vörðum þeim, sem voru kringum mig, að fá honum
komið inn til mín í kvennahöllina. Þar að auki fór ég í dularbúningi til
hans hvað eftir annað og auðsýndi honum ótal velgjörðir. En þá var
það einu sinni, þegar ég kom að honum óvörum, að ég sá að hann hafði
hjá sér aðra konu. Brígzlaði ég honum í reiði og hafði svo litla stillingu,
að ég sló konuna. Kallaði þá illmenni þetta á tvo þræla sér til hjálpar.
Var þá annaðhvort, að hann óttaðist hefndir mínar, eða hann ætlaði að
svala heipt frillu sinnar, því þeir veittu mér mörg sár með hnífum. Síðan
ráku þeir saman kistu í mesta flýti, lögðu mig í hana eins og annað
lík og báru út á greftrunarstaðinn þar sem þú frelsaðir líf mitt. En
úr því ég hef hefnt mín, skaltu ekki eyða tímanum til ónýtis, heldur
far og seg konungi, að ég sé á lífi og hvar ég sé.“ Vissi Hassan varla, hvort
hann vekti eða dreymdi, en fór samt af stað og sagði tíðindi þau við hirðina,
að kóngsdóttir væri frelsuð, og varð þar þá mesti fögnuður. Var síðan
komið eftir henni og farið með hana til kóngshallarinnar og er soldán
vissi, hvað hún átti Hassan að þakka, þá gifti hann honum hana.“
Kansade heimfærði nú söguna upp á vonzku margra ungra manna og
fór um það mörgum kænlegum orðum. Fékk hún með slíkum hætti Sindbað
konung til að lofa því statt og stöðugt, að láta taka Núrgehan af
lífi daginn eftir. En er hann skipaði að gera það um morguninn, í viðurvist
allrar hirðarinnar, gekk enn einn vezírinn fram og bað kóngssyni
lífs. Studdi hann bæn sína með því að vitna til hinnar alkunnu
vonzku kvenfólksins, og beiddi konung að lofa sér að segja nýja sögu
til frekari sönnunar. Var konungur hálftregur í fyrstu, en leyfði honum
það samt.
Sagan af viðhöggvaranum og konu hans
33. NÓTT. „Einu sinni var viðhöggvari í Bagdad, sem Amed hét;
höfðu forlög hans ekki látið sér nægja að gera hann bláfátækan, heldur
höfðu þau þar á ofan gefið honum konu þrálynda, ágjarna og þrætugjarna.
Sat hún aldrei á sáttshöfði við hann og hafði allt af hugann á
því, að ná frá honum verkkaupinu, þó lítið væri. Einu sinni sá hún að
hann lét nokkra skildinga á afvikinn stað — hann ætlaði að kaupa sér
létta fyrir þá — sagði hún þá við hann: „Svei, óhræsið þitt! Þessa peninga
ætlar þú víst einhverri dækjunni, en bíddu við, ég skal halda í hemilinn
á þér; þú skalt héðan af ekki fara eitt fet út fyrir húsdyr, nema ég sé
með þér.“ Hafði Amed áður verið óhultur fyrir konu sinni, meðan hann
var við vinnu sína í skóginum, en daginn eftir fór hún á bak asna og
reið þangað á eftir honum. „Nú skal ég sjá, hverju þú ber í vænginn,“
mælti hún, „þegar þú svíkst um.“ Sá nú mannskepnan ekkert úrræði til
þess að sleppa hjá þessum félagsskap; en allt í einu datt honum þó gott
ráð í hug. „Heillin mín!“ mælti hann, „úr því þú ert komin hingað, þá
geturðu hjálpað mér til með nokkuð, sem ég allt til þessa hef látið ógert
af tortryggni við aðra. Það eru stór auðæfi þarna niðri í gamla uppþornaða
brunninum, og ég hef vitað af þeim lengi. Ég ætla að bregða um
mig þessum kaðli og getur þú látið mig síga ofan.“ „Nei, hugsaðu ekki
til þess,“ svaraði konan og var óðlát, „láttu mig síga ofan; ég get eins
vel gert það og þú, því líklega drægirðu allan fundinn undir þig.“ Fór
þetta öldungis eins og maðurinn ætlaðist til: Hann brá kaðlinum utan
um konu sína, og lét hana síga ofan í brunninn, og er hún var komin
niður, sleppti hann kaðlinum og kallaði: „Nú verð ég þó líklega í friði
fyrir þér, heillin góð! þangað til mér lízt að draga þig upp aftur; en þú
verður að bíða stundarkorn.“ Fór hann síðan til vinnu sinnar og lét
hana hamast og heitast eins og hana lysti. Lét hann nú líða góða stund,
og er hann hélt að farinn væri úr henni mesti ofsinn, renndi hann kaðli
niður í brunninn og kallaði til hennar: „Nú skaltu bregða um þig kaðlinum,
ég ætla að draga þig upp aftur.“ Fór hann nú að draga, en þá var
eitthvað svo þungt fyrir, að hann gat með hörkubrögðum togað það upp;
sá hann þá að þetta var andi, sem upp kom. „Þér á ég mikið að þakka,“
mælti hann, „ég er einn af öndum þeim, sem ekki hafa megn til að hefja
sig í loft upp, og bjó ég í brunni þessum. Einhver af óvinum mínum
hefur snögglega hleypt til mín þeim versta kvenskratta á guðs grænni
jörð, og hefur hún kvalið mig án afláts síðan hún kom niður. Ég veit
ekki, hvernig ég á að þakka þér þenna mikla velgjörning, að þú losaðir
mig við hana, en ekki skal hann samt verða ólaunaður. Heyrðu nú, hvað
ég get gert fyrir þig. Ég veit að Indlands konungur á yndislega dóttur;
mun ég þjóta í hana og gera hana óða. Leitar þá konungur allra lækna
og fær enginn að gert, en ég skal gefa þér grös nokkur; skaltu væta þau
í vatni, og þarf þá kóngsdóttir ekki annað til að verða alheil en að núa
þeim í andlit sér.“ Þakkaði nú viðhöggvarinn andanum fyrir og fór af
stað til aðseturs Indverjakonungs. Þegar hann kom þangað, heyrði hann
getið um æði kóngsdóttur og hafði konungur lofað að gefa hana þeim,
sem læknaði hana. Fór Amed þá til hans og bauðst til þess. Vætti hann
grösin og neri framan í kóngsdóttur og varð hún á augabragði alheil
meina sinna. Gifti konungur Amed hana og fór brúðkaup þeirra fram
með mestu viðhöfn.
Eftir að andinn var útrekinn, fór hann í kóngsdótturina á Kínlandi,
því hann hafði ástarhug til hennar. Frétti faðir hennar, hversu undursamlega
kóngsdóttirin á Indlandi hafði verið læknuð, og gerði því út
sendiboða, til að bjóða Amed til hirðar sinnar og biðja hann að lækna
dóttur sína. Var Amed fús til þess, en hnykkti heldur við, er hann sá,
að hann átti að fást við sama andann, sem hann dró upp úr brunninum.
„Ert þú þar, Amed, og getur verið svona vanþakklátur,“ mælti andinn.
„Eigðu ekki undir því, að reka mig út úr kóngsdóttur, sem ég elska. Ef
þú neyðir mig til að yfirgefa hana, þá hverf ég óðara til Indlands og drep
konu þína.“ Varð Amed þá svo hræddur, að við sjálft lá, að hann segði
konungi, að hann gæti ekki að staðið, en þá datt honum bragð í hug.
„Ljúfurinn minn!“ segir hann við andann, „ég kom hingað ekki til að
lækna kóngsdótturina, heldur til að biðja þíns fulltingis. Manstu eftir
konunni, sem ætlaði að gera út af við þig í brunninum? Það var konan
mín. Hefur einhver dregið hana upp aftur, og er hún nú allt af í hælunum
á mér. Hún kemur víst hingað bráðum og því ætla ég að biðja þig að
hjálpa mér.“ „Mig að hjálpa þér!“ anzaði andinn, „guð varðveiti mig frá
því, að koma oftar nærri annarri eins konu. Nei, Amed, góðurinn minn,
þar megna ég ekkert. Hjálpa þú þér sjálfur eins og þú bezt getur, ég ætla
að forða mér.“ Og í sama vetfangi flýði andinn úr kóngsdótturinni og
varð hún heil heilsu. Varð faðir hennar næsta glaður og gaf Amed ágætar
gjafir, og sæmdi hann í öllu; fór hann síðan heim til konu sinnar á
Indlandi.“
„Herra!“ mælti vezírinn enn fremur, „þetta sýnir, hvílík vonzka
býr í konum, að jafnvel andar skuli hræðast þær. Hvernig eiga þá
mennskir menn að vera óhultir fyrir þeim? Vezírar þínir, höfðingjar
ríkisins og öll þjóðin hafa verið í uppnámi nokkra daga, og er allt sprottið
af hrekkvísi einnar konu. Varaðu þig á svikræðum þessum og láttu ekki
spana þig upp til að rasa svo fyrir ráð fram, að þú líflátir Núrgehan.“
Lét þá konungur fara með Núrgehan aftur í dýblissuna, fór síðan á veiðar,
og var um kvöldið hjá drottningu sinni. Herti hún að honum að láta
nú verða úr aftöku Núrgehans, sem hann hafði lofað svo lengi, og sagði
honum sögu þessa:
Páfagaukur konungur
34. NÓTT. „Konungur nokkur á Indlandi hafði numið töfraþulu af
munki einum; gat hann fyrir kraft hennar farið úr líkama sínum og brugðizt
í dýra líkami. Hafði hann reynt fjölkynngi þessa margsinnis og einu
sinni, þegar hann var á veiðum með einum vezíra sinna, vildi hann sýna
honum kunnáttu sína, las þuluna, og fór í dauðan hjört. Varð vezírinn
hlessa, að sjá líkama konungs hníga niður, og hjörtinn fá líf aftur og
stökkva með fullu fjöri. Þegar konungur hafði breytzt aftur í sína náttúrlegu
mynd, beiddi vezírinn hann fyrir alla muni að kenna sér þessa
ágætu þulu, og varð konunginum það glappæði, að kenna vezírnum hana.
Nokkru síðar benti vezírinn konungi á dauðan páfagauk, sem lá undir
tré einu, spottakorn frá höllinni; spurði hann konung um leið, hvort
maður gæti líka brugðizt í fugls ham fyrir kraft töfraþulunnar. Kvað
konungur já við, og því til sönnunar lífgaði hann páfagaukinn og flaug
upp í tré. En óðara neytti vezírinn fjölkynnginnar, fór í líkama konungs,
sem hann hafði skilið við, en í sinn líkama setti hann sál úr þræl nokkrum.
Má nærri geta, hvort konungi hefur ekki orðið gramt í geði, þegar
hann sá hvernig vezírinn hafði leikið á sig. Flaug hann því þaðan burt,
en vezírinn gekk í stað konungs, bæði í hásætinu og kvennabúrinu og
hvarvetna annarsstaðar. Var nú konungur lengi á flakki í páfagauks haminum,
þangað til hann einu sinni flaug inn í hús til garðyrkjumanns
nokkurs, lét handsama sig viljandi, og loka inn í búr; var hann síðan
borinn til markaðar og boðinn til kaups. Hafði hann svo liðugt tungutak
og var svo hnyttinn í svörum, að allir stórundruðust og hækkaði hann
þangað til í verði, að enginn gat keypt, nema drottning. Lét hún þá
kaupa hann og var farið með hann í kvennabúrið, og var hann settur í
svefnherbergi drottningar. Ískraði oft í honum reiðin, þegar hann sá
úr búrinu, hvernig drottinssvikarinn gekk út og inn um herbergi drottningar
í líki hans. Einn morgun var vezírinn að ræða við drottninguna um
fjölkynngi, og kvaðst geta brugðizt í hvaða dýrshræ sem væri. Drottning
sagði sig dauðlangaði til að horfa á slík hambrigði, og beiddi hann að
sýna sér það til skemmtunar. Lét þá vezírinn sækja dauða gæs, fór úr
líkama konungs og lífgaði gæsina. Þá sá konungur sig ekki úr færi, heldur
fór hann úr páfagauknum, og hvarf aftur í sinn eigin líkama, þreif
um hálsinn á gæsinni og rotaði hana við vegginn. Varð drottning hrædd
og spurði, því hann reiddist svo, en því verður ekki með orðum lýst, hvað
hún furðaði sig og fyrirvarð, þegar hún heyrði konung sjálfan segja frá
óláni sínu og hennar. „En þú,“ mælti Kansade að lyktum, „ættir að sjá
af þessu, hvað vezírunum er treystandi.“ Herjaði hún á konung, þangað
til hann lofaði henni statt og stöðugt, að láta taka son sinn af lífi daginn
eftir.“
35. NÓTT. „Herra!“ tók drottning til máls, um það leyti sem nótt
var á enda, „þegar Sindbað konungur ætlaði að drepa Núrgehan morguninn
eftir, fékk einn af vezírunum hann til að veita áheyrn orðum sínum
um kvennasvik, og jafnvel leyfi til að segja honum þessa sögu eins
og dæmi:
Sagan af skraddaranum og Gylendam konu hans
„Einu sinni var skraddari, sem átti undurfríða konu, er Gylendam hét.
Elskuðust þau svo heitt, að maðurinn sór henni einu sinni, að ef hann
lifði lengur, skyldi hann gráta heilan sólarhring á leiði hennar. Lét
konan sér það ekki nægja, heldur hét hún að svelta sig í hel, ef hann
andaðist fyrri.
Það átti svo að fara, að Gylendam dó fyrr, og er hún var jarðsett, enti
ekkillinn heit sitt og lagðist harmþrunginn niður hjá leiðinu og bar sig
aumlega. Þá bar þangað að spámanninn Aysa; staðnæmdist hann þar,
virti skraddarann fyrir sér og spurði, því hann hryggðist svo ákaft. En
er skraddarinn, sem var óhuggandi, hafði sagt honum, hvernig á harmi
hans stóð, mælti hann: „Þú mundir þá verða stórglaður, ef þessi heittelskaða
kona þín vaknaði aftur til lífs?“ „Þá mun ég einskis óska framar,
ef drottinn birtir mér slíkt stórmerki miskunnar sinnar,“ sagði skraddarinn.
„Láttu þá huggast,“ mælti spámaðurinn, „ég vikna af sorg þinni, því
hún er mikil og innileg, og með vilja þess, sem gaf, og þess, sem tók, vil
ég gefa þér aftur konu þína.“ Því næst las hann bæn, og í sama bili reis
Gylendam upp og sté upp úr gröfinni. Varð skraddarinn frá sér numinn
og undraðist guðs almætti, og ætlaði að þakka spámanninum, en hann
skipaði honum að gefa guði dýrðina og gekk leiðar sinnar.
Þegar Gylendam raknaði við, spurði hún, hvernig stæði á slíku undri,
og er maður hennar leysti úr því, þakkaði hún honum elsku sína og
tryggð með blíðum og hjartnæmum orðum. Kvaðst hún ætíð skyldu
muna honum það, og væri sér lífið því dýrmætara, sem hún hefði öðlazt
það aftur fyrir hans bænastað. Skraddarinn var eins blíður við hana og
beiddi hana nú að fylgja sér heim. En þá fyrst datt honum í hug, að
Gylendam gæti ekki látið sjá sig í náhjúpnum, og mælti því: „Ég ætla
að fara og sækja þér sæmileg klæði, og verð ég því að láta þig hér eina
eftir; ég kem aftur að vörmu spori.“
Rétt í því hann var farinn, bar svo til, að leið kóngssonar þar í landi
lá hjá gröfinni; þótti honum undrum gegna að sjá konu sitja þar í líkhjúp.
Kom hann því nær með föruneyti sínu; leizt honum konan fríð og
lífvænleg og hrærðist hann til meðaumkvunar, og ekki trútt um, að honum
hlýnaði um hjartarætur. Sá það einn af fylgdarmönnum hans og
mælti: „Þetta er forkunnar fríð kona; við skulum fara með hana í kvennabúrið,
ef yður svo lízt.“ „Það væri ekki úr vegi,“ anzaði kóngsson, „ég á
enga svo fallega. Spyrjið hana samt áður, hvort hún sé gift, því ég vil
einskis manns konu taka.“ Spurði þá fylgdarmaður kóngssonar Gylendam:
„Fagra kona, ef þér eruð ekki giftar, þá er það undir yður komið,
hvort þér viljið njóta samvista kóngssonar.“ Var skraddarakonan skjót
til svars og mælti: „Ég er útlend og engum háð.“ Þá tók einn af förunautum
kóngssonar Gylendam undir skikkju sína og fór með hana í
kvennabúrið, og var hún þar færð í skrautleg klæði. En meðan þetta
gerðist, kom skraddarinn með kvenskyrtu og slopp; lá við hann gengi af
vitinu, er hann sá hvergi konu sína. Tók hann að kveina enn þá ákafar
en í fyrra skiptið, og særði drottinn að birta sér, hvað af henni væri
orðið. „Ætli spámaðurinn hafi vakið hana upp frá dauðum til þess, að
annar fengi hana?“ sagði hann við sjálfan sig, „ef svo væri, félli mér það
þyngra en dauði hennar. Og þó er enginn efi á því; einhverjum, sem
fram hjá hefur gengið, hefur orðið litið á frábæran fríðleik hennar, og
hefur hann ekki horft í að ræna henni. Ég veit það, Gylendam mín, að
þú hefur varið þig fyrir ræningjanum fram í rauðan dauðann, og hvar
sem þú ert, veit ég, að þú andvarpar, örvæntir og kallar eftir hjálp minni.
En ég skal heldur aldrei yfirgefa þig, ég skal leita þín alstaðar, og þó
þú værir falin djúpt undir jörðinni, skyldi ég grafa þig upp.“ Enda var
hann svo ótrauður að leita hennar, að hann komst fyrir það á endanum,
hvar hún var niður komin, fór hann þá til kóngssonar, fleygði sér
fram fyrir fætur honum og mælti: „Kóngssonur! Þér eruð veglyndari
vinur réttvísinnar en svo, að þér viljið halda því með valdi, sem er annars
eign. Kona mín hefur verið á yðar valdi í þrjá daga, og grátbæni ég
yður að skila mér henni aftur.“ „Gáðu að þér, hvað þú segir,“ anzaði
kóngsson, „engin kona er nauðug í kvennabúri mínu, og sízt nokkur sú,
er gift sé.“ „Því að eins segi ég þetta, að ég veit það með vissu,“ mælti
skraddarinn, og svaraði þá kóngsson: „Gott og vel, þú skalt fá að sjá allar
konur mínar; en gættu þess, að ef kona þín er þar ekki, þá verður það
þinn bani.“ „Það mun ég á hætta,“ segir skraddarinn, „því ég veit fyrir
víst, að hún er í höllinni. Þér munuð sjá, að undir eins og hún sér mig,
flýgur hún upp um háls mér, því engin kona er ástríkari né tryggari til
en hún.“ „Þú skalt þá hafa vilja þinn,“ mælti kóngsson og skipaði að
leiða fram allar konur sínar, og skyldi engin vera undanskilin. Kom ekki
nema ein í einu og spurði kóngsson skraddarann í hvert skipti, hvort þetta
væri hans kona. Kvað hann nei við, þangað til Gylendam kom loksins,
þá kallaði hann upp: „Þarna er konan mín blessuð, sem ég hef grátið
mörgum fögrum tárum.“ Spurði þá kóngsson Gylendam, hvort hún bæri
kennsl á manninn. „Víst þekki ég hann“ svaraði hún, „og ekki að góðu.
Það er sami stigamaðurinn, sem rændi mig og misþyrmdi mér; þér munið
hvernig ég var útleikin, þegar þér funduð mig. Þetta bölvað mannhrak,
sem guð láti tortímast, ætlaði á endanum að kviksetja mig, svo ég gæti
ekki ákært hann hjá dómaranum. Herra! Synja mér ekki réttlætis og lát
hegningu laganna koma yfir hann; ég hef engan frið fyrr en búið er að
hengja hann.“ Skraddarinn varð öldungis klumsa. Réði kóngsson það af
þögn hans og fáti því, er kom á hann, að hann mundi sekur vera, og
mælti: „Þú ert furðu ósvífinn, svikadólgurinn þinn! Þú kemur hingað
og gerir tilkall til konu, sem þú ekki átt, og sem þú þar á ofan hefur ætlað
að kviksetja. Þú værir þess verður, að nýr dauðdagi væri upphugsaður
handa þér; en ég ætla samt ekki að hafa meira við en láta hengja þig.
Festið hann undir eins á gálgann,“ kallaði hann til varðmannanna. Ætlaði
þá skraddarinn að stynja einhverju upp, en kóngsson þaggaði niðri í
honum og mælti: „Ég vil ekki hlýða á lygar þínar, þú ert svikari og mannhundur,
festið hann á gálgann, varðmenn, eða ég læt hengja ykkur líka.“
Voru þá skraddaranum bundnar hendur á bak aftur, og síðan farið með
hann til gálgans. En rétt í því böðullinn var að greiða snöruna, kom
spámaðurinn Aysa og skipaði honum að hætta, því skraddarinn væri saklaus.
Báru menn svo mikla lotningu fyrir þessum helga manni, að honum
var hlýtt. En varðmenn kóngssonar heimtuðu, að skraddarinn væri líflátinn,
því herra þeirra hefði skipað það. En Aysa kvað það skyldu vera
sinn ábyrgðarhluta og fór að vörmu spori til kóngssonar, og óðara en
hann hafði sagt honum allt hið sanna, tók hann aftur dauðadóminn. Og
hann gerði betri skil, því hann lét taka Gylendam og festa hana á gálgann
staðinn fyrir mann hennar. „Herra!“ mælti vezírinn enn fremur, „af
þessu sérðu, hversu hrekkvísar konur eru, og að vitur maður getur jafnvel
ekki treyst þeim, sem ráðvandastir sýnast. Skipaðu, konungur, að
miklu vandlegar sé leitað að Abúmasjar og varastu allt glappæði.“
„Svo skal vera,“ svaraði Persakonungur, „en finnist hann ekki í dag,
þá læt ég hálshöggva son minn á morgun.“ Þannig mælti konungur og
reið út á veiðar eins og hann var vanur.“
36. NÓTT. Þegar Dínarsade hafði vakið Sjerasade í sama mund og
vant var, hélt hún áfram sögunni á þessa leið:
„Herra! Gríski konungurinn, sem sagði vezír sínum sögu Sindbaðs
konungs, hélt þannig áfram: „Þegar Persa konungur kom heim af veiðum
og hafði neytt kvöldverðar með drottningu sinni, greip hún fulla eiturskál
og mælti: „Herra! Ef þú synjar mér alls réttlætis, drekk ég eitur
þetta og dauði minn komi yfir þig. Vezírar þínir eru allt af að telja þér
trú um hrekkvísi kvenna, en karlmenn standa okkur þar ekki að baki.
Skal ég segja þér nýtt dæmi því til sönnunar.
Sagan af málaranum Mamúð frá Ispahan
Einu sinni fór málari að finna kunningja sinn; sá hann þá hjá honum
mynd svo yndislegrar konu, að hann fékk á henni brennandi ást. Reyndi
vinur hans að leiða honum fyrir sjónir, hversu heimskulegt það væri, að
hafa svo ákafan girndarhug á blindri og mállausri mynd, sem einhver ef
til vill hefði gert eftir hugmynd sinni. Þá svaraði Mamúð: „Það er ómögulegt
að málaranum hafi tekizt að mynda þetta andlit, nema hann
hafi haft það fyrir sér.“ Lét hann vin sinn ekki hafa neinn frið fyrr
en hann komst fyrir það hjá málaranum og varð þess vísari, að myndin
var af söngmey nokkurri í kvennabúri stórvezírsins í Ispahan.
Þegar málarinn vissi, að stúlkan, sem hann elskaði, var í höfuðborg
Persíu, fór hann af stað þangað og ferðaðist dag og nótt. Þegar hann var
búinn að vera þar nokkra daga, varð hann gagnkunnugur lyfsölumanni
einum; var hann til húsa hjá honum og talaði við hann um margt, sem
hann þurfti að komast eftir, til að ná áformi sínu. Heyrði hann, að
konungur væri svarinn óvinur töframanna, og ef hann næði þeim, léti
hann kasta þeim niður í gjá nokkra fyrir utan borgina, svo þeir yrðu
þar hungurmorða. Fékk hann og fulla vissu um það, að söngmærin væri
ein af ambáttum stórvezírsins og hugsaði hann sér bragð til að ná henni.
Hann bjó sig út eins og ræningi og læddist til hallar vezírsins, og komst
með kaðalstiga, er hann hafði með sér, yfir múrinn og flatþakið niður í
garðinn. Sá hann þar herbergi skínandi bjart af mörgum ljósum; þangað
gekk hann og fór inn; sá hann þar konu, ljómandi af fegurð eins og
sól í heiði; lá hún þar sofandi í fílabeinsrúmi gullbúnu, og brunnu lampar
allt umhverfis; kenndi hann, að þar var sú, er hann leitaði að. Gekk
hann þá rétt að hvílunni og rispaði hægt í lófa hennar með daggarði
sínum, svo að ofurlítið dreyrði úr. Hrökk hún upp, en var svo hrædd, að
hún mátti ekki hljóði upp koma sér til hjálpar; hélt hún að þetta væri
ræningi og bauð honum blæju, sem hjá henni lá, margskreytta perlum
og gimsteinum, ef hann vildi gefa sér líf. Tók Mamúð við blæjunni, og
fór eins og hann var kominn. Daginn eftir bjóst hann í pílagrímsgervi,
stakk á sig blæjunni og fór til konungs. „Herra!“ tók hann til orða: „Eg
em guðhræddur pílagrímur frá Khórassan; hefur lofstír mannkosta þinna
og orðrómur réttlætis þíns dregið mig hingað, að ég mætti lifa í skjóli
þínu og vernd. Ég kom þegar skuggsýnt var orðið að borginni og voru
hliðin lokuð; varð ég svo að bíða þar til morguns. Meðan ég lá þar úti,
sá ég koma fjórar konur, reið ein hýenu, önnur hrúti, þriðja svörtum
hundi, fjórða lébarða; var auðséð að þetta voru fordæður. Ein þeirra
kom til mín og lamdi mig með keyri sínu, sem var eins og glóandi hrísla
á að líta. Nefndi ég þá nafn allsvaldanda guðs, og brá til hennar hníf
mínum, og skeindi hana á hendinni. Hvarf hún þá frá mér, en missti
þessa dýrindis blæju og tók ég hana upp; virði ég jarðneskan hégóma að
vettugi og legg hana því niður fyrir fætur þína.“ Að svo mæltu fór hann,
en konungur þekkti blæjuna; hafði hann gefið vezírnum hana áður, og
komst hann nú að því, að vezírinn hafði aftur gefið hana uppáhalds ambátt
sinni. Var hún leidd fram eftir skipun konungs og skoðuð; fannst
þá á henni sárið. Var hún dæmd til að verða hungurmorða fyrir fordæðuskap
og var henni sökkt niður í gjána fyrir utan borgina. En er Mamúð
spurði, hvernig bragðið hafði heppnazt, fór hann þangað, og beiddi varðhaldsmennina
að framselja sér ambáttina; gerðu þeir það, því bæði gaf
hann þeim gjafir og skemmti þeim með sögu sinni. Hélt hann síðan
heim á leið með ambáttina og fór dagfari og náttfari unz hann komst
þangað með hana.
Þetta er nú eitt af hinum óteljandi brögðum karlmannanna,“ mælti
Kansade að lyktum, en Sindbað svaraði: „Nú skal sonur minn orðalaust
deyja á morgun.“
Á þessu hafði nú gengið í fjörutíu daga, að Kansade rak eftir lífláti
Núrgehans, en vezírarnir töldu úr því. En að morgni hins fertugasta og
fyrsta dags settist konungur í hásæti, lét leiða fram son sinn og hina
fjörutíu vezíra, alla í fjötrum, og kom einn tugur í einu. Var böðlinum
skipað að taka til verks, og batt hann fyrir augu kóngssonar og brá sverðinu.
Spurði hann konung tvisvar, hvort hann skyldi höggva, og játaði
konungur því tvisvar. Samt spurði böðullinn í þriðja skipti og mælti:
„Herra! Hugsið eftir því, að ef ég framkvæmi skipun yðar, verður hún
ekki aftur tekin.“ Konungur ætlaði að skipa honum í þriðja sinn, en í
því bili var Abúmasjar dreginn fram fyrir hásætið svo fljótt, að fætur
hans komu varla við gólfið; höfðu varðmenn tekið hann fastan fyrir
utan höllina. „Mannfjandi!“ mælti konungur, er hann sá læriföður sonar
síns, „níðingsskapur þinn skal koma í koll þér. Er ekki svikum þínum
um málleysi sonar míns að kenna?“ „Svo er í sannleika, herra!“ anzaði
Abúmasjar, „það dró nauðsyn til, að sonur þinn þegði í fjörutíu
daga, svo að óláni því yrði afstýrt, er himintunglin spáðu honum. En
nú er hinn hættulegi tími á enda og nú má hann tala.“
Var þá bandið óðara leyst frá augum Núrgehans, og sagði hann hreinskilnislega
frá, hvað hann og drottningin, stjúpa hans, hefðu átt saman.
Báru þjónustumeyjarnar það með honum; höfðu þær staðið á hleri og
heyrt hvert orð, því þunnur veggur var á milli. Lét þá Sindbað konungur
son sinn setjast við hlið sér og kyssti á honum augun; en hinir fjörutíu
vezírar voru leystir úr fjötrunum og kysstu kné hans og fætur; fóru
þeir úr sorgarbúningnum, er þeir urðu að bera á hinum fjörutíu dögum,
og íklæddust dýrindis klæðum, sem konungur gaf þeim. En Kansade var
vægðarlaust líflátin.
Þegar gríski konungurinn hafði sagt vezír sínum sögu Sindbaðs Persakonungs,
mælti hann enn fremur: „Ég skal gjalda varhuga við því að
drepa eftir þínum ráðum hann Dúban, sem þú öfundar og ekkert hefur
gert þér. Ég vil ekki gera honum eins rangt til og konungurinn gerði syni
sínum.“
Þegar vezírinn sá að svona lá í konungi, mælti hann: „Því skyldi ég
bera slíkan kala til hins svikráða læknis, að ég talaði illa um hann, og
bruggaði honum banaráð, ef hann ekki sæti á svikráðum við þig? Mér
gekk ekkert annað til en dyggð og trúleiki þér til handa, að vara þig
við honum, og hafi ég ekki sagt satt, þá refsaðu mér eins og einum vezír
hefur verið refsað einu sinni áður.“ „Og hvað hafði hann til saka?“ spurði
gríski konungurinn, en vezírinn mælti: „Þóknast yður mildilegast að
hlýða á:
Söguna af vezírnum
Einu sinni var konungur, er son átti, sem hafði ákaflega gaman af
dýraveiðum. Þótti konungi ekkert að því, en skipaði vezír einum að
víkja aldrei frá hlið sonar síns, hvað sem í skærist. Þá var það einn dag, er
þeir höfðu riðið út á veiðar, að þeir sáu stórt villidýr langt burtu. Kallaði
þá vezírinn: „Hó! hó! áfram, áfram!“ og þeysti kóngsson svo ákaft
eftir dýrinu, að hann sá ekki að föruneyti hans varð á eftir og hvarf úr
augsýn. Leit hann ekki fyrr í kringum sig en villidýrið á eyðimörkinni
var horfið, og hann sjálfur vissi ekki, hvert fara skyldi. Meðan hann var
að ráfa þarna í vandræðum sínum, mætti hann konu, ekki svo óásjálegri
og grét hún mjög. Stöðvaði hann þá hest sinn og spurði, hver hún væri
og hvaðan, en konan svaraði: „Ég er dóttir konungs eins á Indíalandi. Á
leiðinni gegnum eyðimörk þessa varð ég viðskila við fylgd mína; sótti að
mér svefn, svo ég varð öldungis úrvinda og datt af baki, en hesturinn
hljóp frá mér. Stend ég hér einmana og veit hvorki upp né niður.“ Kóngsson
sá aumur á henni, tók hana og lét á bak fyrir aftan sig og reið áfram.
Komu þau að gömlum múrum; sagði þá kóngsdóttir að sig langaði að
fara af baki. Setti kóngsson hana niður, og fór síðan sjálfur af baki, meðan
hún gekk inn á milli múranna. En er honum þótti langt að bíða,
gekk hann á eftir henni og heyrði mannamál þar innar frá. Þótti honum
þetta kynlegt og brá heldur en ekki í brún, er hann heyrði konuna segja:
„Börnin góð! Í dag færi ég ykkur feitan dilk.“ Gullu þá við margar
raddir og æptu: „Láttu okkur þá fá hann, móðir góð, svo við getum
étið hann.“ Sá þá kóngsson að kvensniptin, sem þóttist vera kóngsdóttir,
mundi vera kona Ghúls[* Svo nefnist ein tegund illra anda er dvelja fjarri mannabyggðum, og taka menn til
sín og éta þá.] eins, og taldi sér dauðann vísan. Hljóp hann
þá titrandi af hræðslu og ætlaði að stökkva á bak, en í því kom konan að.
Sá hún hvað hann var hræddur og hnugginn og mælti: „Hvað hræðistu?“
„Illan óvin,“ anzaði kóngsson. „Léztu ekki vera kóngsson?“ spurði konan,
„því gefurðu þá ekki óvin þínum gull og kaupir þig í sátt? „Gull
stoðar ekkert,“ svaraði kóngsson, „honum nægir ekki minna en líf mitt
og því hræðist ég hann; æ, ég er dauðans matur.“ „Ef svo er,“ segir konan,
„þá feldu þig guði á hendur og biddu hann að hjálpa þér.“ Kóngsson
hélt fyrst að þetta væri Lokaráð, en leit samt upp til himins og mælti:
„Ó, þú, sem lítur niður til hinna nauðstöddu og eyðir hörmungunum,
hjálpa þú mér og lát hug óvina minna frá mér snúast, því þú einn ert
almáttugur.“ Jafnskjótt sem konan heyrði bæn þessa, hvarf hún að baka
til við múrana. Reið kóngsson síðan öræfi og eyðimerkur og komst farsællega
heim til konungsins, föður síns. En er hann heyrði hvílíkan háska
sonur hans hafði ratað í, og að hirðuleysi vezírsins væri um að kenna, lét
hann kyrkja vezírinn þegar í stað.
En svo ég víki aftur til Dúbans læknis, þá er þér dauðinn vís, ef þú
trúir honum lengur. Þú segir hann hafi læknað þig, en hvernig veiztu
það með vissu? Það er ekki sagt hann hafi læknað sjúkdóminn frá rótum
og hver veit nema meðulin hafi banvæn áhrif, þegar frá líður?“ Gríski
konungurinn var ekki bráðskarpur og trúði því vezírnum. „Þú segir satt,
vezír minn!“ mælti hann, „og þú ert mér trúr. Hann er kominn gagngert
til að ráða mig af dögum; hann læknaði mig með nokkru, sem ég
hélt á; hann þarf ef til vill ekki annað en að láta mig þefa af einhverju
og þá er ég dauður. Segðu mér, vezír, hvað á ég að taka til bragðs í þessum
vandræðum?“ „Herra!“ anzaði vezírinn, „svo þú verðir öldungis
óhultur fyrir svikum hans, er bezt að þú sendir undir eins eftir honum
og látir höggva af honum höfuðið; svíktu hann áður en hann svíkur þig.“
„Þetta er heilræði,“ segir konungur, og gerði boð eftir Dúban; kom hann
þegar og lá vel á honum. „Veiztu hvers vegna ég hef stefnt þér hingað?“
spurði gríski konungurinn Dúban. „Nei, herra!“ svaraði hann, „guð veit
það einn; hans nafn sé blessað.“ „Ég hef sent eftir þér,“ mælti konungur,
„til þess að láta drepa þig.“ Það verður ekki með orðum sagt, hvað lækninum
brá við þessi orð og tók hann þannig til orða: „Því viltu taka mig
af lífi, konungur? Hvern glæp hef ég drýgt?“ „Því hefur verið stungið
að mér,“ segir konungurinn, „að þú sért njósnarmaður og kominn hingað
til að drepa mig. Ætla ég að koma í veg fyrir það og læt því drepa þig
þegar í stað.“ Og í sama bili kallaði hann til böðulsins: „Höggðu höfuðið
af þessum svikara og frelsaðu mig frá vonzku hans“
37. NÓTT. Þegar Dúban hafði heyrt dauðadóm sinn, mælti hann:
„Miskunna mér, konungur, og guð mun miskunna þér; glata mér ekki
og guð mun ekki glata þér.“ Tók hann þessa bæn upp aftur, hvað eftir
annað, allt eins og ég gerði við þig, andi!“ mælti fiskimaðurinn, sem var
að segja andanum í flöskunni söguna af gríska konunginum og Dúban
lækni, „en þú vildir endilega drepa mig. Eins harðbrjósta var gríski konungurinn
og skipaði böðlinum aftur að höggva Dúban. Kenndu þá
nokkrir af hirðmönnunum í brjósti um Dúban og kváðust ekki vita, að
hann hefði neitt af brotið, því hann hefði ekki gert annað en að lækna
konunginn, þar sem allir aðrir læknar voru gengnir frá. En konungur
svaraði: „Þið vitið ekki hvernig í þessu liggur, líf mitt er í veði, ef
hann er ekki drepinn. Sá sem læknaði mig með nokkru, er ég hélt á í
hendinni, getur drepið mig með öðru, sem ég að eins þefa af. Ég er
hræddur um, að hann ætli sér þetta, og er líklegast að hann sé kominn
hingað til þess.“ Skipaði þá konungur í þriðja sinni að höggva hann.
Þegar Dúban læknir heyrði þetta, lagði hann alveg árar í bát og
mælti: „Herra! Hafirðu fastráðið dauða minn, þá gefðu mér lítinn frest,
að ég geti farið heim til mín, til að ráðstafa eignum mínum, kveðja
heimili mitt og kjósa mér legstað. Ég ætla líka að útbýta bókum mínum
milli þeirra, sem not hafa af þeim. Ætla ég að gefa þér eina, konungur,
og er hún slík gersemi, að vert er að hún sé vandlega geymd í féhirzlu
þinni.“ „Hvaða bók er það?“ spurði konungur, og svaraði læknirinn:
„Það er ómögulegt að skýra frá efni hennar, en einhver hinn lítilvægasti
leyndardómur hennar er það, að ef þú lýkur henni upp, eftir að ég
er hálshöggvinn, flettir í henni þremur blöðum og lest þriðju línu upp
á blaði í vinstri hendi, þá mun höfuð mitt tala og leysa úr hverri spurning,
[1131.png]
sem þú leggur fyrir það.“ Furðaði konungur sig á þessu og lét varðmenn
fylgja Dúban heim, og var hann þar að ráðstafa öllu sínu þangað
til daginn eftir. Var hann aftur sóttur til gríska konungsins morguninn
eftir; var þar saman komin hin glæsilegasta hirðsveit; höfðu flykkzt
saman emírar, vezírar og margt annað stórmenni, því þeir bjuggust við
að sjá eitthvert furðuverk. Kom þá læknirinn með gamla bók og lagði
hana fyrir fætur konungs og öskjur hjá, sem eitthvert duft var í. Lét
hann þá færa sér skál og hristi það niður í hana og mælti: „Konungur!
Þegar höfuð mitt er afhöggið, skaltu láta setja það niður í skálina og mun
þá blóðrásin stöðvast. Ljúktu síðan upp bókinni og gerðu eins og ég
hef fyrir sagt, og mun þá höfuð mitt tala. En leyf mér, heyra, að biðja
þig líknar einu sinni enn, svo að guð einnig líkni þér á síðan.“ „Hér
stoðar engin bæn,“ mælti konungur,“ þú skalt deyja, þó ekki væri nema
til að heyra höfuð þitt tala.“ Skipaði hann þá að hálshöggva Dúban og
var svo gert. En er höfuð hans var lagt í skálina, lauk konungurinn upp
bókinni; loddu blöðin saman og vætti hann því aftur og aftur fingurgóminn
á tungunni, svo hægra væri að fletta. Fletti hann fyrsta, öðru og
þriðja blaðinu, og er hann sá þar ekkert skrifað, mælti hann: „Þar
stendur ekkert, læknir!“ „Flettu nokkrum blöðum enn,“ svaraði höfuðið,
og gerði konungur það og varð allt af að drepa fingrinum á tunguna, því
blöðin tolldu saman. Hafði hvert blað verið bleytt í gegn með eitri; tók
það nú að hrífa, konunginum sortnaði fyrir augum og hné hann niður
úr hásætinu með andköfum í því hann mælti: „Ég dey af eitri,“ en
höfuðið talaði þessi orð á meðan:
„Þeir beittu valdi sínu, en þeir beittu því eins og harðstjórar, og því
var, sem þeir hefðu aldrei verið. Hefðu þeir verið sanngjarnir við aðra,
hefðu aðrir verið sanngjarnir við þá, en þeir voru kúgarar og því kom
þeim makleg hefnd. Guð refsar þeim, sem grimmur er og níðist á sakleysinu;
hann lætur hverjum og einum launað eftir hans verkum.“
Þegar þessi orð voru töluð, gaf gríski konungurinn upp öndina, og
höfuð læknisins missti einnig lífsmark það, sem var með því.
„Herra!“ mælti Sjerasade enn fremur, „svona lauk loksins viðskiptum
þeirra Dúbans læknis og gríska konungsins. Nú víkur sögunni til
fiskimannsins og andans.“
Framhald sögunnar af fiskimanninum og andanum
38. NÓTT. „Herra! Þegar fiskimaðurinn hafði sagt andanum, sem
var innibyrgður í flöskunni, söguna af gríska konunginum og Dúban
lækni, mælti hann enn fremur: „Þú sér af því, andi, að gríski konungurinn
hefði lifað, hefði hann gefið lækninum líf. En þú vildir tortíma
mér, þrátt fyrir allar bænir mínar, nú skal ég vera miskunnarlaus eins og
þú og sökkva þér í sjávardjúp.“
Þegar andinn heyrði þessi orð, andæpti hann og bað: „Fiskimaður!
Ég særi þig við nafn hins hæsta, gerðu það ekki. Láttu þér farast vel og
hugsaðu eftir því, að það er ódrengilegt, að hefna sín, og að mönnum ber
að launa illt með góðu. Hafi ég gert illa, þá breyttu við mig eins og
Immameh við Atikeh[* Immameh og Atikeh eru kvenmanna nöfn, en sagan er ókunn.].“ „Og hvernig breytti hún?“ spurði fiskimaðurinn,
en andinn kvaðst vera illa fyrirkallaður að segja sögur, þar sem
hann var innilokaður í flöskunni, hann skyldi gera það, ef hann sleppti
sér út. „Nei,“ sagði fiskimaðurinn, „ég hleypi þér ekki út svo fljótt. Ég
gerði þér gott, og þú ætlaðir að drepa mig, þó ég lægi flatur fyrir þér
á jörðinni og grátbændi þig að vægja mér. Þú skalt fara í sjóinn og kúra
á mararbotni þangað til á dómsdegi.“ „Láttu þér hug við ganga,“ svaraði
andinn, „vertu drenglyndur og gefðu mér frelsi; ég lofa að gera þér
aldrei mein, heldur skal ég hjálpa þér til að verða vellríkur.“ Þetta fagnaðarboð
sneri huga fiskimannsins og lét hann andann lofa sér því með
eiði að sverja við guðs nafn; síðan opnaði hann flöskuna. Rauk gufa upp
úr henni eins og áður, þangað til hún varð tóm; því næst þéttist gufan og
brást í líki ógurlegs anda; varð honum það fyrst að verki, að hann sparkaði
til flöskunnar svo að hún hraut langt út á sjó. Varð þá fiskimaður
skelkaður og hélt að þetta væri ekki góðs viti. Samt herti hann upp hugann
og sagði: „Ætlarðu að rjúfa eiðinn, sem þú sórst mér? Á ég að
segja eins og Dúban læknir við gríska konunginn?“ Andinn hló við og
mælti: „Vertu óhræddur, ég skal ekkert gera þér. En taktu netið þitt og
fylgdu mér.“
[1133.png]
Síðan héldu þeir af stað og var fiskimaður hálfsmeikur. Gengu þeir
fram hjá borginni og upp á hátt fjall og komu niður á víða völlu milli
fjögra hóla, lá stöðuvatn eitt á miðju sléttlendinu. Lét andinn þar
staðar numið, og sagði fiskimanninum að kasta út netinu. Hann gerði
það og var vongóður um veiði, því þar var krökkt af fiski í vatninu, en
það þótti honum kynlegt, að þeir voru allavega litir, hvítir, rauðir, bláir
og gulir. Veiddi hann og fjóra fiska, sinn með hverjum lit, og varð glaður
við. „Farðu með þá til soldáns,“ mælti andinn, „hann mun gefa þér
svo mikið fé fyrir þá, að þú verður ríkismaður. Annars bið ég þig virða
mér til vorkunnar, sem hef legið átján hundruð ár á hafsbotni, að ég
er orðinn svo ókunnugur á landi, að ég get ekki launað þér á annan
hátt. Þú skalt veiða hér á hverjum degi, en gerðu það aldrei nema einu
sinni á dag. Guð veri með þér!“ Að því mæltu stappaði andinn á jörðina
og laukst hún upp og gleypti hann.
Fiskimaður furðaði sig stórlega á ævintýri sínu og andans, og fór til
borgarinnar; gekk hann rakleiðis til hallar soldáns, og fékk honum hina
fjóra fiska...
39. NÓTT. Soldán lét sér mikið finnast um fiskana, sem fiskimaðurinn
færði honum. Hafði hann aldrei á ævi sinni séð neina slíka, og
skipaði að fá þá nýju eldabuskunni til matreiðslu; Grikklands keisari
hafði gefið honum eldabuskuna nokkrum dögum áður. „Hún skal nú
reyna sig á þessum fiskum,“ sagði soldán. Vezírinn fékk henni fiskana
sjálfur, og lagði ríkt á við hana að vanda sig. Þegar hann kom aftur til
soldáns, lét soldán gefa fiskimanni fjögur hundruð gullpeninga. Hafði
mannskepnan aldrei átt svo mikið fé í einu og fór því glaður og kátur
aftur heim til sín, því nú gat hann fullnægt öllum þörfum sín og sinna.
[1134.png]
En á meðan gerði eldabuska soldáns fiskana til og lagði þá á steikarapönnu
yfir glæður. En er þeir voru stiknaðir öðrumegin, sneri hún þeim
við. Óðara en hún var búin að því, klofnaði eldhússveggurinn og gekk
þar út kona há og vel vaxin og yndisleg að líta; voru augabrúnir og
augnahár hennar pentuð svörtum lit, en varir hennar sællegar og blómlegar.
Hún hafði bláan silkimotur á höfði, hún var prýdd eyrnagullum, armböndum
og dýrindis steinhringum, en í hendinni hélt hún á myrtusviðarsprota.
Drap hún honum á fiskana og mælti: „Fiskar, haldið þið sáttmálann
enn?“ Eldabuskan stóð forviða meðan vitrunin tók sömu orðin
upp aftur í annað og þriðja sinn. Þá teygðu fiskarnir upp höfuðin og
sögðu: „Þegar þú kemur, þá komum við aftur, þegar þú kemur, komum
við, þegar þú fer, förum við.“ Síðan velti konan pönnunni við og hvarf
eins og hún var komin, en veggurinn laukst aftur saman.
Nú herti eldabuskan upp hugann og ætlaði að taka upp fiskana í
skyndi, en þá voru þeir brunnir til kaldra kola. Kallaði hún þá upp,
grátandi og angistarfull: „Drottinn minn! Hvernig ætli að fari fyrir mér?“
Í því kom stórvezírinn að og skipaði að bera fiskana á borð. Sagði hún
honum þá grátandi, hvernig farið hafði; varð hann hlessa á því, sem von
var. „Sé þetta satt,“ hugsaði hann með sér, „þá er það eitthvað ekki einleikið.“
Til þess að komast eftir, hvernig á þessu stæði, bar hann eitthvað
fyrir soldán, hvers vegna fiskarnir væru ekki á borð bornir, en lét undir
eins sækja fiskimanninn, og skipaði honum að koma með fjóra fiska
aðra eins og hina fyrri. Lofaði fiskimaður að koma með þá að morgni
næsta dags, og gat hann efnt loforð sitt, því undir eins og hann hafði kastað
út netinu, fann hann fjóra samkyns fiska. Fór vezírinn til eldabuskunnar
með þá og skipaði henni að steikja þá að sér áhorfandi. Voru þeir
nú hreinsaðir og lagðir á steikarapönnuna yfir eldsglæður; en er þeir voru
stiknaðir öðru megin var þeim snúið við. Þá fór eins og fyrri, veggurinn
klofnaði, og sást sama konan koma með myrtusviðarsprota, drap hún
honum á fiskana og mælti hin sömu orð. Þegar hún hafði þrítekið þau,
teygðu fiskarnir upp höfuðin og svöruðu eins og í fyrsta skipti. Konan
velti pönnunni við og fór eins og hún var komin.
40. NÓTT. Vezírinn varð steinhissa, en datt þó ekki í hug, að efast
um, að svo væri, og sagði, að ekki mætti leyna soldán slíkum fádæmum.
Fór hann því og sagði herra sínum frá. Þótti honum sjón sögu ríkari,
og vildi hann ganga úr skugga um það; lét hann því skipa fiskimanninum
að koma aftur með fjóra samkyns fiska, að þremur dögum liðnum. Gerði
fiskimaður það og varð soldán glaður við og lét borga honum önnur
fjögur hundruð gullpeninga. Síðan skipaði hann stórvezírnum að steikja
fiskana sjálfur, að sér ásjáandi. Svaraði stórvezírinn: „Ég heyri og hlýði,“
hreinsaði fiskana og lét á steikarapönnuna og sneri þeim, þegar þeir voru
stiknaðir öðrumegin. Klofnaði þá veggurinn á ný og gekk þar inn svertingi
geysistór og digur. Hélt hann á grænni kylfu í hendinni og mælti
ógurlegri röddu: „Fiskar! Haldið þið sáttmálann?“ Réttu þeir þá upp
höfuðin og svöruðu: „Já, já! Þegar þú kemur aftur, komum við aftur,
þegar þú kemur, komum við, og þegar þú fer, förum við.“ Því næst
hvolfdi svertinginn pönnunni, fiskarnir brunnu, en hann hvarf út um
vegginn og luktist hann saman aftur. Þegar soldán var kominn til sjálfs
sín aftur eftir þenna mikla fyrirburð, ásetti hann sér að komast eftir
leyndardómi þeim, sem fiskar þessir voru háðir. Boðaði hann fiskimann
á sinn fund og spurði hann: „Hvar hefurðu veitt þessa merkilegu fiska?“
„Í vatni einu,“ anzaði fiskimaður, „sem liggur hinu megin fjallsins fyrir
framan borgina milli fjögra hólanna.“ „Hvað margar dagleiðir eru þangað?“
„Herra! það er lítil bæjarleið,“ segir fiskimaður. Furðaði hver maður
sig á þessu, því enginn vissi neitt til, að vatn væri í þeirri átt og á
því svæði, sem fiskimaður tilgreindi. En soldán sté jafnskjótt á hest sinn
og skipaði hirð sinni og föruneyti að fylgja sér á þenna stað. Tók nú öll
sveitin sig upp og fór fiskimaður í fararbroddi; lá leiðin yfir háfjallið og
þaðan ofan á hið víða sléttlendi, sem enginn maður vissi af. Að stundarkorni
liðnu kom sveitin að vatninu milli hinna fjögra hóla; úði það og
grúði af hinum ferlitu fiskum. Lét soldán þar staðar numið og undraðist
mikillega; síðan spurði hann, hvort nokkur hefði orðið var við þetta
vatn, svona nálægt borginni. Kváðu allir nei við og mælti soldán enn
fremur: „Viti það himinn, að ekki skal ég fyrr aftur heim snúa til borgarinnar
og setjast í hásæti mitt, en ég veit allt með sönnu, hvernig á vatninu
og fiskunum stendur.“ Skipaði hann þá, að setja þarna tjöldin, fór
sjálfur í sitt tjald og kallaði á vezír sinn til ráðaneytis. Var vezírinn vitur
maður og fróður, og trúði soldán honum einum fyrir leyndarmáli því,
að hann ætlaði sér að grennslast eftir vatninu og fiskunum um nóttina.
„Seztu við tjalddyr mínar,“ sagði hann við vezírinn, „vísaðu hverjum
manni burt og segðu ég sé veikur og vilji vera aleinn, en hinu skaltu
leyna.“ Gat vezírinn ekki haft á móti því, en soldán fór í dularbúning,
tók sverð sitt og gekk út í náttmyrkrið, einsamall og ókennilegur. Gekk
hann yfir einn hólinn og eftir flötinni, sem þar var fyrir neðan, þangað
til honum gerðist erfitt af sólarhita, og hann varð að hvíla sig. Síðan fór
hann leiðar sinnar, og að morgni hins annars dags kom hann auga á
eitthvað dökkt langt í burtu; sá hann skjótt að þetta var glæsileg höll úr
fáðum marmara. Var vængjahurð fyrir hliðinu og önnur upplokin, svo
að soldán hefði getað gengið inn hindrunarlaust, en samt drap hann
þrisvar á dyr. En enginn svaraði né kom til dyra, og gat honum þó ekki
„skilizt, að slík höll væri auð af mönnum. Fór hann þá inn í forgarðinn og
kallaði: „Þér íbúar þessarar hallar, hér er kominn ferðamaður og þarf
hressingar.
Þannig kallaði hann þrisvar og kom fyrir ekki; herti hann því upp
hugann og fór lengra, þangað til hann kom inn í víðan garð í miðri
höllinni. Var þar glæsilegur lystihver og stóðu þar fjögur ljón úr skíru
gulli, sem spýttu vatni upp úr gininu og var það eins og perlur eða gimsteinar
tilsýndar, þegar það féll niður. Var þar og fjöldi af ágætum fuglum,
og spennt út net hátt uppi, svo að þeir gætu ekki flogið burt. Undraðist
soldán enn meir, er hann sá allt þetta; þótti honum leitt að sjá engan
mann, er gæti gert hann nokkurs vísari. Settist hann niður í forgarðinum
þungt hugsandi, en þá heyrði hann allt í einu raunalega rödd, og
kvað hún þessar vísur:
/#
Þér, urðir grimmu, líkn ei ljáið
langþjáðum mér, né aumur sjáið
á þeim, er lengi lausnar beið!
Aumkvaðu beðja, milding mikinn
meinráðum ástar köldum svikinn,
auðmilding, sem á nú í neyð.
Fyrrum vinhlýja vestankælu,
um vanga þinn, er leið í sælu,
afbrýði sál mín ástarheit;
forlaga myrkur menn ei skilja,
margur blindast af þeirra vilja,
örlaga fjötur enginn sleit.
Gefst þá bogmanni hjálp að hljóta,
í háska sem að ör vill skjóta,
og strenginn slitinn sundur sér?
Þegar ofstopann ólán fellir
og aldan ströng oss flötum skellir,
segið mér þá, hvar athvarf er.
#/
Spratt þá soldán upp og gekk á hljóðið; kom hann að dyrum er tjald var
hengt fyrir. Lyfti hann tjaldinu og sá andspænis móti sér unglegan
mann, fríðan sýnum og skrautbúinn; sat hann á háum legubekk og
voru upp að honum tröppur. Hin fagra ásjóna hans var myrkvuð af
skugga sorgarinnar, og hafði hann svartan díl á annarri kinninni. En
svo segir skáldið:
/#
Merki svart
maður engi
lýti ljósra kinna;
blakkur blettur
blöðum skreytir
ungrar anemónu.
#/
Varð soldán feginn að hitta þar mann, og heilsaði honum. Hinn ungi
maður, sem var í gullsaumuðum klæðum, tók kveðju hans og sat grafkyrr,
en beiddi hann að fyrirgefa sér, að hann stæði ekki upp á móti
honum, og væri sér þess varnað af meinlegum kvilla. Soldán kvað það
alls ekki saka og mælti: „En eins bið ég yður, herra! Þiggið hjálp mína,
ef hún má yður nokkuð duga og létta hörmungum þeim, er þér kvartið
yfir, og segið mér enn fremur, hvernig stendur á vatninu hérna skammt
frá borginni, sem fullt er af ferlitum fiskum? Hvernig stendur á höllinni
og einlífi yðar á þessum stað?“ Svaraði þá maðurinn engu, heldur
tók að gráta beisklega. Þótti soldáni þetta kynlegt og mælti: „Segið mér,
hver er orsök yðar miklu sorgar, af hverju grátið þér?“ „Æ, herra!“ anzaði
hinn, „hver mundi sá vera, að ekki táraðist, ef hann væri í mínum
sporum?“ Að svo mæltu brá hann upp skikkju sinni, og sá þá soldán, að
hann var ekki sem aðrir menn lengra en ofan að beltinu, en fyrir neðan
var líkami hans svartur marmari.“
41. NÓTT. Soldáni brá ógurlega við, eins og nærri má geta, þegar
hann sá, hversu hörmulega hinn ungi maður var á sig kominn. Hann
dauðlangaði til að heyra sögu hans, því hann þóttist viss um, að hún
mundi eitthvað riðin við vatnið, sem ferlitu fiskarnir voru í. Kvaðst hinn
ungi maður líka fús á að segja honum sögu sína, svo sárþjáður sem hann
væri, og beiddi soldán að bregða sér ekki við; því næst byrjaði hann á
Sögunni af hinum unga konungi á svörtu eyjunum
„Faðir minn hét Mamúd, og var konungur í borg þeirri, er hér lá
áður, og ríkti hann yfir hinum fjórum svörtu eyjum. Andaðist hann á
sjötugasta aldurs ári, og er ég var setztur að völdum eftir dauða hans,
gekk ég að eiga bróðurdóttur mína. Hún hafði slíka ofurást á mér, að
þegar ég fór burt frá henni, neytti hún hvorki matar né drykkjar, fyrr
en ég kom heim aftur. En er fimm ár voru liðin, tók ég eftir því, að ást
hennar fór að kólna, og komst ég að þessu móti eigin vilja.
[1139.png]
Það var einhvern tíma eftir hádegi að hún var gengin til lauga og
hafði ég lagzt niður til svefns eins og ég átti vanda til; ég hafði skipað
tveimur ambáttum að svala mér um höfuð með veifum sínum og banda
burtu flugunum. En þegar þær héldu að ég væri sofnaður, fóru þær
að pískra saman; en ég hafði aðeins látið aftur augun og heyrði því hvert
orð, sem þær töluðu. „Er það ekki illa gert af drottningunni,“ sagði önnur,
„að hún skuli ekki vera slíkum öðlingi holl og trú, sem herra vor er?“
„það þykir mér,“ anzaði hin, „og ég skil ekki í því, hvers vegna hún
lætur hann einan á hverri nótt; verður hann þá einskis var?“ „Hvernig
ætti hann að verða nokkurs var?“ sagði hin ambáttin, „hún byrlar honum
á hverju kvöldi jurtadrykk, sem drepur honum í svo fastan svefn,
að hún getur farið allra sinna ferða fyrir honum. En á morgnana kemur
hún aftur og vekur hann með einhverju ilmgresi, er hún heldur fyrir
vit hans.“
Þér getið nærri, herra, hvað mér varð hverft við. En samt stillti ég
mig og lét eins og ég vaknaði af værum blundi og hefði ekkert heyrt.
Borðaði ég kvöldverð með drottningu minni eins og vant var; rétti hún
mér drykkinn áður en ég gekk til rekkju. En í stað þess að drekka, hellti
ég honum út um gluggann, svo hún ekki sá, og fékk henni aftur tóma
skálina. Síðan lögðumst við niður. En er hún hélt, að ég væri sofnaður,
reis hún upp, klæddist í skyndi og mælti í hálfum hljóðum: „Ó að þú
svæfir og vaknaðir aldrei framar!“ Því næst gekk hún út úr herberginu....
42. NÓTT. Óðara en kona mín var út gengin,“ þannig hélt hinn
ungi konungur svörtu eyjanna sögu sinni áfram, „spratt ég upp, klæddist
í snatri, greip sverð mitt og veitti henni eftirför. Náði ég henni skjótt
og gekk á eftir henni með mestu forsjálni. Gekk hún gegnum margar
dyr, er lukust upp sjálfkrafa, því hún mælti yfir þeim töfraþulur; loksins
kom hún að aldingarðinum. Hvarf hún þar inn í þykkan runn; voru þar
hávaxin hrísgerði beggja megin vegarins; en ég fór í sniðkróka og læddist
þangað líka og faldi mig þar sem langur skógargangur byrjaði, því eftir
honum sá ég að flagðið gekk sér til skemmtunar og hafði karlmann með
sér. Þar heyrði ég nú er þau komu nær, að hún var að afsaka sig við
friðil sinn, að hún hefði ekki getað komið fyrr, og fyrir utan öll elskumerki,
er hún áður hafði auðsýnt, hafði hún nýjan ástarvott á boðstólum
og voru mikil firn að heyra slíkt. „Þú veizt hvað ég megna,“ sagði hún,
„þú þarft ekki annað en að segja til. Ef þér svo líkar, skal ég, áður en sól
er á lofti, breyta þessari stóru borg og þessari glæsilegu höll í herfilegar
rústir, sem ekki skulu byggðar vera nema af úlfum, uglum og hröfnum.
Þú þarft ekki annað en að segja eitt orð og þá skal allt breytast.“ Í því
að drottning mælti þetta, var hún rétt hjá mér og ætlaði að ganga fram
hjá mér og beygja út á aðra götu. Ég hélt á sverðinu brugðnu, og þegar
friðillinn gekk fram hjá, hjó ég á háls honum svo hann féll til jarðar.
Hélt ég að ég hefði orðið banamaður hans, og flýtti mér í burt og lét
ekki drottninguna sjá mig; vildi ég hlífa henni fyrir frændsemis sakir.
Höggið var líka banvænt í raun og veru, en með töfrum sínum hélt hún
friðlinum í slíku ástandi, sem hvorki getur heitið líf né dauði.
Flýtti ég mér nú til hallar minnar gegnum lystigarðinn og heyrði enn
þá hljóð og harmalæti konu minnar; réði ég af því hryggð hennar og
þótti vænt um, að ég hafði gefið henni líf. En þegar ég var kominn til
herbergja minna, lagðist ég niður í þeirri trú, að ég hefði refsað illmenninu,
sem vogaði að svívirða mig, og sofnaði ég út af frá þessum hugleiðingum.
Þegar ég vaknaði morguninn eftir, lá drottning í rúminu hjá
mér, og vissi ég ekki hvort hún var vakandi eða sofandi. Stóð ég upp
hljóðlega, klæddist og gekk til ráðstefnu. En er ég kom heim aftur, fann
ég konu mína með skorið hár og íklædda sorgarbúningi. Tók hún þá
þannig til máls: „Herra! Veit mér eigi átölur fyrir, að ég hef tekið upp
á þessu, því ég hef spurt lát drottningarinnar, móður minnar, konungsins,
föður míns, sem fallinn er í orustu, og bróður míns, sem hrapaði fyrir
bjarg og lét þannig líf sitt.“
Ég gat ekki fengið af mér að brigzla henni, er hún átti um svo sárt
að binda; miklu fremur vorkenndi ég henni og reyndi að hugga hana.
Því næst lokaði hún sig inni í herbergi sínu og sat þar í heilt ár grátandi
og kveinandi. En er árið var liðið, beiddi hún mig leyfis, að hún mætti
láta gera sér legstað í höllinni, svo að hún gæti verið þar til dauðadags.
Þessa synjaði ég henni ekki og lét hún byggja skrautlegan legstað með
kúpumynduðum stöpli, eins og gert er eftir helga menn; getur maður
séð það héðan og kallaði hún legstaðinn Tárahöll. Fór hún þangað með
friðil sinn, sem hún hafði flutt á hentugan stað, nóttina, sem hann fékk
sárið. En ekki megnaði hún að lækna hann með kunnáttu sinni; gat
hann hvorki talað né hrærzt, og sást ekkert lífsmark með honum á neinu
öðru en augunum. Var það sú eina huggun, er drottning hafði, að sjá
hann og segja honum það, sem ástríða og viðkvæmni vitlausrar ástar blés
henni í brjóst. Vitjaði hún hans því tvisvar á degi hverjum og færði honum
mat og drykk, en þó ég vissi af öllu saman, lét ég sem ekkert væri.
Á þessu hafði nú gengið í tvö ár; þá var það einhvern dag, að ég
gekk til Tárahallarinnar, svo hún ekki sá; heyrði ég að hún grét og bar
upp kveinstafi sína á þessa leið: „Ég fyllist ógurlegri örvæntingu af því
að sjá þig svona til reika, og svíða mér hinar brennandi kvalir þínar ekki
síður en sjálfum þér. Elsku lífið mitt, ég tala sífelldlega til þín og þú
anzar mér aldrei; hvað lengi ætlarðu enn að þegja? Það eru hinar sælustu
stundir ævi minnar, sem ég kvelst og þjáist með þér. Fjarri þér get ég
ekki lifað, og heldur vil ég njóta þeirrar gleði, að sjá þig, en drottna yfir
allri veröld.“ Síðan mælti hún fram vísur þessar:
/#
„Sárt þinn hrellir missir mig,
munargleði letur,
því engan, nema einan þig,
elskað sál mín getur.
Lát af miskunn lík mitt því
lagt hjá beði þínum,
að ég sofnuð sælu í
sorgum gleymi mínum.
Ef þú nafn mitt nefnir þar
nærri köldum steini,
önduð þér ég inni svar
með andvörpum og kveini.“
#/
Slíkar ræður, sem voru þverskornar ekka og andvörpum, gengu loksins
fram af mér. Gerði ég hana vara við mig, óð að henni með brugðið
sverð og mælti: „Nú hefur þú grátið nóg, kona, og er tími til kominn,
að leggja niður slíkt ótrúnaðarhjal. Væri og betur að gröfin sylgi frillu
með friðli.“ Þá spratt hún upp sem hún væri bandóð og orgaði framan
í mig hrópandi: „Grimmdarseggurinn! Þú veldur einn öllum hörmungum
mínum, mig hefur lengi grunað, að þú værir morðinginn, sem steyptir
elskhuga mínum í þessa eymd, og enn ertu svo siðlaus, mannhrakið þitt,
að þú kemur hingað til að hælast um örvæntingu þeirra, sem elskast.“
Greip ég þá fram í og svaraði: „Það er aldrei nema satt, að ég var sá, er
refsaði níðingi þeim, sem maklegt var, og skyldir þú fara sömu leið. Þú
níðist helzt til lengi á góðmennsku minni.“ Brá ég þá sverðinu og ætlaði
að vega að henni. Hún hrærðist ekki úr sporunum og mælti með stillingu,
svo mér var storkun að: „Stilltu reiði þína,“ síðan hreytti hún úr sér
einhverjum orðum, sem ég ekki skildi og sagði: „Mæli ég um og legg ég
á: að vörmu spori vertu hálfur steinn og hálfur maður.“ Æ herra! Í sama
vetfangi varð ég eins og þér sjáið mig nú, vanfær til allrar hreyfingar,
hvorki lífs né liðinn“....
Þá ljómaði dagsbrún og hætti því drottning, er hingað var komið
sögunni.
43. NÓTT. Sjerasade sagði framhaldið fyrir tilmæli systur sinnar, og
tók þannig til frásagna:
„Herra, hinn ungi konungur yfir fjórum svörtu eyjunum sagði
soldáni áfram söguna með þessum orðum:
„Þegar hin grimma fordæða, sem ómakleg var að bera nafn drottningar,
hafði breytt mér svona, kom hún mér með gjörningum í herbergi
þetta; því næst töfraði hún einnig ríki mitt, þegna mína og borg mína.
Hún lét allt hverfa, hallirnar, húsin, múrana og torgin, og setti í staðinn
vatnið á eyðimörkinni, sem þér þekkið. En íbúarnir urðu að ferlitum
fiskum, Mahómets átrúendur urðu hvítir, eldsdýrkendur rauðir, Kristnir
menn bláir, en Gyðingar gulir. Úr fjórum eyjunum urðu fjórir hólarnir,
sem liggja umhverfis vatnið. En sjálf kom hún til mín, sagði mér, hvað
hún hafði gert og hældist um; lét hún ekki þar við sitja, heldur kemur
hún á hverjum degi og lemur mig hundrað högg á bert bakið með ólarsvipu,
þangað til ég verð alblóðugur undan. Síðan færir hún mig í hárklæði
og breiðir yfir mig þessa skrautlegu skikkju í háðungar skyni.”
Við þessi orð kom upp grátur mikill fyrir hinum unga konungi og hafði
hann yfir orð skáldsins:
/#
„Gef þú þolinmæði mér,
mótlætið að bera.
Guð minn! Allt er það frá þér,
því skal ég geðrór vera.
Kvala beð þó köldum á
kunni mér að sárna,
á himni sálir helgar þá
hrelldum líknar árna.“
#/
Soldáni fékk svo mikils það sem hann hafði heyrt og séð, að hann í
fyrstunni gat ekki upp komið orði til að hugga hinn unga konung. Loksins
mælti hann þannig með ákefð, því bæði vildi hann hjálpa konungi
og hefna á drottningu: „Segið mér, hvar er hið svikafulla flagð?“ „Ég
veit ekki, hvar hún hefst við um nætur,“ anzaði konungur, „en á daginn
er hún í greftrunarhúsinu með stöplinum í Tárahöllinni þar sem friðill
hennar liggur. Fer hún þangað daglega, er hún hefur húðstrýkt mig að
morgni; verð ég að þola það, því ég get ekki hrært legg né lið. Færir hún
honum þá mat og drykk og heldur svo lífinu í honum; lætur hún aldrei
af að barma sér yfir vesöld hans og málleysi.“
Soldán sagði nú konunginum, hverra manna hann væri og hvernig
stæði á ferðum hans þangað og lauk ræðu sinni með þessum orðum:
„Aldrei hafa meiri fádæmi drifið á daga nokkurs manns en yðar; en
eins er þó áfátt, og það er, að maklegri hefnd verði framgengt. Ég skal
gera allt, sem mér er unnt, til þess að oss verði hennar auðið.“ Sátu þeir
nú báðir saman þangað til náttaði, og voru að leggja niður ráðin, hvernig
þeir ættu að koma fram hefndum á drottningu; síðan lagðist soldán
stundarkorn til hvíldar. En um aftureldingu stóð hann upp, tók sverð
sitt og skildi yfirhöfn sína eftir á afviknum stað og gekk til Tárahallarinnar.
Brunnu þar raðir hvítra vaxljósa, og var þar hinn sætasti reykelsisilmur,
er lagði upp úr mörgum glæsilegum gullkerum. Sá hann þá hvar
friðill hinnar grimmu og fláráðu fordæðu lá í rúmi einu; gekk hann
þangað og drap hann í einu höggi með sverði sínu. En líkið dró hann
út í hallargarðinn og fleygði því niður í brunn. Þegar soldán var búinn
að þessu, lagðist hann niður í rúmið í stað friðilsins, faldi sverðið hjá
sér undir ábreiðunni og beið svo þess, er að hendi kæmi.
[1144.png]
Fordæðan kom um sama leyti og vant var til hins unga konungs
yfir svörtu eyjunum, færði hann úr fötunum og lamdi hann hundrað
högg með óheyrilegri grimmd. Tók undir í höllinni af hljóðum hans og
veini, en það kom fyrir ekki; hann grátbændi hana: „Hættu, ég er nógu
hart leikinn áður. Hafðu miskunnsemi með mér!“ En grimmdarnornin
hlífði honum ekki við einu höggi og svaraði: „Sýndirðu mér þá miskunnsemi
og kenndir þú í brjósti um elskhuga minn? Þú skalt ekki heldur
vænta þér neinnar vægðar af mér.“
44. NÓTT. „Þegar drottning hafði lamið hinn unga konung yfir
svörtu eyjunum hundrað högg, færði hún hann aftur í hárklæðið og
hina gullsaumuðu yfirhöfn. Síðan fór hún til Tárahallarinnar með mat
á disk og bikar fullan af einhverjum drykk, er hún hafði byrlað; gekk
hún þar inn grátandi og kveinandi og æpti hástöfum: „Ó, þú elskhugi
minn, svaraðu mér, talaðu við mig;“ síðan gekk hún að hvílunni, því
hún vissi ekki betur en að friðill hennar væri þar, mælti hún þá þessi
orð skáldsins:
/#
Nær mun linna harma hríð
og hryggðar slökkvast eldur?
Helzt til sárt er sálarstríð,
sem að ástin veldur.
#/
Því næst mælti hún þannig við friðilinn, sem hún hélt að væri þar:
„Ó, þú ljós mitt og líf mitt, ætlarðu eilíflega að þegja svona? Á ég að
skiljast svo við, að ég ekki heyri þau huggunarorð af vörum þínum,
að þú elskir mig? Hjartað mitt! Segðu eitt orð, ég sárbæni þig!“
Þá lét soldán eins og hann raknaði af dauðadái og mælti með annarlegum
málróm: „Hvergi er vald né máttur, nema hjá guði einum,
hinum allsvaldanda!“ Fordæðan rak upp gleðióp, er hún heyrði þessi
orð, sem hún átti sízt von á, og réði sér varla fyrir kæti. „Elskulegi unnusti
minn,“ mælti hún, „er þetta ekki hugarburður? Heyrði ég þig
tala?“ Svaraði þá soldán í hálfum hljóðum: „Óláns kona, ert þú svara
verð af mér?“ „Því máttu ámæla mér svo?“ segir drottning. „Af því þú
kvelur mann þinn sífelldlega,“ anzaði hann, „svo að ég get ekki sofið
fyrir hljóðum hans. Mundi ég vera heill heilsu fyrir löngu, ef þú hefðir
leyst hann úr álögum. Fyrir þá sök var mér varnað að mæla.“ „Ó, ef
það getur orðið þér að liði,“ anzaði flagðið, „þá skal ég gefa honum
aftur sína réttu mynd, viljir þú svo vera láta.“ „Gerðu það,“ mælti
soldán,“ gefðu honum sem fljótast frelsi, svo að óp og vein hans ónáði
mig ekki framar.“
„Ég heyri og hlýði,“ svaraði flagðið og gekk undir eins til hins
unga konungs yfir svörtu eyjunum, tók fulla vatnsskál, las yfir henni
galdraþulur og sagði síðan í því hún stökkti á hann vatninu: „Sértu
skapaður í þeirri mynd, sem þú nú hefur, eða ef þú ert orðinn fyrir
reiði hins hæsta, þá vertu sem þú ert, en hafirðu breytzt í þetta líki
sakir minna töfra, þá verðirðu aftur sem þú verið hefur!“ Og að vörmu
spori stóð hinn ungi konungur upp og kallaði, lofandi guð og vegsamandi:
„Enginn er guð nema guð og Mahómet er spámaður hans.“
Síðan mælti flagðið: „Snáfaðu héðan burt, og komdu aldrei aftur, eða
ég drep þig.“
Varð hinn ungi konungur þá að hafa sig á burt, en faldi sig nálægt,
til þess að sjá, hvernig síðan færi. Fordæðan gekk aftur til Tárahallarinnar
og sagði friðlinum, sem hún hugði vera, að ósk hans væri uppfyllt,
og stæði nú ekkert fyrir heilsubata hans. En soldán svaraði eins og
áður: „Hvað hefurðu gert? Þú hefur frelsað mig frá minnstu af því, sem
veldur eymdum mínum.“ „Elskan mín góð! Hvað áttu við?“ spurði
hún á ný og soldán svaraði: „Óláns kona, skilurðu það ekki, að ég á
við fjórar eyjarnar, borgina og íbúa hennar? Á hverri nótt um miðnætti
teygja fiskarnir höfuðin upp úr vatninu og biðja okkur báðum
hefndar. Fyrir þá sök færist aflið ekki aftur í limi mína. Farðu því til,
og settu allt aftur í sitt fyrra lag; komdu síðan aftur og réttu mér hönd
þína, að þú megir reisa mig á fætur úr hvílu þessari.“ Þegar fordæðan
heyrði þetta, varð hún stórglöð, því hún vissi ekki betur en að hún
ætti tal við friðil sinn, og mælti: „Drottinn minn og líf mitt, í guðs
nafni þá!“ Flýtti hún sér að vatninu, jós því upp með hendinni, tautaði
yfir því töfraþulur og stökkti því allt umhverfis.“
45. NÓTT. „Þegar galdranornin hafði stökkt vatninu umhverfis,
stóð borgin allt í einu, þar sem vatnið hafði verið; fiskarnir urðu að
körlum, konum og börnum, frjálsum og ánauðugum, Mahómets mönnum,
eldsdýrkendum, kristnum og Gyðingum; hús og sölubúðir fylltust
íbúum og eigendum og var þar allt eins og á undan töfrunum. Hið
fjölmenna föruneyti soldáns féll öldungis í stafi, þegar það sá allt í
einu kringum sig fagra og fjölmenna borg, því rétt áður hafði það
legið þar í tjöldum á víðum völlum. Fjórir hólarnir urðu líka aftur
að fjórum eyjum.
Galdranornin gekk nú í mesta flýti til friðilsins, sem hún hélt vera,
inn í Tárahöllina og kallaði upp fagnandi í því hún kom inn: „Elskulegi
maður minn! Réttu mér nú hönd þína, vilja þínum er framgengt
orðið.“ „Komdu nær,“ anzaði soldán, „betur nær“, og greip hið biturlega
sverð, er hann hafði hjá sér undir ábreiðunni. En er hún var
komin rétt að honum, spratt hann upp eins og elding, þreif um handlegg
hennar og hjó hana sundur í tvo hluti, áður en hún gat áttað sig.
Síðan fór hann og leitaði upp hinn unga konung svörtu eyjanna, er
beið hans með óþolinmæði; samfagnaði hann honum, að hann nú væri
óhultur framvegis. Hinn ungi konungur þakkaði honum og kyssti á
hönd hans, en soldán spurði hann, hvort hann vildi heldur vera þar
um kyrrt í sinni eigin borg, eða verða sér samferða til aðsetursborgar
sinnar sem væri þar í nánd; skyldi hann vera sér kær gestur. Anzaði þá
hinn: „Voldugi soldáni Vitið þér þá hvað langt er til aðseturs yðar?“
„Hálf þriðja dagleið,“ segir soldán, en ungi konungurinn mælti: „Þér
eigið árlanga ferð fyrir hendi áður en þér náið þangað, og því aðeins
komust þér hingað svo fljótt, að álögin voru. En það skuluð þér vita,
soldán, að ég aldrei framar mun skilja við yður.“ Undraðist soldán,
að hann skyldi vera svo fjarkominn ríki sínu, en þótti vænt um vinmæli
hins unga konungs og segir: „Hirðum eigi hót, lofaður sé guð, að
hann hefur fulllaunað langferð mína, þar sem hann lét fundum okkar
bera saman og mér þannig verða sonar auðið. Því fyrst að þér viljið
fara með mér og ég er barnlaus maður, þá tek ég mér yður í sonar
stað, og nefni yður til erfingja að ríki mínu.“ Föðmuðust konungarnir
síðan með blíðu; en eftir það bjóst konungur svörtu eyjanna til ferðar
og var tilbúinn að þrem vikum liðnum. Var hirðmönnum hans og þegnum
mikil raun, að sjá hann fara burt; en hann setti einn nákominn
frænda sinn til konungs yfir þá í sinn stað.
Með soldáni og konungi svörtu eyjanna fóru hundrað úlfaldar
klyfjaðir auðæfum og gersemum úr féhirzlu hans; hafði hann og með sér
fimmtíu veltygjaða riddara. Gekk þeim ferðin vel og náðu þeir loksins
í námunda þangað, sem förinni var heitið, til höfuðborgar soldáns;
hafði hann sent boðbera á undan sér og þeir borið tíðindi af ævintýrum
hans og heimkomu. Æðstu embættismenn komu til móts við hann og
sögðu honum, að hin langvinna fjarvera hans hefði alls engu raskað
né breytt í ríki hans. Allur landslýður streymdi á móti honum, tók við
honum með mesta fögnuði, og hélt honum veizlu, er stóð yfir í marga
daga.
Morguninn eftir að soldán var heim kominn, stefndi hann hirðinni
saman og skýrði greinilega frá, hver fádæmi hefðu því valdið, að
burtvera hans dróst svo lengi. Síðan gerði hann heyrum kunnugt, að
hann hefði tekið sér í sonar stað konung svörtu eyjanna, sem fúslega
hefði sleppt miklu ríki, til þess að fylgja sér. Gaf hann öllum þjónum
sínum góðar gjafir, hverjum eftir sinni virðingu, og launaði þeim þannig
trúleika sinn; skipaði hann vezír sínum, að kalla á fiskimanninn, sem
hafði komið með hina kynlegu fiska, og á þann hátt orðið frumkvöðull
þess, að konungurinn, borgin og þegnar hans leystust úr álögum.
Honum gaf soldán tignarklæði og er hann heyrði, að hann ætti einn
son og tvær dætur, tók soldán aðra dótturina og ungi konungurinn hina
í tölu hjákvenna sinna, en fiskimanni gáfu þeir svo miklar gjafir, að
hann varð einhver hinn vellríkasti maður á sinni öld, og dætur hans
voru konur þeirra konunganna allt til dauðadags.“
Þannig lauk sögunni af fiskimanninum og andanum, og lét Dínarsade
í ljósi við systur sína, hvílík unun og inndæli sér hefði verið að
hlýða á hana. En er Sjarjar lauk upp sama munni, kvaðst drottning
kunna aðra sögu, sem hún skyldi ábyrgjast, að væri fallegri, og sagðist
mundu segja hana næsta morgun, ef soldán leyfði, því nú væri farið
að birta af degi.
[1148.png]
[1149.png]
Sagan af daglaunamanninum, hinum fimm konum í Bagdad, og hinum þremur konungbornu munkum
46. NÓTT. „Herra! Í þann tíma, sem Kalífinn Harún Alrasjid sat
á völdum, bjó í Bagdad, aðseturstað hans, daglaunamaður einn, sem
var séður og slóttugur karl, þó iðn hans væri auðvirðileg og lítils
háttar. Það var einhvern morgun, að hann gekk út með burðarkörfina
sína og staðnæmdist á torginu, þar sem hann var vanur, og beið þess, að
einhver beiddi sig handtaks, þá kom til hans yngiskona, prýðilega vaxin,
með nettludúks blæju fyrir andliti, og kallaði til hans vinalega: „Heyrðu,
karl! Taktu körfina þína og gakktu með mér.“
Daglaunamaðurinn varð glaður við, er konan kastaði svo blíðlega
kveðju á hann, og lét hann körfina jafnskjótt upp á höfuð sér og gekk á
eftir henni, og mælti þetta fyrir munni sér: „Láns dagur, blessaður dagur,
að okkar fundum bar saman!“
Konan leiddi hann að luktum dyrum á húsi einu og kvaddi dyra.
Var þeim jafnskjótt lokið upp og kom út æruverðugur kristinn maður
með sítt skegg; fékk hún honum peninga en sagði ekki orð. Hann hefur
vitað, hvað hún vildi, því hann gekk burt og kom undir eins aftur með
brúsa fullan af ágætasta víni. Skipaði konan daglaunamanninum að láta
brúsann niður í körfina og fara með sér.
„Það veit hamingjan, að þetta er blessaður dagur,” mælti daglaunamaðurinn,
lét körfina með brúsanum í upp á höfuð sér og fylgdi konunni
til aldina- og blómakaupmanns. Valdi hún þar handa sér alls konar
epli, apríkósur, lemónur, myrtus, basilíkum, liljur og jasmínur auk fleiri
blóma og ilmjurta, skipaði daglaunamanninum að láta það í körfina og fylgja sér.
[1150.png]
Síðan gekk hún til slátrara nokkurs og lét hann vega sér út
tuttugu og fimm pund af hinu bezta kjöti, sem hann hafði til, og skipaði
hún daglaunamanninum að láta það í körfina líka. Í annarri sölubúð
keypti hún keisarasalat, litla agúrka og kryddjurtir, súrsaðar í ediki.
Í ennþá einni stórar og smáar hnetur, pinjur, möndla og þess konar
ávexti; möndlabrauð keypti hún og hjá kryddbakara einum.
Þegar daglaunamaðurinn sá að körfin smámsaman fylltist af öllu
þessu dóti, segir hann: „Frú mín! Hefðuð þér látið mig vita fyrir fram
að þér ætluðuð að draga svona til búsins, þá hefði ég tekið með mér
áburðarklár eða úlfalda og klyfjað þá. Ef þér kaupið meira, þá held ég
verði ofhlaðið á bakið á mér.“ Konan brosti að glensi hans, en skipaði
honum enn þá einu sinni, að fylgja sér til kryddara nokkurs; tók hún
þar út í búðinni alls konar ilmandi vatn, pipar, múskat, negulnagla, engifer,
stóran mola af grárri ambra og ýmsar indverskar kryddjurtir. Varð
þetta allt að fara ofan í körfina daglaunamannsins og fór konan nú með
hann að einu skrautlegu húsi; var það að framanverðu byggt á súlum og
á því fílabeinshurð. Þar drap konan hægt á dyr....
47. NÓTT. Meðan yngiskonan og daglaunamaðurinn biðu þess að
upp væri lokið, stóð hann hugsandi og var að brjóta heilann út af þessu.
Hann furðaði sig á, að önnur eins kona færi sjálf til slíkra kaupa, því
ekki gat hann trúað því, að hún væri ambátt. Hún bar of mikla fyrirkvensku
í yfirbragði sínu til þess, að hann gæti leitt sér í grun, að hún
væri ófrjáls og ættsmá. Ætlaði hann að spyrja hana um þetta, en í því
bili lauk önnur kona upp dyrunum. Þótti daglaunamanninum hún svo
yfirtaks fögur, að við sjálft lá, að hann missti körfina niður með öllu, sem
í henni var. Hafði hann aldrei séð svo fríða konu á ævi sinni, að í nokkurn
samjöfnuð kæmist við þessa, og kallaði hann því upp: „Þetta er sá mesti
heilladagur, sem ég hef lifað á ævi minni.“
Konan, sem hafði farið með hann þangað, sá hvað hann hugsaði
og skildi hann undir eins. Þótti henni gaman að og horfði framan í daglaunamanninn
með grandgæfilegri eftirtekt og tók ekki eftir kveðjunni,
þegar dyrunum var upp lokið. Hin fagra kona, sem upp lauk, minnti
hana á það og mælti: „Ætlarðu ekki að koma, elsku systir, hvað dvelur
þig? Sérðu ekki að manntetrið kemst varla úr sporunum með byrðina?“
Þegar hún var komin inn með daglaunamanninum, var dyrunum
lokað og gengu þau þrjú saman gegnum fagurt anddyri inn í víðan hallargarð,
og voru þar opnar loftsvalir; var þaðan innangengt til margra
skrautlegra herbergja. Lengst inni í garðinum var glæsilegur legubekkur
og upp af honum miðjum hástóll úr rafi, sem stóð á fjórum fílabeinssúlum;
var hann skreyttur undurstórum perlum og demöntum og breitt
yfir hárautt indverskt þykksilki, fagurlega gullsaumað. Í miðjum garðinum
var þró með hvítri marmara umgjörð, og yfir koparljón, logagyllt;
gaus upp úr gini þess hið tærasta vatn og féll niður í þróna. Svo erfitt
sem daglaunamanninum gerðist undir byrðinni, var honum ómögulegt
annað en að dást að skrautleika húss þessa og þrifnaði þeim, sem lýsti
sér þar í öllu. Þó varð honum öllu fremur starsýnt á hina þriðju konu,
er sat í hásætinu og þótti honum hún enn þá fríðari en önnur konan.
Þegar hún sá báðar hinar konurnar, sté hún niður úr sæti sínu og gekk
á móti þeim. Réði hann það af lotningu þeirri, er þær sýndu henni, að
hún mundi tignust vera, enda fór hann ekki villt í því. Hún hét Sobeide,
sú, sem mest hafði keypt, hét Amíne og sú, sem upp lauk, hét Safíe.
„Elsku systur mínar!“ tók Sobeide til máls, „sjáið þið ekki, að mannskepnan
ætlar að hníga niður undir byrðinni? Eftir hverju eruð þið að
bíða, að þið skulið ekki létta á honum?“ Því næst tóku þær Amíne og
Safíe körfina, önnur að aftan, en hin að framan, og Sobeide tók líka
hendi til og hjálpaði þeim til að taka hana ofan af daglaunamanninum
og setja hana niður. Síðan tóku þær allt úr henni og að því búnu borgaði
Amíne honum ríkmannlega og mælti um leið: „Nú máttu fara!“
Daglaunamaðurinn hefði nú átt að fara með körfina sína, en hann gat
ekki fengið það af sér. Hann stóð í sömu sporum, hallaðist upp við körfina
og undraðist fegurð hinna þriggja kvenna, sem honum þóttu allar
jafn yndislegar að líta, því Amíne hafði líka tekið af sér blæjuna og stóð
alls ekki á baki hinna. Því skildi hann ekkert í, að hann sá þar engan
karlmann; hæfðu þó mestöll matföngin, sem hann hafði borið, þeim,
sem ætluðu að drekka og vera glaðir, að minnsta kosti þurrkuðu ávextirnir,
kræsikökurnar og súrsuðu réttirnir.
Sobeide hélt í fyrstunni að daglaunamaðurinn ætlaði að kasta mæðinni
ofurlitla stund, en er hún sá að hann aldrei ætlaði að fara, spurði
hún hann: „Eftir hverju ertu að bíða?“
48. NÓTT. „Herra!“ tók Sjerasade til máls, „þegar nú daglaunamaðurinn
hýmdi þarna grafkyrr, spurði Sobeide hann, eftir hverju hann
væri að bíða og mælti enn fremur: „Þótti þér illa borgað?“ Síðan veik
hún sér að Amine og segir: „Elsku systir! Gefðu manninum eitthvað
svo hann fari glaður í burt.“ „Frú mín!“ anzaði daglaunamaðurinn, „annað
er það, sem mig dvelur; verk mitt er marg- margborgað. Það er sjálfsagt
ósiður af mér, að vera hér lengur, en þið væruð samt aldrei nema
vísar til að virða mér til vorkunnar, þó ég yrði hlessa á því, að sjá þrjár
konur karlmannslausar, sem eru svo ljómandi fallegar. Kvenfólkið á eins
bágt með að skemmta sér án karlmanna, eins og karlmennirnir án kvenfólksins.
Þið vitið, að turn stendur ekki fastur nema á fjórum múrum,
og það segja þeir hérna í Bagdad, að illa sé etið, ef ekki eru fjórir. Þið
eruð ekki nema þrjár, og vantar fjórða mann, eftirlitsmann og launhygginn,
sem gæti haldið því, sem að honum væri skotið.“ Síðan fór hann með
þessar vísur:
/#
„Fegurst veit ég fernan óm
að fegins glaumi kalla:
pípna, gígna, hörpu hljóm
og hreiminn fiðlu snjalla.
Fernan ilm þar eftir kjós
unaðsætan fanga:
lifku,[* Svo nefni ég ilmjurtina „Levkoj“ (mathiola].] myrtus, lilju, rós,
ljúft, sem vitum anga.
Fernt má njóta sælast sín,
ef saman hinu tengist:
auður, æska, ást og vín,
ó, að það jafnan fengist!“
#/
Þær systur hlógu dátt að ræðu daglaunamannsins, en síðan tók Sobeide
til máls og gerði sig alvörugefna á svipinn. „Ljúfurinn minn! Mér
þykir þú gera þér heldur dælt við okkur. En þú skalt ekki gjalda þess
og þó þú sért þess ómaklegur, að ég fari að gefa mig á tal við þig og
gera þér grein á nokkru, skal ég allt fyrir það segja þér, að við erum
systur, og förum svo huldu höfði, að enginn maður veit um okkar hagi.
Því meiri varhyggð verðum við að gjalda við, að gera það uppskátt
fyrir þeim, sem yfir engu geta þagað, og svo segir í góðri bók, sem
við höfum lesið: „Yfir leyndarmáli þínu skaltu þegja, og engum segja,
því sá glatar því, sem gerir það uppskátt. Getir þú ekki geymt það í
þínu eigin hjarta, hversu máttu þá ætlast til þess af öðrum?“
„Það veit heilög hamingjan!“ segir daglaunamaðurinn, „mér kom
þetta undir eins í hug, að þið munduð vera mikillátar, og ég hef getið
rétt til. Þó forlögin hafi aldrei látið mér auðnast að komast hærra en
að vera það, sem ég er, þá er ég samt skynugur og áreiðanlegur maður.
Ég hef reynt að nema allan fróðleik, sem mér var unnt, af fræðibókum
og sagnaritum og kann ég deili á, hvað segja skal og hverju skal þegja
yfir. Nú ætla ég með ykkar leyfi að tilfæra grein úr einni bók, sem ég
hef lesið; hefur sú grein ætíð verið mér föst í minni: „Geymdu launungarmál
þitt fyrir þeim, sem er frekur og framgjarn; hann mundi illa
með fara; vitrum manni skaltu óhræddur trúa fyrir því; hann getur
varðveitt það. Hjá mér eru leyndarmál læst niður, eins og í lokuðu
húsi með innsigluðum dyrum, sem lykillinn er týndur að.“
Sobeide þóttist af öllu mega ráða, að daglaunamanninum væri
ekki vits vant, og mundi hann feginn vilja vera gestur við máltíð þá,
er þær ætluðu að halda; segir hún því við hann brosandi: „Þú veizt að
við höfum töluverðu kostað til máltíðarinnar; það væri því ósanngjarnt
að þú skyldir njóta hennar og ekkert til gjalda.“
Safie var því samdóma og mælti: „Góðurinn minn, félaus vinátta
er léttari en sandkorn. Hefurðu ekki heyrt þetta: „Komirðu með nokkuð,
þá ertu nokkurs verður; komirðu tómhentur, þá farðu tómhentur.“
Þó að daglaunamaðurinn hefði lipurt tungutak, mundi hann þó að
lokum hafa orðið að hypja sig burt með kinnroða, hefði Amíne ekki
skorizt í leikinn fyrir hans hönd. „Elsku systur!“ tók hún til máls,
„ég sárbæni ykkur, lofið þið honum að vera hjá okkur. Ég þarf ekki að
segja ykkur, að við munum hafa skemmtun af honum, því þið hafið
sjálfar tekið eftir því, að hann vantar ekki gáfur til þess. Það megið þið
vita, að mér hefði verið ómögulegt að annast svo margt á jafnstuttum
tíma, hefði hann ekki komið mér að haldi með góðvilja sínum, lipurleika
og kröftum. Segði ég ykkur alla þá kurteisi og öll þau fagurmæli,
sem hann lét mig heyra á leiðinni, þá munduð þið ekki undrast, að
ég dreg hans taum. Ég skal því taka að mér að greiða hans tillag til
máltíðarinnar.“
Hinar systurnar svöruðu þessu: „Gott og vel, tylltu þér þá niður
og vertu velkominn!“
Daglaunamaðurinn varð frá sér numinn af þessum orðum Amíne,
féll á kné, kyssti gólfið frammi fyrir fótum hennar og mælti í því hann
stóð upp: „Yndislega kona, í dag létuð þér lán mitt uppbyrjast og nú
fullkomnið þér það með göfuglyndi yðar. Ég get ekki nógsamlega þakkað
yður fyrir það,“ mælti hann ennfremur og veik sér að hinum systrunum:
„Þið skuluð ekki ætla, að ég muni illa fara með þann mikla
sóma, sem mér er sýndur og þykist ég sjálfur enga verðleika eiga til
hans. Ég skal ætíð virða mér til sæmdar að vera ykkur auðmjúkasti
þræll.“ Síðan ætlaði hann að fá þeim aftur fé það, er hann hafði þegið,
en hin alvörugefna Sobeide sagði honum, að hann skyldi eiga það og
mælti: „Það, sem við einu sinni höfum látið af hendi fyrir gerðan greiða,
á ekki afturkvæmt til okkar“....
Dínarsade sárnaði mjög að morgunbirtan skein, þegar þangað var
komið sögunni. Varð Sjerasade þá að hætta.
[1155.png: Daglaunamaðurinn kyssti gólfið fyrir fótum hennar]
49. NÓTT. Undir eins og drottning var beðin framhalds á sögunni,
er hún hafði hætt við nóttina áður, tók hún þannig til frásagnar
á þessari nótt:
„Herra! Sobeide drap hendi við fénu, sem daglaunamaðurinn ætlaði
að fá henni aftur og mælti á þessa leið: „En gættu þess, kunningi, að
vér leyfum þér því að eins að vera hjá okkur, að þú bæði þegir yfir
öllu, og gætir vandlega allrar siðsemdar og kurteisi.“
Í því hin yndislega Amíne mælti þannig, tók hún af sér möttulinn,
er hún hafði farið í, þá er hún gekk út. Stytti hún klæði sín upp um sig
með beltinu, svo að henni væri léttara um allar hreyfingar og bjó hún
síðan til borðs. Bar hún fram ýmsa rétti og setti vínflöskur og gullbikara
fram á drykkjarborð. Síðan settust þær systur til borðs og buðu
daglaunamanninum að setjast hjá sér og réði hann sér varla fyrir fögnuði,
að sjá þrjár konur svo fallegar andspænis á móti sér. Tók þá
Amíne flösku og bikar, hellti á og drakk út eftir serkneskum sið; síðan
hellti hún á fyrir systur sínar eftir röð, og drukku þær sömuleiðis
og skenktu á sama bikarinn og réttu daglaunamanninum. Í því hann
tók við bikarnum kyssti hann á hönd Amine, og áður en hann drakk,
hafði hann vísu þessa yfir:
/#
„Sæl eins og sumargola,
sunnan of liljur runnin,
dreifist ilmhlaðin yfir,
angandi ljúft um vanga,
kýs ég mér svo hið svása,
sætar gómsker væti
vín, er sætt fram settu,
sundbáls lilju mundir.“
#/
Hendu systurnar gaman að þessu; síðan sungu þær og af víndrykkjunni
gerðist samsætið glaðara og glaðara og nokkuð glensmikið. Konurnar
slepptu sér öldungis í kætinni, eins og enginn karlmaður væri viðstaddur
og gekk það, sem eftir var dagsins, í gleði og gamni. En er komið
var undir nótt sagði Safie loksins við daglaunamanninn: „Farðu nú, og
láttu okkur sjá á bakið á þér, eins og það er breitt til.“
Það gat daglaunamaðurinn ekki fengið af sér og svaraði: „Nei, fallegu
systur! Mér mundi sannarlega verða léttara um viðskilnað sálar við
líkama en að fara frá ykkur. Hvert ætti ég þá að fara svo sem ég er til
reika? Ég er öldungis af göflum genginn bæði af víndrykkjunni og af
því að sjá ykkur, og mér mundi þykja óverandi á heimili mínu. Lofið
mér að vera hérna í nótt, svo að ég geti komið til sjálfs mín; ég skal
vera hvar sem þið viljið. En svo mikils tíma þarf ég að minnsta kosti
til þess, að komast í samt lag aftur. Og þó er ég hræddur um, að það
verði eftir af mér, sem bezt er.“
Amíne tók daglaunamanninn að sér í þetta sinn eins og fyrr og
mælti: „Elsku systur! Maðurinn hefur rétt að mæla, og hlýt ég að leggja
til með honum. Hann hefur skemmt okkur prýðilega, og ef ykkur
er nokkuð hlýtt til mín, og þið unnið mér, sem ég ætla, þá skulum við
hafa hann hjá okkur í kvöld.“ „Þér getum við ekkert á móti látið,“
sagði Sobeide og sneri sér síðan að daglaunamanninum og mælti: „Vér
auðsýnum þér líka þessa náð, en setjum þenna skilmála um leið: að
hvað sem hér kann fyrir þig að bera, að okkur eða öðrum nærstöddum,
þá máttu ekki einu sinni ljúka munni sundur til þess að spyrja okkur
um orsakir. Því ef þú ber upp fyrir okkur spurningar um það sem þig
varðar ekki um, þá kynnir þú að fá það að heyra, sem þér gætist ekki að.
Vertu því forsjáll og láttu þér ekki í hug koma, að vera forvitinn og reyna
að komast fyrir, hvernig á því stendur, sem við gerum.“
Daglaunamaðurinn svaraði: „Því lofa ég ykkur, að gæta þessa skilyrðis
svo samvizkusamlega, að þið hafið enga ástæðu til að átelja mig, og
enn síður til að áminna mig fyrir ókurteisi. Tunga mín skal vera stirð
sem tré og augu mín skulu vera skuggsjá, sem ekkert verður eftir í af
því, er hún speglar.“
„Svo þú gangir úr skugga um það,“ tók Sobeide til máls með mikilli
alvörugefni, „að þetta er ekki nýtt uppátæki, að við krefjumst þessa af
þér, þá stattu upp og lestu það, sem skrifað er þarna að innanverðu yfir
dyrunum.“ Daglaunamaðurinn gerði það og las þar þessi orð skrifuð
með gullletri: „Talaðu ekki um það, sem þig varðar ekki um, ella heyrirðu
það, sem þér illa líkar.“ Þegar hann kom aftur til systranna mælti
hann: „Ég vinn þess dýrstan eið, að þið skuluð ekkert það til mín heyra,
sem mig skiptir engu og ykkur kann að snerta.“
Nú sem þau höfðu komið sér saman um þetta, bar Amíne kvöldverð á
borð. Salurinn var lýstur mörgum ljósum; loguðu þau af olíu og reykelsi
og sendu frá sér sætan ilm; síðan settust þær systur til borðs með daglaunamanninum.
Var þá tekið á ný til matar og drykkjar, söngs og kvæðalesturs,
og systurnar lögðust á eitt, að drekka daglaunamanninn undir
borð, og gerðu það undir því yfirvarpi, að láta hann drekka minni þeirra.
Ekki vantaði heldur skrítnar og gamansamar ræður, og léku þau öll við
hvern sinn fingur; en í því var drepið á dyr að utan....
50. NÓTT. Þegar drepið var á dyr, stóðu allar þrjár systurnar upp.
En Safie, sem hafði þá sýslu, að gæta dyranna, varð fyrst og biðu því hinar
þangað til hún kæmi aftur og segði, hver erindi ætti á þeirra fund svo
seint á degi. Leið ekki á löngu áður Safie kom aftur og sagði: „Elsku
systur! Nú gefst bezta tækifæri til að hafa ágæta skemmtun nokkurn hlut
næturinnar, og ef ég má ráða, þá skulum við ekki sitja það af okkur. Hér
eru þrír munkar fyrir dyrum — að minnsta kosti ræð ég það af búningi
þeirra — og það mun ykkur þykja kynlegt, að þeir eru allir blindir á
hægra auga og hafa rakað af sér hár, skegg og augabrúnir. Segjast þeir vera
[1158.png]
rétt nýkomnir til Bagdad, og aldrei hafa komið hér áður. En af því nú
er komin nótt og þeir áttu sér engan náttstað vísan, þá börðu þeir að
dyrum hjá okkur upp á von og óvon, og biðja þeir okkur fyrir guðs sakir,
að gera það miskunnarverk, að taka við sér. Þeim stendur á sama, hvar
við hýsum þá, ef þeir að eins hafa þak yfir höfði, og mundu þeir verða
guðsfegnir að liggja í hesthúsi. Annars eru þeir ungir og ekki ljótir;
þeir munu ekki heldur vera skyni skroppnir; en ekki get ég að mér gert,
að hlæja þegar ég hugsa til þess, hvað undarlega og afkáralega þeir líta
út.“ Þá setti svo mikinn hlátur að Safie, að hún kom ekki upp orði, en
hinar systurnar og daglaunamaðurinn hlógu ósjálfrátt með henni.
„Systur sælar!“ tók Safie aftur til orða, „viljið þið ekki lofa þeim að
koma inn? Þegar við höfum hjá okkur slíka gesti, getum við endað daginn
betur en við byrjuðum hann. Við munum hafa af þeim mestu
skemmtun og ekki verða leiðar á þeim, því þeir beiðast ekki gistingar,
nema þessa nótt, og munu fara af stað fyrir sólaruppkomu.“
Sobeide og Amíne töldu tormerki á beiðni Safie og vissi hún vel, hvað
þeim gekk til; en hún lagði svo fast að þeim, að þær gátu ekki synjað
henni. „Það er þá bezt þeir komi inn,“ mælti Sobeide loksins, „en
gleymdu ekki fyrir alla muni, að leggja ríkt á við þá, að þeir ekki tali um
hluti, sem þá varðar ekki um, og að þeir lesi letrið yfir dyrunum.“
Safie fór nú ánægð til dyra og kom skjótt aftur með þrjá förumunkana;
hneigðu þeir sig djúpt þegar þeir gengu inn. Þeir staðnæmdust
frammi við dyr eins og er siður húsganga, en konurnar stóðu upp, báðu
þá velkomna með blíðu, og sögðu sér væri sönn gleði að því, að sér gæfist
færi á að greiða fyrir þeim og hressa þá eftir ferðahrakningana, og buðu
þær þeim að setjast niður. Förumunkunum fannst mikið um viðhöfn húsakynna
og hina göfuglegu látprýði þeirra systra. En áður en þeir settust
niður, ráku þeir augun í daglaunamanninn, og af því hann var líkt búinn
og sumir aðrir förumunkar, sem þeir áttu í deilum við um ýmsar
félagsreglur, af því þeir rökuðu hvorki skegg né augabrúnir, þá segir einn:
„Nei, sjáið, þarna er einn af hinum vantrúuðu arabisku munkum!“
Vínið var farið að svífa á daglaunamanninn og var hann hálfsofandi;
reiddist hann þegar þannig var talað til hans, horfði til þeirra ógnandi
augum og mælti: „Setjist þið niður og skiptið ykkur ekki um það, sem
ykkur varðar ekki um. Hafið þið ekki lesið letrið yfir dyrunum? Verið þið
ekki svo djarfir, að vilja þröngva öðrum til ykkar lífernishátta, heldur
lagið ykkur eftir okkar siðum.“
„Ljúfurinn minn,“ anzaði förumunkurinn, sem hafði móðgað hann
„verið ekki of bráður; okkur þætti sárillt að hafa valdið því á nokkurn
hátt. Þvert á móti erum vér boðnir og búnir til hvers, sem vera skal fyrir
yður.“ Gengu konurnar í milli og komu í veg fyrir alla þrætu, sem hefði
getað risið út af orðaþrasi þessu, og er förumunkarnir voru setztir niður,
var matur borinn á borð fyrir þá. Æringinn hún Safie lét sér einkum
annt um, að skenkja þeim óspart vín....“
51. NÓTT. „Þegar förumunkarnir höfðu snætt eins og þeir höfðu lyst
á og drukkið stinnt, tók daglaunamaðurinn til orða: „Heyrið, góðir hálsar,
kunnið þið ekki einhverja kynjafulla sögu, eða eitthvað þess konar
til að skemmta okkur?“
Vínið var nú þegar farið að svífa á förumunkana. Kváðust þeir gjarna
vilja leika saman á hljóðfæri, ef þar væru söngtól fyrir hendi. Systurnar
tóku fegnar þessu boði og Safie sótti óðara fiðlu, bjöllubumbu og persneska
hörpu. Tók sinn förumunkur hvert söngfæri og léku þeir saman
vísnalag. Kunnu þær systur vísurnar; það voru gamanvísur og sungu þær
undir með hljóðfærunum. En öðru hverju hlógu þær upp úr að orðunum,
svo að söngurinn hætti í miðju kafi, og var hin mesta gleði og glaumur í
samsæti þessu, en í því var drepið á dyr. Safie hætti undir eins að syngja
og gekk út til að sjá, hvað um væri að vera.“
Á þessum stað í sögunni veik Sjerasade sér að Sjarjar svo mælandi:
„Það væri ekki fjarri, að yðar hátign fengi að vita, hvers vegna svo seint
var barið á dyr hjá þeim systrum. En því veik svo við, að kalífinn Harún
Alrasjid fór oft út um nætur í dularbúningi, til þess að komast eftir,
hvort allt væri kyrrt í borginni og engin óregla hefðist að. Á þessari nótt
hafði hann nú í sama skyni tekið á sig dularbúning; fylgdu honum þeir
Gíafar, stórvezír, og Mesrúr, höfuðsmaður geldinganna. Voru þeir allir
búnir sem kaupmenn. Þegar þeir gengu gegnum strætið, þar sem systurnar
bjuggu, og heyrðu hljóðfærasláttinn, sönginn og hlátrana, mælti
kalífinn við Gíafar: „Berðu að dyrum á þessu húsi, sem hávaðinn og
glaumurinn er í; ég ætla að bregða mér þar inn og spyrja, hvernig á því
standi.“
Vezírinn leiddi honum fyrir sjónir, að þetta væru konur, sem gerðu
að gamni sínu og væru líklega orðnar góðglaðar af víni; væri ekki vert
að eiga undir þeim, þær kynnu að sýna af sér einhverja meingjörð, enda
væri þetta ótilhlýðilegur tími, og ætti ekki að glepja fyrir þeim skemmtun
þeirra, en kalífinn ítrekaði skipun sína allt fyrir það. „Hugsaðu um
það,“ mælti hann, „hvað við eigum að bera fyrir okkur, svo að okkur
verði lofað inn.“ „Ég heyri og hlýði,“ segir Gíafar, og það var því hann,
sem barði að dyrum hjá þeim systrum. Þegar Safie lauk upp, sá vezírinn
undir eins við ljósbirtuna að innan, að konan var forkunnar fögur;
hneigði hann sig djúpt og mælti með lotningarfullri kurteisi: „Lafði mín!
Hér erum við komnir, þrír kaupmenn frá Mússúl; eru tíu dagar síðan
við komum til Bagdad, og komum við varnings farangri okkur fyrir til
geymslu í einu gestaherbergi. En í dag vorum við boðnir til kaupmanns
nokkurs í veizlu; sátum við lengi saman yfir víndrykkju og villtumst á
leiðinni heim til herbergis vors í myrkrinu. Líklega er nú þegar búið
að loka þar, og verður þá fyrst lokið upp snemma á morgun. Réðum við
það af hljóðfæraslættinum og söngnum, að hér væri ekki háttað, og dirfðumst
við því bæði þess vegna og af því við erum ókunnugir, að berja á
dyr hjá yður, og biðja yður, að skjóta skjólshúsi yfir okkur til morguns.
Guð mun launa yður það. Þyki yður við vera þess verðir, að taka þátt í
skemmtun yðar, þá skulum við gera allt, sem í voru valdi stendur og
bæta þannig leikspjöllin. En að öðrum kosti, þá gerið okkur þann greiða,
að lofa okkur að vera frammi í húsi yðar.“
Meðan Gíafar talaði þetta, hafði Safíe nógan tíma, til að virða hann
fyrir sér og báða hina kaupmennina. Sýndist henni þeir ekki vera alþýðumenn
eftir útliti og sagði hún þeim því, að hún ætti þar ekki húsráð, en
kvaðst skyldu færa þeim svar, ef þeir vildu bíða stundarkorn. Fór Safie
þá til systra sinna og ráðgaðist við þær, hvað til bragðs skyldi taka. Voru
þær í fyrstunni á báðum áttum, en af því þær voru brjóstgóðar, og höfðu
veitt förumunkunum hina sömu bæn, urðu þær á það sáttar að taka við
kaupmönnunum....
52. NÓTT. Hin fagra Safie fór og lauk upp fyrir hinum þremur
gestum, er létust vera kaupmenn; spurðu þeir þá: „Leyfist oss inn að
ganga?“ „Komið þið inn,“ anzaði hún. Þegar hún nú kom með kalífann,
stórvezír hans og geldinga höfðingjann, heilsuðu þeir konunum og förumunkunum
vingjarnlega. Tóku þær systur að sínu leyti eins vel á móti
kaupmönnunum, sem þóttust vera; Sobeide var fyrir svörum, því hún
hafði fyrst talað við þá; mælti hún með siðprúðri alvörugefni: „Verið
velkomnir, gestir vorir! En fyrirgefið, að vér setjum yður einn lítinn
skilmála. Það er ósk vor, að þér hafið augu en ekki tungu, og hvað sem
þér sjáið, að þér ekki talið um það, sem yður varðar ekki um, að öðrum
kosti munuð þér fá það að heyra, sem yður líkar illa.“ „Vér heyrum og
hlýðum,“ anzaði Gíafar, „vér erum engir siðameistarar; eigi erum vér
framir né forvitnir, og höfum fullt í fangi, að gæta þess, sem oss varðar
um, þó vér ekki slettum oss fram í það, sem oss skiptir engu.“
Meðan Gíafar fórust þannig orð, gat kalífinn ekki þreytzt á, að dást
að frábærum fríðleik hinna þriggja systra, siðprýði þeirra og andríkri
fyndni. Eins komu hinir þrír förumunkar honum kynlega fyrir sjónir,
og langaði hann til að vita, hvers vegna þeir allir væru blindir á hægra
auga; en hann mátti ekki spyrja um það vegna skilyrðis þess, sem sett
var honum og förunautum hans. En er hann gætti að, með hvílíkri auðlegð
og fegurð öllu var skipað innanhúss, hvílíkur þrifnaður og þokki
lýsti sér í öllu, þá gat hann ekki öðru trúað en að þetta væri ekki einhama.
Nú voru allir setztir niður og var glatt á hjalla, báru konurnar
komumönnum bæði mat og drykk. En er Amíne byrlaði kalífanum vín,
afþakkaði hann það svo mælandi: „Ég er pílagrímur,“ og settist hann
að því mæltu afsíðis. Síðan breiddi Safie dúk á borð og bar fyrir hann
postulíns könnu, hellti í hana lindiblóms vatni, og lét í það sykur og
kældi með ís. Þakkaði kalífinn fyrir þenna greiða og hugsaði sér að endurgjalda
hann um morguninn.
Nú var aftur mesta gleði og glaumur í samsætinu. Förumunkarnir voru
uppstaðnir og stigu dans einn eftir sínum sið. Fengu konurnar enn betri
þokka á þeim en áður fyrir þetta, og urðu þeir einnig kalífanum og
fylgdarmönnum hans vel að skapi. En er þeir höfðu lokið dansinum stóð
Sobeide upp, tók um hönd Amíne og mælti: „Elsku systir! Stattu upp;
gestir vorir munu ekki taka það illa upp, þó við leggjum enga þvingun
á okkur, heldur gerum skyldu okkar eins og við erum vanar.“
Amíne skildi glöggt, hvað systir hennar átti við, stóð því upp og bar
út diskana, flöskurnar, bikarana, borðið og hljóðfærin, sem förumunkarnir
höfðu leikið á. Safie var ekki heldur aðgjörðalaus; hún sópaði
salinn, setti húsgögnin, hvert á sinn stað, gerði að ljósunum og kveikti
á nýju reykelsi. Síðan beiddi hún þrjá förumunkana að setjast öðrumegin
á legubekkinn, en þremur kaupmönnunum hinumegin, en daglaunamanninum
skipaði hún að standa upp; væri hann enginn gestur,
heldur heimilismaður og ætti því að vera hjálplegur með það, sem þær
væru að gera. Það var nú runnið dálítið af daglaunamanninum, var
hann því léttur á fæti, girti klæði sín upp undir beltið og mælti: „Hér er
ég, hvað er að gera?“
„Ekki liggur á,“ anzaði Safie, „bíddu þangað til þér verður skipað;
þú skalt ekki þurfa að standa lengi iðjulaus.“ Að vörmu spori kom Amíne
með stól og setti hann niður í miðjum salnum. Síðan gekk hún til hliðardyra
á herberginu og benti daglaunamanninum að koma með sér; fór
hann með henni út úr salnum og kom jafnskjótt aftur með tvær svartar
tíkur. Á hvorri þeirra um sig var helsi og keðja við; teymdi daglaunamaðurinn
þær við keðjurnar fram á mitt gólfið í salnum; voru tíkurnar þesslegar,
sem þær hefðu verið miskunnarlaust lamdar.
Nú stóð upp Sobeide, er setið hafði milli förumunkanna og kaupmannanna;
gekk hún með alvörugefnum svip til daglaunamannsins og
mælti með þungu andvarpi: „Gerum þá skyldu okkar!“ Því næst bretti
hún upp ermunum, tók við svipu, er Safie rétti henni, og segir við daglaunamanninn:
„Farðu með aðra tíkina til hennar Amíne, systur minnar,
en komdu til mín með hina.“
Daglaunamaðurinn gerði eins og honum var sagt; þegar hann kom
til Sobeide, fór tíkin, sem hann teymdi, að ýla aumkvunarlega og skrækja,
svo að undir tók í öllu húsinu, og mændi hún bænaraugum til Sobeide.
En hún skeytti því alls ekki, heldur barði veslings kvikindið þangað til
hún var uppgefin. Því næst fleygði hún svipunni, tók keðjuna úr hendi
daglaunamannsins, lét tíkina setjast á afturfæturna og horfðust þær síðan
í augu sorgbitnar og raunalegar og kom upp fyrir þeim mikill grátur.
Loksins tók Sobeide vasaklút sinn, þerraði tárin af tíkinni, kyssti hana
og sagði við daglaunamanninn: „Farðu aftur með hana þangað sem þú
sóttir hana, og færðu mér nú hina!“ Fór hann þá með hana inn í herbergi,
sem var þar til hliðar, og sótti síðan hina tíkina til Amíne, og
gekk með hana til Sobeide. Fór Sobeide allt að einu með hana eins og
hina fyrri, og er hún hafði grátið með henni, þerrað af henni tárin og
kysst hana, fékk hún hana daglaunamanninum. En Amíne tók af honum
ómakið, að fara með tíkina inn í herbergið og gerði hún það sjálf.
Förumunkarnir, kalífinn og fylgdarmenn hans urðu öldungis forviða
af þessari refsingu. Gátu þeir ómögulega skilið í því, að Sobeide skyldi
gráta með tíkunum og kyssa þær, þegar hún hafði lamið þær svo ákaft.
Þessu voru þeir nú að velta fyrir sér, hver í sínu lagi, en kalífinn var
þeirra óþolinmóðastur og brann af löngun til að vita, hvernig stæði á
svo fáheyrðu athæfi. Benti hann Gíafar hvað eftir annað, að hann skyldi
spyrja, en hann lét eins og hann sæi það ekki, og svaraði með bendingum,
að enn væri ekki tími til þess.
Sobeide stóð stundarkorn á miðju gólfinu í salnum, og var sem hún
kastaði mæðinni, er hún hafði fengið af því, að berja tíkurnar. Loksins
sagði Safie við hana: „Elsku systir! Viltu ekki setjast í sæti þitt, svo að ég
geti líka gert mína skyldu. „Jú,“ anzaði Sobeide og settist á legubekkinn
til vinstri handar kalífanum og hægramegin við þrjá förumunkana
og daglaunamanninn....“
53. NÓTT. „Þegar Sobeide hafði aftur setzt í sæti sitt á legubekkinn,
voru allir hljóðir um stund, þangað til Safie, er sat á stól á miðju salargólfinu,
sagði við Amíne: „Elsku systir! Fyrir alla guðs muni, stattu upp,
þú veizt hvað ég vil.“
Amíne stóð upp og gekk inn í annað herbergi en það, sem tíkurnar
voru sóttar í; hún kom skjótt aftur og bar kistil, lagðan gulu þykksilki,
sem var útsaumað gulli og grænum þræði. Gekk hún til Safie, lauk honum
upp, og tók upp úr honum strengja-hljóðfæri og rétti henni; hún var
nokkra stund að stilla það, en síðan hrærði hún strengina og söng svo
ununarlega sætt og fagurt, að kalífinn og allir, sem viðstaddir voru, urðu
hugfangnir þó kvæðið væri raunalegt, en það var svona:
/#
Ó, látið mína augabrá
aftur værðina sætu fá!
Segið, hví blunds er synjað mér,
Segið, hvert vit mitt flúið er.
Þegar ég lagði lag við ást,
líknsama hvíldin óðar brást;
nú verður augum aldrei rótt,
andvaka ligg ég hverja nótt.
Hrein vér áður þín hugðum stig,
hver ginnti af réttum vegi þig?
þín fögru augun ollu því,
að yfir dimma sorgar ský.
Þó að mig lékir þungt og kalt,
þér fyrirgefa skal ég allt;
mín var ei heldur mótgjörð smá,
magnaði skapraun harmur sá.
Djúpt í míns hugar skuggsjá skein,
skærari en sól, þín ásýnd hrein;
sá kveikti himinbjarmi bál
brennandi heitt í minni sál.
#/
„Nei“, mælti Safie við Amíne, „ég get ekki sungið meira, því mér förlast
raustin. Syng þú og leik á hljóðfærið í minn stað.“ „Það er velkomið,“
anzaði Amíne, tók við hljóðfærinu af Safie og settist í sæti hennar; fyrst
lék hún einungis á það, en síðan söng hún, líkt og Safie, vísur þessar:
/#
Í mínu hjarta áttu byggð,
en augað þig ei lítur;
hélztu eldheitrar ástar tryggð,
um eilífð, sem ei þrýtur?
Eða hugsarðu ei hót til mín,
hér sem grátandi minnist þín?
Sorgin mig sundur slítur.
Ó, hjartað nagar harmur sár,
er helzt ég vildi leyna,
og niðraf vöngum velta tár,
viljalaus hlýt ég kveina;
en hittumst dóms á degi við,
drottinn alvaldan þá ég bið,
prófa mitt hjartað hreina.
#/
„Guð bænheyri þig,“ mælti Sobeide, „þú söngst blítt og fagurt, og
það var auðheyrt, að sá harmur gekk þér til hjarta, sem þú lýstir með
svo hjartnæmum orðum.“ Amíne gat engu svarað; hún hafði sungið svo
ákaft og útausið svo hjarta sínu og tilfinningum, að hún fékk andköf og
lá við óviti. Hún losaði ósjálfrátt um klæði sín, til þess að sér yrði léttara,
en við það atvik brá mjög þeim, er viðstaddir voru, því þeir sáu háls
hennar og brjóst, og var allt afmyndað af örum. En hún hresstist alls
ekki og hné allt fyrir það í ómegin....“
54. NÓTT. „Meðan Sobeide og Safie hlupu til að stumra yfir systur
sinni, mælti kalífinn við Gíafar: „Sérðu örin á konunni þarna? Ég get
ekki þegjandi horft á það, og ég hef engan frið fyrr en ég veit, hvernig
hún er við riðin báðar tíkurnar.“ Í því heyrði hann einn af förumunkunum
segja: „Við mundum heldur hafa kosið að liggja úti en fara hér
inn, hefði okkur komið til hugar, að við mundum sjá slíka sjón.“
Þegar kalífinn heyrði þetta, gekk hann til förumunkanna og mælti:
„Hvað á allt þetta að þýða?“ „Herra! Við erum ekki fróðari en þér,“
svaraði sá, er fyrr talaði. „Þér eruð þá ekki heimamaður hér,“ segir kalífinn,
„getið þér enga úrlausn veitt um báðar svörtu tíkurnar og konuna,
sem féll í öngvit og var svo hörmulega útleikin?“
„Herra!“ svaraði förumunkurinn, „við höfum aldrei á ævi okkar stigið
fæti í þetta hús; við komum stundarkorni á undan yður.“
Kalífinn undraðist nú enn meira og mælti: „Hver veit nema maðurinn
þarna geti sagt okkur eitthvað um það.“ Benti þá einn af förumunkunum
daglaunamanninum að koma og spurði hann, hvort hann
ekki vissi hvers vegna báðar svörtu tíkurnar hefðu verið lamdar og hversvegna
svo mörg ör væru á brjósti Amíne. Svaraði þá daglaunamaðurinn
þessum orðum: „Herra! Það veit guð almáttugur, sem uppi yfir mér er,
að ef þér ekki vitið, hvernig á þessu stendur, þá förum við allir jafnnærri
um það. Raunar á ég heima hérna í borginni, en aldrei hef ég áður
verið undir þessu þaki fyrr, og þyki yður undarlegt að sjá mig staddan
hér, þá þykir mér undarlegt að sjá yður. Ég fyrir mitt leyti undrast
hálfu meir, að enginn karlmaður skuli vera hjá þessum konum.“
Kalífinn, fylgdarmenn hans og förumunkarnir höfðu haldið, að daglaunamaðurinn
ætti þar heima, og mundi geta satt forvitni þeirra. Kalífinn
hugsaði nú, að hann skyldi fyrir hvern mun komast fyrir, hvernig á
öllu stæði, og segir hann þá við hina: „Ég skal segja ykkur nokkuð, vér
erum sjö manns á móti þremur konum. Samt skulum vér fara að þeim
bónarveg um það, er vér viljum vita, en segi þær oss það ekki með góðu,
getum vér kúgað þær til þess með valdi.“ Móti þessu mælti stórvezírinn
og leiddi kalífanum fyrir sjónir, hvað af slíku mætti leiða, en stillti samt
orðum sínum svo, að förumunkarnir ekki vissu, hvern hann átti tal við.
„Herra!“ mælti Gíafar og hagaði máli sínu eins og hann væri að tala við
kaupmann, „ég bið yður gæta þess, að við megum ekki skerða lánstraust
vort. Vér erum gestir hér og þér munið, með hverju skilyrði var tekið á
móti oss. Það væri því illt til afspurnar, ef vér brygðum út af því. Og enn
ámælisverðari værum vér, ef nokkur óheill stæði af oss, því grunur minn
er það, að þessa loforðs hefði ekki verið krafizt af oss, nema ráð væru til
að gera oss þann óleik, að vér mættum iðrast afbrigðanna.“ Því næst tók
Gíafar kalífann afsíðis og hvíslaði að honum: „Herra! Nóttin er senn á
enda, og vildi ég, yðar hátign þóknaðist að hafa þolinmæði. Snemma
á morgun skal ég leiða fyrir hásæti yðar konur þessar, og munuð þér þá
fá allt að vita, sem þér viljið.“
Svo hyggilegt sem ráð þetta var, féllst kalífinn samt ekki á það; hann
skipaði vezírnum að þegja og kvaðst ekki geta beðið svo lengi, og vildi
hann undir eins komast fyrir, hvernig á öllu stæði. Nú var vandinn sá,
hver orð skyldi hafa fyrir þeim. Kalífinn leitaðist við að fá förumunkana
til þess, en þeir skoruðust undan. Loksins kom mönnum saman um, að
láta daglaunamanninn mæla fyrir þeirra hönd. Var nú rétt komið að
honum, að bera upp hina ískyggilegu spurningu, en í því gekk Sobeide
til þeirra — því nú var liðið af Amíne öngvitið — og af því hún hafði
heyrt til þeirra, spurði hún þá: „Heyrið, góðir hálsar! Hvað er um að
vera? Hvað eruð þið að tala um?“ Var þá daglaunamaðurinn skjótur til
svars og mælti: „Lafði mín! Hinir ókunnugu menn biðja yður að segja
sér, hvers vegna þér hafið grátið með tíkunum, þegar þér höfðuð barið
þær, og hvers vegna brjóstin á konunni, sem féll í óvit, eru alþakin örum.
Þessa bæn á ég að bera upp fyrir yður í þeirra nafni.“ Þegar Sobeide
heyrði þetta, kom á hana heiptar svipur; hún veik sér að förumunkunum
og hinum, sem þóttust vera kaupmenn: „Er það satt, að þið hafið falið
honum á hendur, að bera upp fyrir mig þessa bæn?“ Játuðu þeir því allir,
nema Gíafar einn, er þagði við; síðan mælti hún með þykkjufullri rödd,
svo auðheyrt var, hvað hún þóttist vera móðguð: „Þegar vér veittum
ykkur þann greiða, að ljá ykkur húsaskjól, vildum vér sneiða hjá öllu,
er valda kynni óánægju, og settum vér ykkur þess vegna þann skilmála,
að tala ekki um það, sem ykkur ekki varðar um, svo þið ekki skylduð fá
það að heyra, sem ykkur líkaði illa. Nú höfum vér tekið við ykkur og
beint ykkur, sem við bezt gátum, og samt gangið þið á bak orða ykkar.
Hlýzt þetta af góðfýsi vorri og greiðasemi, en ekki mælir það ykkur bót,
og hefur ykkur farizt ódrengilega.“ Svo mælti hún og stappaði fætinum í
gólfið, skellti þrisvar saman lófunum og kallaði: „Komið fljótt!“ Í sama
vetfangi hrukku upp hliðardyr og óðu inn sjö tröllslegir svertingjar með
brugðnum sverðum. Hver þeirra greip einn af hinum sjö aðkomumönnum;
þeir vörpuðu þeim til jarðar og drógu þá fram á mitt salargólf og
mynduðu sig til að höggva af þeim höfuðið. Var ekki annað fyrir að sjá
en að þeir allir mundu hreppa bráðan bana fyrir forvitni sína, en þó
spurði einn af þrælunum Sobeide og systur hennar: „Háleitu og tignu
frúr, skipið þér, að vér veitum þeim banasár?“ „Bíðið um stund,“ anzaði
Sobeide, „ég þarf að spyrja þá að nokkru.“
„Lafði mín!“ stundi daglaunamaðurinn dauðhræddur, „fyrir guðs
sakir, látið ekki deyða mig fyrir afbrot annarra. Ég er saklaus, hinir eru
sekir,“ Mælti hann enn fremur kjökrandi: „Æ, við vorum svo glaðir, öll
bölvunin stendur af þessum blindu förumunkum. Það er engin borg til,
sem ekki mundi eyðast og niður falla, ef slíkir ólánsseggir ættu þar dvöl.“
Því næst mælti hann fram vísu þessa:
/#
Vorkynna verum sterkum
veit ég drengskap heitið;
betur þó virða vitrir,
veikan mjúkt að leika;
ást ég okkri treysti,
annars mér verðit svanni!
(Sýknum synjattu líknar)
Sök að bana rökum.
#/
Svo reið sem Sobeide var, gat hún þó ekki að sér gert að hlæja upp úr
að harmatölum daglaunamannsins; gaf hún sig ekki að honum, en veik
sér að hinum: „Segið mér og játið,“ mælti hún, „hverjir þér eruð,
ella skuluð þér að vörmu spori deyja. Ég trúi því ekki, að þið hafið þótt
tignir og heiðursverðir menn í átthögum yðar, hvar sem þeir eru. Ef svo
væri, mynduð þér hafa verið stilltari og sýnt oss meiri lotningu.“
Enginn tók nálægt því eins mikið út og kalífinn, sem var óþolinmóður
af náttúrufari; sá hann nú að líf hans var á valdi konu, sem var ofsareið
og hafði fullkomna ástæðu til að vera það. Þó tók vonin að lifna
við hjá honum, er hann heyrði, að spurt var, hverjir þeir væru; taldi
hann víst, að hann mundi ekki verða drepinn, ef menn vissu tign hans.
Hann hvíslaði því að vezírnum, er stóð hjá honum, að hann skyldi undir
eins segja, hver hann væri. En vezírinn var hygginn og athugasamur og
vildi frelsa sóma herra síns og skýla vanvirðu þeirri, er hann hafði bakað
sér; svaraði hann því ekki öðru en þessu: „Okkur kemur makleg hefnd.“
En þó hann hefði viljað tala eins og kalífinn vildi, mundi Sobeide ekki
hafa gefið honum neinn tíma til þess. Hún hafði þegar snúið sér að
förumunkunum og spurði þá, hvort þeir væru bræður, fyrst þeir allir
væru eineygðir. Svaraði þá einn í nafni hinna: „Lafði mín! Ekki erum
við sambornir bræður; bróðerni okkar er í því innifalið, að við erum
allir förumunkar og gætum sömu lífernishátta.“
Síðan spurði hún einn sér í lagi, hvort hann væri fæddur eineygður:
neitaði hann því og mælti: „Það varð ég fyrir svo fáheyrt ævintýri, að það
mundi verða hverjum manni gagnlegt, ef það væri fært í letur. Af slysi
þessu lét ég raka skegg mitt og augabrúnir, tók þetta gervi á mig og gerðist
förumunkur.“
Sobeide spurði því næst báða hina förumunkana að hinu sama og
svöruðu þeir eins. En sá, sem síðast hafði talað, mælti þannig: „En svo
að þér megið vita, að við erum ekki ættsmáir og eigum nokkra virðingu
skilið, segi ég yður það, að við þrír erum konunga synir. Höfðum við
aldrei sézt fyrr en í gærkvöldi, en á þeim stutta tíma gerðum við þó hverjum
öðrum uppskátt, hverjir við værum og því megið þér trúa, að konungarnir,
feður okkar, hafa verið frægir um víða veröld.“
Þegar Sobeide hafði heyrt þetta, rann henni reiðin, og sagði hún við
þrælana: „Látið þá lausa, en verið hér kyrrir; grandið þeim ekki, er segja
oss sögu sína, og gera grein fyrir, hvernig þeir eru komnir til húsa vorra,
heldur látið þá fara, hvert sem þeir vilja. En hlífið engum, sem ekki vill
gera oss þetta að skapi“....
55. NÓTT. Þrír förumunkarnir, kalífinn og stórvezírinn, höfuðsmaður
geldinganna og daglaunamaðurinn sátu í miðjum salnum á ábreiðum,
sem lagðar voru á gólfið. Stóðu svertingjarnir upp yfir þeim allt umhverfis,
og biðu þess, er konurnar mundu skipa þeim, en þær höfðu setzt
niður á legubekkinn.
Þegar daglaunamaðurinn heyrði, að hann þyrfti ekki annað en að
segja sögu sína, til þess að sleppa úr svo fjarskalegum háska, tók hann
fyrstur til máls og sagði: „Lafði mín! Þér vitið sjálfar, hvað leiddi mig á
yðar fund; mun því saga mín verða stutt. Systir yðar leigði mig í morgun
á torginu, því ég hýmdi þar eins og hver annar daglaunamaður og beið
þess, að einhver byði mér vinnu, svo ég með því móti gæti fengið lífsbjörg.
Fór ég með henni til vínsölumanna, jurtasölumanna, aldinmangara,
kryddsölumanna og sætabrauðsbakara; þaðan gekk ég heim með
henni með körfina á kollinum, svo þungt klyfjaður sem orðið gat, og
hafið þér, blessaðar, lofað mér að vera hérna þangað til nú. Ég skal aldrei
gleyma slíkri náð og miskunnsemi að eilífu, og nú er mín saga á enda.“
Sobeide lét sér þetta vel líka og sagði við daglaunamanninn: „Hafðu
þig nú á burt og komdu ekki fyrir okkar augu framar.“ En hann svaraði:
„Lafði mín! ég ætla að biðja yður að lofa mér að vera. Það er engin
sanngirni, að ég skuli segja öðrum mína sögu, og ekki fá að heyra þeirra
sögu.“ Að svo mæltu tyllti hann sér niður yzt á jaðar legubekkjarins og
var guðsfeginn að vera sloppinn úr hættunni.
Tók nú einn af förumunkunum til máls og sneri sér að Sobeide, svo
sem hinnar tignustu af hinum þremur konum, og líka vegna þess, að
hún hafði skipað honum að segja sögu sína. Tók hann þannig til frásagna:
Sagan af hinum fyrsta förumunki og kóngssyni
„Lafði mín! Þessi voru tildrög til þess, að ég missti auga mitt, lét raka
skegg mitt og augabrúnir og gerðist förumunkur. Faðir minn var konungur
og átti bróður, sem líka var konungur yfir einu af nágrannalöndunum.
Átti þessi bróðir hans tvö börn, son og dóttur, og vorum við bræðrungarnir
jafngamlir.
Þegar ég var orðinn fulltíða og konungurinn, faðir minn, hafði gefið
mér svo mikið frjálsræði, sem aldri mínum sæmdi, heimsótti ég á hverju
ári konunginn, föðurbróður minn, og dvaldi einn eða tvo mánuði við
hirð hans. Á þessum orlofsferðum urðum við bræðrungarnir mestu ástvinir.
Þegar ég sá hann aftur í seinasta sinn, fagnaði hann mér með meiri
blíðu en nokkurntíma áður, og í veizlu einni, er hann hélt mér til sæmdar,
hafði hann stórmikið við. Var lengi matazt og drukkið og er vínið tók
að gera oss hlýtt um hjarta, tók hann þannig til orða: „Bezti frændi minn,
þér mundi veita örðugt að geta upp á, hvað ég hef haft til starfa síðan
við skildum seinast. Það er nú ár síðan, og þegar þú varst farinn, tók ég
fjölda verkamanna til að smíða hús; lét ég að öllu gera það með því
skipulagi, sem ég hafði hugsað fyrir. Er það nú fullgert og hent til íbúðar;
mun þér betur þykja séð en óséð, ef þú skoðar það; en þú verður fyrirfram
að sverja mér þagmælsku og óbrigðanlegan trúnað. Það tvennt
heimta ég af þér.“
Vinátta okkar og ástríki var meira en svo, að ég synjaði honum nokkurs,
og vann ég honum hiklaust eiðinn. Að svo mæltu sagði hann:
„Bíddu mín hér, ég kem undir eins.“ Enda kom hann óðara aftur með
skrautbúna konu og yfirtaks fríða. Hann sagði mér ekki hver hún væri,
og þótti mér ekki sæma að spyrja um það. Settumst við aftur til borðs
með henni, vorum þar stundarkorn, töluðum um heima og geima og
drukkum hvert öðru til. Loksins tók kóngsson til máls og segir: „Frændi
minn, við höfum nauman tíma, taktu konu þessa og fylgdu henni til
greftrunarstaðarins, þangað sem þú finnur nýtt greftrunarhús með stöpulkúpu.
Það er auðþekkt og standa dyrnar opnar. Farið þið bæði þar inn
og bíðið mín; ég skal ekki láta lengi standa á mér.“
Ég vildi ekki rjúfa svardagann og spurði einskis, heldur rétti ég konunni
hönd mína og gekk burt; fór ég þá leið, er frændi minn hafði vísað
mér og kom á réttan stað. Var þá glaða tunglskin. Óðar en við vorum
komin í greftrunarhúsið, kom kóngsson og bar lítinn poka fullan af gipsi,
krukku fulla af vatni og reku. Hafði hann rekuna til þess, að brjóta upp
gröf eina í miðjum legstaðnum, sem var tóm; reif hann ofan af henni
stein eftir stein, og hlóð þeim upp út í horni einu. Þegar hann var búinn
að því, gróf hann upp moldina og sást þá undir gröfinni hurð; lauk
hann henni upp og lá þar djúpt niður í jörðina undinn tröppugangur.
Þá veik frændi minn sér að konunni og mælti: „Þetta er vegurinn, sem
leiðir þangað, er ég hef sagt þér.“ Kom þá konan nær og gekk ofan
tröppurnar. Kóngsson var kominn af stað niður á eftir henni, en rankaði
við sér, leit aftur til mín og mælti: „Bezti frændi minn, svo að vináttumerki
það, sem þú hefur sýnt mér, verði fullkomið, þá bið ég þig einnar
bænar enn. Þegar ég er kominn niður, þá þektu aftur hurðina með mold,
eins og áður var. Taktu síðan gips þetta og vættu það í vatninu, leggðu
svo legsteinana yfir eins og þeir lágu áður, svo að enginn geti sagt, að
gröf þessari hafi nýlega verið upp lokið. Ég hef komið öllu þessu í lag
fyrir ári síðan og veit enginn af því, nema guð einn. En þetta er sú bæn,
er ég vildi biðja þig. Guð varðveiti þig og láti þig jafnan vera hjá ástvinum
þínum.“ Að svo mæltu gekk hann ofan riðið....
Ég kallaði eftir honum: „Bezti frændi minn! Hvað á þetta að þýða?“
„Láttu þér nægja þakklæti mitt og lifðu heill,“ svaraði hann og fór tafarlaust
leiðar sinnar.“
56. NÓTT. Förumunkurinn sagði Sobeide enn fremur, að hann hefði
ekkert framar heyrt til frænda síns. „Þegar ég hafði misst sjónar á
honum“ — sagði hann — „læsti ég hurðinni, mokaði yfir hana mold og
leitaðist við að koma gröfinni í samt lag, eins og frændi minn hafði beðið
mig. Síðan hvarf ég aftur til hallar föðurbróður míns, fór inn í herbergi
mitt og háttaði; var ég þá ekki laus við höfuðþyngsli, því vínið hafði
svifið á mig.
Þegar ég vaknaði morguninn eftir og rifjaði upp fyrir mér allt, sem
gerzt hafði um nóttina og öll atvik þessa fáheyrilega ævintýris, þótti mér
sem allt hefði verið draumur. Lét ég því spyrja, hvort kóngsson væri viðlátinn,
því ég vildi tala við hann. En er mér var svarað því, að hann hefði
ekki verið heima um nóttina, og vissi enginn, hvað af honum væri orðið,
og fengi það öllum mikils kvíða, þá skildi ég vel, að hinn kynlegi atburður
í greftrunarhúsinu var allt of sannur. Varð ég því sárhryggur
og læddist á laun til greftrunarstaðarins; var þar fjöldi legstaða og allir
líkir þeim, er ég hafði séð. Allan daginn var ég að virða fyrir mér hvern
eftir annan og gat ekki fundið þann, er ég leitaði að, og svo liðu fjórir
dagar, að ég hafði mig allan við að leita og kom fyrir ekki.
Þess ber að geta, að föðurbróðir minn, konungurinn, var fjarstaddur
um þessar mundir á veiðiferð. Leiddist mér loksins að bíða heimkomu
hans, beiddi ég því ráðherra hans að færa honum afsökun mína; því
næst fór ég heim aftur til föður míns og hafði ég nú verið lengur burtu
en nokkurntíma áður. Þegar ég fór, voru ráðgjafar föðurbróður míns í
mesta vafa og vandræðum, því þeir vissu ekkert um afdrif kóngssonarins,
frænda míns. Vildi ég ekki rjúfa eið þann, er ég hafði unnið, að
þegja yfir öllu, og þorði því ekki að gera þeim uppskátt það, er ég
vissi.
Þegar ég var kominn til höfuðborgarinnar, sem var aðsetur föður
míns, sá ég að fjöldi varðmanna stóð við hallarhliðin, en því var ekki
vant; slógu þeir hring um mig, er ég gekk inn. Þegar ég spurði, hvernig
þessu viki við, svaraði höfuðsmaðurinn: „Kóngsson! Herliðið hefur sett
stórvezírinn í hásæti föður yðar, sem nú er dáinn, og í nafni hins nýja
konungs tek ég yður fastan.“ Því næst köstuðu dátarnir mér í hlekki
og drógu mig fyrir harðstjórann. Þótti mér þá mjótt milli lífs og hels.
Vezírinn, sem hafði gert upphlaupið, hafði um langan tíma borið
til mín óslökkvandi hatur, en á því stóð þannig: Þegar ég var unglingur,
tamdi ég mig mjög við bogmanns íþrótt. Það var þá einn dag, að ég
stóð uppi á hallarþakinu og gerði hæfing eftir fugli einum, er ég sá
fljúga fram hjá. En ég missti hans og vildi svo óheppilega til, að örin
kom í auga vezírsins, þar sem hann stóð á húsþaki sínu, og lá augað
þegar úti á kinninni. Fær enginn maður við því gert, sem fyrirætlað er
af forlögunum, eins og skáldið kemst að orði:
/#
„Lögð er áður leiðin vor,
ljúfur bæði og tregur
í fyrirhuguð fetar spor,
fer, því nauðsyn dregur.“
#/
Þegar ég vissi, hvert slys hafði af mér hlotizt, lét ég biðja gott fyrir
mig hjá vezírnum, og gerði það síðan sjálfur. En þrátt fyrir það lagði hann
hann upp frá þessu brennandi hatur á mig, og lét hann mig nú kenna á
því, er tækifæri bauðst. Þegar hann hafði náð tangarhaldi á mér, svalaði
hann heipt sinni með guðlausri grimmd. Óðar en hann sá mig, flaug hann
á mig eins og óarga dýr, og sleit úr höfði mér hægra auga mitt. Á þann
hátt varð ég eineygður. En ekki lét hann sér nægja þetta grimmdarverk.
Eftir skipun hans var ég bundinn og látinn í kistu og afhentur böðlinum;
átti hann að flytja mig langan veg frá höllinni, höggva af mér höfuðið
og kasta líki mínu fyrir óarga dýr. Reið hann af stað með hundara sínum
og flutti kistuna langt frá borginni. Tók hann mig þar upp úr henni
og ætlaði að gera, sem fyrir hann hafði verið lagt. En er ég grátbændi
hann og minnti hann á allar velgjörðir, sem ég hafði auðsýnt honum,
hrærðist hann til meðaumkvunar, svo að hann mælti: „Farðu þá, og
skaltu hafa líf, en flýðu sem skjótast úr landi og varastu að koma hingað
aftur, því það yrði bani, bæði þinn og minn. Svo segir skáldið:
/#
„Flýðu hatur harðstjórans,
svo hann þér mein ei geri,
húsið tóma húsbóndans
háttum vitni beri.
Hvar sem ber þig auman að,
ei mun hæli þrjóta,
en önd í þinnar andar stað
aldrei muntu hljóta.“
#/
Ég kyssti hendur hans af þakklátssemi og þóttist ekki mega um frjálst
höfuð strjúka fyrr en ég væri kominn langa leið frá honum. Þótti mér
missir augans lítill, en hafði nú allan hugann á að sleppa úr greipum
dauðans. Gat ég þó ekki farið langa áfanga eins og ég var á mig kominn;
faldi ég mig því oftast um daga á afviknum stöðum, en ferðaðist um nætur
eins og kraftar mínir entust til. Náði ég loksins í ríki föðurbróður
míns og fór til aðsetursborgarinnar að finna hann. Skýrði ég honum út í
hörgul frá ógæfu föður míns, sagði honum, hvernig ég hefði misst augað
og forðað lífi mínu, svo að ég náði á hans fund. Tók hann þá að gráta
beisklega og mælti: „Þú hefur bætt böli á böl mitt ofan. Var ekki nóg,
að ég missti son minn, á ég nú þar á ofan að frétta lát ástkærs bróður
og sjá þig svo hörmulega útleikinn?“ Svo mælti hann og kom á ný upp
fyrir honum mikill grátur og ekki, þangað til hann kom til sjálfs sín og
mælti: „Son minn, verra hefði þó verið að láta lífið en augað og fór þetta
vel eftir því sem á horfðist.“ Síðan sagði hann mér, hversu sonur sinn
hefði horfið og ekkert til hans spurzt og komst ég svo við af harmi hins
ólánsama föður, að ég gat engu leynt framar. Mér var lífs ómögulegt að
halda eið þann, er ég hafði svarið kóngssyninum, frænda mínum.
Sagði ég þá föðurbróður mínum allt það, er ég vissi um þetta mál;
hann hlýddi á sögu mína með hrærðum hug og er hann hafði heyrt hana,
mælti hann: „Bróðursonur minn, saga þín glæðir hjá mér nokkra von.
Ég vissi það að vísu, að sonur minn lét gera handa sér legstað, og fer ég
nokkuð nærri um, hvar hann er; hygg ég að við munum finna hinn rétta
stað, þegar þú rifjar allt upp fyrir þér. En af því hann lét byggja hann
leynilega og þú lofaðir honum að þegja yfir því, þá er bezt að við séum
tveir einir um leitina, svo aðrir verði þess ei áskynja.“
En það kom seinna fram, að hann hafði aðra gilda ástæðu, sem hann
ekki gat um, til að leyna þessu máli. Fórum við nú báðir í dularbúning,
gengum út úr höllinni og svo út um dyr á aldingarðinum; gengum við
síðan til greftrunarstaðarins og vorum svo heppnir að finna það, sem
við leituðum að. Bar ég aftur kennsl á legstaðinn og þótti því vænna
um það, sem fyrri leit mín hafði orðið árangurslaus. Fórum við inn, tókum
burt grjótið og moldina og fundum hurðina; lukum við henni upp
og sáum riðið. Föðurbróðir minn gekk á undan og stigum við eitthvað
fimmtíu tröppur ofan og komum í forsal einn; lagði þar á móti oss illan
daun og þykka svælu og dapraðist því skinið af ljósahjálmi einum fögrum,
er hékk þar uppi. Mælti föðurbróðir minn orð þau, er eyða ótta
hvers, sem þau segir: „Hvergi er vald né máttur nema hjá guði einum,
hinum mikla og háleita.“ Síðan fórum við lengra og komum inn í stórt
hús; brunnu þar mörg ljós og hvíldi loftið á mörgum sterkum súlum.
Vatnsker stóð þar á miðju gólfi og var hlaðið upp alls konar vistaforða
umhverfis; en það þótti okkur kynlegast, að þar var enginn maður. Langt
innar stóð fyrir gafli hár legubekkur, og voru þrep upp að honum; var
þar og breitt hvílurúm og tjöld fyrir. Gekk konungur þangað upp,
tók frá tjöldin og sá þar son sinn og konuna, sem ég áður um gat; lágu
þau þar hvort hjá öðru, en voru því nær brunnin til kaldra kola, eins og
þeim hefði verið fleygt á mikið bál og verið bjargað áður en þau voru
gjörsamlega brunnin.
Ekkert af öllu þessu datt eins ofan yfir mig við þessa hryllilegu sjón,
eins og það, að föðurbróðir minn var svo fjarlægur því, að sýna á sér
nokkur hryggðar merki, þar sem sonur hans var svo hræðilega útleikinn,
að hann hrækti í andlit honum og mælti í bræði: „Óhræsið, þú áttir ekki
annað skilið; hér hefur þú úttekið refsingu þessa heims; annars heims,
muntu kveljast að eilífu.“ Lét hann sér ekki nægja, að sýna reiði sína með
þessu einungis, heldur þreif hann skóinn af fæti sér og rak syni sínum
rokna kinnhest.“
57. NÓTT. Hinn fyrsti förumunkur sagði enn fremur: „Ég fæ ekki
lýst því með orðum, hvað mér brá við, þegar ég sá, að konungurinn,
föðurbróðir minn, misþyrmdi svona syni sínum dauðum. „Guð á himnum!“
kallaði ég upp, „svo mikils harms sem þessi hryllilega sjón fær mér,
hlýt ég að spyrja yðar hátign, hvern glæp kóngssonurinn, frændi minn,
hefur drýgt, að lík hans skuli eiga slíka meðferð skilið.“
„Bróðursonur minn,“ anzaði konungurinn, „þessi sonur minn unni
systur sinni frá því hann var barn og unni hún honum aftur. Reyndi ég
alls ekki að slökkva hinn kviknandi kærleiksþokka milli þeirra, því ég sá
ekki ólánið fyrir, sem af því mátti hljótast. Hver mundi líka hafa getað
sagt það fyrir? Ást þeirra fór vaxandi með aldrinum og varð svo heit,
að ég tók að kvíða afdrifunum. Leitaðist ég nú við að fá svo mikið að
gert, sem mér var unnt, og veitti ég syni mínum einslega þungar átölur,
og varaði hann við slíkum fádæmis glæp, er svívirti oss og alla ætt vora
og gerði mér nauðugan einn kost, að láta taka hann af lífi! Sömu skil gerði
ég dóttur minni og lét ég stía henni frá öllum samgöngum við bróður
sinn. En djöfullinn var orðinn svo magnaður í þeim, að ástríða þeirra
æstist æ því fremur, sem meira var gert til að varna þeim að njótast. Þóttist
sonur minn vita fyrir víst, að systir sín hefði á sér sama ástarhug og áður.
Brá hann því á, að hann ætlaði að láta gera sér legstað og lét reisa þessa
hvelfingu undir jörðinni, til þess hann gæti farið hingað með unnustu
sína þegar færi gæfist. Enda notaði hann fjarveru mína til þess að taka
systur sína úr varðhaldinu með ofbeldi! Hef ég ekki látið á því bera, svo
ætt vor hlyti ekki svívirðingu af því.
Eftir þetta hegningarverða ódæði hefur hann falið sig hér og dregið
hingað alls konar forða, til þess að svala fýsn sinni sem lengst; en guð
leið ekki slíka andstyggð og lét réttláta refsingu dynja yfir þau, því hann
hefur brennt þau upp í eldi reiði sinnar.“ Að þessu mæltu kom upp
mikill grátur fyrir hinum gamla konungi og fékk ég ekki heldur tára
bundizt.
Nokkru síðar leit hann til mín og mælti um leið og hann faðmaði
mig að sér: „Bróðursonur minn, hafi ég misst hér óverðugan son, þá er
mér það að fullu bætt, þar sem þú ert. Þú skalt vera sonur minn í hans
stað.“ Þarna vorum við um hríð að tala saman; konungurinn harmaði
missi barna sinna og harðúð forlaganna, en ég rifjaði upp raunir mínar,
dauða föður míns, svik vezírsins og missi auga míns, og tárfelldum við
hvað eftir annað. Loksins gengum við upp tröppurnar, lukum eftir okkur
hurðinni, huldum hana moldu og komum gröfinni í samt lag, til þess
að hylja eilífu myrkri þenna skelfilega vott guðs refsingar. Komum við
að stundu liðinni til hallarinnar og höfðu menn eigi saknað okkar þar.
En þá heyrðum við lúðragang og bumbnahljóm og ýms önnur hernaðarhljóðfæri.
Þeystu fram hermenn og sást ekki í loftið fyrir jóreyk, er þyrlaðist
upp af mannareiðinni. Varð konungur forviða og spurði, hvað á
gengi, og komumst við nú að því, að vezírinn, drottinssvikarinn, sem
hafði svælt undir sig föðurleifð mína, fór að með óvígan her, og ætlaði að
brjóta undir sig ríki föðurbróður míns.
Hann hafði nú ekki annað lið hjá sér en innverði sína, eins og hann
var vanur, og gat því ekki reist rönd við slíku ofurefli. Hafði portum
borgarinnar verið upp lokið viðnámslaust, og var þá hægt að greiða atgöngu
til hallar föðurbróður míns; varði hann sig drengilega, og seldi
þeim líf sitt dýrt, þangað til hann féll við góðan orðstír. Barðist ég um
stund, en er ég sá, að ég mátti eigi við margnum, hugði ég bezt að forða
fjöri mínu og slapp ég heill á húfi til eins af embættismönnum föðurbróður
míns. Var ég nú yfirkominn af hugraun, margþjáður af forlögunum,
og átti vísan bana undir eins, ef lið hins svikafulla vezírs sæi mig;
sá ég þá ekki annað fangaráð en að bregðast í dularham og forða lífinu.
Lét ég raka skegg mitt og augabrúnir, fór í förumunksbúning og komst út
úr borginni, svo enginn þekkti mig. Sneiddi ég síðan hjá öllum borgum
og þjóðvegum og var mér úr því hægðarleikur að sleppa burt úr ríki föðurbróður
míns og ná inn í lönd kalífans, hins volduga konungs rétttrúaðra
manna; fór þá af mér allur kvíði. Þvínæst hélt ég til Bagdad, þessa
friðarheimkynnis, í þeirri von, að einhver mundi verða til, að fylgja mér
á fund hins víðfræga og volduga Harún Alrasjids. Ætla ég að fleygja mér
fyrir fætur þessa mikla konungs, sem hvarvetna er lofaður fyrir drengskap,
og segja honum hina fáheyrilegu ævisögu mína. Veit ég, að hugur
hans mun hneigjast til meðaumkvunar með mér, ólánssömum kóngssyni,
og mun ég ekki leita hans fulltingis árangurslaust.
Þegar ég fór inn um borgarhliðið var tekið að dimma af nótt. Meðan
ég staldraði við um stund og velti fyrir mér, hvert ég ætti að halda, kom
hingað þessi annar förumunkur, og kvaðst vera útlendingur, og enn kom
hinn þriðji förumunkur og kastaði kveðju á okkur og sagðist líka vera
útlendingur og nýkominn í Bagdad. Slógumst við síðan í samfélag eins og
bræður og urðum ásáttir um að halda hóp. Meðan þetta gerðist var orðið
áliðið og vissum við ekki hvar við gætum fengið húsaskjól, því við vorum
bráðókunnugir og höfðum aldrei verið í borginni. Nú átti svo vel til að
vilja, að okkur bar að húsi ykkar; leyfðum við okkur að drepa á dyr og
tókuð þér oss með slíkri góðfýsi og brjóstgæðum, að það verður aldrei
fullþakkað. Þetta, lafði mín, er það, sem þér hafið skipað mér að segja
frá: því ég hafi misst auga mitt, látið raka skegg mitt og augabrúnir og
hvernig ég væri hingað kominn.“
Þá mælti Sobeide: „Þetta er nóg; við erum ánægðar og máttu fara
hvert sem þér lízt.“ Förumunkurinn beiddi samt leyfis, hvort hann ekki
mætti vera kyrr til þess að heyra sögu beggja förunauta sinna, enda vildi
hann ekki vera þekktur að því að yfirgefa þá; langaði hann og til að heyra
sögu hinna þriggja annarra komumanna.
58. NÓTT. Öllum, sem viðstaddir voru, þótti sagan af hinum fyrsta
förumunki næsta undarleg, en þó kalífanum allra mest, svo þó svertingjarnir
stæðu upp yfir honum með brugðnum sverðum, gat hann ekki
að sér gert að hvísla að Gíafar: „Ég hef heyrt margar sögur, en enga, sem
kemst í hálfkvisti við þessa af förumunkinum.“ Í því hann mælti þetta,
byrjaði annar förumunkurinn að segja Sobeide sögu sína.
Sagan af hinum öðrum förumunki og kóngssyni
„Lafði mín!“ tók hann til máls, „ég skal hlýða boði yðar og segja yður
upp alla ævisögu mína, svo að þér fáið að vita, hver fádæmi voru þess
valdandi, að ég missti hægra auga mitt. Vitið því, að ég er konungssonur.
Þegar ég var kominn af bernsku skeiði, sparði konungurinn, faðir minn,
ekkert til að ég fengi fræðzt og menntazt, því hann sá, að ég var vel
gáfaður. Safnaði hann að sér öllum fjölvitringum og listamönnum í landi
sínu og jafnskjótt sem ég hafði lært að lesa og skrifa, lærði ég kóraninn utanbókar,
þá hina aðdáanlegu bók, sem hefur aðalreglur og boðorð trúar
vorrar inni að halda. En til þess að nema fræði þessa út í æsar, las ég
rit hinna frægustu þýðara kóransins og kynnti mér þar að auki allar þær
kenningar, er safnað hefur verið af hinum miklu mönnum, er lifðu á
tímum spámannsins, eftir hans eigin munni. Lét ég mér samt ekki nægja
að vita allt, sem laut að trú vorri, heldur lagði ég og stund á sögu vora
með miklum áhuga, varð fullnuma í fögrum vísindum og kveðskaparlist
og las kvæði skálda vorra. Ég lærði jarðarfræði og stjörnufræði, leitaðist
við að tala móðurmál mitt hreint, og varð mér í öllu þessu mikilla framfara
auðið; sló ég þó ekki slöku við öðrum íþróttum, er konunga sonum
sæma. Mesta löngun hafði ég til þess, að læra að skrifa fagra rithönd;
varð mér svo ágengt í því, að ég loksins bar af öllum hinum frægustu
skrifurum í ríki föður míns.
Nú fór mikið orð af mér og meira en ég átti skilið, og flaug orðrómur
íþrótta minna og atgjörvis út fyrir ríki föður míns allt til hirðar Indía
soldáns. Fýsti því þenna volduga konung að komast í kunningsskap við
mig, og gerði út sendimenn með dýrum gjöfum, er biðja skyldu föður
minn, að ég mætti koma til hirðar hans. Þótti föður mínum vænt um
þessi boð af mörgum ástæðum. Bæði var það sannfæring hans, að ekkert
væri gagnlegra fyrir kóngsson á mínum aldri en að ferðast til útlendra
konunga, og annað var það, að hann hugði sér til hreyfings, að komast
í vináttu við Indía soldán. Fór ég nú af stað með sendiboðunum og hafði
faðir minn látið búa handa oss skip; því vér urðum að fara nokkuð af
leiðinni sjóveg. Eftir eins mánaðar útivist stigum vér á land og tókum
með oss nokkra hesta og klyfjuðum tíu úlfalda með farangri vorum og
gjöfum þeim, er ætlaðar voru Indía soldáni. Síðan lögðum vér af stað
með litlu föruneyti, því vér áttum óraveg fyrir höndum og næsta erfiðan.
Þegar vér vorum komnir spölkorn áleiðis, sáum vér langt burtu, að þyrlaðist
upp þykkur rykmökkur; voru þar komnir sextíu riddarar vel vopnaðir.
Þetta voru ræningjar og þeystu þeir að oss hart sem elding flygi, óðlátir
eins og soltin ljón.“
Sjerasade minnti soldán á, að dagur væri kominn og þagnaði.
59. NÓTT. Þenna morgun vaknaði drottning nokkru seinna en vant
var; byrjaði hún þá á sögunni, þar sem hún hafði hætt við; var Sjarjar
mikill hugur á að heyra framhaldið.
„Herra!“ mælti hún, „annar förumunkurinn sagði þannig áfram sögu
sína: „Vér vorum liðfærri en svo, að vér gætum veitt viðnám, er þeir
riðu að oss með reiddar kesjur. Kölluðum vér til þeirra og sögðumst vera
sendiboðar á leið til hins volduga Indía soldáns, og væntum vér því, að
[1179.png: Var þar undursamt yfir að líta og eilíft vor]
þeir mundu sjá oss og eigur vorar í friði. En þeir svöruðu: „Hvorki erum
vér nú innan hans landamæra, né heldur erum vér þegnar hans;“
síðan réðust þeir á oss og drápu nokkra af föruneyti voru, og er ekkert
dugði fyrir ofureflis sakir, flýðu þeir, sem uppi stóðu, eftir hrausta vörn.
Ég hleypti þá undan sem aftók, þótt hestur minn væri mjög særður og
kvaldi ég úr honum síðasta sprettinn mér til frelsis. Loksins steyptist
hann dauður niður undir mér, mæddur af blóðrás og þreytu. Stóð ég þá
skjótt upp, litaðist um og voru engir á eftir mér. Ræningjarnir höfðu
ekki viljað skilja við herfangið til að elta mig....
60. NÓTT. Nú stóð ég einmana og hjálparlaus í ókunnu landi. Þorði
ég eigi að koma nærri þjóðvegum, því ég var hræddur um, að ég kynni
aftur að verða á vegi stigamanna. Hélt ég því áfram af handa hófi þangað
til ég kom að fjalli einu; var undir því hellisskúti. Fór ég þar inn og
snæddi nokkur aldin, sem ég hafði lesið á veginum; var ég um nóttina
þar í hellinum og sýtti hvergi. Morguninn eftir hélt ég áfram þaðan og
fann ég engan viðværilegan stað. Loksins að mánuði liðnum sá ég stóra
og fjölmenna borg, sem byggð var á fögrum og hentugum stað. Eftir
héraðinu allt umhverfis runnu mörg vatnsföll; var þar unaðssamt yfir að
líta og eilíft vor, og rættist því af mér um stund sú dauðans hryggð, sem
kom yfir mig, þegar ég hugsaði til míns auma ástands. Ég var sólbrenndur
á andliti, höndum og fótum, skór mínir voru gatslitnir af vegalengdinni
og varð ég að ganga berfættur, en föt mín voru öll saman rifin og
tætt. Gekk ég nú inn í borgina til að spyrja, hvar ég væri niður kominn,
ég fór ég til skraddara eins, er sat við vinnu í sölubúð sinni. Sá hann á hinu
unglega yfirbragði mínu og limaburði, að ég mundi vera annar en ég
sýndist vera; bauð hann mér því að setjast niður og spurði, hver ég væri,
hvaðan ég kæmi, og hverra erinda ég færi. Sagði ég honum allt, hvað
mér hafði viljað til og gerði honum uppskátt faðerni mitt. Hlýddi hann á
mig með athygli, en er ég hafði lokið sögu minni, þótti mér hann heldur
hryggja mig en hugga. „Trúðu engum öðrum fyrir því, sem þú hefur
sagt mér,“ mælti hann, „því að konungur sá, sem hér ræður ríkjum, er
svarinn óvinur föður þíns, og mundi hann vafalaust misþyrma þér, ef
hann vissi, að þú værir hér.“ Undir eins og hann hafði nefnt nafn konungs
þessa, kom mér ekki til hugar að tortryggja hann.
Með því nú fjandskapur sá, er faðir minn og konungur þessi áttu í,
á alls ekki skylt við ævintýri mitt, vona ég þér leyfið mér að fella hann
úr sögunni. Ég þakkaði skraddaranum fyrir vísbendingu þá, er hann
hafði gefið mér, og sagði ég honum, að ég skyldi hlýða heilræðinu og
aldrei gleyma greiðvikni hans. Af því hann hélt að ég væri svangur, lét
hann bera mat á borð og snæddum við saman. Loksins bauð hann mér
gistingu hjá sér og þáði ég það. Þegar ég hafði hvílt mig nokkra daga,
náði ég mér að mestu leyti eftir hina löngu og erfiðu ferð. Vissi skraddarinn
það, að flestir konunga synir, sem hafa vora trú, nema einhverja
iðn eða íþrótt sökum hverfulleika forlaganna, að það megi verða þeim
til bjargar, þegar neyðin ber að hendi; spurði hann mig því, hvort ég
kynni nokkurt það verk, að ég gæti haft ofan af fyrir mér. Svaraði ég
honum, að ég væri lögfróður maður, málvitringur og skáld gott og ritaði
fagra hönd. Þá sagði hann: „Með öllu þessu, sem þú hefur upp talið,
getur þú ekki unnið þér fyrir einum matarbita hér á landi; slíkur fróðleikur
er hér til engra nota. Farðu nú að mínum ráðum; þú ert heilbrigður
að sjá og hraustlega vaxinn, farðu í stuttklæði og sæktu eldivið
í skóginn hérna. Skaltu selja hann á torginu og á þann hátt getur þér
svo mikið áskotnazt, að þú verðir ekki upp á aðra kominn; getur þú þá
haft þolinmæði þangað til guð verður þér líknsamur og eyðir ólánsskýi
því, er skyggir yfir hamingju þína, svo að þú verður að leyna ætt þinni.
Bæði var ég nú hræddur um, að upp kæmist, hver ég væri, og annars
vegar var mér nauðugur einn kostur, að afla mér viðurværis, svo ég réði
það af, að taka þenna atvinnuveg fyrir mig, svo erfiður og auðvirðilegur
sem hann var. Daginn eftir keypti skraddarinn handa mér öxi, byrðarband
og stuttkyrtil, og beiddi nokkra fátæklinga, er lifðu á sömu vinnu,
að lofa mér að fylgjast með þeim út í skóg. Í fyrsta skipti kom ég með
stóra viðarbyrði á bakinu heim í borgina og fékk ég hálfan gullpening
fyrir, því þótt skógur væri nærri, var viður í háu verði, því fáir vildu
leggja á sig það neyðar strit, að höggva tré. Leið nú ekki á löngu, að ég
gat goldið skraddaranum það, sem hann hafði greitt fyrir mína hönd.
Svona leið nú eitt ár; en þá var það einn dag, að mér varð gengið
lengra inn á mörkina en ég var vanur; var þar næsta fagurt í skóginum
og fór ég að fella tré. Ætlaði ég að höggva ræturnar undan einu tré, en
öxin nam staðar við járnhring; mokaði ég þá moldinni frá og sá að
hringurinn var fastur í járnhurð, og lauk ég henni óðar upp. Sá ég þá
steintröppur, sem lágu djúpt niður í jörðina og fór ég þar ofan með
öxi mína. Kom ég niður í víða höll og undraðist mikillega, er þar var
svo bjart, sem hátt á jörð uppi. Ég gekk um sal einn; voru þar pallar,
er hvíldu á jaspissúlum, en súlurnar voru af gulli gjörvar að ofan og
neðan. Sá ég þá koma móti mér konu, sem var svo vegleg í limaburði og
framgöngu, svo kurteisleg og frábærlega fríð, að ég missti sjónar á öllu
öðru og einblíndi á hana“
61. NÓTT. „Ég tók ómakið af konunni,“ sagði förumunkurinn við
Sobeide, „að koma til mín; ég flýtti mér til hennar og hneigði mig djúpt
fyrir henni, og spurði hún mig: „Hver ert þú? Maður eða andi?“ „Ég
er maður,“ anzaði ég, „og hef ekkert samneyti við anda.“ „Hvernig
ertu þá kominn hingað?“ mælti hún og andvarpaði mæðilega, „ég hef
verið hér í tuttugu og fimm ár og hef allan þann tíma engan mann séð
nema þig.“ Var ég þegar orðinn hugfanginn af hinni frábæru fegurð
hennar, en nú óx mér hugur af kurteisi hennar, ljúfmennsku, viðmótsblíðu
og sætleika máls hennar, svo að ég mælti: „Lafði mín! Leyf mér,
áður en ég leysi úr spurningum þínum að láta í ljósi, hvað ég er feginn,
að hafa fundið þig, svona mér að óvörum, því bæði er mér það til huggunar
í eymdum mínum og getur ef til vill af því atvikazt, að hagur þinn
mætti nokkuð batna.“ Sagði ég henni því næst allt eins og var, hversu kynlega
á því stæði, að ég, sem var kóngsson, kæmi í svo herfilegum flíkum, og
hvernig ég eins og af tilviljun hefði rekizt að dyrunum á hinu glæsilega
fangelsi, sem henni mundi að líkindum þykja hvimleitt. „Kóngsson
minn!“ mælti hún og andvarpaði á ný, „þér skjátlast sízt, þar sem þú
heldur, að þetta skrautlega og ríkmannlega fangelsi sé hvimleiður samastaður.
Vér höfum óbeit á hinum inndælustu stöðum, þegar vér dveljum
á þeim með nauðung. Þú hefur vafalaust heyrt getið um hinn mikla
Epitímarus, konung Svartviðar-eyjanna, er draga nafn af þessum dýrmæta
við, sem þar er nægð af. Konungur þessi er faðir minn og hafði ætlað að
gifta mig kóngssyni einum, sem er frændi minn, en á hinni fyrstu brúðkaupsnótt,
áður en ég var seld í hendur manni mínum, kom andi nokkur
meðan hæst stóð á veizlunni og strauk burt með mig. Féll ég samstundis
í ómegin og varð með öllu meðvitundarlaus, en er ég vitkaðist,
var ég komin í þessa höll. Var ég lengi vel framan af óhuggandi, en tímalengdin
og nauðsynin hafa vanið mig við útlit og sambúð þessa anda. Það
eru tuttugu og fimm ár síðan, — eins og ég sagði — að ég kom hingað;
get ég fengið hér allt, sem ég óska og mér er þörf á; mundi hinni skartsömustu
kóngsdóttur þykja sér einskis vant, ef hún hefði mín kjör. Andinn
er hér aldrei nætur sakir nema einu sinni á tíu daga fresti og biður
virða sér til vorkunnar, að hann komi ekki oftar, því hann eigi aðra konu,
er verða mundi afbrýðisöm, ef hún kæmist að ótrúleika hans. En þurfi
ég andans við, hvort heldur á nótt eða degi, þarf ég ekki annað en að
snerta verndargrip einn, sem liggur við dyrnar í herbergi mínu og kemur
þá andinn undir eins. Nú eru fjórir dagar síðan hann var hér; vænti ég
hans því að sex daga fresti. Þú getur því verið hjá mér í fimm daga, ef
þér leikur hugur á, og skal ég reyna að gera til þín, sem tign þinni og
verðleikum sæmir.“ Mundi mér hafa þótt það frábært lán, að hljóta slíka
náð fyrir sára bæn, svo nærri má geta, að ég drap ekki hendi við því,
þegar mér bauðst það óbeðið. Leiddi kóngsdóttir mig síðan að bogadyrum,
og kom ég inn um þær í hið skrautlegasta baðhús, sem hugsazt
gat. En er ég ætlaði þaðan burt, fann ég í stað ræfla þeirra, er ég hafði
farið úr, hin prýðilegustu klæði og fór ég í þau, bæði vegna þess, hvað
þau voru falleg, en þó einkum til þess, að kóngsdóttur skyldi lítast betur
á mig. Því næst settumst við á legubekk með dýrðlegri ábreiðu yfir
og indverskum svæflum. Nokkru síðar bar hún dýrustu krásir á borð og
mælti fram vísur þessar:
/#
Mundi ég breitt hafa
blíðast hjarta,
hefða ég vænt þín, vinur!
og sjáaldur svartra
sjóna minna,
fyrir fætur þína.
Og á mold mjúkar
mínar kinnar
hefði ég lagðar látið,
að þú fótum
farið hefðir
augnalok mín yfir.
#/
Síðan sátum við saman til borðs; var okkur vel skemmt það sem eftir
var dagsins, og um nóttina samrekkti ég henni. Nú rann á mig hinn
sætasti óminnishöfgi og vaknaði ég við það, að hún kitlaði mig mjúklega
undir iljunum.[* Þannig eru ambáttir í Austurlöndum vanar að vekja herra sína.] Leitaðist hún á allar lundir við að vera mér sem
ljúfust og huglátlegust og setti hún fram handa mér eina flösku af ágætu
gömlu víni og drakk mér til með blíðu. En hinn ágæti drykkur sté mér
til höfuðsins og sagði ég hýrgaður af víninu: „Fagra mær, þú hefur helzt
til lengi verið hér kviksett; far nú með mér og gleð þig við hina sönnu
dagsbirtu, er þú hefur svo langan tíma þráð. Seg þú skilið við villuljós
það, er lýsir á þessum stað.“ Svaraði hún mér þá brosandi: „Kóngsson
minn! Látum það svo vera; ég skal ekki þreyja hinn dýrðlegasta dag á
jörð uppi, ef þú ert hjá mér í níu daga af hinum tíu, og eftirlætur andanum
hinn tíunda.“ „Kóngsdóttir!“ tók ég aftur til orða, „ég skil, að þú
segir þetta af hræðslu fyrir andanum, en ég hræðist hann ekki meira
en svo, að ég á augabragði skal mölva í sundur verndargripinn hans með
töfraletrinu. Hann er velkominn ef hann vill, ég bíð hans, og skal drepa
hann, því ég er fæddur í heiminn til að drepa anda. Ég sver þér það: alla
anda í veröldinni skal ég drepa og þenna fyrst.“ Kóngsdóttirin, sem vissi,
hvað eftir kunni að fara, beiddi mig í guðs bænum, að snerta ekki á
verndargripnum, „það væri hinn vísasti vegur til að steypa báðum okkur
í glötun; ég veit betur til hvers andarnir eru vísir.“ En vínið hafði svifið
svo á mig, að ég gaf hinum skynsamlegu fortölum kóngsdóttur engan
gaum og mölvaði verndargripinn sundur með fætinum.
62. NÓTT. Í sama vetfangi, sem verndargripurinn brotnaði, skalf
höllin og titraði, og kallaði kóngsdóttir til mín dauðhrædd: „Þarna kemur
andinn, sagði ég þér ekki þetta? Þú hefur steypt mér í glötun, en forða
þú þér og hirð ekki um mig; flýðu sama veg og þú komst.“ Rann nú
af mér á augabragði og sá ég um seinan heimsku mína. Ég hlýddi umhugsunarlaust
ráði því, er kóngsdóttirin gaf mér, og svo var ég hræddur,
að ég gleymdi öxi minni og skóm. Þegar ég hafði gengið upp örfáar
tröppur í steinriðinu, litaðist ég um og sá þá, hvar gólfið laukst upp og
kom þar upp andi, ógurlegur ásýndum. Sagði hann í reiði við kóngsdóttur:
„Því ónáðar þú mig með slíku harki? Hvert slys hefur viljað þér
til?“ „Æ, ekkert slys,“ anzaði hún, „nema mér varð flökurt og drakk
ég nokkra sopa af flöskunni þeirri arna, og þá varð mér fótaskortur og
datt ég ofan á verndargripinn, svo hann brotnaði.“ Þá brást andinn óður
við og svaraði: „Þú lýgur, óhræsið þitt!“ og skimaði nú í krók og kring
þangað til hann kom auga á skóna og öxina. „Hundsflugan þín!“ hrópaði
hann, „hvaðan eru þessir skór og öxin komin hingað?“ „Ég hef ekki séð
það fyrr en núna,“ segir kóngsdóttir, „það er vísast, þú hafir komið með
það í ógáti. Þú komst með svo miklum asa, að það hefði vel getað slæðzt
með þér.“ Andinn anzaði þessum útúrdúrum ekki með öðru en fáryrðum
og slögum og skipaði kóngsdóttur að gangast við sannleikanum. Hafði
ég ekki skap til að heyra grátekka og harmakvein hennar, er hann misþyrmdi
henni; fleygði ég því búnaði þeim, er hún hafði fengið mér, og
tók tötra mína, sem ég hafði lagt niður á tröppurnar, þegar ég gekk frá
baðinu; flýði ég nú upp riðið og lauk eftir mér fellihurðinni og jós mold
yfir; iðraðist ég þá beisklega eftir það, sem ég hafði gert. Hugsaði ég með
mér: „Raunar hefur hún verið í prísund í tuttugu og fimm ár, en að
fráskildu frelsinu var henni einskis á vant; ég hef fyrirgert láni hennar
með gapaskap mínum og ofurselt hana í grimmdarklær þessa miskunnarlausa
anda.“ Þegar ég nú hugsaði til þess, hvað kóngsdóttir var fríð og
hvað hún varð að þola mín vegna, þegar ég hugsaði til föður míns og ríkis
míns, og íhugaði, að ég var orðinn auðvirðilegur viðhöggvari, þá datt mér
vísa þessi í hug:
/#
Einn ef dagur yndi fól
ýmis konar skugga,
annar fagur sýnir sól,
sú skal vonin hugga.
#/
Batt ég nú viðarbyrði mína svo sorgbitinn, að ég vissi naumast, hvað
ég gerði, og sneri heim til borgarinnar. Varð skraddarinn næsta glaður, er
hann sá mig aftur kominn. Hann hafði beðið mín með mestu óþolinmæði
og verið sem á glóðum. „Ég varð fjarska áhyggjufullur“, mælti
hann, „þegar þú hvarfst, af því þú hafðir sagt mér ætterni þitt. Vissi
ég ekki, hvað ég ætti að halda, og var hræddur um að einhver hefði þekkt
þig. Guði sé lof að þú ert heill heim kominn!“ Þakkaði ég honum fyrir
hans ástríka hugarþel mér til handa, en sagði honum alls ekki frá ævintýri
mínu, eða hvernig ég hefði misst öxi mína og skó. Gekk ég síðan
til herbergis míns og nagaði mig sáran í handarbökin fyrir heimsku mína.
„Mér gafst kostur á að lifa í fullsælu með kóngsdótturinni,“ hugsaði ég
með sjálfum mér, „hefði ég aðeins getað stillt mig um að brjóta sundur
verndargripinn.“ Meðan ég sat þarna þungt hugsandi og harmandi, kom
skraddarinn inn til mín og mælti: „Það er kominn til mín ókunnugur karl
með öxina þína og skóna; segist hann hafa fundið hvorttveggja á leið sinni.
Hinir viðhöggvararnir hafa sagt honum, að þú ættir hér heima, og vill
hann nú sjálfur afhenda þér það. Komdu og talaðu við hann.“ Þegar
ég heyrði þetta, bliknaði ég upp og skalf allur og titraði. Skraddarinn
spurði mig, hvernig á því stæði, en í því klofnaði gólfið í herbergi mínu
og kom upp karlinn með skóna og öxina. Þetta var þá andinn, sem hafði
burtnumið kóngsdótturina frá Svartviðareyjum. Svo sem hann hafði misþyrmt
henni fram úr öllu hófi, gat hann samt ekki kvalið hana til að
gangast við neinu. Tók hann því öxina og skóna og mælti: „Svo sannarlega
sem ég er Dsjarsjaris og kominn af Íblis, höfðingja andanna, skal
ég hafa upp eigandann að öxi þessari og skóm.“ Þetta var erindi hans
og spurði hann því, hvort þetta væri öxi mín og skór.“
63. NÓTT. „Andinn gaf mér ekki málrúm til að svara spurningu
hans,“ sagði annar förumunkurinn Sobeide, „enda hefði ég ekki haft
rænu á að svara honum, svo mikil ógn stóð mér af þessari skelfilegu óvætt.
Hann þreif yfrum mig, dró mig út úr herberginu og sendist með mig upp
í háa loft með slíkri ofsaferð og flýti, að ég fékk heldur skynjað, hversu
hátt hann flaug, en hvað langt hann fór í einum svip. Allt í einu renndi
hann sér niður á jörðina, og er hann stappaði fætinum, laukst hún upp og
[1186.png: Kóngsdóttirin lá nakin á gólfinu]
samstundis vorum við horfnir í töfrahöllina til hinnar fögru kóngsdóttur
frá Svartviðareyjum. En hvílíka sjón átti ég þar í vændum! Það var eins
og sverði væri lagt gegnum hjarta mitt; kóngsdóttir lá nakin á gólfinu í
blóði sínu, nær dauða en lífi, og kinnar hennar flóðu í tárum. „Svikafulli
kvendjöfull!“ grenjaði andinn um leið og hann benti á mig, „er
ekki þetta friðill þinn?“ Kóngsdóttir horfði til mín og anzaði:
„Ég þekki ekki þenna mann, ég hef aldrei séð hann fyrr en nú.“ Furðaði
andinn sig á þessu og mælti: „Hann veldur því, að þú ert komin í þetta
ástand, sem maklegt er, en samt vogar þú að þræta fyrir, að þú þekkir
hann?“ „Úr því ég þekki hann ekki,“ anzaði kóngsdóttir, „því skyldi
ég þá segja ósannindi, og ráða honum þannig bana?“ „Gott og vel,“ svaraði
andinn og hélt brugðnu sverði framan í kóngsdóttur, „hafirðu aldrei
séð hann, höggðu þá af honum höfuðið með sverðinu.“ ,Hvernig ætti ég
að geta það, sem þú krefst af mér?“ mælti kóngsdóttirin kveinandi, „ég
er svo máttfarin, að ég get varla hreyft handleggi mína og þó ég gæti
það, hvaðan ætti mér að koma áræði til að drepa ókunnugan mann og
saklausan?“ „Þessi undanfærsla kemur upp um þig,“ sagði andinn, síðan
veik hann sér að mér og mælti: „Þekkir þú hana ekki?“ Hefði ég verið
allra manna armastur og vanþakklátastur, hefði ég ekki sýnt kóngsdóttur
slíka tryggð sem hún mér, þar sem mér var um ólán hennar að kenna.
Svaraði ég því andanum: „Hvernig ætti ég að þekkja hana, ég sem hef
aldrei séð hana fyrr en nú?“ „Ef svo er“, sagði hann, „taktu þá við sverðinu
og höggðu af henni höfuðið. Með því einu geturðu leyst líf þitt og
sannað orð þín.“ „Ég er til“, svaraði ég, tók við sverðinu og gekk að
kóngsdóttur“....
64. NÓTT. „Þér skuluð eigi ætla, að ég hafi gengið að kóngsdótturinni
frá Svartviðareyjum, til að hlýðnast skipun andans. Ég gerði það
ekki til annars en að láta hana sjá á augnaráði mínu og bendingum, eins
og ég fékk frekast við komið, að eins og hún hefði hug til að leggja lífið
í sölurnar fyrir mig af elsku sinni, svo vílaði ég ekki fyrir mér að láta
mitt fyrir hana af heitri ást. Kóngsdóttir skildi mig; svo mikil harmkvæli,
sem hún þoldi, gat ég þó séð það á hinu þakklætisfulla augnatilliti hennar;
gaf hún mér þannig í skyn, að hún dæi með glöðu geði fyrir mig
og væri sér hugfró, að ég hræddist ekki dauða minn hennar vegna. Þannig
kemst skáld nokkurt að orði:
/#
Augasteina eldar þylja
okkar heita kærleiks mál;
þeir, sem reyna, þetta skilja,
þannig leitar sál að sál.
Allt, sem tala tungan vildi
talað þýðu augun fá;
allt, sem falið öðrum skyldi,
elskan blíða skilur þá.
Sjónir ræða, þó við þegjum,
þeirra magnast loginn skær,
og þó bæði orðlaus þreyjum,
ástin þagnað samt ei fær.
#/
Ég fleygði sverðinu frá mér, hvarf aftur frá kóngsdótturinni og sagði
við andann: „Þá skal ég heita hvers manns níðingur, ef ég geri mig að
morðingja og drep þessa konu, sem ég ekki þekki og sem er svo hörmulega
útleikin og komin að dauða. Gerðu við mig hvað þú villt, andi, því
ég er á þínu valdi, en grimmdarboði þínu get ég ekki hlýtt.“ „Ég sé
að þið standið bæði upp í hárinu á mér,“ mælti andinn, „og storkið afbrýðisemi
minni, en þið skuluð verða þess vísari, hvers vænta er af mér.“
Því næst tók óvætturin sverðið og hjó hendurnar af kóngsdótturinni,
hvora eftir aðra. Var hún orðin máttvana áður og gat eigi átt langt eftir,
því hana mæddi blóðrás, og á þessari hinni síðustu stund mændu augu
hennar til mín. Sá andinn það og mælti: „Þar komu augun upp ótryggð
þinni!“ og hjó af henni höfuðið. Ég stóð sem steini lostinn yfir þessari
hryllilegu sjón og beið þess að nú kæmi að mér að deyja. Undir eins
og ég fékk orði upp komið, brigzlaði ég andanum, að hann léti mig svo
lengi kveljast af dauðaangistinni. „Höggðu!“ sagði ég, „ég er búinn við
banahögginu og bíð þess eins og hinnar mestu miskunnar, er þú getur
sýnt mér.“ Í stað þess að verða við bæn minni, veik andinn sér að mér og
sagði: „Þannig refsa andar konum þeim, er ótryggðar grunur liggur á,
hún hefur leyft þér að vera hér hjá sér, en ég veit ekki með vissu, hvort
hún hefur gert mér enn meiri svívirðingu, því væri svo, stæðir þú ekki
lífs uppi. Þú skalt samt ekki komast hjá refsingu, og kjóstu því um, hvort
ég eigi heldur að breyta þér í hund, asna eða apa.“ Þegar ég heyrði þetta
varð ég vongóður um að geta sloppið alveg og beiddi hann svo mælandi:
„Ó, þú voldugi andi, stilltu reiði þína, og fyrst þú vilt gefa mér líf, þá
gerðu það með drengskap. Ég skal aldrei gleyma mildi þinni, ef þú fyrirgefur
mér, eins og hinn vænsti maður fyrirgaf einum nábúa sínum, er
bar til hans óslökkvandi hatur.“
„Hvernig þá?“ spurði andinn og bauðst ég til að segja söguna, en hann
lét sér það líka. Væri yður það ef til vill, ekki á móti skapi, að ég segði
yður hana nú upp aftur.“
65. NÓTT. Sobeide lét annan förumunkinn skilja á sér, að hún vildi
líka fegin heyra sögu þá, er hann hafði sagt andanum; sagði hann hana
þá á þessa leið:
Sagan af öfundarmanninum og hinum öfundaða
„Í einni mikils háttar borg bjuggu tveir menn og stóðu hús þeirra
hvort hjá öðru; hafði annar þeirra beiska öfund á hinum. Voru svo mikil
brögð að því, að sá, sem fyrir öfundinni varð, réði það af að flytja burt,
því hann þóttist sannfærður um, að nábúi hans hefði ekki orðið hatursmaður
hans af öðru en því, að þeir bjuggu svo nálægt hvor öðrum, því
hann hafði tekið eftir því, að hvað mikinn og margfaldan greiða, sem
hann gerði honum, þá dró það ekkert úr úlfúð hans.
Öfundaði maðurinn seldi nú hús sitt og eigur, sem ekki voru miklar,
og fluttist til höfuðborgar landsins, sem var ekki allfjarri þaðan, og
keypti sér lítinn garð, sem lá eitthvað eina bæjarleið frá borginni. Fékk
hann þannig hentugt íveruhús, fagran laukagarð og síðan forgarð, en í
honum var djúp vatnsþró, sem nú var þornuð og gagnslaus.
Þegar hinn góði maður hafði fengið eign þessa, tók hann upp munkabúning;
lét hann gera margar kompur í húsi sínu og safnaði að sér mörgum
munkum. Fór nú brátt mikill orðstír af honum, og komu menn til
hans úr öllum áttum og af öllum stéttum, sem höfðu öruggt traust á
heilagleik hans og fólu sig honum á hendur til fyrirbæna. Hver, sem
frá honum kom, kvaðst hafa hlotið náð og hjálpráð af guðs miskunn fyrir
hans árnaðarorð. Barst frægð hans einnig til borgar þeirrar, sem
hann áður hafði dvalið í, og heyrði hinn öfundsjúki nábúi hans líka
um þetta getið. Varð honum svo gramt í geði út af þessu, að hann
fór frá heimili sínu og störfum, til þess að reyna að fyrirkoma honum.
Fór hann til hins nýja munklífis, og tók hinn fyrrverandi nábúi hans
við honum með mestu vinahótum. Sagði öfundarmaðurinn honum þá,
að hann væri kominn til þess að segja honum frá mikilsvarðandi máli,
en gæti það ekki nema einslega. „Við skulum ganga fram og aftur í forgarðinum
yðar,“ mælti hann, „svo að enginn geti hlerað eftir því, sem
við tölum, og ef yður svo lízt, þá ættuð þér að segja munkunum að ganga
til herbergja sinna, því nótt er fyrir hendi.“ Forstöðumaður munklífisins
gerði sem hann bað, og þegar öfundarmaðurinn sá, að þeir voru tveir
einir, tók hann að tala við hann um hitt og þetta, og gekk með honum
fram og aftur um garðinn. En er þeir gengu á þróarbarminum, sætti hann
lagi og hratt honum ofan í, og sá enginn maður þetta níðingsverk. Að
því búnu hafði hann sig undir eins í burt og er hann var heim kominn,
þóttist hann hafa farið góða ferð og var viss um, að nú væri sá af dögum
ráðinn, er hann öfundaði svo mjög. En í þessu skjátlaðist honum“...
66. NÓTT. Dínarsade var ekki sein á sér þegar hún vaknaði, að spyrja
systur sína, hvort hinn góði munkur hefði sloppið heill upp úr þrónni.
„Það skalt þú undir eins fá að heyra,“ anzaði drottning, „því nú segi
ég framhald sögu hins annars förumunks.“ Það gerði hún á þessa leið:
„Í hinni gömlu vatnsþró bjuggu álfkonur og andar; tóku þau við
munkinum er hann féll ofan og studdu hann, svo að hann kom ómeiddur
niður. Sá hann nú að þetta var ekki einleikið, að slík bylta varð honum
eigi að bana, en ekkert sá hann og einskis varð hann var, þó hann
þreifaði fyrir sér. En í sama vetfangi heyrði hann rödd, er spurði: „Vitið
þið, hver maður sá er, sem vér létum falla á hendur vorar?“ og er hinar
raddirnar höfðu kveðið nei við, mælti hin fyrsta: „Það skal ég segja ykkur.
Þessi öðlingur flýði borgina, sem hann bjó í, í bezta tilgangi og tók
sér bólfestu hér, því hann vonaði fastlega, að hann fengi þannig útrýmt
hatri eins af nábúum sínum. Hafði hann hér aflað sér svo almennrar
virðingar, að öfundarmaðurinn hafði ekki viðþol, og gerði sér ferð hingað
til að taka hann af lífi. Mundi honum hafa tekizt það, ef vér ekki
hefðum veitt þessu valmenni vort fulltingi. Er álit hans svo mikið, að
á morgun mun einn af konungum nágranna landanna vitja á hans fund,
til þess að láta hann biðja fyrir dóttur sinni.“ Þá spurði ein röddin,
hvers vegna kóngsdóttir væri komin upp á bænir munksins, og svaraði sú
hin fyrsta: „Veiztu ekki, að hún er óð af völdum andans Maimúns Dimdims
sonar, sem hefur ást á henni. Veit ég, hvernig hinn góði munkur
gæti læknað hana fyrirhafnarlítið, og skal ég segja ykkur það. Uppi í
klaustrinu er svartur köttur með hvítan díl á rófunni, ekki stærri en lítill
silfurpeningur. Þarf ekki annað en að slíta úr honum sjö hvít hár,
svíða þau og láta reykinn leggja yfir höfuð kóngsdóttur. Mun hún þá
samstundis verða alheil og laus við Maimún Dimdims son, svo að honum
mun aldrei til hugar koma, að verða henni svo nærgöngull í annað sinn.“
Munkurinn heyrði hvert orð, sem andarnir og álfkonurnar töluðu, en
nú steinþögðu þau það sem eftir var nætur. En er ljómaði af degi og
hann kunni að sjá deili á því, er í kringum hann var, sem var enn hægra
fyrir það, að þróin var víða hrunin og gengin í sundur, fann hann skarð
eitt og klifraðist upp úr því. Voru munkarnir þá farnir að leita hans
og urðu stórglaðir, er þeir sáu hann. Sagði hann þeim í stuttu máli frá
illsku gests þess, er hann hafði svo vel fagnað daginn áður, og gekk hann
því næst til herbergis síns. Leið eigi á löngu áður svarti kötturinn kom,
sem andarnir og álfkonurnar höfðu á minnzt, og flaðraði upp á hann
eins og hann var vanur. En hann tók köttinn, sleit sjö hár úr hvíta dílnum
á rófunni og geymdi þau vandlega.
Skömmu eftir sólarlag kom konungurinn að dyrum munklífisins, því
hann vildi af engu verða, sem hann hélt, að dóttir hans gæti læknazt af.
Skipaði hann lífvörðum sínum að bíða, en fór sjálfur inn með helztu
embættismönnum sínum. Tóku munkarnir á móti honum með djúpri
lotningu og tók konungur forstöðumann munklífisins afsíðis og mælti:
„Kæri vitringur! Þú munt þegar vita, hverra erinda ég er kominn?“ Svaraði
munkurinn kurteislega: „Já, konungur, ef ég get rétt, veldur sjúkleikur
dóttur þinnar, að ég hlýt þessa óverðskulduðu sæmd.“ „Svo er í
sannleika,“ anzaði konungur, „og þætti mér, sem þú gæfir mér líf mitt,
ef dóttir mín mætti verða heil heilsu fyrir árnaðarorð þín.“ „Ef yðar
hátign léti hana koma hingað,“ anzaði munkurinn, „er ég vongóður um,
að hún gæti farið héðan alheil fyrir guðs hjálpráð og miskunnsemi.“
Varð konungur næsta glaður og lét jafnskjótt sækja dóttur sína; kom
hún brátt með fjölmennu föruneyti kvenna og geldinga og hafði svo
þétta blæju, að andlit hennar var ósjáanlegt með öllu. Lét munkurinn
halda reykelsiskeri yfir höfði hennar og óðar en hann hafði sviðið sjö
kattarhárinu á hinum glóandi kolum, rak andinn Maimún Dimdims son
upp ógurlegt öskur og lét kóngsdóttur lausa, en ekkert sást. Hún brá þá
blæjunni frá andliti sínu, til þess að litast um, hvar hún væri og kallaði
upp: „Hvar er ég? Hver hefur flutt mig hingað?“ Þá réði konungurinn,
faðir hennar, sér ekki fyrir óumræðilegum fögnuði; hann faðmaði dóttur
sína að sér og kyssti á henni augun; hann kyssti á hönd munksins og
spurði þá, er með honum voru: „Segið mér, hvað yður lízt, hver laun á
sá skilið, er svo hefur læknað dóttur mína?“ Gullu allir við í einu hljóði
og sögðu, að hann væri þess verður, að eiga dóttur hans, og gaf konungur
honum hana og mælti: „Hið sama bjó mér í skapi og héðan af er hann
tengdasonur minn.“ Skömmu síðar dó vezír konungsins; lét hann þá
munkinn taka við embættinu eftir hann, og er konungur andaðist sjálfur
og lét engan erfingja eftir sig í karllegg, tók herliðið og klerkastéttin
hinn öfundsæla mann til konungs í einu hljóði.
67. NÓTT. Hinn góði munkur var nú setztur í hásæti tengdaföður
síns. Þá var það einn dag, að hann fór um borgina og fylgdi honum öll
hirðsveit hans; sá hann þá öfundarmann sinn í fólksgrúa þeim, er saman
flykktist. Hann benti þá undir eins vezír sínum og sagði við hann í hálfum
hljóðum: „Farðu og leiddu manninn þarna fram fyrir mig, en varastu
að gera hann hræddan.“ Hlýddi vezírinn, og er öfundarmaðurinn
kom, tók konungur til máls: „Vinur minn! Mikil gleði er mér að sjá
þig.“ Því næst sneri hann sér að einum af embættismönnum sínum og
mælti: „Tel þú manni þessum undir eins þúsund gullpeninga úr féhirzlu
minni. Skal hann þar að auki hafa tuttugu hesta klyfjaða hinum
dýrustu vörum úr forðabúrum mínum, og skulu heiðursverðir fara með
honum til húsa hans.“ Að því mæltu kvaddi konungur öfundarmanninn
og fór leiðar sinnar.
„Þegar ég hafði sagt andanum sögu þessa,“ mælti enn fremur hinn
annar förumunkur, „heimfærði ég hana þannig upp á hann: „Andi! Af
þessu sér þú, að hinn góðviljaði konungur erfði það ekki við öfundarmann
sinn, að hann reyndi að fyrirkoma honum, heldur gaf honum gjafir
þar á ofan og lét hann fara heim til sín við mikla sæmd.“ Í stuttu máli,
ég tók á allri málsnilld minni til að særa hann til þess, að breyta eftir
svo fagurri fyrirmynd og vitnaði ég einnig til vísna þessara:
/#
Tak þú mjúklega
á mínum sökum,
sem drenglyndum
drottnum sæmir;
lát mér, lávarður
líknar auðið —
hafi ég stórt brotið —
stórmannlega.
Hver, sem vorkunnar
vænta þorir
sér máttkari manna,
sá skal gumi
af góðum hug
sér veslari vægja.
#/
En andinn komst ekki við, heldur sagði hann: „Engin óþarfa orð!
Ég get ekki gert meira fyrir þig en gefið þér líf. Gleddu þig ekki í voninni,
að þú sleppir hegningarlaust; þú skalt kenna á mætti fjölkynngi
minnar.“ Að því mæltu hvarf hann með mig gegnum hallarhvelfingu,
er laukst upp undir jörðinni, svo hátt í loft upp, að mér þótti jörðin
sem lítið ský. Í sama bili steyptist hann ofan eins og elding og þusti niður
á háan fjallshnúk. Þar tók hann upp handfylli sína af mold og tautaði
yfir einhver orð, sem ég ekki skildi, stráði síðan yfir mig og mælti: „Legg
þú niður mannsmynd þína og bregztu í apa líki!“ Því næst hvarf hann
og var ég nú orðinn að apa, yfirkominn af harmi, einmana í ókunnu
landi, og vissi eigi hversu fjarkominn ég var ríki föður míns. Grét ég
yfir hinum hvimleiðu hambrigðum, er ég hafði fyrir orðið, en ásetti mér
samt að bera grimmd forlaganna með þolinmæði, því að ég vissi, að
enginn sætir henni eilíflega. Ég klifraðist nú ofan af fjallinu og kom
niður á sléttlendi, og er ég hafði gengið heilan mánuð, kom ég að sjávarströnd.
Meðan ég staðnæmdist þar og litaðist um, sá ég skip á uppsigling
í hagstæðum vindi. Vildi ég ekki sitja af mér svo gott tækifæri, braut
því grein af eik nokkurri, dró hana á eftir mér út í sjó, settist síðan upp
á hana klofvega og reri með tveimur hríslum, sinni í hvorri hendi. En
er ég kom að skipinu, þótti skipverjum skringilegt að sjá mig og horfðu
á mig með undrun. Greip ég nú í kaðal og klifraði upp á þilfar. Flykktust
ferðamenn og sjómenn í kringum mig og var ég nú í mesta háska og
vandræðum, því ég gat ekki talað. Kaupmenn voru hjátrúarfullir og
hræddir og héldu að ólán stæði af mér, ef ég væri liðinn innanborðs,
og einn þeirra sagði: „Fleygið þessari illsvitandi ókind útbyrðis.“ Sumir
sögðu: „Ég rota það með kylfu, ég rek það í gegn með spjóti — ég hegg
það sundur með sverði.“ Mundi hótunum þessum hafa orðið framgengt,
hafði ég ekki flúið á náðir skipstjórnarmanns; varpaði ég mér fyrir fætur
honum og tók um fald klæða hans með bænarsvip. Hrærðist hann svo til
meðaumkvunar af látbragði mínu og tárum þeim, er ég úthellti, að hann
tók mig undir vernd sína og sagði hátt, að hver, sem gerði mér mein,
ætti eftirmál við sig. Hann kjassaði mig og í orða stað lét ég þakklátsemi
mína í ljósi með bendingum. Fór hann ávallt síðan vel með mig, enda
gerði ég allt, sem hann skipaði mér, eins og þjónn, því ég skildi allt, er
hann sagði.
Þegar vér höfðum farið leiðar vorrar fimmtíu daga í hagstæðum byr,
sigldum vér farsællega inn á höfn fagurrar og fjölmennrar verzlunarborgar;
kvað því meira að henni, sem hún var höfuðborg mikils ríkis. Vörpuðum
vér akkeri og að lítilli stundu liðinni flykktust bátar kringum
skip vort; voru þar komnir menn, er fögnuðu vinum sínum, er heim
komu á skipinu, eða spurðu eftir kunningjum sínum þar sem skipið hafði
að borið, en mörgum gekk ekki annað til en forvitni, að sjá svo langt að
komið skip. Komu og með þeim nokkrir Mamelúkar og kváðust vilja tala
við hina aðkomnu kaupmenn í nafni soldáns, er sat þar í borginni. Samfögnuðu
þeir þeim, að hafa farið svo góða ferð og tók einn af þeim til
orða: „Soldán, herra vor, lætur boða fögnuð sinn yfir tilkomu yðvarri,
og beiðist þess, að hver og einn riti nokkrar línur á pappírslengju þessa,
eins og sýnishorn rithandar sinnar. En svo þér vitið, í hverju skyni
hann beiðist þessa, þá skal ég skýra yður frá því. Hans hátign hafði stórvezír
þann, er leikinn var í öllum stjórnarstörfum og ritaði óumræðilega
fagra hönd. Andaðist vezír þessi fyrir fáum dögum og liggur því sárilla á
soldáni. Hafði hann aldrei séð skrift hans svo, að hann eigi dáðist að,
og hefur því unnið þess dýran eið, að skipa aldrei hið auða sæti öðrum
en þeim, er jafnfagra hönd skrifi. Hefur til þessa enginn fundizt í ríki
hans, er verður sé að taka við tign hins framliðna vezírs.“
Síðan skrifuðu kaupmennirnir, hver eftir annan, þeir, er þóttust skrifa
svo vel, að þeir væru vaxnir hina háa embætti. Þegar þeir voru búnir,
gekk ég til og tók pappírslengjuna af þeim, er seinast skrifaði. Varð nú
mikill ys og háreysti, því allir, sem nærstaddir voru, og einkum kaupmennirnir,
vissu ekki annað en að ég mundi rífa lengjuna í sundur og
kasta henni í sjóinn. En þeir stilltu sig, þegar þeir sáu, að ég fór vel með
hana og gerði þeim skiljanlegt með bendingum, að ég ætlaði líka að skrifa
nokkuð. Snerist nú kvíði þeirra í undrun. En með því þeir höfðu aldrei
heyrt getið um apa, er skrifandi væri, og engin von var til, að þeir héldu,
að ég væri betur að mér en aðrir apar, vildu þeir taka af mér lengjuna.
Kom þá skipstjórnarmaður mér til hjálpar og mælti. „Lofið þið honum
það, látið hann skrifa. Óhreinki hann pappírinn, þá lofa ég ykkur, að
hann skal hitta sjálfan sig fyrir, en skrifi hann vel, sem ég vona — því
aldrei á ævi minni hef ég séð skynugri né fimari apa — mun ég taka mér
hann í sonar stað. Ég átti einu sinni son og vantaði á, að hann hefði gáfurnar
apans þess arna.“ Nú meinaði mér enginn að sýna list mína, tók
ég því pennann og lagði hann eigi frá mér fyrr en ég hafði skrifað sýnishorn
af sex arabiskum leturtegundum; voru í hverju sýnishorni tvær eða
fjórar línur, sem ég ritaði upp úr mér; var sumt hól um soldán, svo sem
þetta:
„Orðstírinn hefur ritað lofsverk göfgra manna, en þín lofsverk getur
enginn maður fært í letur. Ó, að guð svipti mannkynið aldrei slíkum
föður, því að þú ert uppspretta alls ágætis. Skrifarinn deyr, en það, sem
hönd hans hefur ritað, helzt við lýði; skrifaðu því aldrei annað en það,
sem þú getur staðið við á dómsdegi.“
Rithönd mín bar langt af skrift kaupmannanna og þori ég að ábyrgjast,
að aldrei hefur jafnfögur hönd sézt þar á landi. Þegar ég var búinn
að skrifa, fékk ég Mamelúkunum pappírslengjuna og fóru þeir aftur með
hana til soldáns, herra síns.
68. NÓTT. Soldáni þótti á enga skrift horfandi, nema mína; líkaði
honum hún svo vel, að hann sagði við menn sína: „Takið hinn fríðasta
og fagurbitlaðasta gæðing úr hesthúsi mínu og einhvern hinn skrautlegasta
klæðnað handa þeim, er skrifað hefur þessi sex sýnishorn, og látið
hann koma á minn fund.“ Við þessi orð soldáns ráku hirðmennirnir upp
skellihlátur, en hann brást reiður við og var að honum komið að refsa
þeim. Þá sögðu þeir: „Herra! Vér biðjum yðar hátign forláts, en þessi
skrift er ekki eftir mann, hún er eftir apa.“ „Hvað er þetta?“ kallaði
soldán upp, „hefur ekki maður skrifað þessa gullfallegu stafi.“ „Nei,
yðar hátign!“ svöruðu Mamelúkarnir, „við getum svarið, að þeir eru eftir
apa; hann skrifaði þá að okkur ásjáandi.“
Soldáni þótti tilfelli þetta merkilegra en svo, að honum væri forvitnislaust
að sjá mig. Sagði hann því við hirðmenn sína: „Gerið sem ég hef
skipað, og komið til mín með þenna sjaldgæfa apa.“ Fóru þeir þá aftur
út á skip vort, sögðu skipstjórnarmanni, hvað fyrir þá hefði verið lagt
og svaraði hann: „Soldán á yfir mér að segja.“ Færðu þeir mig þá í skrautlegan
klæðnað, fluttu mig til lands, létu mig á bak hesti soldáns og fóru
með mig til hallarinnar. Beið soldán mín þar og stóð í kringum hann
fjöldi hirðmanna, er saman hafði verið stefnt mér til sæmdar. Þegar vér
nú fórum um höfnina, torgin og strætin, úði og grúði hvívetna af fólki,
körlum og konum; sást varla í glugga eða húsþök fyrir mannfjölda, því
allt, sem vettlingi gat valdið, hljóp til handa og fóta úr öllum áttum borgarinnar,
til þess að sjá mig. Hafði fregn sú flogið um allt eins og elding,
að soldán hafði gert apa að stórvezír. En er borgarlýðurinn hafði haft
þetta sjaldfengna augnagaman af mér, sem heyra mátti af sífelldu ópi,
kom ég til hallar soldáns. Sat konungur þessi í hásæti og höfðingjar ríkisins
umhverfis hann; hneigði ég mig þrisvar sinnum djúpt fyrir honum,
og fleygði mér síðan fram fyrir fætur honum og kyssti gólfið. Síðan settist
ég fyrir framan hann eins og öpum er títt. Gláptu allir, sem viðstaddir
voru, á mig, og gátu sízt skilið, að ég vissi svo vel, hverja lotning bæri
að sýna soldáni. En enginn var eins hlessa á þessu og soldán sjálfur. Vantaði
ekkert á, að allt færi fram sem skyldi í áheyrnarsalnum annað en það,
að ég gæti talað, en það hefur engum apa látið, og var mér ekki tungan
tiltækari fyrir það, að ég áður hafði verið maður. Loksins bauð soldán
hirðmönnum sínum, að ganga út, og varð enginn eftir nema ég og höfuðsmaður
geldinganna, lítill og unglegur þræll. Fór soldán síðan með
oss til herbergis síns og skipaði að bera á borð. Þegar hann var setztur
til borðs, benti hann mér, að ég skyldi koma nær og borða með honum.
Kyssti ég þá gólfið frammi fyrir fótum hans til merkis um hlýðni mína,
færði mig síðan nær, settist til borðs og át með tærilæti og hæversku. En
áður borið væri af borði, hafði ég komið auga á skriffæri og lét ég skilja
á mér með bendingum, að ég vildi að mér væru færð þau. En er það
var gert, ritaði ég á stórt persneskt epli vísu eina, er ég sjálfur hafði ort.
Síðan rétti ég soldáni eplið og féll hann í stafi, er hann las áskriftina.
Þegar borð voru upptekin, var honum færður drykkur, sem var hans
aukageta; lét hann og rétta mér eitt staup af honum. Drakk ég það út og
ritaði því næst vísu þessa:
/#
Vildu mál mér
af munni toga,
og mér urpu
í eld heitan;
þrautir ég
þeigi mælti:
því ber mig nú
þjóð á höndum,
því minnist ég
við meyja varir.
#/
Þvínæst reis ég upp og settist á utanverðan legubekkinn, en soldán furðaði
sig á ný, er hann las það, sem ég hafði skrifað og mælti: „Getur apa
verið svo liðugt um orðfæri, getur hann skrifað slíka afbragðs hönd?
Það er undur allra undra.“ Þá færðu menn soldáni taflborð og spurði
hann mig með bendingum, hvort ég kynni skáktafl og vildi tefla við
hann. Kyssti ég á gólfið og lagði annan framhreifann upp á kollinn til
merkis um að ég væri allfús til slíkrar sæmdar. Fyrsta taflinu tapaði ég,
en vann hið annað og þriðja, en þegar ég sá, að honum líkaði miður,
ritaði ég á skákborðið:
[1197.png]
„Tvö herlið börðust liðlangan dag af ákafa, en undir nóttu gerðist
friður og sváfu hvorir tveggja vært á vígvellinum.“
Soldán las þetta, undraðist og mælti: „Væri maður fær um slíkt,
mundi hann taka hinum mestu mönnum fram.“ Nú átti soldán dóttur
eina, er kölluð var „Fríða“. Langaði hann til, að hún sæi mig leika nokkrar
afbragðs listir mínar og skipaði því höfuðsmanni geldinganna, sem viðstaddur
var: „Far þú til dóttur minnar og seg henni í mínu nafni, að
hún skuli koma hingað; þykir mér vænt um, ef hún hefur aðra eins
skemmtun og ég af þessum sjaldgæfa apa.“ Fór þá höfuðsmaður geldinganna
og kom skjótt aftur með kóngsdóttur; gekk hún inn og hafði
enga blæju fyrir andliti. En óðar en hún var inn komin huldi hún sig
blæjunni og mælti við soldán, föður sinn: „Það undrast ég, að yðar hátign
hefur gert boð eftir mér, þar sem ókunnugur maður er hér staddur.“
En soldán varð hissa og anzaði: „Hvað er þetta, barnið gott! Ég sé engan
nema litla þrælinn, höfuðsmann geldinganna og þig; er oss öllum heimilt
að sjá andlit þitt. Og þó hylurðu þig blæju og veitir mér átölur fyrir
að ég sendi eftir þér.“ „Faðir minn!“ anzaði kóngsdóttir, „þú munt játa,
að ég hef rétt fyrir mér, því þá api þessi sé dýr að öllu sköpulagi, er hann
í raun réttri konungborinn yngissveinn og sonur voldugs konungs. Honum
hefur verið breytt í apa með töfrum. Það hefur gert andinn Dsjarsjaris
Íblisson og hafði hann áður drepið dóttur Epítímarusar, konungs
í Svartviðareyjum með ógurlegri grimmd.“ Undraðist soldán mikillega,
er dóttir hans sagði þetta; veik hann sér að mér og sagði, því nú talaði
hann ekki lengur með bendingum: „Er þetta satt, sem hún segir um þig?“
Jánkaði ég með því að banda höfðinu, og tárfelldi; spurði soldán dóttur
sína, hvernig hún vissi, að mér hefði verið breytt í apa. „Það man víst
yðar hátign,“ anzaði hún, „að gömul kona þjónaði mér, þegar ég var
komin af barnsaldri. Hún bar gott skynbragð á töfra og kenndi mér
töfralist. Kann ég hundrað og sjötíu töfrareglur utanbókar og með hinni
lítilfjörlegustu get ég flutt borg þessa mitt út í meginhafið eða handan
fyrir Kákasusfjöll. Fyrir þessa kunnáttu get ég á augabragði þekkt alla
töfraða menn; veit ég hverjir þeir eru og hver hefur töfrað þá. Því skal
þér ekki kynlegt þykja, þó ég þekki kóngsson þenna, sem er í álögum, svo
að honum er meinað að birtast í sinni náttúrlegu mynd.“ „Á ég að trúa
því, dóttir mín,“ tók soldán til máls, „að þú kunnir svo fágæta hluti og
létir mig ekki vita af því.“ „Faðir minn!“ anzaði kóngsdóttir, „þetta eru
undarlegir hlutir og er gott að vera fróður um slíkt; en ekki vildi ég
segja mér það til ágætis.“ „Ef svo er,“ mælti soldán, „muntu geta leyst
kóngssoninn úr álögum.“ „Svo er víst, yðar hátign!“ anzaði kóngsdóttir,
„ég get gefið honum aftur sína fyrri mynd.“ „Þá særi ég þig fyrir nafn
drottins, að gera það,“ mælti soldán. „Þú getur ekki veitt mér meira
gleðiefni, því hann skal verða stórvezír minn og þú skalt verða konan
hans.“ Kóngsdóttir kvaðst vera boðin og búin að hlýða, hvað sem soldán
skipaði.“
69. NÓTT. „Fríða gekk burt,“ sagði hinn annar förumunkur, „og
sótti hníf til herbergis síns; voru grafin ebresk orð á blaðið; því næst fór
hún með soldán, höfuðsmann geldinganna, litla þrælinn og mig inn í
leynigarð einn í höllinni. Lét hún okkur bíða undir loftsvölunum, sem
voru þar allt umhverfis, en sjálf gekk hún út í miðjan garðinn, dró þar
víðan hring og ritaði innan í hann mörg orð með arabisku og ýmsu fornu
letri og stöfum þeim, er Kleópötru stafir nefnast. En er hún hafði myndað
hringinn þannig, sem hún ætlaði, settist hún í hann miðjan og las særingarþulur
og ljóðmæli úr kóraninum. Þá tók að slá myrkri yfir loft, sem
nótt væri komin, eða heimsslit væru fyrir hendi. Kom yfir okkur dauðans
ótti og bar þó bráðum enn meiri ógn að höndum, því að allt í einu kom
upp andinn, dóttursonur Íblis í skelfilegri mynd. Hendur hans voru eins
og ógurlegir forkar, fætur hans eins og siglutré, og augun sem brennandi
blys, og hryllti oss við að sjá hann. Kallaði kóngsdóttir upp: „Kom þú
aldrei heill!“ og breyttist þá andinn jafnskjótt í líki ógurlega mikils
ljóns. Mælti þá kóngsdóttir: „Ertu svo djarfur, hundgrey, að koma í svo
hræðilegri mynd og reyna að hræða mig, í stað þess að skríða fyrir fætur
mér?“ Þá svaraði ljónið: „Og þú svífist ekki, að bregða sáttmáli því, sem
við höfum samið og staðfest milli okkar með hátíðlegum svardaga, að
við skyldum hvorugt öðru mein gera?“ „Fyrir það einmitt,“ anzaði kóngsdóttir,
„áttu brigzlyrði skilið af mér, þú hinn bölvaði andi!“ Þá öskraði
ljónið og sagði: „Þú skalt gjalda þrauta þeirra, sem ég hef orðið að leggja
á mig til að komast hingað.“ Síðan glennti það upp hið ógurlega gin og
óð að henni til þess að gleypa hana í sig. En kóngsdóttir vissi á hverju
var von, stökk aftur á bak og fékk að eins tíma til að slíta eitt hár úr
höfði sér, mælti hún þá nokkur orð og á augabragði varð úr hárinu biturlegt
sverð og hjó hún með því ljónið sundur í miðju. Hurfu báðir hlutirnir
nema höfuðið, en það breyttist í digran sporðdreka. Þá brást kóngsdóttir
jafnskjótt í höggorms líki og átti snarpar sviptingar við drekann, en
er hann ætlaði að fara halloka, breytti hann sér í arnar líki og flaug burt.
En höggormurinn breyttist í annan örn svartan og enn meiri og elti hinn;
misstum vér þá sjónar á þeim báðum. En nokkru á eftir klofnaði jörðin
fyrir fótum vorum og kom upp svartflekkóttur köttur með úfið hár og
emjaði ofboðslega. Elti hann svartur úlfur og kvaldi hann án afláts;
breytti þá kötturinn sér í orm. Át ormurinn sig á augabragði inn í granatepli,
sem lá þar á jörð fallið úr apaldri, er stóð á bakka rennu nokkurrar,
djúprar, en eigi mjög breiðrar. Þrútnaði eplið og varð geysimikið um
sig; síðan stökk það upp á pallþakið, veltist þar fram og aftur og datt
loksins ofan í garðinn og hraut sundur í marga parta.
En á meðan var úlfurinn orðinn að hana, og fleygði hann sér yfir
epliskjarnana og gleypti í sig hvern af öðrum; en svo vildu forlögin, að
einn duldist honum yzt á rennubakkanum. En er hann sá ekki fleiri, galaði
hann, barði vængjunum og kom upp til okkar, var auðséð á látum
hans, að hann spurði einhvers, en vér skildum hann ekki. Þá gól hann
svo ógurlega, að vér héldum að höllin mundi hrynja niður; sneri hann
sér síðan við og kom auga á hinn síðasta kjarna eplisins. Flaug hann þangað
í sama vetfangi, en í því hann ætlaði að gleypa hann með nefinu,
hrökk kjarninn niður í vatnsrennuna og varð að litlum fiski....
70. NÓTT. Þegar skorað hafði verið á drottningu að segja framhald
sögunnar, tók hún þannig til máls:
„Herra!“ Hinn annar förumunkur sagði söguna þannig áfram: „Haninn
steyptist ofan í rennuna og snerist í geddu líki og elti hinn litla fisk,
sem skapaðist úr hinum síðasta epliskjarna. Voru báðir fiskarnir stundarkorn
niðri og vissum vér ekki, hvað orðið var af þeim. Loksins heyrðum
vér hræðilegt öskur, svo að oss varð felmt, og samstundis komu andinn
og kóngsdóttirin í augsýn, brennandi í ljósum loga. Hvæstu þau eldblástrum,
hvort á annað og flugust loksins á, varð þá eldgangurinn enn
meiri og veltist upp kafþykk reykjarsvæla með neistaflugi. Urðum vér
hræddir um, að höllin öll mundi loga ofan og lá oss við, að steypa oss í
rennuna, svo vér eigi brynnum upp. En þá bar enn meira hræðsluefni að
höndum. Andinn sleit sig af kóngsdóttur, flutti sig upp á pallana, þar sem
vér stóðum og fnæsti yfir oss eldstrokum. Hefðum vér týnzt þar, ef kóngsdóttir
hefði ekki óðar komið til vor og neytt hann til að sleppa oss og
eigast við sig. En eigi fékk hún við því gert, að neistar ruku á okkur af
eldi þeim, er stóð bæði af henni og andanum. Þeir neistar, er af henni
flugu, voru ósaknæmir, en hinir, sem komu frá andanum, sviðu skegg
soldáns og andlit hans og drápu höfuðsmann geldinganna. Kom einn
neisti í hægra auga mitt og hef ég síðan verið einsýnn. Urðum við soldán
þá afhuga allri lífsvon; en í því heyrðist hrópað: „Guð er hinn hæsti!
Hann hefur hjálpað oss, sigrað og afmáð þann, er afneitaði Mahómet,
höfði alls mannkyns.“ Var það kóngsdóttir, er kallaði svo, og birtist hún
allt í einu í sinni náttúrlegu mynd, og hafði hún brennt andann upp, svo
að öskuhrúga ein var eftir. Kom hún til okkar og beiddi um fulla vatnsskál.
Færði henni skálina ungur þræll, sem ekki hafði farizt af eldinum;
mælti hún nokkur orð yfir skálinni, stökkti á mig vatninu og mælti:
„Sért þú fyrir töfra orðinn að apa, þá skiptu líkjum og taktu á þig mannsmynd
þína, er þú áður barst.“ óðar en hún hafði úttalað, var ég aftur
maður, eins og á undan álögunum, nema hvað hægra augað vantaði.
Ætlaði ég þá að bera upp þakklæti mitt fyrir kóngsdóttur, en hún gaf
mér engan tíma til þess, heldur veik sér að föður sínum, svo mælandi:
„Andann hef ég sigrað, faðir, sem yðar hátign getur séð, en sigur þessi
varð mér dýrkeyptur. Ég á fá augnablik eftir ólifað, og ekki verður þér
þeirrar gleði auðið, að gera brúðkaup mitt, sem þú ætlaðir. Hefur eldurinn
læst sig um mig alla í þessum ógurlega bardaga og finn ég hversu
hann eyðir mér. Mundi ekki hafa farið svo, hefði ég komið auga á hinn
síðasta epliskjarna, þegar ég var í líki hanans, og gleypt hann eins og
hina. Andinn hafði flúið í hann eins og hið síðasta hæli, og undir kjarna
þessum voru málalokin komin, og hefði mér ekki þurft að verða hætt né
hamingju vant. En af vangæzlu þessari hlaut ég að neyta eldsins og berjast
með þessu volduga vopni milli himins og jarðar, svo sem þú hefur
séð. Hef ég að vísu sýnt andanum fram á það, svo hræðileg sem íþrótt hans
er og reynsla, að ég var þó honum fjölkunnugri, en dauðann fæ ég eigi
umflúið, er nú kallar að.”
[1201.png: Dóttir mín! Þú sér, hvernig faðir þinn er á sig kominn]
71. NÓTT. „Soldán lét Fríðu, dóttur sína, segja sér, hvernig bardaginn
hafði farið, en er hún hafði lokið sögu sinni, svaraði hann kjökrandi,
því hann var yfirkominn af áköfum harmi: „Dóttir mín! Þú sér, hvernig
faðir þinn er á sig kominn. Ég skil ekki, að ég skuli enn vera á lífi. Höfuðsmaður
geldinganna, siðameistari þinn, er dauður og kóngssonur sá
orðinn eineygður, er þú leystir úr álögum.“ Kom soldán ekki meiru upp
fyrir gráti, ekka og andköfum, og sárkenndum við í brjósti um hann,
dóttir hans og ég, svo að við tárfelldum með honum. En meðan við
börmuðum okkur þar, hvort í kapp við annað, tók kóngsdóttir að æpa:
„Ég brenn,ég brenn!“ Hún fann hversu eldur sá, er eyddi henni, heltók
líkama hennar og æpti hún án afláts: „Ég brenn,“ þangað til dauðinn
sleit hinum óbærilegu harmkvælum. En svo var eldur þessi yfirtaks magnaður,
að hún á svipstundu varð að ösku eins og andinn. Vil ég ekki fara
neinum orðum um það, hvað mér féll nærri að sjá þessa grátlegu sjón.
Ég hefði heldur kosið að vera hundur eða api alla ævi mína en að hún,
sem var lífgjafi minn, léti líf sitt svo hörmulega. En hryggð soldáns
keyrði fram úr öllu hófi; hann hljóðaði upp yfir sig aumkvunarlega,
lamdi í andlit sér, sleit það, sem eftir var af skegginu, og reif klæði sín í
sundur, þangað til hann varð magnþrota af örvæntingu og hné í ómegin,
svo vér hugðum honum ekki lífvænt. Hlupu geldingar hans og þjónar á
hljóðin og gátu nauðuglega komið honum til sjálfs sín. Sagði hann þeim
frá viðureign Fríðu dóttur sinnar og andans, og hryllti þá við, að sjá leifar
þeirra, báðar öskuhrúgurnar.
Undir eins og fregnin um þenna hryllilega atburð varð kunnug í
höllinni og borginni, hörmuðu allir ólán Fríðu kóngsdóttur og tóku einlæga
hlutdeild í harmi þessum. Konur og ambáttir kveinuðu hástöfum
og var sorgarhátíð haldin í sjö daga samfleytt með mestu viðhöfn. Var
ösku kóngsdóttur safnað saman og var hún látin í dýrindis byðnu, en þar
sem viðburður þessi hafði orðið, var reistur dýrðlegur legstaður eftir boði
soldáns og dóttir hans greftruð þar. En aska andans var ofurseld bölvun
hins hæsta, og dreift víðsvegar, til þess að vindar feyktu henni í allar áttir.
Soldáni féllst svo mjög um missi dóttur sinnar, að hann tók sótt og
var rúmfastur í mánuð. En áður en hann varð albata, gerði hann boð
eftir mér og sagði: „Kóngsson! Heyr skipun mína, er ég legg fyrir þig;
líf þitt er í veði, ef þú hlýðir ekki.“ Ég sór og sárt við lagði, að ég skyldi
hlýða samvizkusamlega, og mælti hann þá enn fremur: „Vér áttum óraskaðri
fullsælu að hrósa, þangað til þú komst, því þá snerist oss allt til hamingjuleysis.
Ó, að við hefðum aldrei séð þig og þína hvimleiðu mynd,
er mér hefur orðið til svo mikils tjóns. Dóttir mín er dauð, og vildi ég
heldur hafa látið hundrað menn og hún lifði, þar á ofan er ég stórum
örkumlaður af bruna, og höfuðsmaður geldinganna dauður. Þú einn veldur
öllum þessum slysum, en það stóð ekki í þínu valdi að afstýra þeim,
og far því héðan í friði. En haf þig tafarlaust á burt, því mér er sjálfum
glötunin vís, ef þú dvelur hér lengur; ég er handviss um, að af þér stendur
hin mesta óhamingja. Þetta var erindi mitt við þig; far nú og varast
að stíga fæti á mitt land framar, því ég mun allt til vinna, að þú iðrist
þeirrar farar.“ Ég ætlaði að svara einhverju, en hann þaggaði niður í mér
með fáryrðum, og hlaut ég að fara burt úr höllinni. Svona var ég útskúfaður
og hrakinn, yfirgefinn af veröldinni og vissi ekki, hvað af mér átti
að verða; gekk ég til baðhúss nokkurs áður en ég lagði af stað úr borginni.
Þar lét ég raka skegg mitt og augabrúnir og gerðist förumunkur.
Fór ég því næst af stað og harmaði síður ólán mitt en dauða hinnar fögru
kóngsdóttur, sem hlotizt hafði af mér. Hef ég flakkað um mörg lönd og
farið um margar borgir, en engum látið uppskátt, hver ég væri; ásetti ég
mér loksins, að fara pílagrímsferð til Bagdad, sem er heimkynni friðarins,
í þeirri von, að konungur rétttrúaðra manna mundi mér áheyrn veita
og hrærast til meðaumkvunar, þegar ég segði honum frá fádæmum þeim,
er drifið hafa á mína daga. Eg kom hingað fyrst í kvöld og mætti ég fyrstum
manna förumunkinum, bróður vorum, er sagði sögu sína nú á undan
mér. En hið annað vitið þér, lafði mín, og það einnig, hvernig mér varð
þeirrar sæmdar auðið, að dvelja undir húsþaki yðar.“
Þegar hinn annar förumunkur hafði lokið sögu sinni á þessa leið,
mælti Sobeide við hann: „Látum það gott heita, far þú nú leiðar þinnar,
þangað sem þér lízt; hefur þú mitt leyfi til þess.“ En í stað þess að fara
beiddist hann sömu náðar og hinn fyrsti förumunkur og tyllti sér síðan
niður hjá honum.
72. NÓTT. Undir eins og hinn þriðji förumunkur sá, að hann átti
að taka við, sneri hann sér að Sobeide eins og hinir og hóf sögu sína.
Sagan af hinum þriðja förumunki og kóngssyni
„Lafði mín! Það, sem ég ætla að segja yður af mér, er harla ólíkt sögu
beggja félaga minna. Forlögin og þeirra óraskanlega fyrirskipun hefur
látið slíka hluti drífa á þeirra daga, sem þeir fengu ekki að gert. En það
er af mér að segja, að ég missti auga mitt og lét raka skegg mitt og augabrúnir
af því, að ég skoraði óhamingjuna á hólm. En það atvikaðist þannig:
Ég heiti Agib og er sonur konungs, er Kassib hét; tók ég við ríkisstjórn
að honum látnum og sat í sömu borg og hann. Hún liggur á sjávarströnd,
og er þar einhver hin fegursta og öruggasta höfn; er þar svo mikið hergagnabúr,
að búa má hundrað og fimmtíu herskip, sem ætíð eru til taks,
ef á þarf að halda, og fimmtíu kaupskip og jafnmörg lystiskip. Lágu undir
ríki mitt mörg fögur héruð á meginlandinu og margar stórar eyjar og sást
til þeirra flestallra úr höfuðborginni.
Fyrst fór ég um skattlönd mín og síðan lét ég búa allan flota minn og
sigldi til eyjanna; ætlaði ég með þangaðkomu minni að ávinna mér hylli
þegna minna og festa þá í tryggðum. Nokkru eftir að ég var heim kominn
úr þessari ferð, fór ég þangað aftur, og tók mér að þykja gaman að
sjóferóum, enda varð mér og mikilla framfara auðið í siglingafræði. Ásetti
ég mér að kanna djúpið fyrir utan eyjar mínar. Ég lét búa tíu skip og
sigldi með þau. Urðum vér vel reiðfara í fjörutíu daga, en um aðfaranótt
hins fertugasta og fyrsta dags tókum vér andviðri og gerði að oss hvassviðri
svo mikið, að vér örvæntum oss lífs. Lægði veðrið undir morgun,
tók að heiða himin og kom sólskin og blíðviðri; lentum vér þá við ey
nokkra, og vorum þar tvo daga til að hressa oss eftir sjóvolkið. Því næst
létum vér aftur í haf. En mér hafði snúizt hugur vegna ofviðrisins og skipaði
ég að stýra heimleiðis til ríkja minna, en er til kom, vissi stýrimaður
ekki framar, hvar vér vorum staddir. Vonuðumst vér eftir að ná landsýn að
tíu daga fresti, enda rættist það, því á hinum tíunda degi klifruðust nokkrir
sjómenn upp í stórsigluna og sáust um; kváðu þeir á báðar hendur
oss vera himin og haf, en beint fyrir stafni sögðu þeir, að upp kæmi eins
og svartur veggur.
Þegar stýrimaður heyrði þetta, setti hann náfölan; hann reif með
annarri hendi vefjarhöttinn af höfði sér, en lamdi hinni í andlitið.
„Herra!“ kallaði hann upp, „dauðinn er okkur vís, enginn okkar getur
sloppið úr hættu þeirri, sem vér höfum ratað í. Svo reyndur sem ég er,
fæ ég ekki með nokkru móti afstýrt henni.“ Því næst tók hann að gráta
eins og fokið væri í öll skjól. Sló nú miklum ótta á alla skipverja, er þeir
sáu, hversu hann örvænti; beiddi ég hann að segja mér, því hann væri
svo óttasleginn. Svaraði hann þá; „Konungur minn og herra, ofviðri það,
er vér höfum afstaðið, hefur hrakið oss svo langt afleiðis, að vér munum
berast í námunda við hinn svarta vegg á morgun um hádegisbil, en veggur
þessi heitir öðru nafni Svarthamar eða Segulbjarg. Dregur það að
sér allan flota yðar, vegna nagla þeirra og annars járns, sem í skipunum
er, og ef vér færumst nær á morgun um vissa lengd, þá hrífur segulmagnið
svo sterklega, að allir naglar og járngaddar leysast úr skipunum og
festast við bjargið. Ganga þá skip yðar í sundur og týnast, því segulsteinn
hefur þá náttúru, að hann dregur að sér járn og eykur með því
aðdráttarafl sitt; er bjarg þetta þeim megin, sem veit út að hafi, alþakið
nöglum og göddum úr ógrynni skipa, er þar hafa farizt, og með þeim
hætti helzt við náttúra bjargsins og eflist. Er Segulbjarg sæbratt og stendur
uppi á tindi þess eirhöll og hvílir á samkyns súlum. En á höllinni uppi
er eirhestur og situr á riddari; hefur hann blýskjöld fyrir brjósti og eru
ristar á hann margskonar rúnar. Það er trú manna, að myndastytta þessi
valdi því, hvað mörg skip og menn farast á þessum slóðum, og muni hún
ætíð verða þeim til tjóns, sem svo eru slysnir að komast í nánd við hana,
allt þangað til henni verður varpað um koll.“ Að því mæltu tók stýrimaður
aftur að gráta og það gerðu allir skipverjar að hans dæmi. Ég
taldi mér og dauðann vísan; hugsaði nú hver maður um að bjarga sér, og
hafði allan þann viðbúnað, sem orðið gat. Arfleiddu þar hverjir aðra,
því ekki þótti alls örvænt, að einhverjum yrði lífs auðið og ráðstöfuðu
menn fjármunum sínum þeim í hag, sem af kæmust.
Morguninn eftir sáum vér glöggt fram undan oss svarta bjargið, og
vegna þess, sem vér nú höfðum heyrt af því sagt, þótti oss það enn voðalegra
að sjá en það var. Vorum vér um hádegi komnir svo nálægt, að
spádómur stýrimanns rættist. Naglar og allt, sem járnkyns var í flota vorum,
flaug upp í bjargið og festist þar af hinu geysimikla aðdráttarafli og
varð ógurlegur glymjandi af járninu. Gliðnuðu skipin í sundur og sukku,
því þar var aðdýpi svo mikið, að vér fengum eigi botnað með grunnsökku.
Drukknuðu þar allir félagar mínir, en með mér hafði guð miskunnsemi
og lét mig af komast; náði ég taki á skipsflaki einu og bar vindurinn það
rakleiðis að bjarginu. Varð ég fyrir engum meiðslum, því svo vildi heppilega
til, að mig bar þar að landi, sem stallar lágu upp að tindi bjargsins.
73. NÓTT. Þegar ég sá stallana, lofaði ég drottinn og ákallaði hans
heilaga nafn, í því ég sté fæti á land, því hvorki á hægri né vinstri hönd
var nokkur sá staður, að náð yrði fótfestu eða bjargtaki. Svo var riðið
bratt, mjótt og örðugt, að hefði stríður vindur staðið í fang mér mundi
ég hafa hrapað ofan í sjó. Náði ég þó slysalaust hæst upp á bjargs-tindinn,
gekk inn í höllina og fleygði mér til jarðar og lofaði guð fyrir miskunnsemi
þá, er hann hafði sýnt mér.
Um nóttina lét ég fyrir berast í höllinni, og birtist mér í svefni æruverður
öldungur, sem mælti þannig: „Sonur Kassibs! Þegar þú vaknar,
skaltu grafa upp gólfið undir fótum þínum og muntu finna eirboga og
þrjár blýörvar, sem hafa verið smíðaðar undir vissri stöðu himintungla,
til þess að frelsa mannkynið frá ýmsri óhamingju, er yfir því vofir. Skaltu
skjóta hinum þremur örvum á styttuna og mun þá riddarinn steypast
niður í sjó, en hesturinn mun detta niður í sömu sporum. Hestinn skaltu
grafa niður á sama stað, sem þú finnur örvarnar og bogann. Mun þá
hafið bólgna upp og hækka allt að grundvelli hallar þeirrar, er á tindinum
stendur. Þar muntu sjá mann lenda bát sínum og rær hann tveim
árum og er hvortveggja árin úr eiri; er þetta annar en sá, sem þú hefur
steypt ofan. Skaltu stíga á bát hans, en ekki nefna guðs nafn; skaltu fela
þig handleiðslu manns þessa. Mun hann að tíu dögum liðnum flytja þig
á annað haf og mun þér þaðan farsællegrar heimkomu auðið verða, ef
þú aðeins varast, sem ég fyrr sagði, að nefna guðs nafn á allri ferðinni.“
Þegar ég vaknaði, huggaðist og hughreystist ég af orðum gamalmennisins
og hlýddi ég undir eins ráðum hans. Gróf ég upp bogann og örvarnar og
skaut þeim á riddarann. Féll hann við þriðja skot ofan í sjó, en hesturinn
féll niður rétt hjá mér. Dysjaði ég hann þar sem boginn og örvarnar
höfðu legið; en meðan á því stóð, bólgnaði hafið upp smámsaman. En er
flóðið náði upp að grundvelli hallarinnar á tindinum, sá ég bát koma
til mín langt í burtu, og lofaði ég guð, þegar ég sá að allt gekk eftir því,
sem fyrir mig hafði borið í draumnum. Lenti báturinn loksins og sá
ég í honum eirmanninn eins og honum hafði verið lýst. Fór ég því út í
bátinn, varaðist að nefna guðs nafn og mælti ekki orð. Reri nú eirmaðurinn
áfram leiðar sinnar og það án afláts, unz ég á níunda degi kom
auga á eyjar nokkrar; varð ég þá góðrar vonar um að sleppa úr háskanum.
En í ofurkæti minni gleymdi ég, hvað mér hafði verið bannað og
mælti: „Lofaður sé drottinn, blessaður sé drottinn!“ En óðar en ég hafði
sagt þessi orð, sökk báturinn í sjóinn með eirmanninum, en ég volkaðist
einn eftir í bylgjunum.
Ég var góður sundmaður og synti ég því það sem eftir var dagsins og
stefndi á ströndina, þar sem mér leizt vænlegast til landtöku. En þá kom
nótt yfir með niðamyrkri og vissi ég ekki lengur, hvar ég var; synti ég
því blint áfram. En loksins tók að draga af kröftum mínum; örvænti ég
mér frelsis, mælti fram trúarjátningu mína og lét mér fallast hendur.
Var þá tekið að hvessa og kominn sjógangur mikill; vildi mér það til
láns, að allt í einu reis upp himinhá holgeifla, sem fleygði mér upp á
strönd og tók mig ekki út aftur. Spratt ég þá samstundis upp og rann
undan sem fætur toguðu, því ég var hræddur um, að annað ólagið mundi
koma og skola mér burt með útsoginu. Því næst varð mér það fyrst fyrir,
að ég fór úr vosklæðunum, vatt þau og breiddi til þerris á sandinum,
sem enn var volgur af hita dagsins voru þau alþurr daginn eftir, því að
þá var sólskin. Fór ég þá í þau aftur og tók að grennslast eftir, hvar ég
væri. Hafði ég skamma stund gengið, áður ég sá, að mig hafði borið að
lítilli ey óbyggðri, en harðla fagurri; uxu þar allskonar aldinviðir og
skógartré. En hún lá langt frá meginlandinu og dró það mikið úr gleði
minni yfir fjörlausninni. Gaf ég mig þó með auðsveipni undir guðs vilja
og fól honum allt ráð mitt framvegis á hendur; í sama bili sá ég litla
[1207.png: Reri nú eirmaðurinn áfram leiðar sinnar]
skútu sigla fullum seglum upp undir eyna. Efaði ég ekki, að hún mundi
lenda þar, en af því ég vissi ekki, hvort á henni væru vinir eða óvinir,
hugði ég mér fyrir beztu, að gefa mig ekki fram fyrst um sinn.
Klifraðist ég því upp í tré nokkurt þéttlaufgað og gat ég þaðan óhultur séð til
skipsins. Það lagði inn í litla vík og stigu tíu þrælar á land með rekur og
önnur áhöld. Gengu þeir upp á miðja eyna og grófu þangað til þeir komu
að hlemm einum. Að því búnu fóru þeir aftur til skips, skipuðu upp alls
konar matvæli og húsgögn og bar hver byrði sína af því, þangað er þeir
höfðu grafið. Hurfu þeir þar niður og réði ég af því, að þar mundi vera
jarðhús undir. Eftir það sá ég þá fara aðra ferð ofan til skips og komu
þeir að stundarkorni liðnu aftur með gamalmenni, sem leiddi við hönd
sér fagurskapaðan ungling, á að geta fjórtán eða fimmtán vetra. Gengu
þeir allir niður á sama stað og fyrr var getið; en er þeir komu upp aftur
var unglingurinn ekki í för með þeim. Létu þeir hlemminn falla niður,
jusu mold yfir og gengu aftur ofan til skips. Réði ég af þessu, að unglingurinn
mundi hafa verið skilinn eftir í jarðhúsinu, og þótti mér þetta
kynlegt.
Gamli maðurinn fór aftur út á skipið með þrælunum; sigldi það síðan
til meginlands. En er það var svo langt komið frá eynni, að ég gat
verið óhræddur um, að skipverjar sæju mig ekki, fór ég niður úr fylgsni
mínu í trénu og gekk þangað, sem grafið hafði verið. Mokaði ég upp
moldinni þangað til ég kom að hellu, sem var hér um bil hálft fet á
þykkt; velti ég henni frá og lágu þar steintröppur niður. Gekk ég niður
riðið og er það var á enda, var ég kominn í stórt herbergi; var þar ábreiða
á gólfi og legubekkur með áklæði og skrautlegu hægindi. Sat þar ungmenni
með veifu í hendi og hafði fyrir framan sig ávexti og ker full
af blómum; sá ég þetta allt, því að tvö ljós loguðu þar niðri. Þegar unglingurinn
sá mig, bliknaði hann upp, en ég heilsaði honum og mælti til
þess að hughreysta hann: „Herra! Verið óskelfdur, hver sem þér eruð:
ég, sem er konungur og konungsson, skal yður ekkert mein gera. Mun
gifta yðar valda því, að ég er hingað kominn, til þess að bjarga yður úr
gröf þessari; er það ætlun mín, að hér hafi átt að kviksetja yður, þó ég
viti eigi hvað veldur. En hinu skil ég ekkert í — því ég hef séð allt, sem
gerzt hefur síðan þér komuð í ey þessa — að þér létuð, svo sem mér virtist,
grafa yður mótstöðulaust.“
74. NÓTT. „Þegar unglingurinn heyrði, að mér fórust þannig orð og
hann sannfærðist um, að ég væri maður eins og hann, varð hann allt
spakari og bauð mér vingjarnlega að setjast við hlið sér. En er ég var
setztur, tók hann til máls: „Kóngsson! Ég ætla að segja yður nokkuð, sem
yður mun þykja kynlegt. Faðir minn er gimsteina-meistari og verzlar með
gimsteina og hefur aflað sér mikilla fjármuna með starfsemi sinni og
hagleik. Hefur hann undir sér fjölda þræla og erindreka, er fara sjóferðir
á skipum, sem hann á sjálfur, til þess að halda við skiptavináttu þeirri,
sem hann er í við marga konunga, því hann útvegar þeim og hirðfólki
þeirra allt, sem þeir þurfa með af gimsteinum og gimsteinaskarti. Hafði
hann lengi verið kvæntur og ekkert barn eignazt; þá dreymdi hann, að
honum fæddist sonur, en hann mundi verða skammlífur; hryggðist hann
af því, þegar hann vaknaði. Nokkrum dögum seinna sagði móðir mín
honum, að fjölgunar von væri, og níu mánuðum síðar ól hún mig og var
það öllu skyldfólkinu til mestu gleði. Hafði faðir minn grandgæfilega
athugað himintunglafar á fæðingarstundu minni, og spurði hann stjörnuspámenn
um það, en þeir svöruðu: „Sonur þinn mun ná fimmtánda aldurs
ári, en þá mun hann rata í lífsháska og er lítil von um að honum
verði bjargað. En ef hamingja hans þá varðveitir hann fyrir óláninu,
mun hann ná háum aldri. Um þenna tíma mun Agib, sonur Kassibs
konungs, steypa eirriddaranum á Segulbjargi í sjó fram, en stjörnurnar
spá því, að kóngsson þessi muni bera banaorð af syni þínum fimmtíu
dögum síðar.“ Brá föður mínum við, þegar saman bar spádómi þessum
og draumi sjálfs hans; fékk það honum mikillar sorgar. Hann uppfæddi
mig vel og kostgæfilega, þangað til ég var fimmtán vetra. En í gær frétti
hann, að Agib riddari hafði steypt eirriddaranum í sjóinn fyrir tíu dögum;
olli það honum svo mikils angurs og kvíða, að hann er nú orðinn
sem annar maður; svo hefur það gengið nærri honum. Hafði hann þó
hugsað sér ráð til að varðveita líf mitt, þrátt fyrir áhrif himintunglanna.
Er langt liðið síðan hann lét gera fylgsni þetta, svo að ég mætti leynast
hér hina fimmtíu daga, þangað til hann frétti, að eirriddaranum væri
steypt. En af því hann hafði frétt, að það gerðist fyrir tíu dögum, flutti
hann mig hingað skyndilega og lofaði hann að sækja mig að fjörutíu
dögum liðnum. Er ég fyrir mitt leyti óhræddur og hygg ég að Agib kóngsson
muni ekki leita mig uppi mitt í byggðri ey og undir jörð niðri. Þetta
var það, herra, er ég ætlaði að segja yður frá.“
Meðan sonur gimsteinamannsins sagði sögu sína, hló ég með sjálfum
mér að stjörnuspámönnunum, sem höfðu spáð honum dauða af mínum
völdum. Mér fannst ég vera svo fjarlægur því, að láta spádóm þeirra rætast,
að óðar en hann hafði úttalað, sagði ég við hann frá mér numinn:
„Kæri, treystið gæzku drottins og kvíðið engu. Skoðið það eins og skuld,
sem þér hafið átt að borga, en eruð nú laus við. Hrósa ég happi, að ég
kom hingað eftir skipbrot mitt, til þess að verja yður móti hverjum þeim,
sem situr um líf yðar. Skal ég ekki víkja eitt fet frá yður í þessa fjörutíu
daga, sem fávíslegir útreikningar stjörnuspámanna hafa gert yður hræddan
við. Meðan sá tími stendur yfir, er ég boðinn og búinn að vinna yður
allt það gagn, sem mér er unnt. Síðan vona ég að þér og faðir yðar leyfið
mér að nota tækifærið og fara til meginlands á skipi yðru. En þegar ég
er kominn heim í ríki mitt, mun ég ekki gleyma, hvað ég á yður að þakka,
og skal ég sýna yður þakklátssemi mína svo sem skylt er.“ Með slíkum
hætti hafði ég af fyrir syni gimsteinamannsins og varð ég trúnaðarmaður
hans, en ekki vildi ég hræða hann með því að segja honum, að ég væri
voðaseggurinn Agib, og varaðist ég grandgæfilega að vekja nokkurn grun
á því. Töluðum við margt og mikið saman þangað til náttaði og varð
ég þannig þess vísari, að unglingur þessi var vel viti borinn. Síðan
snæddum við saman af vistaforða hans, og var hann svo mikill, að leifar
mundu hafa orðið, þó fleiri gestir hefðu komið en ég. Þegar við höfðum
matazt sátum við nokkra stund á tali og lögðumst síðan til svefns.
Morguninn eftir færði ég honum þvottarvatn, þegar hann reis úr
rekkju; bjó ég þar næst til morgunverðar og bar á borð í hæfilegan tíma.
Síðan fann ég upp leik til þess að stytta okkur stundir, og eftir það bjó
ég til kvöldverðar, og að því búnu gengum við til hvíldar. Svona leið
hver dagurinn af öðrum og urðum við beztu vinir á þessum tíma. Sá ég
að honum þótti vænt um mig, en ég hafði svo mikla ást á honum, að ég
atyrti oft í huga mínum stjörnuspámennina, sem höfðu spáð honum
dauða af mínum völdum; þótti mér sem ómögulegt væri, að ég gæti drýgt
svo andstyggilegt verk. Þannig vorum við þarna í þrjátíu og níu daga
undir jörðinni og áttum beztu ævi; kom nú hinn fertugasti dagur að
hendi. Um morguninn sagði unglingurinn við mig og réði sér varla fyrir
kæti: „Kóngsson! Nú er fertugasti dagurinn kominn og þakka ég guði
og góðum félagsskap yðar, að ég er enn á lífi. Fer ekki hjá því, að faðir
minn mun sem fljótast votta yður þakklátssemi sína og veita yður allan
greiða og fararbeina, að þér komist heim í ríki yðar. Nú bið ég yður svo
vel gera, að hita vatn, að ég geti vandlega laugazt og skipt um klæði,
svo ég megi því sæmilegar fagna föður mínum.“ Setti ég þá vatn yfir eld,
og er það var heitt orðið, hellti ég því í laugarkerið. Settist unglingurinn
í kerið og þvoði ég hann sjálfur og neri, síðan fór hann úr baðinu og
lagði sig upp í rúm; hafði ég búið um og sveipaði um hann ábreiðunni.
Þegar hann hafði hvílt sig og sofið góða stund, sagði hann við mig:
„Kóngsson! Gerið svo vel og færið mér eina melónu og sykur, að ég
neyti þess mér til hressingar.“ Valdi ég nú hinar beztu melónur af þeim,
er fyrir hendi voru, og lét þær á disk; en er ég fann engan hníf til að skera
þær í sundur, spurði ég unglinginn, hvort hann vissi ekki af neinum hníf.
Svaraði hann þá: „Hérna liggur einn á syllu yfir höfðalaginu.“ Sá ég hnífinn
og flýtti mér að ná honum, en þegar ég hafði tekið hann og sté ofan,
flæktust rúmfötin um fót mér, og datt ég svo slysalega ofan á unglinginn,
að hnífurinn rakst í hjarta hans og dó hann að vörmu spori. Við þessa
sjón æpti ég upp yfir mig, barði höfuð mitt og brjóst, reif sundur klæði
mín og fleygði mér til jarðar með óumræðilegum harmi og örvæntingu.
„Æ,“ kallaði ég upp, „hann átti að eins fáar stundir eftir, og þá var hann
úr allri hættu, sem hann hefði flúið undan á þenna stað. Og jafnt sem
ég er sannfærður um það með sjálfum mér að ekkert sé að hræðast, hlýt ég
að verða morðingi hans og láta spádóminn rætast. Ó, guð minn!“ mælti
ég enn fremur, mænandi augum mínum og fórnandi höndum til himins,
„ég grátbæni þig að fyrirgefa mér og ég sver þér, að ég er saklaus af dauða
ungmennis þessa. Ó, að hann hefði heldur orðið minn banamaður!
Hversu lengi á ég að bera þraut á þraut ofan“....
[1211.png: ...hnífurinn rakst í hjarta hans og dó hann að vörmu spori.]
75. NÓTT. Eftir þetta slys mundi ég óskelfdur hafa gengið út í dauðann,
hefði hann borið mér að hendi; en vér hljótum hvorki lánið
né ólánið þegar vér óskum þess. Hugsaði ég nú með mér, að grátur minn
og harmur gætu ekki vakið unglinginn upp frá dauðum, en faðir hans
gæti vel komið að mér, þegar hinir fjörutíu dagar væru á enda. Fór ég
því úr jarðhúsinu, lagði helluna yfir og huldi hana moldu. Áður en ég
var búinn að því, litaðist ég um og sá skip það koma frá meginlandinu,
er sækja átti unglinginn. En er ég réðst um við sjálfan mig, hvað úr skyldi
ráða, hugsaði ég: „Ef ég læt sjá mig, mun öldungurinn víst láta taka mig
fastan og, ef til vill, einhvern af þrælunum drepa mig, þegar hann sér,
hvernig ég hef farið með son hans. Allt, sem ég ber í bætifláka fyrir mig,
mun ekki sannfæra hann um sakleysi mitt. Það er því bezt, fyrst færi
gefst, að forða sér heldur undan reiði hans en ofurselja sig henni.“
Þetta gerði ég og. Nálægt jarðhúsinu var mikið tré og þéttlaufgað og
leizt mér þar tiltækilegt fylgsni. Klifraðist ég þar upp og hafði komið mér
svo fyrir, að ég eigi sást, þegar skipið lenti á sama stað og í fyrra skiptið.
Öldungurinn og þrælar hans gengu á land og var auðséð á þeim, er þeir
gengu til jarðhússins, að þeir voru ekki vonlausir. En er þeir sáu, að nýlega
hafði verið hreyft við moldinni, brugðu þeir svip og þó einkum
öldungurinn. Veltu þeir samt hellunni frá, fóru ofan og kölluðu hátt á
unglinginn með nafni, en þar var steinhljóð. Urðu þeir enn kvíðafyllri
við þetta; leituðu þeir síðan og fundu hann loksins í rúmi sínu með hnífinn
í hjartanu, því ég hafði ekki haft hug til að kippa honum úr sárinu.
Við þessa sjón hljóðuðu þeir upp yfir sig af harmi og jók það á hryggð
mína, en öldungurinn hné í ómegin. Báru þá þrælarnir hann upp aftur
á örmum sér og lögðu hann niður undir tré því, er ég leyndist í. Lá
hinn ólánsami faðir lengi í óvitinu, þrátt fyrir alla viðleitni þeirra, og
hugðu þeir honum ekki lífvænt. Loksins vitkaðist hann samt eftir langa
bið. Báru nú þrælarnir þangað lík sonar hans, skrýtt hinum beztu klæðum,
og er gröfin var grafin, var því sökkt niður í hana. En öldungurinn,
sem flóði í tárum, og varð að hafa tvo þræla sér til stuðnings, kastaði fyrst
mold á líkið og fylltu þrælarnir síðan gröfina. Að því búnu voru húsgögnin
og matvælin borin úr jarðhúsinu ofan á skip. Hinn gamli maður,
sem varla gat staðið uppréttur fyrir harmi, var fluttur á börum út á skipið.
Því næst sigldi skipið burt aftur og hvarf það mér úr augsýn...
76. NÓTT. Þegar skipið var horfið, sem gimsteinamaðurinn og þrælarnir
voru á, sat ég aftur aleinn á eynni. Var ég nú um nóttina í jarðhúsinu,
því þeir höfðu ekki lokað því; en á daginn ráfaði ég til og frá
um eyna og hvíldi mig þegar ég var þreyttur. Þegar ég hafði lifað þessu
dauflega og tómlega lífi í heilan mánuð, fór ég að taka eftir því, að sjórinn
færðist góðan mun undan landi, en eyjan stækkaði. Það var eins og
meginlandið kæmi nær og varð sjórinn svo grunnur, að ekkert var á milli
nema örmjóir vaðlar. Óð ég þar yfir og tók sjórinn mér í kné; gekk ég
þar lengi eftir ströndinni á fjörum svo að ég varð dauðlúinn. Loksins
kom ég að þéttari jarðveg og hafði sjóinn langt að baki mér; kom ég þá
auga á bál mikið langt í burtu. Varð ég stórglaður, því ég hugsaði með
sjálfum mér: „Þar finnur þú einhvern mann, því ekki er þessi eldur
kviknaður af sjálfum sér. En er ég kom nær, sá ég að mér hafði skjátlazt,
því þetta var koparhöll, er mér hafði sýnzt vera eldur; og var hún
álengdar til að líta í sólskininu, sem hún stæði í ljósum loga. Dvaldi ég
um stund við höll þessa, bæði til að hvíla mig og virða fyrir mér svo
undrunarverða og snilldarfagra byggingu. Var ég ekki nálægt því orðinn
fullsaddur á því, að horfa á skrauthýsi þetta, þegar ég sá koma tíu fríða
unglinga; var sem þeir kæmu úr skemmtigöngu, og fylgdu þeir gömlum
manni, sem var mikill vexti og öldurmannlegur. Það þótti mér furða,
að þeir voru allir blindir á hægra auga. Undraðist ég mest að sjá svo
marga eineygða menn saman komna í einu, er alla vantaði sama augað
og skildi ég ekki, hvernig þeir hefðu fundizt hér. Fögnuðu þeir mér með
mestu vinsemd og er þeir höfðu heilsað mér, spurðu þeir, hvernig ég
væri þangað kominn. Svaraði ég þeim, að saga mín væri nokkuð löng,
en ef þeir vildu gera svo vel og setjast niður, skyldi ég segja þeim allt af
létta. Settust þeir þá niður og sagði ég þeim allt, sem mér hafði viljað til
síðan ég fór úr ríki mínu. Undruðust þeir mikillega og er ég hafði lokið
sögu minni, beiddu þeir mig að koma með sér inn í höllina. Þáði ég boð
þeirra og gengum við um marga fagurskipaða sali, stofur og herbergi,
þangað til vér komum í einn stóran sal. Stóðu tíu bláir legubekkir settir
í hring allt umhverfis; voru þeir gerðir til hvíldar um daga og svefns
um nætur. En í miðjum hringnum stóð hinn ellefti legubekkur, samlitur
hinum, en nokkuð lægri, og á hann settist gamalmennið, en unglingarnir
á hina tíu. Var ekki rúm nema fyrir einn á hverjum og var því
sagt við mig: „Vinur, seztu á ábreiðuna þarna í miðjunni og skaltu
jafnlítið hnýsast eftir nokkru, sem okkur snertir, sem hinu, hvað því
veldur, að vér allir höfum misst hægra augað. Láttu þér nægja það, sem
þú sér, en varastu að forvitnast um fleira.“
Að nokkrum tíma liðnum stóð gamalmennið upp og gekk út, en kom
bráðlega aftur með kvöldverð handa hinum tíu yngissveinum; fékk hver
þeirra sinn skammt fyrir sig. Færði hann mér og minn skammt og snæddi
ég einn að dæmi allra hinna, en að lokinni máltíð rétti sami öldungurinn
hverjum eina skál af víni. Varð ég því næst að segja þeim upp aftur
sögu mína, svo frábær hafði þeim þótt hún vera, og vorum við að tala
um hana langt fram á nótt, þangað til einhver tók eftir að áliðið var
orðið og sagði við öldunginn: „Þú sér, að kominn er tími til að hátta, og
færir okkur þó ekki það, sem vér þurfum til að gera skyldu vora.“ Stóð
öldungurinn upp að vörmu spori og gekk inn í næsta herbergi; bar hann
þaðan smámsaman tíu ker og voru breiddir yfir bláir dúkar. Setti hann
sitt fyrir hvern af hinum eineygðu og kerti með, en er þeir tóku dúkana
af, sá ég að í kerunum var aska, kol og svart litarefni. Hrærðu þeir allt
þetta saman og tóku að maka andlit sín í hræringi þessum, svo þeir urðu
viðbjóðslegir að sjá. Síðan grétu þeir hástöfum, veinuðu og æptu án afláts:
„Vér lifðum sældarlífi, en vor ósvífna forvitni spillti því fyrir oss.“
Héldu þeir þessu kynlega atferli áfram nær því alla nóttina; en er komið
var undir morgun, færði öldungurinn þeim vatn og þvoðu þeir þá andlit
sín og hendur. Síðan fóru þeir úr hinum saurugu klæðum og í önnur
hrein, svo engin merki sáust á þeim eftir hinar kátlegu aðfarir, sem ég
hafði verið sjónarvottur að.
Nú megið þér nærri geta, hvað ég átti bágt með að stilla mig. Oft
var rétt að mér komið, að bregða þögninni og spyrja hina eineygðu menn.
Kom mér ekki dúr á auga, það sem eftir var nætur. En er vér vorum
komnir á fætur morguninn eftir, gengum vér út til að viðra oss í morgunkælunni
og sagði ég við hina ungu menn: „Ég er ekki maður til að
halda lög þau, er mér voru sett í gær. Þér eruð allir skýrleiks menn og
vel viti bornir, að því er mér hefur virzt, en samt sá ég yður slíkt aðhafast
í gærkvöldi, sem vitlausum mönnum einum væri ætlandi. Hvaða
ólán sem af því kann að hljótast, þá get ég samt ekki stillt mig um að
spyrja yður, hvers vegna þér hafið svert andlit yðar og hvers vegna þér
eruð eineygðir. Hlýtur eitthvað sérlegt að valda þessu og því særi ég ykkur
að seðja forvitni mína.“ Svöruðu þeir spurningum mínum engu öðru
en því, að mig varðaði ekki um það, mér stæði á engu að vita það og
væri mér fyrir beztu að bæla niður þessa hnýsnis ástríðu. Töluðum vér
þenna dag um hitt og þetta og er vér höfðum snætt kvöldverð, og nótt
var fyrir hendi; sótti öldungurinn aftur hin bládúkuðu ker; svertu þeir
sig aftur og æptu: „Vér lifðum sældar lífi, en vor ósvífna forvitni spillti
því fyrir oss.“
En er á þessu gekk hverja nótt eftir aðra, þá gat ég loksins ekki setið
á mér lengur. Lagði ég nú fast að þeim, að svala forvitni minni eður vísa
mér leið, að ég mætti heim komast í ríki mitt. „Því hér get ég ekki lengur
haldizt við,“ sagði ég, „ef ég hverja einustu nótt á að horfa á svo fábreytilega
sjón og vita ekki, hvernig á slíku stendur.“
Þá svaraði einn af hinum eineygðu: „Undrastu eigi, að vér breytum
þannig við þig, því ekki gengur oss annað til að synja bænar þinnar en
góðvilji einn, að afstýra þeim harmi frá þér, að rata í sama ólánið og vér.
En viljir þú verða fyrir sama slysi og vér, þarft þú ekki annað en að segja
til og skaltu þá fá þá úrlausn, sem þú mælist til.“ Kvaðst ég vera við öllu
búinn, hvað sem væri, en þó töldu þeir um fyrir mér. „Hafðu ráð vort,“
sögðu þeir, „og stilltu forvitnina, því hægra auga þitt er í veði.“ „Það
gerir ekkert til,“ anzaði ég, „ég lofa því, að sakast ekki við ykkur, þó ég
verði fyrir óláni þessu, heldur skal ég sjálfum mér einum um kenna.“
Sögðu þeir mér og, að úr því ég hefði misst augað, mætti ég eigi vonast
þess, að geta verið hjá þeim, ef mér hefði líkt til hugar komið; væri tala
þeirra full og mættu ekki fleiri bætast við. Sagði ég þá, að mér þætti
reyndar vænt um að vera með svo góðum mönnum, en ef ekki væri kostur
á því, mundi ég láta mér það lynda, því mér væri fyrir öllu, að þeir
gerðu bæn mína.
Þegar hinir tíu eineygðu menn sáu að ég var staðráðinn í áformi
mínu, slátruðu þeir sauð og flógu af honum gæruna og réttu mér hnífinn,
sem þeir höfðu skorið með, og mælti einn þeirra: „Taktu við hnífnum,
þar mun koma að þú þarft hans við; skal ég nú segja þér, hvernig
á því stendur. Vér ætlum að sauma þig innan í gæru þessa og skilja þig
einan eftir úti. Mun þá í sama vetfangi sjást á lofti kynjastór fugl, er
Rok heitir; heldur hann að þú sért sauður, hremmir þig og flýgur með
þig hæst upp undir ský. Lát samt ekki hugfallast, því hann mun beina
flug til jarðar aftur og setjast á fjallstind einn. Undir eins og þú finnur að
þú ert kominn á jörð niður, skaltu rista upp gæruna með hnífnum og
fleygja henni af þér. Óðar en fuglinn sér þig, mun hann fljúga burt af
hræðslu. Skalt þú þá án tafar ganga þaðan, þangað til þú kemur að höll
einni mikilli, sem er alþakin gulli, stórum smarögðum og öðrum gimsteinum;
skaltu ganga inn um hliðið, er ávallt stendur opið. Höfum vér
allir verið þar, en viljum ekkert segja þér af því, sem vér höfum séð þar
eða reynt; þú munt reyna það sjálfur. En það eitt skaltu vita, að hver
okkar hefur látið hægra augað fyrir, og erum vér, vegna fjarveru vorrar
þaðan, skyldaðir til að leggja á oss meinlæti þau, er þú sást. Höfum vér
allir ratað í svo fáheyrð ævintýri, að rita mætti um það stóra bók, en vér
megum ekki segja meira af því.“
77. NÓTT. Þegar einn af hinum eineygðu hafði sagt mér allt þetta,
sveipaði ég að mér gærunni og hafði ég nú með mér hnífinn; saumuðu
þeir síðan fast að mér og gengu aftur í eirhöllina. Leið ekki á löngu áður
en ég sá fuglinn Rok, er þeir höfðu talað um; steypti hann sér yfir mig
úr háa lofti og hremmdi mig í klær sínar eins og sauð og flaug svo upp
aftur himinhátt með mig, unz hann renndi sér niður aftur á háan fjallshnúk
og lagði mig þar niður. Undir eins og ég fann, að ég var kominn
á jörð niður, risti ég gæruna af mér með hnífnum, fleygði henni og gerði
fuglinn varan við mig; flaug hann jafnskjótt sem hann sá mig, fyrir
hræðslu sakir. Fuglinn Rok er hvítur að lit, ógurlega mikill og sterkur;
svo er hann rammefldur, að hann flýgur með fíla af jafnsléttu upp á
hæstu fjöll og étur þá þar. Var ég nú bráðlátur að sjá hina fyrirheitnu
höll og stóð alls ekki við, heldur flýtti mér, sem ég gat, svo ég náði þangað
á tæpum hálfum degi. Þótti mér hún enn fallegri en henni hafði verið
lýst fyrir mér, og kom ég gegnum hið opna hlið inn í ferstrendan garð,
svo víðan, að umhverfis hann voru níutíu og níu dyr úr sandels- og olíuviði,
og einar dyr af gulli, auk margra skrautlegra stiga, er lágu upp til
hinna efri herbergja. Urðu fyrir mér opnar dyr og kom ég inn um þær í
stóran sal; sá ég þar sitja fjörutíu meyjar, svo óumræðilega fagrar, að ég
gat eigi hugsað mér fegurri. Voru þær allar skrautbúnar. Undir eins og
þær sáu mig, stóðu þær upp og biðu þess ekki, að ég heilsaði þeim, heldur
heilsuðu þær mér að fyrra bragði með miklum gleðilátum og sögðu:
„Kom heill, kom heill, drottinn vor og herra!“ Því næst tók ein þeirra
til máls! „Lengi höfum vér þráð slíkan riddara, sem þú ert. Má ráða það
af yfirbragði þínu, að þú hefur alla þá kosti til að bera, sem vér óskum
oss, og vonum vér, að þér þyki félagsskapur vor hvorki ógeðfelldur né
þér ósamboðinn.“ Neyddu þær mig til að setjast í sæti, sem var hærra en
þeirra, og var mér það mjög á móti skapi. En er ég lét í ljósi, að mér
líkaði miður, mæltu þær: „Þetta er þitt sæti; upp frá þessu ert þú drottinn
vor, herra og dómari, en vér erum ambáttir þínar, reiðubúnar til að gera
hvað sem þú skipar.“ Fékk mér það nú mikillar undrunar, hvað þessar
ástúðlegu meyjar lögðu sig í líma að gera mér allt að skapi. Ein kom til
mín með heitt vatn og þvoði á mér fæturna, önnur hellti ilmandi vatni
yfir hendur mínar, sumar færðu mér klæðnað og hjálpuðu mér til að
78. NÓTT. Þegar ég hafði sagt hinum fjörutíu meyjum sögu mína
til enda, urðu þær eftir, sem næst mér sátu, til að skemmta mér, en hinar
fóru út að sækja kerti, því dimmt var orðið. Komu þær aftur með fjölda
ljósa, svo ekki þurfti að sakna dagsbirtunnar, og röðuðu þær ljósunum
svo fagurlega niður, sem hugsazt gat. En nokkrar báru inn þurrkaða ávexti,
súrsaðan mat, sætindi og þorstsæla rétti; báru þær og alls konar
vín og aðra drykki á borð, en aðrar komu með hljóðfæri. En þegar öllu
var skipulega fyrir komið, þá buðu þær mér að setjast til borðs. Settust
þá meyjarnar líka og stóð samsæti þetta lengi yfir. Þær, sem kunnu
að syngja og leika á hljóðfæri, skemmtu með fögrum söng, hinar dönsuðu
tvær og tvær með óviðjafnanlegum yndisþokka, og stóð á þessum
leik þangað til komið var miðnætti.
Þá tók ein af hinum fögru húsfreyjum til orða og mælti: „Þú munt
vera þreyttur af göngunni og er nú tími til kominn að þú njótir hvíldar.
Herbergi þitt er til reiðu; en áður en þú fer þangað, skalt þú kjósa af
oss lagskonu til hvíluneytis, þá er þér lízt hvað bezt á.“ Svaraði ég því,
að ég mundi trauður að kjósa, því mér þættu þær allar jafn fríðar, jafn
skýrar og jafn maklegar þjónustu minnar; mundi ég því ekki vera sá
glópur, að taka eina fram yfir aðra. Þá svaraði mér sú, er fyrst talaði:
„Vér kunnum að meta kurteisi þína og vitum, að feimni þín kemur af
ótta fyrir því, að afbrýðisemi muni kvikna með oss. En lát eigi slíkt aftra
þér; vér ábyrgjumst, að hvernig sem þú kýs, þá skulum vér eigi verða
afbrýðifullar, því vér höfum komið oss saman um, að njóta sömu sæmdar
í röð, hver á eftir annarri og skal umferðin byrja á ný, þegar fjörutíu
dagar er liðnir. Kjóstu því hiklaust sem þér líkar, og hafðu ekki af þér
tímann, sem þér er ætlaður til nauðsynlegrar hvíldar og endurnæringar.“
Hlaut ég að láta undan og kaus ég þessa hina yndislegu mey, sem við mig
talaði, því hún töfraði augu mín og heillaði hjarta mitt og var eins og
skáldið lýsir:
/#
Hrafnsvart, hrynjandi
hár um sveipar
heiði hádegis
húmi nætur,
en skær ásján
í skugga fylgsnum,
dimmu dreifandi,
daglengis skín.
Era svo vænn viður,
að vexti megi
gullbjartrar líkja
við limar beinar,
né svo haukfránar
hvarmatinnur
antelópu,
þó atalt horfi;
hún nam af auðspöng
augum renna.
Heiðnar ástir
í hjarta brunnu,
er til hvítarmrar
hug ég felldi;
ástsjúkan hal
enginn firni,
þó táli teygist
og trú gleymi.
#/
Hinn ástúðlegi meyjaskari skildi þar við okkur og gekk til hvílu.
79. NÓTT. Um það leyti, sem ég var klæddur morguninn eftir, komu
hinar þrjátíu og níu meyjar í herbergi mitt. Voru þær allar öðruvísi búnar
en daginn áður; buðu þær mér góðan dag og spurðu, hvernig mér liði.
Því næst fóru þær með mig í bað, þvoðu mér sjálfar og þjónuðu mér á
allar lundir móti vilja mínum. En er ég sté úr lauginni, færðu þær mig í
annan klæðnað miklu skrautlegri en hinn fyrri. Sátum vér því nær allan
daginn yfir borðum og er háttatími var kominn, beiddu þær mig aftur
að kjósa mér lagskonu. Í stuttu máli, lafði mín, því ég vil ekki þreyta
yður með því að stagast á hinu sama aftur og aftur, ég var í heilt ár hjá
hinum fjörutíu meyjum og samrekkti þeim til skiptis. Ekkert bar það
til allan þenna tíma, er á minnsta hátt glepti munaðarsælu vora; en er
þessi tími var á enda, komu hinar fjörutíu meyjar einn morgun til mín,
en þá voru þær ekki með gleðibragði, né spurðu um líðan mína, heldur
flóðu þær í tárum.
Hver þeirra faðmaði mig eftir aðra með blíðlæti og mælti: „Vertu
sæll, elskulegi kóngsson! Við verðum að skilja við þig.“ Komst ég við af
tárum þeirra og grátbændi þær, að segja mér, hvað að þeim gengi og
hvernig á skilnaði þeim stæði, er þær töluðu um. „Fyrir guðs sakir, elskurnar
mínar!“ sagði ég, „látið mig vita, hvort í mínu valdi stendur að
hugga ykkur, eða er aðstoð mín árangurslaus?“ Í stað þess að svara því, er
ég spurði að, önzuðu þær: „Guð gæfi vér hefðum aldrei séð þig né þekkt.
Margir riddarar hafa sýnt oss þá sæmd, að koma á vorn fund, en enginn
þeirra var eins látprúður, mildur og glaðvær og svo að öllum kostum
búinn, sem þú. Við vitum ekki, hvernig við eigum að lifa án þín.“ Að
svo mæltu kom upp fyrir þeim mikill grátur að nýju. Beiddi ég þær enn
að láta mig ekki lengur ærast af óþreyju, heldur segja mér óhikað orsök
harma þeirra, og svöruðu þær þá: „Æ, hvað mundi vera oss meira sorgarefni
en það, að verða að skilja við þig? Má vera, að við sjáumst aldrei
framar. En ef þú vildir og hefðir stillingu til, þá væri þó ekki ómögulegt,
að við mættum finnast aftur.“
„Ég skil ekkert í því, sem þið talið um,“ mælti ég, „og bið ég ykkur
að skýra orð ykkar.“ „Svo skal vera,“ tók ein þeirra til máls, „og skalt þú
vita, að vér allar erum konunga dætur. Við búum hér saman og lifum
sældarlífi, eins og þú veizt, en við hver árslok erum vér skyldar til að fara
héðan og vera fjörutíu daga í burtu; valda þessu óbrigðanleg álög, sem
við megum ekki segja frá. Munum vér seinna koma til hallarinnar aftur.
Í gær var árið á enda og í dag verðum við að skilja við þig; þess vegna
liggur svo illa á okkur. En áður en við leggjum af stað, munum við afhenda
þér alla lykla og einkum þá, er ganga að hinum hundrað dyrum;
hefur þú þar nóg til að svala forvitni þinni, og skalt þú hafa það þér til
afþreyingar meðan við erum burtu. En þess biðjum við þig. — það er
sjálfum þér fyrir beztu og stendur okkur á mestu — ljúktu ekki upp gulldyrunum!
Því ef þú lýkur þeim upp, munum við aldrei framar sjást;
eykur þessi áhyggja mjög á harma vora. Það er vonandi, að þú hlýðir
ráði þessu, þar sem heill þín liggur við. Gættu þín vel, því ef þú lætur
eftir forvitni þinni, þá bakar þú sjálfum þér mikið tjón. Við sárbænum
þig, að varast slíkt glappaskot og veita okkur þá huggun, að fá að finna
þig aftur, þegar hinir fjörutíu dagar eru liðnir. Að vísu væri oss hægt að
hafa með oss lykilinn að gulldyrunum, en það væri ókurteisi, þar sem
kóngsson á í hlut, að tortryggja vizku hans og stillingu....“
80. NÓTT. Ég varð sárhryggur af því, er hinar fögru konungadætur
sögðu mér. Gaf ég þeim í skyn, hvílíks saknaðar og leiða fjarvera þeirra
fengi mér, og þakkaði ég þeim fyrir heilræðið. Ég lofaði að hlýðnast þeim,
sór og sárt við lagði, að ég gæti gert það, sem örðugra væri, til þess að
hljóta slíkt lán, sem það væri, að una aldri sínum hjá slíkum afbragðs
konum. Því næst kvöddumst við með mestu blíðu; faðmaði ég þær allar
hverja eftir aðra, og nú var ég allt í einu aleinn eftir í höllinni.
Á hinu liðna ári hafði ég gleymt mér svo í munaðarlífinu, hinum inndæla
félagsskap, sönglistinni og skemmtununum, að ég hvorki hafði tíma
né löngun til að kynna mér hina merkilegu hluti, sem voru í töfrahöll
þessari. Þó að ég hefði þar ótal fagra hluti fyrir augum á degi hverjum,
varð mér ekki einu sinni litið til þeirra, svo var ég frá mér numinn af
fegurð meyjanna og ánægður af því, hvað þær voru mér ljúfar og ástúðlegar.
Þess vegna fékk burtför þeirra mér ákafrar hryggðar, og þó við værum
ekki skilin að samvistum meira en fjörutíu daga, mátti mér, sem það
væri hundrað ár.
Ég einsetti mér að hafa jafnan í hug hið mikilsvarðandi heilræði, er
þær gáfu mér, og ljúka aldrei upp gulldyrunum. En af því ég, að þessu
einu undanteknu, mátti seðja forvitni mína sem ég vildi, þá tók ég þann
lykilinn, sem fyrstur var í röðinni af þeim, er gengu að hinum öðrum
dyrum. Lauk ég nú upp hinum fyrstu dyrum. Inn um þær dyr kom ég í
aldingarð, og hygg ég að enginn finnist slíkur um víða veröld, og enda,
að sá taki honum ekki fram, sem trúin hefur fyrirheitið oss eftir dauðann.
Varð ég frá mér numinn að horfa á allt það, er garður þessi hafði
til að bera, hið ágæta skipulag, þrifnaðinn, fyrirkomulag plantnanna,
ógrynni, margbreytni og fegurð ávaxtanna. Skal þess og geta, að þessi
dýrðlegi garður var vökvaður fágætum vatnsveitingum. Þar voru haglega
grafnir og beinþræddir skurðir, er leiddu gnóglegt vatn að rótum
trjánna, sem vatnsþurfandi voru til að bera hið fyrsta brum og blóm, en
aðrir færðu minna vatn til þeirra, sem aldinvísir var kominn á, og enn
aðrir miklu minna til þeirra trjáa, sem báru því nær fullvaxin aldin;
voru þau aldin miklu stærri en almennt gerist í öðrum görðum. En í
þeim rennum, sem fluttu vökva til þeirra trjáa, er alþroskaða ávexti báru,
var ekki meira vatn en svo, að þau gátu nærzt og viðhaldizt í sama gróðri.
Ég ætlaði aldrei að geta þreytzt á að skoða þenna inndæla stað og dást
að honum, og mundi ég aldrei hafa þaðan farið, hefði ég ekki eftir þessu
gert mér enn meiri hugmyndir um það, sem ég átti óséð. Fór ég því úr
garði þessum gagntekinn af undrun, lokaði dyrunum og lauk upp þeim,
er næstar voru.
Þar var eigi aldingarður, heldur jurtagarður, og var hann að sínu
leyti eins frábær. Hann var mikill um sig, og minni vatnsveitingar en í
hinum, til þess að engin plantan fengi meira vökva en þurfti. Blómguðust
þar samtímis ýmsar jurtir, sem annars aldrei gróa á sömu árstíð, bæði
rósir, jasmínur, hyasintar, anemónur, túlípanar, sóleyjar, negulblóm, liljur
og fjöldi annarra blóma, og ekkert getur sætara hugsazt en hinn samblandaði
blómilmur, sem ég andaði að mér í garði þessum.
Nú lauk ég einnig upp þriðju dyrunum og kom inn í stórt fuglahús;
var gólfið þar lagt ýmiskonar marmara. Búrið var úr sandels- og olíuviði
og var í því ótölulegur fjöldi næturgala, kanarífugla, lævirkja, og annarra
ennþá sætrómaðri söngfugla, sem ég aldrei fyrr á ævi minni hafði heyrt
né séð. Fæða þeirra og drykkur var í dýrustu jaspis- og agatskálum og
var frá öllu gengið með slíkum þrifnaði, að ég hugsaði með sjálfum mér,
að ekki veitti af hundrað mönnum til að halda þessu stóra fuglahúsi í
slíkum þrifum. En hvorki sá ég hér nokkurn mann né heldur í görðunum,
sást þar þó ekkert illgresi né minnsta vanhirðing.
Sól var runnin til viðar og var ég frá mér numinn af sönglist þessa
fuglagrúa, sem nú tók að leita sér nátthvíldar. Fór ég því til herbergis
míns og sofnaði með þeim ásetningi, að ljúka upp næsta dag öllum hinum
dyrunum nema þeim síðustu, þeim hundruðustu — gulldyrunum.
Daginn eftir lauk ég upp fjórðu dyrunum og svo sem ég hafði furðað
mig á því, er ég sá daginn áður, undraðist ég hálfu meira það, er ég nú
sá. Kom ég inn í víðan garð og var kringum hann undurfögur bygging,
en ég vil eigi lýsa því nákvæmar, svo saga mín lengist ekki um of. Voru
fjörutíu dyr á byggingu þeirri og einn féhirzlusalur innar af hverjum dyrum,
en hver þeirra var meira virði en hið mesta konungsríki. Í hinum
fyrsta lágu perluhrúgur; voru hinar stærstu perlur, þó ótrúlegt þyki,
á stærð við dúfuegg, og var miklu meira af hinum stóru en hinum smáu.
Í næsta sal voru demantar, karbunklar og roðasteinar, í hinum þriðja
smaragðar, í hinum fjórða stangagull, gullpeningar í hinum fimmta,
stangasilfur í tveimur hinum næstu; en í hinum voru ametystar, tópasar,
ópalar, tyrkisar, hyasintur og allir gimsteinar, sem hugsazt geta, að ég ekki
nefni jaspis, agat og karneól. Þar að auki var fullt hús af kóralgreinum
og enda heilum kóraltrjám.
Þegar ég hafði virt fyrir mér öll þessi auðæfi, réði ég mér ekki fyrir
undrun og hrópaði: „Þó að auðlegð allra konunga veraldarinnar væri
komin á einn stað, kæmist hún ekki í hálfkvisti við þetta. Mikill lánsmaður
er ég, að eiga öll þessi auðæfi og þar á ofan fjörutíu hinar fríðustu
konur jarðríkis.
En ég vil ekki tefja mig á því, lafði mín, að lýsa öllum hinum sjaldgæfu
dýrgripum og gersemum, sem ég sá hina næstu daga. Það eitt segi
ég yður, að mér veitti ekki af þrjátíu og níu dögum, til þess að ljúka upp
hinum níutíu og níu dyrum og sjá allt, sem geymt var innar af þeim. Nú
voru einungis eftir hundruðustu dyrnar og þeim var mér bannað að
ljúka upp....
81. NÓTT. Nú kom dagur sá að hendi, sem var hinn fertugasti frá
því ég skildi við hinar fögru konungadætur, og hefði ég á þessum degi
getað stillt mig, eins og skylda mín var, mundi ég hafa orðið hinn mesti
gæfumaður, þar sem ég nú varð hinn mesti ólánsmaður. Daginn eftir átti
ég von á konungadætrunum, og hefði ég átt að hafa taum á forvitni
minni af tilhlökkuninni að sjá þær. En ég var breyskur, sem mig mun
lengi iðra, og bugaðist ég af ginningum djöfulsins, sem lét mig engan
frið hafa, heldur freistaði mín jafnt og stöðugt, þangað til ég ofurseldi
mig hörmungum þeim, er síðan hafa gengið yfir mig.
Ég lauk því upp hinum ískyggilegu dyrum, þvert á móti heiti mínu,
og óðar en ég hafði stigið fæti yfir þröskuldinn, lagði á móti mér sætan
ilm, en þó brá mér svo annarlega við, að ég hné hálft um hálft í ómegin.
Kom ég þó fljótt aftur til sjálfs mín og hefði ég þá átt að láta bendingu
þessa verða mér að varnaði, loka dyrunum og bæla niður forvitnina fyrir
fullt og allt, en í þess stað hélt ég áfram. Því þegar ég hafði farið út og
hresst mig í útiloftinu, gat ég vel þolað ilminn. Ég kom inn í glæsilegt,
fagurhvelft herbergi, og var sóllauki stráð yfir gólfið. Þar brann fjöldi
ljósa á stórum kertistikum úr gulli; loguðu þau af angandi olíu og ilmkvoðu;
logaði þar og á gull- og silfurlömpum af ilmkynjaðri olíu og stóð
af ljómandi birta. Var þar margt nýstárlegt að sjá, en það, sem mér varð
starsýnast á, var svartur hestur, og getur enginn ímyndað sér félegri grip
eða fagurskapaðri. Ég gekk að honum til þess að skoða hann nálægt, og sá
ég að söðull og beizli var af skíru gulli og hvorttveggja völundarsmíði;
jatan var af kristalli og öðrumegin full af höfrum og hirsi en hinumegin
af rósavatni.
Nú vildi ég sjá hestinn við birtuna, teymdi hann út, fór honum á bak
og reyndi að koma honum af stað; en er honum varð ekki komið úr
sporunum, lamdi ég hann með svipu, sem ég hafði fundið inni í húsinu
hjá stalli hans. Í sama vetfangi tók hann viðbragð og hneggjaði ógurlega,
því næst þandi hann út frá sér vængi, er ég alls ekki hafði séð nein
mót til, og flaug hátt í loft upp. Hugsaði ég nú ekki um annað en að
sitja fastur í söðlinum, og tókst mér það, svo mikið ofboð, sem yfir mig
kom. Loksins renndi hann sér niður og staðnæmdist á flatþaki hallar
nokkurrar, og áður en ég gæti stigið af baki, hristi hann sig svo óþyrmilega,
að ég byltist niður af honum, og um leið sveiflaði hann taglinu
svo hart í andlit mér, að ég missti hægra auga mitt og hef síðan verið
eineygður.
Nú mundi ég allt það, sem hinir tíu eineygðu menn höfðu sagt; hesturinn
flaug burt og ég stóð upp harmandi sáran ólán það, er ég sjálfur
hafði bakað mér. Ég gekk ofan af þakinu í innhúsin, með hendina fyrir
auganu, því mér logsveið; kom ég þá í sal einn og stóðu þar tíu legubekkir
settir í hring og í miðjum hringnum ellefti legubekkurinn og
lægri en hinir; sá ég þá að ég mundi aftur vera kominn til hallarinnar,
þaðan er fuglinn Rok hafði flogið með mig. Hinir tíu eineygðu unglingar
voru ekki komnir heim, en ekki leið langt um þangað til þeir komu
og var öldungurinn með þeim. Afturkoma mín og missir auga míns kom
þeim alls ekki óvart, og sögðu þeir: „Við samhryggjumst þér af hjarta,
að þér varð ekki gleðilegri heimkomu auðið, en við erum saklausir af
óláni þínu.“ „Það væri rangt af mér,“ anzaði ég, „að kenna ykkur um
þetta; ég hef steypt mér í óhamingjuna sjálfur; ég á ekki sök nema á
sjálfum mér.“ Þá sögðu þeir: „Ef sætt er sameiginlegt skipbrot, þá getur
okkar dæmi verið þér til huggunar. Fyrir þér fór eins og okkur; við
lifðum heilt ár í sama munaði og áttum kost á sömu sælu, hefðum við
ekki lokið upp gulldyrunum í fjarveru konungadætranna. Þú varst ekki
hyggnari en við, og þú hefur sætt sömu refsingu. Vér skyldum fegnir lofa
þér að vera hjá okkur, og bæta yfir syndir þínar með oss, en þú veizt,
hvers vegna okkur er það fyrirmunað. Haf þig því á burt og far til hirðarinnar
í Bagdad; þar muntu hitta þann sem ráða mun fyrir auðnu þinni.“
Nú sögðu þeir mér hvaða veg ég skyldi fara og skyldi ég við þá. Á
leiðinni lét ég raka skegg mitt og augabrúnir og tók á mig förumunks
gervi. Hef ég lengi flakkað og kom ég til borgar þessarar þegar dagsett
var. Hitti ég við borgarhliðið förumunka þessa, sem eru jafnókunnugir
og ég, og undruðumst við þegar við sáum að okkur vantaði alla sama
augað. Við höfðum ekki tíma til að ræða um þetta sameiginlega líkams
lýti, því myrkrið datt á, og auðnaðist oss að bera hér niður og biðja yður,
lafði mín, um líkn þá, er þér hafið svo drengilega veitt oss.“
Þegar hinn þriðji förumunkur hafði lokið sögu sinni, tók Sobeide til
máls og segir við hann og förunauta hans: „Farið nú hvert á land sem
þið viljið; þið eruð frjálsir allir þrír.“ Einn af þeim varð fyrir svörum og
mælti: „Lafði mín, vér biðjum yður að fyrirgefa forvitni vora, og leyfa
oss að heyra sögu þeirra manna, sem eftir eru.“
Sobeide veik nú máli sínu að kalífanum, vezírnum Gíafar og Mesrúr,
sem hún þekkti ekki, og mælti: „Nú er að ykkur komið, að segja sögu
ykkar.“ Þá mælti stórvezírinn, sem alltaf hafði verið fyrir svörum: „Lafði
mín, til þess að hlýðnast boðum yðar þurfum vér ekki annað en að taka
það upp aftur, sem vér sögðum áður en við oss var tekið í húsi þessu.
Vér erum kaupmenn frá Mússúl og erum komnir til Bagdad til að selja
vörur vorar, sem vér höfum komið til geymslu, þar sem vér erum til
húsa. Í dag hafði einn af kaupmönnum hér boðið oss í veizlu með öðrum
verzlunarmönnum. Veitti hann oss dýrindis rétti og ágætasta vín og
á eftir lét hann koma dansmeyjar og söngmenn. Gerðum við þá svo
mikinn glaum og háreysti, að varðmenn komu og tóku nokkra af gestunum
fasta. Vér vorum svo heppnir að sleppa, en af því langt var áliðið
og dyrnar á húsi voru lokaðar, vissum vér ekki, hvert vér skyldum halda.
Nú vildi svo til að vér gengum fram hjá húsi yðar og þegar vér heyrðum,
hvað hér var glatt á hjalla, réðum vér af, að drepa á dyr. Þetta er allt og
sumt, sem vér höfum að segja samkvæmt skipun yðvarri.“
Þegar Sobeide hafði heyrt þetta, var eins og hún vissi ekki, hverju
svara skyldi. Eftir þessu tóku förumunkarnir og beiddu hana að vera
eins góða við þessa þrjá kaupmenn eins og hún hefði verið við þá, förumunkana.
Þá mælti hún: „Svo skal vera; ég vil að þið séuð mér allir um
jafnt þakklæti skyldugir og skal ég sýna ykkur miskunn, með því skilyrði,
að þið að vörmu spori farið héðan, hvert sem ykkur lystir.“
Það var auðheyrt á máli Sobeide, að hún ætlaðist til, að sér væri
hlýtt; fóru þeir þá allir umtalslaust á burt, kalífinn, Gíafar, Mesrúr,
hinir þrír förumunkar og daglaunamaðurinn. Þeim stóð líka ótti af
hinum vopnuðu svertingjum, sem stóðu þar kringum þá. Þegar þeir voru
komnir út á stræti, mælti kalífinn við förumunkana, en lét ekkert á bera,
hver hann væri: „Hvert ætlið þið nú að fara, ókunnugir menn og nýkomnir
í borgina, og enn er ekki kominn dagur?“ „Herra!“ sögðu
þeir, „við erum raunar í vandræðum út af því.“ „Komið þá með oss,“
segir kalífinn, „vér skulum greiða úr vandræðum ykkar.“ Því næst hvíslaði
hann að stórvezír sínum, að hann skyldi fara með hina þrjá förumunka
heim til sín og leiða þá fyrir sig næsta dag. „Ég ætla að láta uppskrifa
ævisögur þeirra,“ sagði hann, „þær eru þess verðar, að þær séu
geymdar í árbókum stjórnar minnar.“
Nú tók vezírinn Gíafar förumunkana með sér; daglaunamaðurinn
fór heim til sín, en kalífinn fór með Mesrúr til hallar sinnar. Hann lagðist
til svefns, en honum kom ekki dúr á auga, svo miklum heilabrotum
olli það, er hann hafði heyrt og séð. Lék honum næsta mikil forvitni
að heyra, hver þessi Sobeide væri, og hvað henni hefði gengið til að kvelja
svörtu tíkurnar svo miskunnarlaust; eins langaði hann til að vita, hvers
vegna svo mörg ör væru á brjóstum Amíne. Meðan hann var að grufla
út í þetta, ljómaði af degi. Stóð hann þá upp og gekk inn í sal þann, er
hann hélt í ráðstefnur og veitti þegnum sínum áheyrn; settist hann þar í
hásætið. Að stundarkorni liðnu kom stórvezírinn og sýndi honum lotningarmerki
eins og hann var vanur. Tók þá kalífinn óðar til máls:
„Vezír, málefni þau, sem nú eru fyrir hendi, kalla eigi mjög hart að;
öðru máli er að gegna um hinar þrjár konur og hinar tvær svörtu tíkur.
Ég hef engan frið fyrr en ég veit sannleikann um þessa kynlegu hluti.
Komdu því með konurnar og förumunkana til mín á sama tíma. Far
nú og gæt þess, að mér þykir löng biðin.“
Vezírinn þekkti herra sinn, að hann var ákafamaður og hinn bráðlátasti
og flýtti sér því, að hlýðnast boði hans. Fór hann og sagði konunum
með mestu kurteisi, að sér hefði verið skipað að leiða þær fyrir kalífann,
en ekki drap hann neitt á það, sem gerzt hafði um nóttina. Þær systur
huldu sig þegar blæjum sínum og fóru með vezírnum, en förumunkana
tók hann með sér í leiðinni; höfðu þeir á síðan komizt að því, að þeir
höfðu séð kalífann og talað við hann eins og ókunnugan. Leiddi vezírinn
þau öll inn í höllina og varð svo skjótbúinn með erindi sitt, að
kalífinn varð stórglaður. Fyrir kurteisi sakir, þar sem embættismenn voru
við, lét kalífinn vísa hinum þremur konum til sætis bak við fortjaldið
í dyrunum að herbergi hans, en hina þrjá förumunka lét hann vera
næst sér; sýndu þeir með lotningarmerkjum, að þeir vissu vel frammi
fyrir hverjum þeir stóðu.
Þegar systurnar þrjár voru setztar niður, veik kalífinn sér að þeim svo
mælandi: „Yður mun bregða í brún, þegar ég nú segi, að ég í nótt var í
húsum ykkar, dularbúinn eins og kaupmaður. Þið munuð ef til vill vera
hræddar um, að þið hafið móðgað mig, og vera má þér ætlið, að ég hafi
stefnt ykkur hingað til þess að láta ykkur kenna á reiði minni. En verið
ókvíðnar og vitið fyrir víst, að ég hef gleymt því, sem gert er, og að mér
[1227.png: Harún Alrasjid]
fellur háttalag ykkar vel í geð. Mundi ég kjósa, að allar konur í Bagdad
væru svo vel viti bornar sem þið eruð. Skal ég aldrei gleyma stillingu
þeirri er þið sýnduð, þar sem vér vorum ókurteisir. Þá var ég ekki meira
en kaupmaður frá Mússúl, en nú er ég Harún Alrasjid, kominn af
hinni vegsamlegu Abbas-ætt, er gengur í stað vors mikla spámanns. Hingað
kallaði ég ykkur til þess að ég mætti heyra af ykkar eigin sögusögn,
hverjar þið eruð, hvers vegna ein ykkar misþyrmdi svörtu tíkunum og
tárfelldi með þeim á eftir. Eins leikur mér forvitni á að vita, hvers vegna
svo mörg ör eru á brjóstum annarrar.“
Þetta mælti kalífinn skýrt og skilmerkilega og heyrðu hinar þrjár
konur hvert orð, en samt tók vezírinn Gíafar hvert orð upp aftur eftir
honum, því það var hirðsiður.
82. NÓTT. Í það mund, sem nótt var á enda, kallaði Dínarsade:
„Elsku systir! Fyrir alla muni segðu okkur söguna af henni Sobeide, því
ég geng að því vísu, að hún hafi sagt kalífanum hana.“ „Það gerði hún,“
sagði Sjerasade. Soldán uppörvaði drottningu til að segja söguna og gerði
hún það á þessa leið:
Sagan af Sobeide
Sobeide tók þannig til máls: „Drottinn rétttrúaðra manna! Saga sú,
er ég ætla að segja yðar hátign, er einhver sú einstakasta, sem nokkur
maður hefur heyrt. Ég og báðar svörtu tíkurnar erum þrjár systur, sammæðra
og samfeðra, og skal ég segja yður, hversu kynlega það atvikaðist
að þær breyttust í tíkur. Báðar konurnar, sem við eru og hjá mér eru
til húsa, eru líka systur mínar; við erum samfeðra, en sundurmæðra.
Sú heitir Amíne, sem örin hefur á brjóstunum, hin Safie, en ég heiti
Sobeide.
Eftir föður okkar látinn var fjármunum hans skipt jafnt á milli
okkar. Þegar báðar stjúpsystur mínar höfðu fengið sinn part, sögðu þær
skilið við okkur og bjuggu sér með móður sinni. En við systurnar vorum
kyrrar hjá móður okkar, sem þá var enn á lífi, en andaðist síðar og lét
hverri okkar eftir sig þúsund sekkínur.
Þegar við vorum orðnar fjár okkar ráðandi, giftust báðar eldri systur
mínar, fóru burt með mönnum sínum og létu mig sitja eina eftir. Undir
eins eftir brúðkaupið seldi maður annarrar þeirra allar eigur sínar;
fóru þau síðan til Afríku, bæði með fé það, er hann fékk fyrir þær og
fjármuni hennar. Eyddi hann þar öllu fé sínu og konu sinnar og þegar
hann var alls laus, rak hann hana frá sér og hafði ósannindi að yfirvarpi
sér til réttlætingar.
[1229.png: Sobeide sagði kalífanum sögu sína]
Nú kom hún aftur til Bagdad og hafði orðið að þola mestu hörmungar
og volæði á slíkri langferð; hún leitaði skjóls hjá mér og var þá
svo aumkvunarlega til reika, að hvert steinhjarta mátti vikna. Fagnaði
ég henni með ástúð, sem hún ætíð mátti eiga von á af mér. En er ég
spurði hana, hvað hafði steypt henni í þetta ólán, sagði hún mér grátandi
frá hinu illa athæfi manns hennar og hversu ósæmandi meðferð
hún hafði orðið fyrir. Komst ég þá svo við að ég tárfelldi með henni;
fylgdi ég henni því næst til lauga, og gaf henni klæðnað af sjálfri mér.
„Elsku systir!“ sagði ég við hana, „þú ert okkar elzt og ég álít þig sem
móður mína. Meðan þú varst burtu, hefur guð blessað mín litlu efni og
atvinnu þá, sem ég hef varið þeim til; hef ég stundað silkiorma rækt og
heppnazt vel. Treystu því, að allt, sem ég á, er líka þín eign og skal það
vera þér jafn heimilt, sem sjálfri mér.“
Nú lifðum við saman marga mánuði í bezta samlyndi. Oft hugsuðum
við til hinnar þriðju systur og furðuðum okkur á því, að við ekkert
skyldum frétta af henni; en allt í einu kom hún sjálf og var jafn aumlega
stödd sem hin elzta. Hún hafði orðið fyrir sömu meðferð af manni sínum
og fékk hún hjá mér sömu viðtökur og hin.
Nokkru síðar gerðu báðar systur mínar mér uppskátt, að þær ætluðu
að giftast, til þess að vera mér ekki lengur til byrði. Svaraði ég, að ef
þeim gengi ekki annað til, væri þeim þeirra hluta vegna óhætt að vera
hjá mér, því eigur mínar nægðu okkur þremur til sómasamlegs framfæris.
„En ég er hrædd um,“ sagði ég, „að þessi gifting sé girndarráð
ykkar beggja. Sé svo, hlýt ég að játa, að mér kemur það á óvart; getið
þið hugsað til að giftast í annað sinn, sem hafið haft svo lítið lán af
hjúskapnum? Þið vitið, hversu góður maður er sjaldfenginn; hlýðið því
ráðum mínum og látum okkur búa saman, og gera hverri annarri lífið
svo inndælt, sem okkur er unnt.“ Reyndi ég nú að telja þeim hughvarf,
en þær höfðu einsett sér að giftast og gerðu það líka. En nokkrum mánuðum
eftir komu þær til mín og færðu sér allt til afsökunar, sem þær
gátu, að þær hefðu ekki fylgt mínum ráðum. „Þú ert okkar yngst,“ sögðu
þær, „en miklu vitrari en við; viljir þú aftur taka okkur sem ambáttir
þínar, skulum við framvegis varast slík glappaskot.“ „Elsku systur!“
svaraði ég, „hjartaþel mitt ykkur til handa hefur ekki breytzt síðan við
skildum; njótið því með mér alls, sem ég á.“ Ég faðmaði þær að mér og
lifðum við nú saman eins og fyrri. Nú leið svo eitt ár, að okkur skildi
aldrei á, orð né verk, og lét guð efni mín blessast, svo ég ásetti mér að
fara sjóferð í verzlunarerindum og eiga nú meira á hættu en áður. Fór
ég því með báðum systrum mínum til Balsora og keypti þar skip með fullkomnum
útbúnaði og fermdi það varningi frá Bagdad. Sigldum við burt
í hagstæðum vindi og vorum skjótt komnar út í Persalandsflóa. Síðan
stýrðum við til Indíalands og vorum tuttugu daga í hafi unz við sáum
land. Beint fram undan oss var fjall nokkurt afar hátt og tilsýndar eins
og undir því stæði borg ein, mikil og fögur. En blásandi byr bar oss
skjótt til hafnar og köstuðum vér þar akkeri.
Ég hafði ekki eirð á að bíða eftir systrum mínum og lét því róa mig
eina til lands; gekk ég síðan rakleiðis til borgarhliðanna. Þar sá ég fjölda
varðmanna með stafi í höndum, sátu sumir, aðrir stóðu, en allir voru
þeir svo voðalegir, að ég varð dauðhrædd. En er ég sá, að þeir hrærðust
ekki úr stað, og jafnvel augu þeirra bærðust ekki, þá herti ég upp hugann,
kom nær og sá að þetta voru steingjörvingar.
Því næst fór ég inn í borgina og gekk um mörg stræti; sá ég hingað
og þangað menn í ýmsum stellingum, en allir voru þeir grafkyrrir og
að steini orðnir. Í þeim hluta borgarinnar, sem kaupmenn höfðu búið,
voru flestar sölubúðir lokaðar, en í þeim, sem opnar stóðu, sá ég líka
steinmenn. En er ég leit upp til reykháfanna, sá ég engan reyk upp stíga
og réði ég af því, að allt mundi orðið að steini innanhúss og utan.
Í miðri borginni var autt pláss og mikið um sig. Þar rak ég augun í
stórar dyr með vængjahurðum, sem lagðar voru gullplötum og stóðu
báðar opnar. Silkifortjald var dregið fyrir og uppi yfir hékk lampi. Þegar
ég hafði virt fyrir mér stórhýsi það, er dyrnar voru á, þá efaði ég ekki,
að það mundi vera höll konungs þar í landi. Skildi ég ekki í því, að ég
skyldi ekki hafa hitt þar nokkurn lifandi mann, og gekk því inn í höllina
í þeirri von, að ég mundi loksins einhvern finna. Dró ég fortjaldið
frá, en undraðist nú hálfu meira en áður, því ég sá ekki í fordyrinu nema
varðmenn í steins líki; sátu sumir, en sumir stóðu eða lágu. Gekk ég
því næst inn í víðan garð, og voru þar margir menn, sem sýndust fara
eður koma, en hrærðust ekki úr stað, því þeir voru orðnir að steini eins
og hinir. Þaðan kom ég í annan og þriðja garð, en hvarvetna var hin
sama auðn og alstaðar ríkti ógurleg dauðakyrrð.
Þegar ég kom í hinn fjórða garð, sá ég ljómandi fagra byggingu;
voru þar gullgrindur fyrir gluggum og hugði ég því, að þetta mundi vera
aðsetur drottningar. Gekk ég þar inn og kom í sal nokkurn mikinn;
var þar fjöldi svartra geldinga í steins líki; þaðan kom ég í herbergi
harðla ríkulega búið, og var þar kona ein í steins líki. Sá ég, að hún
mundi hafa verið drottning, því hún hafði kórónu á höfði og hálsmen
úr hnöttóttum perlum, sem voru stærri en heslihnetur. Þegar ég skoðaði
perlur þessar nálægt, þótti mér, sem enginn mætti fegra sjá.
Ég var nú nokkra stund að dást að auðæfum og skrautbúnaði herbergis
þessa; mest fannst mér um gólftjaldið, svæflana og legubekkinn,
sem breitt var yfir indverskt klæði; var dúkurinn sjálfur með gulls lit,
en á hann voru glitaðar manna- og dýramyndir með silfurlegum saumi,
svo mesta snilld var á....
83. NÓTT. Ég fór úr herbergi steindrottningarinnar og gekk um
mörg skrautleg herbergi þangað til ég kom í óvenju stóran sal; var þar
hásæti úr gulli og margar tröppur upp að því; það var og skreytt stórum
smarögðum. Yfir hásætinu var hvíla úr dýrindis dúkum, alsett perlum.
En það undraðist ég mest, að skínandi birta stóð af rúminu. Lék mér
forvitni á hvað því mundi valda, og gekk því upp til hásætisins og sá
þar á litlum stóli demant, viðlíka stóran og strútfugls egg, og svo skæran
að ekki var minnsti galli á. En svo var hann óumræðilega bjartur,
að ekki mátti í gegn sjá við dagsbirtuna.
Fyrir ofan rúmið brunnu tvö ljós, sitt hvoru megin, og þóttist ég af
því mega ráða, að einhver lifandi vera væri í þessari dýrðlegu höll, því
ekki gátu ljósin logað af sjálfu sér. Marga aðra merkilega hluti varð
mér starsýnt á í herbergi þessu, mundi það ekki hafa orðið verði virt,
þó ekkert hefði þar verið annað en demantinn.
Því næst gekk ég um enn þá önnur herbergi, því hvarvetna voru dyr
opnar eða hurðir hnignar í gátt; voru þau eins fögur og hin, er ég hafði
séð. Ég skoðaði einnig eldhúsin, vista- og fatabúrin. Var hvarvetna
ógrynni auðæfa saman komið og svo varð ég frá mér numin af því að
sjá þessi undur, að ég gleymdi öllu. Ég hugsaði hvorki um skip mitt né
systur mínar, heldur einungis um að svala forvitni minni. Meðan ég
var þarna, hallaði út degi og tók að dimma; rankaði ég þá við mér og
hugsaði mér, að nú skyldi ég fara. En er ég leitaði burt, villtist ég í herbergjunum
og ásetti mér loksins að láta fyrir berast um nóttina í hinu
stóra herbergi þar sem var hásætið, rúmið, stóri demantinn og hin logandi
ljós, en er morgnaði ætlaði ég að hverfa aftur til skips míns. Ég
fleygði mér niður í rúmið og var ekki trútt um, að hrollur væri í mér,
þar sem ég var alein á svo eyðilegum stað; gat ég því ekki sofnað fyrir
hræðslu. Um miðnætur skeið heyrði ég manns rödd eins og einhver læsi
hátt í ritningu vorri og því líkast, sem siður er í musterum vorum. Þá
varð ég sárfegin og stóð upp, tók ljós og gekk úr einu herbergi í annað
á hljóðið, þangað til ég kom að dyrum stofu einnar; var auðheyrt að
hljóðið kom þaðan. Setti ég þá ljósið niður og gægðist inn um rifu, sem
var í hurðinni. Þar inni var sem í bænhúsi og hvolfstúka í vegginn, sem
í musterum, til bænagjörðar. Þar voru og hengilampar og tvær kertistikur
með stórum og hvítum vaxkertum, sem logaði á; lengra burtu sá ég
litla ábreiðu viðlíka og þær, sem tíðkast meðal vor, þegar vér föllum á
knébeð. Á henni sat ungur maður, fríður sýnum og las með guðrækni í
kóraninum, sem lá fyrir framan hann á litlu borði. Við þessa sjón brá
mér vel og fór ég að hugsa um, hvers vegna þessi mundi vera sá eini
maður, sem á lífi var í borginni, þar sem allt var orðið að steini, og efaði
ég ekki, að eitthvað fáheyrt undur mundi valda þessu.
Af því að hurð var opin í hálfa gátt, lauk ég henni upp, gekk inn og
staðnæmdist frammi fyrir bænastúkunni svo mælandi með skýrri raust:
„Lofaður sértu, guð, sem lézt oss farsællegrar ferðar auðið verða. Haltu
hinni sömu vernd yfir oss af miskunn þinni og lát oss aftur komast til vors
föðurlands. Bænheyr mig, drottinn, og lát ákall mitt koma til þinna
eyrna.“
Hinn ungi maður leit upp til mín og mælti: „Seg mér, góða kona,
hver ert þú og hvað hefur leitt þig til þessarar eyddu borgar? Ég skal
aftur segja þér, hver ég er og hvað mig hefur hent, hvernig íbúarnir
eru komnir í það ástand, sem þú hefur séð, og hvers vegna ég einn komst
hjá þessu skelfilega óláni.“
Ég sagði honum þá í stuttu máli, hvaðan ég kæmi, og hverra erinda
ég færi, og að ég hefði komizt farsællega til hafnar eftir tuttugu daga
útivist. Því næst beiddi ég hann að gera sem hann hefði lofað og sagði
ég honum, hversu forviða ég hefði orðið, þegar ég sá hina voðalegu
auðn, sem alstaðar var.
„Bíddu ofurlítið við,“ anzaði yngismaðurinn, lét aftur kóraninn,
stakk honum í dýrmætt hulstur og lagði inn í stúkuna. En á meðan virti
ég hann vandlega fyrir mér; þótti mér þá yfirbragð hans svo fagurt og
þekkilegt, að hjarta mitt hlýnaði af einhverjum yl, sem ég ekki hafði
orðið vör við fyrri. Hann lét mig setjast hjá sér og gat ég þá ekki á mér
setið, að tala til hans með slíkum svip, að hann vel mátti sjá, hversu mér
varð hann að skapi. „Ástúðlegi yngismaður,“ sagði ég, „enginn getur
verið bráðlátari en ég, þar sem ég bíð útskýringar á svo mörgum kynlegum
hlutum, sem fyrir mig hafa borið síðan ég fyrst sté fæti í borg þessa,
og verður forvitni minni aldrei ofbrátt svalað. Seg mér fyrir alla muni,
fyrir hvert kraftaverk komst þú einn lífs af, þar sem svo margir tortímdust
með svo kynlegum hætti, að slíks eru ekki dæmi?“
84. NÓTT. „Ég hef nógsamlega heyrt það á bæn þinni,“ mælti hinn
ungi maður, „að þú trúir á sannan guð; skaltu nú heyra nýjan vott almættis
hans. Borg þessi var höfuðborg voldugs ríkis, er faðir minn drottnaði
yfir. Hann og öll hirðin, borgarmenn og gjörvallir þegnar hans voru
Magar og tilbáðu eldinn í stað allsvaldanda guðs.
Þó að foreldrar mínir væru heiðingjar, var ég samt svo lánsamur,
að mér í bernsku var fengin góð og rétttrúandi fóstra; hún kunni kóraninn
utanbókar, og gat þýtt hann til hlítar. Oft sagði hún þetta við
mig: „Kóngsson minn, það er ekki nema einn sannur guð; varastu að
trúa á aðra guði eða tilbiðja þá.“ Hún kenndi mér arabiska tungu og
lét hún mig læra að lesa á kóraninum. Þegar skilningsþroski minn leyfði,
útskýrði hún fyrir mér alla torskilda staði í þessari ágætu bók, og blés
í brjóst mér anda hennar, svo að hvorki faðir minn né nokkur annar vissi
af. Þegar hún andaðist, hafði hún frætt mig svo, að ég trúði af hjarta á
sannindi hinnar mahómedönsku trúar. Eftir dauða hennar hélt ég staðfastlega
við sannfæringu þá, er hún hafði innrætt mér, og hafði ég andstyggð
á eldsdýrkun. Leyndi ég föður minn trú minni eftir ráði hennar,
því ella mundi hann hafa ráðið mig af dögum. Fyrir eitthvað þremur
árum og nokkrum mánuðum hljómaði snögglega drynjandi rödd um
alla borgina og mælti svo skilmerkilega, að hver mátti heyra, þessi orð:
„Þér borgarmenn! Leggið niður eldsdýrkun og tilbiðjið hinn eina
almáttuga, miskunnsama guð!“
Þusti þá fólkið dauðhrætt til föður míns, sem var konungur borgarinnar
og beiddi hann að segja sér, hvað hin ógurlega rödd ætti að þýða.
Svaraði hann þá: „Látið ekki hræða ykkur né snúa frá trú ykkar.“
Nú treystu menn orðum hans og héldu áfram eldsdýrkun, en að ári
liðnu heyrðist hin sama rödd og kom fyrir ekki; leið svo ár þangað til
hún heyrðist í þriðja sinn og fór á sömu leið.
En er enginn snerist til réttrar trúar, þá var það á síðasta degi hins
þriðja árs um óttu skeið, að allir borgarmenn í einum svip urðu að
steinum, hver þar sem hann var, eins og hann stóð og var á sig kominn.
Ekki fór betur fyrir föður mínum, konunginum; hann breyttist í svartan
stein eins og hann er hér í höllinni og drottningin, móðir mín, hafði
sömu afdrif.
Ég er sá eini, sem guð hlífði við þessari skelfilegu refsingu. Upp frá
því hef ég þjónað honum enn þá rækilegar en fyrr, og veit ég fyrir víst,
að hann hefur sent þig mér til huggunar. Fyrir það sé honum þökk og
lof, því mér sárleiðist í þessari einveru.“
Öll þessi saga og þó einkum niðurlagið geðjaðist mér svo vel, að ég
varð gagntekin af elsku til hins unga manns. „Kóngsson!“ sagði ég við
hann, „guðleg forsjá hefur vafalaust flutt mig til þinna hafna, svo að
þér gæfist kostur á að skilja við svo ógeðfelldan stað. Skip það, er ég
kom á, getur verið vottur um, að ég er nokkurs metin í Bagdad, og skildi
ég þar eftir ærna fjármuni. Dirfist ég því, að bjóða þér skjól hjá mér,
þangað til drottinn rétttrúaðra manna og jarl spámannsins, sem þú trúir
á, veitir þér tilhlýðilega sæmd. Þessi nafnfrægi konungur situr í Bagdad;
munt þú komast að raun um, jafnskjótt sem hann veit þig kominn
til höfuðborgar sinnar, að enginn leitar hans fulltingis árangurslaust.
Hitt er ógjörningur, að þú dveljir lengur, þar sem allt hlýtur að vera
þér til ama og óyndis. Býð ég þér skip mitt og máttu ráða því, sem þér
líkar.“ Hann þáði boð mitt, og það sem eftir var nætur, vorum við að
tala um ferð þá, er við áttum fyrir hendi.
[1235.png: Þegar dagur var kominn, fórum við úr höllinni]
Þegar dagur var kominn, fórum við úr höllinni og héldum til hafnarinnar;
höfðu systur mínar, skipstjórnarmaður og ambáttir mínar verið
sem á glóðum meðan ég var burtu. Sýndi ég systrum mínum kóngssoninn
og skýrði þeim frá, hvers vegna ég hefði ekki komið fyrr og hvernig
ég hefði hitt hann; sagði ég þeim líka sögu hans og hvers vegna hin
fagra borg hefði lagzt í eyði.
Hásetar vorir voru marga daga að skipa upp vörur þær, er vér höfðum
meðferðis, og að hlaða skipið í þeirra stað gulli, silfri, gimsteinum og
öðru, sem fémætt var í höllinni. Urðum vér þó að skilja eftir öll húsgögn
og ógrynni gullgersema, því vér gátum ekki flutt það. Hefði ekki veitt
af mörgum skipum, til að flytja öll þau auðæfi til Bagdad, sem við sáum.
En er skip vort var hlaðið gripum þeim, er vér höfðum kosið úr, tókum
vér svo miklar vistir og vatn með oss, sem vér hugðumst þurfa til
ferðarinnar. En vér áttum töluvert eftir af matvælum þeim, sem vér höfðum
með oss frá Balsora. Loksins sigldum vér burt í hagstæðasta byr....
85. NÓTT. Við systurnar og hinn ungi kóngsson lifðum nú saman
í mesta dálæti, en því fór verr, að samlyndi þetta stóð ekki lengi. Systur
mínar gerðust afbrýðifullar út af elsku þeirri, er við kóngsson bárum
hvort til annars. Því var það einhvern dag að þær spurðu mig fremur
græskulega, hvað gera skyldi við kóngssoninn, þegar við kæmum til Bagdad.
Skildi ég vel, að þær spurðu ekki að þessu til annars en komast
fyrir, hvað mér væri í hug. Svaraði ég þeim því eins og í gamni, að ég
mundi kjósa mér hann til eiginmanns, en sneri mér um leið að kóngssyni
og mælti: „Kóngsson minn! Ég bið þig að veita mér samþykki þitt;
undir eins og við komum til Bagdad, býðst ég til að verða ambátt þín
og þjóna þér sem einvöldum herra mínum.“
„Ég veit ekki, hvort þú segir þetta í glensi,“ anzaði kóngsson, „en
það er af mér að segja og því játa ég hátíðlega í viðurvist systra þinna, að
upp frá þessari stund þigg ég af heilum huga kost þann, er þú býður, en
ekki þannig, að ég taki þig í ambáttar stað, heldur að þú verðir eiginkona
mín og drottning, og skal ég alls engu ráða um gjörðir þínar.“ Við þessi
orð skiptu systur mínar litum og komst ég að því, að þær upp frá þessu
báru ekki sama hugarþel til mín sem áður.
Nú vorum við komin út í Persalandsflóa í námunda við Balsora, og
hugðum að við mundum ná þangað næsta dag, því við höfðum ljúfasta
leiði. En um nóttina meðan ég svaf, sættu systur mínar lagi og fleygðu
mér í sjóinn. Eins fóru þær með kóngsson, og drukknaði hann. En ég
hélt mér nokkra stund upp úr kafi og var það sannarlegt kraftaverk, að
mig bar á grunn, svo að ég gat fótað mig. Sá ég þá eitthvað dökkt og hugði
land vera, þó ég gæti ekki glöggt séð deili á, því dimmt var yfir. Óð
ég nær og náði landi; ljómaði þá af degi og sá ég, að ég var komin á
litla eyðiey, sem lá eitthvað tuttugu vikur sævar frá Balsora. Þornuðu
klæði mín skjótt í sólskininu, og glæddist hjá mér vonin, að ég mundi
komast lífs af, því þegar ég reikaði um eyna, fann ég margskonar ávexti
og hreint uppsprettuvatn.
Ég hvíldi mig í forsælunni, en ekki vissi ég fyrri til en ég sá digran
og langan flugdreka skreiðast að mér; stritaðist hann við og engdist til
ýmsra hliða; tungan blakti í gini hans af mæði, og réð ég af því, að
eitthvað mundi ofsækja hann. Spratt ég því upp og sá að annar digrari
höggormur hafði glefsað í sporð honum og leitaðist við að gleypa hann.
[1237.png: Ég er flugdrekinn, sem þú frelsaðir áðan frá grimmum óvin]
Ég kenndi í brjósti um hann og flýði hvergi, heldur hafði svo mikinn
hug í brjósti, að ég þreif stein upp af jörð og slengdi honum af alefli á
stærri höggorminn. Kom steinninn í höfuð honum og drapst hann þegar.
Óðar en hinn losnaði, þandi hann út vængina og flaug. Horfði ég lengi
á eftir honum eins og annarri undrasýn, en er ég missti sjónar á honum,
settist ég annarsstaðar í forsælunni og sofnaði.
Þér megið geta nærri, herra, hvað mér varð hverft við, þegar ég vaknaði
og sá hjá mér svarta konu, fjörlega í yfirbragði og svipfríða, sem
teymdi tvær svartar tíkur í bandi. Stóð ég þá upp og spurði, hver hún
væri, og svaraði hún: „Ég er flugdrekinn, sem þú frelsaðir áðan frá
grimmum óvin; hugði ég að ég mundi sýna þér mesta þakklátssemi með
því, er ég nú hef gert. Ég vissi af svikum systra þinna og þegar ég var
sloppin fyrir þína drengilegu hjálp, kallaði ég á vinkonur mínar, sem
eru álfkonur eins og ég, til þess að koma fram hefndum fyrir þig; fluttum
við allan skipsfarm þinn til geymsluhúsa þinna í Bagdad og sökktum
síðan skipinu. Báðar þessar svörtu tíkur eru systur þínar og hef ég brugðið
þeim í þetta líki. En sú refsing er ekki nóg og vil ég að þú farir með
þær eins og ég legg fyrir þig.“
Að svo mæltu tók álfkonan öðrum handleggnum yfrum mig, en með
hinum tók hún báðar tíkurnar og flutti okkur í einum svip til Bagdad;
fann ég þá í forðabúrum mínum öll þau auðæfi, sem á skipinu höfðu
verið. En áður en hún skildi við mig, fékk hún mér báðar tíkurnar og
mælti: „Í nafni hans, sem drottnar yfir hafinu, skipa ég þér að lemja
hvora systur þína um sig hundrað keyrishögg á hverri nóttu, til hegningar
fyrir ódáðaverk það, er þær unnu á þér og hinum unga kóngssyni,
sem þær drekktu; bregðir þú út af þessu skaltu sæta sömu refsingu og
sjálf breytast í tík.“ Var mér nauðugur einn kostur að heita henni hlýðni.
Síðan hef ég þvert á móti skapi mínu farið þannig með systur mínar
á hverri nótt, sem yðar hátign hefur séð. Sjá þær bezt á tárum mínum,
hvað sárnauðugt mér er að hlýðnast svo grimmdarfullri skyldu, og veit
ég þér skiljið, að mér er miklu fremur vorkennandi en ámælandi. Viljið
þér vita frekar mér viðvíkjandi, þá getur Amíne, systir mín, skýrt frá
öllu, sem á vantar.“
Kalífinn hafði hlýtt með undrun á sögu Sobeide og lét nú stórvezír
sinn biðja Amíne að segja sér, hvernig hún hefði fengið örin....
86. NÓTT. „Herra!“ mælti Sjerasade við soldán Indíalands, þegar
Dínarsade, bráðlát og sólgin í framhaldið, hafði vakið hana. „Amíne
sagði kalífanum sögu sína þannig:
Sagan af Amíne
„Drottinn rétttrúaðra manna! Ég ætla ekki að taka það upp aftur, sem
systir mín er búin að segja yður, og get einungis þess, að þegar móðir
mín, sem var ekkja, hafði valið sér hús til íbúðar, gifti hún mig með
öllum þeim erfðahluta, sem ég tók eftir föður minn, einhverjum ríkasta
manni hér í borginni.
Þegar varla var liðið ár frá því við giftumst, varð ég ekkja og erfði
allar eigur manns míns, sem voru eitthvað níutíu þúsund sekkínur.
Nægði mér leigan af þeim til að lifa góðu lífi. En er hinir sex fyrstu
sorgarmánuðir voru á enda, lét ég gera tíu fatnaði handa mér, voru þeir
svo skrautlegir, að hver um sig kostaði þúsund sekkínur; tók ég þenna
klæðnað upp við árslokin.
Það var einhvern dag, þegar ég var ein og sýslaði um hússtörf mín,
að mér var sagt, að kona nokkur vildi tala við mig. Skipaði ég þá, að
hún væri leidd á minn fund. Þetta var öldruð kona; heilsaði hún mér,
kyssti á gólfið og lá kyrr á knjánum, svo mælandi: „Ég bið yður, tigna frú,
umfram allt að fyrirgefa mér dirfsku mína, að ég tef yður; en því að
eins hafði ég þor til þess, að ég treysti hjartagæzku yðar. Svo er mál með
vexti að ég á föðurlausa dóttur, sem giftast á í dag. Við mæðgur erum
ókunnugar og þekkjum engan hér í borginni; fær það oss mikilla vandræða,
því skyldfólk það er frændmargt, sem vér ætlum að tengjast, og
viljum vér sýna það, að vér erum ekki ókunnugar, heldur vel metnar.
Ef þér gerðuð oss þann greiða, að koma í brúðkaupið, mundum vér því
heldur kunna yður þakkir fyrir, sem konur úr vorum átthögum mega af
því ráða, að við erum ekki lítilsvirtar, þegar þær heyra, að slík hefðarkona,
sem þér eruð, hefur gert oss slíkan sóma. En hvílík læging er okkur
það, ef þér synjið mér bænar þessarar; þá vitum við ekkert, hvert við
eigum að leita.“
Þannig mælti konan grátandi og komst ég við. „Huggastu, móðir
góð!“ sagði ég, „ég skal gjarnan verða við ósk þinni; seg þú mér einungis,
hvert ég á að koma; ég þarf að eins dálítinn tíma til að fara í betri föt.“
Gamla konan réði sér ekki fyrir fögnuði og var fljótari til að kyssa fætur
mína en ég til að varna henni þess. „Guð launi yður góðsemi yðar,“
mælti hún, „og gleðji hjarta yðar eins og þér gleðjið mitt. En ekki þurfið
þér að fara með mér fyrr en í kvöld og skal ég þá sækja yður. Lifið heilar
þangað til!“
Þegar hún var farin, valdi ég þann klæðnað, sem mér geðjaðist bezt
að; þar að auki tók ég hálsmen úr stórum perlum, armbauga og eyrnahringa
með skærustu demöntum í. Ég hafði eitthvert hugboð um það,
sem fram átti að koma.
Þegar farið var að rökkva, kom gamla konan aftur. Hún kyssti á
hönd mína með gleðisvip og mælti: „Frændkonur tengdasonar míns,
sem eru hinar tignustu konur í borginni, eru komnar í boðið og getið
þér komið þegar yður lízt; ég er tilbúin að fylgja yður þangað.“ Fórum
við þá af stað og gekk hún á undan, en ég fylgdi henni með fjölda skrautbúinna
ambátta. Við komum í breitt stræti, nýsópað, og hafði verið
stökkt vatni yfir; staðnæmdumst við fyrir utan stórar dyr, fagurlega
prýddar ljósum, og stóð þessi áskrift yfir þeim með gullnu letri: „Hér
er hið eilífa aðsetur unaðar og gleði.“ Drap kerling á dyr og var þeim
óðar upp lokið.
Eftir það var mér fylgt gegnum garðinn inn í stóran sal og tók þar
móti mér ung kona fyrirtaks fríð. Hún gekk á móti mér, faðmaði mig að
sér og lét mig setjast hjá sér í legubekk, en þar upp af var öndvegi úr
dýrmætasta við og prýtt demöntum; því næst tók hún til máls: „Tignaða
kona! Þér voruð sóttar hingað til brúðkaups, en ég vona að brúðkaup
þetta snúist á aðra leið en þér ætlið. Ég á bróður, sem er hinn fríðasti
sýnum og mesti atgjörvismaður; hefur honum fengið svo mikils orðrómur
sá, sem fer af fríðleik yðar, að hann er allur á yðar valdi fyrir ástar
sakir, og mun hann verða mesti ólánsmaður, ef þér eigi miskunnið honum.
Veit hann um virðingu yðra og það get ég ábyrgzt yður, að hann er
svo tiginn, að yður þarf ekki að þykja minnkun í ráðahag þessum. Megni
mínar bænir nokkuð, leggst ég á eitt með honum og særi yður, að hafna
eigi þessu hjúskapar boði.“
Síðan maður minn andaðist, hafði mér aldrei dottið í hug, að giftast
aftur, en mig brast þrek til að veita fríðum manni afsvör. Sá hin
unga kona, að ég mundi þiggja boðið, því ég roðnaði og þagði; klappaði
hún þá saman lófunum og laukst upp lítið herbergi, og kom fram ungur
maður svo prúður og tignarlegur álitum, að ég taldi mig sæla, þar sem
ég hafði hlotið svo fríðan mann. Hann settist hjá mér og heyrði ég á
tali hans, að enn meira var varið í hann en systir hans hafði sagt.
Þegar hún sá að okkur leizt vel hvoru á annað, klappaði hún aftur
saman lófunum og kom inn skjalaritari; hann samdi kaupmála vorn,
skrifaði sjálfur undir hann og lét fjögur vitni skrifa undir, sem hann
hafði með sér. Hinn nýi maður minn krafðist einskis annars en þess, að
ég skyldi engan karlmann láta sjá mig og við engan tala nema sig; lofaði
hann hátíðlega, að héldi ég þenna skilmála, skyldi hann gera mér
allt að skapi. Þannig vorum við gefin saman og varð ég brúðurin í brúðkaupi
þessu, þó ég væri boðin sem gestur.
Mánuði síðar þurfti ég efni í föt og beiddi því mann minn leyfis að
fara út og kaupa. Lofaði hann mér það og lét ég fara með mér kerlinguna,
sem ég nefndi áður, og tvær ambáttir. Þegar við vorum komnar
í stræti það, er kaupmenn bjuggu í, segir kerling við mig: „Frúin góð,
fyrst þér viljið fá silki, skal ég fara með yður til ungs kaupmanns, sem
hefur alls konar silkivefnað; þurfið þér þá ekki að ráfa úr einni búðinni
í aðra, því ég skal ábyrgjast yður, að þér fáið hjá honum það, sem ófáanlegt
er annarsstaðar.“ Lét ég mér þetta vel líka og komum við í sölubúð
ungs kaupmanns, sem var dálaglegur; settist ég þar niður og lét kerlinguna
biðja hann að sýna mér hinn fegursta silkivefnað, sem hann hefði.
Kerling vildi að ég beiddi hann sjálf, en ég sagði henni, að ég hefði
gengizt undir þann skilmála, þegar ég giftist, að tala við engan, nema
manninn minn, og mætti ég ekki bregða út af því.
Kaupmaður tók fram margskonar vefnað og sýndi mér, og sá ég þar
einn, sem mér leizt afbragðs vel á. En þegar ég lét kerlingu spyrja, hvað
hann ætti að kosta, svaraði hann henni: „Ég sel húsmóður yðar hann
hvorki fyrir gull né silfur, en hún skal fá hann að gjöf, ef hún lofar mér
að kyssa sig á kinnina.“ Skipaði ég þá kerlingu að segja honum, að mér
þætti hann furðu djarfur, að fara slíks á leit; en í stað þess að hlýða, leiddi
hún mér fyrir sjónir, að kaupmaður færi ekki fram á neitt stórræði og
þyrfti engum orðum að því að eyða, heldur skyldi ég bjóða kinnina
þegjandi, og þá væri allt búið. Mér líkaði silkivefnaðurinn svo vel, að ég
var sá einfeldningur, að fara eftir ráðum hennar. Kerling og ambáttir
mínar skipuðust fyrir á meðan, svo enginn gat séð mig utan af strætinu;
ég strauk blæjuna svo til hliðar að kaupmaðurinn gat komizt að vanga
mínum, en í stað þess að kyssa mig, beit hann mig svo grimmilega, að
blóðið lagaði úr, og hné ég í óvit af sársauka og hræðslu. Rann ómegin
þetta ekki fyrr af mér, en kaupmaður var hlaupinn burt og hafði lokað
búðinni. Þegar ég raknaði við, fann ég, að ég var alblóðug á kinninni.
Kerling og ambáttir mínar höfðu aftur breitt yfir mig blæjuna svo þeir,
sem framhjá gengu, ekki skyldu sjá sárið, heldur ímynda sér, að mér
hefði orðið óglatt.
87. NÓTT. Kerlingin, fylgdarkona mín, varð ráðalaus út af þessu
óhappi, en leitaðist þó við að hugga mig. „Fyrirgefið mér, móðir góð!“
sagði hún, „mér er um þetta slys að kenna og ég fylgdi yður til þessa
kaupmanns, því hann er sveitungi minn og ég gat ekki ætlað honum
slíka illmennsku. En setjið þetta ekki fyrir yður; við skulum engum tíma
eyða til ónýtis, heldur fara heim; skal ég þá gefa yður græðslumeðal, sem
græðir kinn yðar á þremur dögum svo að alls ekki markar fyrir sárinu.“
Öngvitið hafði dregið svo af mér, að ég gat varla gengið; samt náði ég
heim, en hné aftur í ómegin, þegar ég var komin í herbergi mitt. Lagði þá
kerling meðalið við kinn mína, og raknaði ég undir eins við og gekk
til hvílu.
Um nóttina kom maður minn og sá að bundið var um höfuð mitt;
hann spurði, hverju slíkt gegndi. Svaraði ég honum þá, að mér væri illt
í höfði, og hélt ég hann mundi láta sér lynda þessa úrlausn, en það fór
á aðra leið, því hann tók ljós og sá að ég var særð á vanganum.
„Hvernig stendur á sárinu?“ spurði hann. Þó ég nú væri mér þess
meðvitandi, að ég ekki hefði neitt stórt afbrotið, gat ég samt ekki fengið
af mér að segja honum sannleikann; mér þótti ósæmandi, að gera manni
mínum slíka játningu. Svaraði ég honum því, að þegar ég hefði farið
út með leyfi hans til að kaupa silkivefnað, hefði daglaunamaður einn,
sem hefði borið viðarbyrði, gengið svo nærri mér á strætinu, að einn viðarkvistur
hefði strokizt með vanga mínum og hruflað hann, en það væri
ekkert umtalsefni.
„Það skal ekki verða óhegnt,“ mælti maður minn með reiðisvip, „á
morgun skipa ég lögreglustjóranum að taka alla þessa þorpara fasta og
hengja þá.“ Þá svaraði ég, því ég var hrædd um, að ég yrði orsök í dauða
svo margra saklausra manna: „Herra! Slíkt ranglæti mundi stórum sárna
mér; varastu að hafa það í frammi, því sjálf ætti ég ekki fyrirgefningu
skilið, ef ég léti slíka óhamingju af mér hljótast.“ „Segðu mér þá hreinskilnislega,“
mælti hann, „hverju á ég að trúa um sárið?“
Þá svaraði ég: „Það kom af vangá sópsölumanns nokkurs, er reið asna;
hann kom á eftir mér og horfði til annarrar hliðar; rakst asninn svo fast
á mig, að ég datt niður á jörð og skar mig í kinnina á glerbroti.“ „Ef
svo er,“ mælti maður minn, „skal sól ekki fyrr upp renna en ég hef sagt
stórvezírnum Gíafar frá þessari svívirðingu. Hann skal láta drepa alla
sópsölumenn.“ „Fyrir guðs sakir,“ greip ég fram í, „fyrirgefið þeim mín
vegna, þeir eru ekki hegningar verðir.“ „Hvað er þetta, kona!“ segir
hann, „hverju á ég að trúa? Ég vil fyrir hvern mun, að þú segir sannleikann.“
„Herra!“ svaraði ég, „mig svimaði svo ég datt, það er allt og
sumt.“ Við þetta svar brast mann minn þolinmæðina og kallaði hann
upp: „Nú hef ég hlýtt nógu lengi á lygar þínar.“ Því næst skellti hann
saman lófunum og gengu inn þrír þrælar. „Rífið hana upp úr rúminu,“
sagði hann „og leggið hana á mitt gólfið.“ Gerðu þrælarnir sem hann
skipaði og hélt einn um höfuð mér, og annar um fætur mína, en hinum
þriðja skipaði hann að sækja sverð. Þegar þrællinn kom, mælti hann:
„Höggðu hana í tvennt og fleygðu henni síðan í Tígrisfljótið, svo að hræ
hennar verði fiskum að bráð. Svo refsa ég þeirri, sem ég gaf hjarta mitt, en
launaði mér með ótryggð.“
En er þrællinn hikaði sér, mælti maður minn: „Því höggurðu ekki?
Hvað aftrar þér? Eftir hverju ertu að bíða?“ Þá veik þrællinn sér að mér
með brugðið sverðið og sagði: „Mælið fram trúarjátningu yðar og hugsið
yður um, hvort þér viljið nokkra ráðstöfun gera eftir yður látna, því
dauðastund yðar er komin.“ Ég beiddi leyfis að tala og var mér þess eigi
synjað; stóð ég þá upp hálflotin, horfði ástaraugum til manns míns og
sagði grátandi: „Æ, er þá svona komið? Á ég að deyja í blóma æsku
minnar?“ Meiru kom ég ekki upp fyrir gráti og andköfum. En maður
minn komst eigi við, heldur brigzlaði hann mér í tilbót og hefði fyrir
lítið komið að svara honum; lauk hann máli sínu með vísu þessari:
/#
Menskorð, er örmum ver annan,
orð mín skal fregna,
svikið því hverflynd mig hefur
og háðungar leitað:
„Þér varð ég frábitinn fyrri
en fullsödd þú værir;
nú er það af, sem var áður
í elskunnar gengi.“
#/
Ég grét beisklega og svaraði honum með vísum þessum:
/#
Munar þú sorgum mig særir
og sjálfur ert glaður,
sefur og sárgrátna lætur
svartnætti vaka;
hjartans og hvarmanna milli
hef ég þig fólgið;
aldrei mun tryggðin því tæmast
né társtraumar augum.
Eiða þú vannst mér og várar
og vilmælum ginntir,
en er þér ann ég af hjarta
mér útskúfað lætur.
Viknarðu af ást minni eigi
og andvörpum þungum?
Áttu þá víst, að þú aldrei
andstreymið reynir?
Þig særi eg á legstein minn láta
liðinnar rista:
„Henni hélt ástin í ánauð
til aldurlags stundar.“
Sá ef þar syrgjandi kemur,
er sama hlaut reyna,
leiði hann mun yfir mínu
af meðaumkvun gráta.
#/
En er hann heyrði þetta og sá, hversu ég grét, varð hann enn heiptugri
og svaraði mér með vísu þessari:
/#
Frábitinn eg varð þér eigi,
auðgrund, af leiða.
Sjálfskapa ertu hins illa,
því óverknað framdir;
með öðrum þú ástir mér deildir
og una mig hugðir,
en samneyti sannur guð hafnar[* Þetta lýtur að einu trúaratriði Mahómetsmanna, sem tekur skýrt fram, að guð sé
einn og hafi enga sér jafnhliða, guði eða verur.]
og svo gerir elskan.
#/
Ég grét án afláts og reyndi til að þíða hjarta hans, en hann gaf orðum
mínum engan gaum, heldur kallaði hann til þrælsins og sagði:
„Höggðu hana í sundur, ég virði hana að vettugi.“ Þrællinn myndaði sig
til að hlýða og taldi ég mér dauðann vísan. Þá kom hin gamla kona allt
í einu hlaupandi; hafði hún verið barnfóstra manns míns. Hún féll til
fóta honum, kyssti á tær honum og kallaði upp: „Sonur minn, ég særi þig
fyrir elsku mína, er ég ól þig á brjóstum mínum og uppfæddi, gefðu
henni líf. Minnstu þess, að sá, sem deyðir, skal deyddur verða, og að þú
munt flekka nafn þitt og fyrirgera mannorði þínu, því nærri má geta,
að illa mælist fyrir slíkum hermdarverkum.“ Um leið og hún sagði þetta,
lét hún svo aumkvunarlega og grét svo ákaft, að manni mínum hlaut að
renna til rifja. Mælti hann þá við fóstru sína: „Svo skal vera; sakir elsku
þinnar skal hún hafa líf, en hún skal hafa nokkur merki til minningar
um glæp sinn.“
[1245.png: Sonur minn, gefðu henni líf.]
Því næst skipaði hann einum af þrælunum að misþyrma mér og gerði
hann það óðara; hann reif skikkjuna af mér og lamdi mig svo mörg högg
á brjóst og síður, að hold og hörund marðist og leystist í sundur og féll
ég í óvit. Lét hann síðan þrælinn, er þetta hefndarverk framdi, bera mig
í afhús eitt, og þjónaði kerlingin mér þar vel og rækilega. Ég lá rúmföst
í fjóra mánuði. Loksins batnaði mér, en síðan hef ég borið örin, sem
þér sáuð í gær. Undir eins og ég var farin að geta gengið út, ætlaði ég
að hverfa aftur til húss þess, sem ég hafði átt eftir fyrri mann minn, en
þá var autt svæði þar sem það hafði verið; hafði seinni maður minn í
heiptaræði látið brjóta og gjöreyða, bæði þetta hús og öll önnur, sem
voru í sama stræti. Er slíkt ofríki vafalaust óheyrt, en hvar átti ég að
kæra sakir mínar? Sá, sem olli, hafði búið svo um hnútana, að hann yrði
ekki fundinn og sýndi ekki meðferð hans á mér, að hann átti alls kosti
við mig? Hvernig skyldi ég þá dirfast að ákæra hann?
Nú leitaði ég allslaus og óhuggandi hælis hjá Sobeide, hinni elskulegu
systur minni, og sagði ég henni ófarir mínar. Hún uppörvaði mig til
að bera mótlæti mitt með stöðuglyndi og tók hún við mér með slíkum
góðleik sem von var á af henni. „Svona er veröldin,“ sagði hún, „hún
sviptir okkur oftast nær eigum og ástvinum og oft hvoru tveggja í einu.“
Sagði hún mér, til að færa sönnur á orð sín, hvernig afbrýði beggja systra
sinna hefði orðið hinum unga konungssyni að fjörlesti. Hún sagði mér
og, að þeim hefði verið breytt í tíkur. Því næst sýndi hún mér ótal elsku
merki og kom til mín með yngstu systur mína, sem hafði flutt til hennar
þegar móðir okkar andaðist. Þökkuðum við guði, að við allar þrjár höfðum
aftur fundizt og ásettum okkur, að vera engum háðar framvegis,
heldur halda óslítandi félagsskap. Höfum við lengi lifað þessu kyrrðarlífi.
Ég hef alla hússtjórn á hendi og þykir mér ekki nema gaman að kaupa
nauðsynjar vorar. Í gærdag gekk ég út í þeim erindagjörðum og það, sem
ég keypti, lét ég daglaunamann nokkurn bera heim til okkar; er hann
skýr maður og smáskrítinn og höfðum við hann því hjá okkur til skemmtunar.
Þegar dagsett var, komu þrír förumunkar og beiddust húsaskjóls
til morguns. Veittum við þeim það með vissum skilmála, sem þeir gengu
að, og er við höfðum látið þá setjast til borðs með okkur; skemmtu þeir
okkur með söng, eins og þeim er títt, þangað til barið var að dyrum. Þar
voru þá komnir þrír kaupmenn frá Mússúl, þekkilegir að sjá; höfðu þeir
sömu bænar að biðja sem förumunkarnir og veittum við þeim beiðni
þeirra með sama skilmála og hinum. En hvorki þeir né hinir héldu skilmálann.
Áttum við bæði vald og rétt á að refsa þeim, en létum oss nægja
að heimta af þeim, að þeir segðu ævisögur sínar; varð öll hefndin þessu
næst, að við vísuðum þeim burt og sviptum þá húsnæði því, er þeir höfðu
beðið oss um.“
Kalífinn Harún Alrasjid var nú ánægður, er búið var að seðja forvitni
hans, og lét hann í ljósi undrun sína yfir því, er hann hafði heyrt.
88. NÓTT. Þegar kalífinn hafði fengið hnýsni sinni fullnægt, vildi
hann sýna hinum konungbornu förumunkum vott tignar sinnar og göfuglyndis,
en konunum blíðu og mildi. Mælti hann sjálfur við Sobeide
og lét ekki stórvezírinn ganga á milli: „Fenguð þér ekki að vita, hvar álfkonan
ætti heima, sem þér sáuð fyrst í höggorms líki og sem lagði yður
svo þunga byrði á herðar, eða lofaði hún yður ekki, að birtast yður einhverntíma
og leysa tíkurnar úr álögum?“
„Konungur rétttrúaðra manna!“ anzaði Sobeide, „ég gleymdi að segja
yðar hátign, að álfkonan gaf mér hárlokk og mælti, að ef ég einhverntíma
þyrfti hennar við, þyrfti ég ekki annað en svíða nokkur af hárunum;
mundi hún þá samstundis birtast mér, þó hún væri stödd fyrir handan
Kákasusfjöll.“ „Hvar eru hár þessi?“ spurði kalífinn. En Sobeide kvaðst
ávallt hafa geymt þau eins og sjáaldur augna sinna og jafnan borið þau á
sér. Tók hún upp lítinn böggul, opnaðan til hálfs, og sýndi kalífanum.
„Heilar svo!“ mælti hann, „látið álfkonuna birtast; þér getið aldrei
ákallað hana hæfilegar en þegar það er minn vilji.“
Sobeide féllst á það. Var þá inn borinn eldur og fleygði hún á hann
öllum hárlokknum. Í sama vetfangi hristist höllin og stóð álfkonan
frammi fyrir kalífanum í líki hlaðbúinnar konu. „Drottinn rétttrúaðra
manna!“ tók hún til máls, „ég er boðin og búin að hlýða skipun yðar.
Kona sú, er ákallaði mig eftir yðar boði, hefur gert mér stóran greiða.
Til þess að votta henni þakklátssemi mína hefndi ég hennar á hinum
svikafullu systrum hennar og breytti þeim í tíkur, en ef yðar hátign vill
svo vera láta, skal ég gefa þeim aftur sína náttúrlegu mynd.“
„Fagra álfkona!“ anzaði kalífinn, „svo gleðjið þér mig mest, ef þér
auðsýnið þeim þessa náð. Mun ég á síðan leitast við að hugga þær, er þær
hafa sætt svo þungri refsingu; þessu næst mun ég biðja yður einnar bænar,
og er sú fyrir hönd konu þeirrar, er svo hræðilega hefur verið misþyrmt
af manni hennar, sem hún ekki þekkti. Eruð þér svo margfróðar,
að þér munuð og vita þetta; gerið það fyrir mín orð, að nefna mannfýlu
þá, er lét sér ekki nægja, að vinna fádæmis grimmdarverk á henni sjálfri,
heldur svipti hana þar á ofan öllum eigum sínum með rangsleitni. Furðar
mig, að mér skuli eigi hafa borizt til eyrna svo herfilegar og þrælslegar
aðfarir, sem eru tign minni til spotts og háðungar.“
„Gera skal ég yðar hátign það að skapi,“ anzaði álfkonan, „að gefa
báðum tíkunum aftur sína fyrri mynd; skal ég taka örin af konunni, svo
engin merki sjáist, að hún hefur verið barin, því næst skal ég nefna þann,
sem misþyrmdi henni.“
Kalífinn lét Sobeide sækja báðar tíkurnar og er þær voru komnar,
beiddi álfkonan um fulla skál af vatni og var henni færð skálin. Tautaði
hún yfir henni einhver orð, sem enginn skildi, og stökkti vatninu
síðan á Amíne og báðar tíkurnar. Breyttust þær í tvær forkunnar fagrar
konur, en öll örin hurfu gjörsamlega á líkama Amíne. „Konungur rétttrúaðra
manna!“ mælti álfkonan, „nú skal ég segja yður, hver hinn
ókunni maður er, sem þér viljið vita deili á. Hann er yður nákominn;
það var hann Amín, elzti sonur yðar. Hafði hann heyrt mikið sagt af
konunni og felldi brennandi ástarhug til hennar, þó hann þekkti hana
ekki nema af afspurn. Beitti hann vélræðum til að ginna hana í hús sitt
og gekk að eiga hana. Má að vísu mæla honum nokkra bót, að hann lét
berja hana; hún hafði farið of ógætilega að ráði sínu, og af afsökunum
hennar mátti ráða, að henni hefði meira á orðið en í raun og veru var.
Hef ég nú sagt allt það, er yður fýsir að vita og ég get úr leyst.“ Að svo
mæltu kvaddi hún kalífann og hvarf.
[1248.png: ...kalífinn seldi Sobeide hönd sína og hjarta]
En kalífinn undraðist stórum og var glaður yfir hamskiptun þeim,
er orðið höfðu fyrir hans tilstilli. Eftir það breytti konungur þessi svo,
að lengi mun í minnum haft. Fyrst gerði hann boð eftir Amín, syni
sínum, og sagði honum, að hann vissi allt um hið leynilega kvonfang
hans, og gerði honum í annan stað sanna grein fyrir, hvernig kaupmaðurinn
var valdur að meiðslum Amíne. Þurfti kalífinn ekki að skora á son
sinn, að taka hana í sátt, því hann gerði það samstundis ótilkvaddur.
Því næst lýsti kalífinn því yfir, að hann seldi Sobeide hönd sína og
hjarta, og réði förumunkunum til að eiga hinar þrjár systurnar; tóku þeir
þessum kosti feginshugar. Gaf kalífinn hverjum þeirra skrautlega höll
í Bagdad til íbúðar, veitti þeim æðstu tignarembætti og tók þá í ráðuneyti
sitt. Hinn æðsti skjalaritari í Bagdad skrásetti kaupmálana í viðurvist
tilkvaddra votta, en Harún Alrasjid báðu menn þúsundfaldrar
blessunar fyrir það, að hann hafði orðið lánsgjafi svo margra, sem höfðu
þolað ótrúlega eymd.
Þegar Sjerasade lauk sögu þessari, var ekki kominn dagur. Veik hún
sér því að soldáni og tók að segja nýja sögu.
[1249.png]
[1250.png]
Saga Sindbaðs farmanns
Á ríkisárum kalífans Harún Alrasjids, þess, er ég fyrr nefndi, var örsnauður
daglaunamaður í Bagdad, er Hindbað hét. Það var einhvern
dag, er ákaflega heitt var, að hann átti að bera þunga byrði allt á milli
enda borgarinnar. Var hann dauðuppgefinn og átti þó eftir drjúgan spöl.
Kom hann í stræti eitt og blés þar svalandi kæla, en rósavatni hafði verið
stökkt yfir strætið. Þótti honum sem hvergi mundi vænlegra að hvílast
og varpa mæðinni, lagði hann því bagga sína niður fyrir utan stórhús
nokkurt og settist sjálfur á byrði sína.
Honum þótti vænt um að hann hafði staðnæmzt þarna, því hinn sætasta
ilm af alóeviði og reykelsi lagði fyrir vit honum; rauk ilmurinn út
úr gluggum hússins og blandaðist saman við angan rósavatnsins og fyllti
loftið himneskum sætleik. Auk þess heyrði hann samstilltan slátt margra
hljóðfæra, og kvað undir fagur fuglakliður, bæði næturgala og annarra
fugla, sem eiga heima í héraðinu kringum Bagdad. Þegar hann nú heyrði
hinn ununarfulla hljóm og kenndi sætan ilm margskonar steika, réði
hann af því, að hér mundi haldin veizla og vera glatt á hjalla. Langaði
hann til að vita, hver í húsinu byggi, því leið hans lá sjaldan um þetta
stræti og var hann því með öllu ókunnugur. Hann gekk til nokkurra
prúðbúinna þjóna, er stóðu við dyrnar, og spurði, hver hér ætti húsa ráð.
„Hvernig spyr þú?“ önzuðu þjónarnir, „átt þú heima í Bagdad og veizt
ekki, að hér býr Sindbað farmaður, er siglt hefur um öll höf undir sólinni.“
Hafði daglaunamaðurinn áður heyrt getið um auðæfi Sindbaðs
og gat nú ekki að sér gert, að öfunda þann mann, sem virtist vera eins
farsæll og hann var ófarsæll. Af hugleiðingum þessum varð honum gramt
í geði, hann leit til himins og mælti svo hátt, að vel mátti heyra: „Alvaldi
skapari allra hluta, gæt mismunar þess, sem er á mér og Sindbað; ég þoli
dagsdaglega ótal þrautir og erfiðismuni, og get þó varla satt hungur konu
og barna með vondu byggbrauði, meðan lánsmaðurinn Sindbað eyðir
ógrynni fjár og lifir hinu glæsilegasta og sælasta lífi. Hvað hefur hann
gert, að þú skulir láta hann fagna svo sælu hlutskipti og hvers á ég að
gjalda, að ég sæti svo hörðu?“ Að svo mæltu stappaði hann fætinum á
jörðina, eins og sá, sem sleppir sér í harmi og örvæntingu.
Þarna stóð hann í þungum og raunalegum hugsunum, en í því sá
hann koma þjón nokkurn út úr húsinu; tók þjónninn í hönd honum og
mælti: „Fylgið mér, Sindbað, húsbóndi minn vill tala við yður.“
Af því nú var farið að birta, gat Sjerasade ekki haldið áfram sögu sinni,
en næstu nótt sagði hún framhaldið á þessa leið:
89. NÓTT. „Herra, yðar hátign má geta því nærri, að boð þetta kom
flatt upp á Hindbað. Hann var hræddur um, þar sem hann hafði látið
sér slíkt um munn fara, að Sindbað sendi eftir sér til þess að hefna sín
á einhvern hátt. Hafði hann því þá viðbáru sér til undanfærslu, að hann
mætti ekki hlaupa frá böggum sínum, er lágu á strætinu; en þjónustusveinn
Sindbaðs sagði, að hann mætti treysta því, að þeirra yrði gætt, og
lagði svo fast að daglaunamanninum — því svo hafði honum verið skipað
— að hann þorði ekki annað en að gegna boðinu.
Nú leiddi þjónninn hann inn í stóran sal, og sat þar fjölmennt samkvæmi
kringum borð, sem hlaðið var allskonar dýrindis krásum. En í
öndvegi sat alvörugefinn maður, fríður sýnum, og tignarlegur í yfirbragði;
hafði hann sítt og silfurhvítt skegg; bak við hann stóð fjöldi skutulsveina
og frammistöðumanna og kepptust þeir allir við að gera vilja
hans. Þessi maður var Sindbað. Daglaunamanninum féllust hendur og
kom á hann fát, þegar hann sá svo marga menn í svo dýrðlegri veizlu;
kastaði hann kveðju á samkvæmið, skjálfandi og titrandi. Sindbað bauð
honum að færa sig nær, lét hann setjast til hægri handar sér og setti sjálfur
mat fyrir hann; síðan gaf hann honum afbragðs vín að drekka, því nóg
var fyrir hendi.
Þegar menn höfðu matazt og Sindbað sá að gestir hans voru hættir
að snæða, veik hann sér að Hindbað og gaf sig á tal við hann; hann kallaði
hann „bróður“ eins og tíðkast með Aröbum, þegar þeir tala saman
í trúnaði, og spurði, hvað hann héti og hver atvinnuvegur hans væri.
„Hindbað heiti ég,“ anzaði hinn „og er ég daglaunamaður.“ „Mér þykir
vænt,“ mælti Sindbað, „að við erum orðnir kunningjar, og skal ég ábyrgjast
að samkvæmi þetta lítur þig einnig vinar augum, en mig langar til
að heyra þig sjálfan segja það, sem þú talaðir áðan úti á strætinu.“ Áður
en Sindbað gekk til borðs, hafði hann semsé heyrt allt, því gluggarnir
voru opnir, og hafði hann þess vegna gert boð eftir Hindbað.
Við þessi orð komu vöflur á daglaunamanninn og hengdi hann niður
höfuðið. „Af þreytu minni,“ svaraði hann, „var komin í mig ólund, og
duttu upp úr mér nokkur óvönduð orð, og bið ég yður að fyrirgefa mér
þau.“ „Ekki skaltu ætla það,“ mælti Sindbað, „að ég sé svo óbilgjarn,
að reiðast þér fyrir þá sök; ég fer nærri um lífskjör þín, og svo fer því
fjarri, að ég vilji ámæla þér fyrir möglunaryrði þín, að ég vorkenni þér;
ég vil aðeins leiðrétta misskilning þann á mínum högum, sem villir skoðun
þína. Þú hyggur án alls efa, að ég þrauta- og raunalaust hafi öðlazt
farsæld þá og næði, er þú nú sér mig njóta; slepptu þeirri villu. Ég hlaut
fyrst slík lánskjör eftir að ég í mörg ár hafði þolað allt sálar- og líkamsstrit,
sem hugsazt getur; já vinir góðir,“ mælti hann, um leið og hann
veik sér að samkvæminu, „það sver ég ykkur, að svo voru þrautir þessar
gífurlegar, að hinn ágjarnasti mundi setjast aftur og fara af honum öll
löngun til að sigla um höfin í auðæfaleit. Munuð þér aldrei hafa heyrt
nema ógreinilega sagt af hinum kynlegu ævintýrum mínum og hættum
þeim, er ég rataði í á hinum sjö sjóferðum, er ég för; nú skal ég því segja
yður allt hið sanna um þetta, og hygg ég yður muni ekki leiðast saga mín.“
Af því Sindbað ætlaði að segja sögu sína, mest daglaunamannsins
vegna, lét hann áður en hann tæki til sögunnar, bera byrði daglaunamannsins
þangað sem hann vildi. Því næst hóf hann söguna:
Fyrsta ferð Sindbaðs
„Ég hafði erft töluverðar eignir eftir ættmenni mín, en ég sóaði þeim
mestöllum út í óhófi og munaði, sem ungum mönnum hættir við. Samt
rankaði ég við mér og sneri aftur á vegi glötunarinnar; ég sá að mér og
hugleiddi, að auðurinn er svipull og eyðist skjótt, þegar illa er með farið,
eins og ég gerði. Með hinum óreglusama lifnaði hafði ég líka eytt tímanum,
sem er hið dýrmætasta í heiminum. Nú skildi ég, að það er hið
versta og hræðilegasta ólán, að vera alls laus í ellinni, og minnti þetta
mig á einn orðskvið hins mikla Salómons, er ég hafði heyrt föður minn
fara með: „Betra er að vera dauður en snauður.“
Nú safnaði ég því, sem eftir var af eigum mínum, og seldi ég lausafé
mitt á markaði, þeim, er bezt buðu. Því næst slóst ég í félagsskap með
nokkrum kaupmönnum, er stunduðu sjóverzlun og leitaði hjá þeim góðra
ráða. Ásetti ég mér að ráðstafa þeim fjármunum, sem eftir voru, svo ég
hefði gagn af; lét ég þess eigi lengi bíða, að ég framkvæmdi áform mitt.
Ég fór til Balsora, gekk í félag með nokkrum kaupmönnum og sigldum
við burt á skipi einu, er vér létum búa á sameiginlegan kostnað. Létum
vér í haf og sigldum til Austur-Indíalands út Persalandsflóa og höfðum
oss á hægri hönd strandir Arabíu sælu, en á vinstri hönd Persalands
strönd; er flóinn sjötíu vikur sævar á breidd þar sem breiðast er. En fyrir
utan flóann tekur við hið indverska haf; liggja að því öðrumegin strandir
Abyssiníu, en hinumegin eyjan Wackwack og eru fjögur þúsund og
fimmhundruð vikur sævar þar á milli. Í fyrstunni hafði ég sjósótt, en mér
batnaði bráðlega og hef ég aldrei kennt þeirrar sóttar upp frá því.
Á leiðinni lentum vér víða, seldum vörur vorar eða létum fyrir aðrar
í skiptum. Það var einhvern dag, er skip vort var á siglingu, að allt í einu
sló í blæjalogn, og var þetta nálægt lítilli ey, er bar lágt yfir sjávarmál,
og var hún græn eins og engjateigur. Lét þá skipstjórnarmaður hlaða
seglum og leyfði öllum á land að ganga, þeim, er vildu. Var ég einn í
þeirra tölu, en er vér sátum þar og átum og drukkum oss til hressingar
eftir sjóvolkið, þá kipptist við eyjan allt í einu gríðarhart og hnykkti oss...
90. NÓTT. Þeir, sem á skipinu voru, sáu þegar eyjan hristist; hugðu
þeir jarðskjálfta vera og kölluðu til vor, að vér skyldum á augabragði koma
aftur, mundum vér að öðrum kosti hafa farizt, því það, sem vér hugðum
ey vera, var ekki annað en bak hvalfiskjar nokkurs. Þeir, sem fimastir
voru, stukku út í bátinn, en sumir björguðu sér á sundi. Af mér er það
að segja, að ég var eftir á eynni, eða réttara sagt, hvalnum, í því hann
stakk sér, og gafst mér að eins tími til að ná í viðardrumb einn, er vér
höfðum haft með oss frá skipinu til eldsneytis. Skipstjórnarmaður tók
þá upp í skipið, sem voru á bátnum, og nokkra af þeim, er voru á sundi;
en á meðan hafði runnið á hagstæður byr og vildi hann hafa not af;
lét hann því vinda upp segl, svo ég varð afhuga að ná til skipsins.
Nú var ég ofurseldur öldum hafsins og hröktu þær mig á ýmsa vegu;
velktist ég í hafi það sem eftir var dagsins og næstu nótt. Um morguninn
var dregið af mér allt afl, og var ég úrkula vonar um líf mitt, en þá vildi
svo heppilega til, að bylgja varp mér á land á ey nokkurri. Voru strendur
hennar háar og sæbrattar og mundi mér hafa veitt örðugt að klifrast þar
[1254.png]
upp, ef ekki hefðu verið trjárætur nokkrar, sem ég gat haldið mér í; það
var eins og forlögin hefðu varðveitt þær mér til frelsis. Fleygði ég mér
niður á jörðina hálfdauður og lá svo unz ljómaði af degi og sólin rann
upp. Svo örmagnaður sem ég var af sjóvolkinu, dróst ég þó á fætur til
þess að leita að ætilegum jurtum, því ég hafði ekki bragðað mat síðan
daginn áður. Ég fann nokkrar jurtir og tæra uppsprettulind með ágætu
vatni, sem varð mér til mestu hressingar. Jafnskjótt sem ég kenndi mig
fullstyrkan, gekk ég upp á eyna og leitaði inn á land, þótt ég gengi eigi í
vissa stefnu; kom ég á fagra völlu og sá langt burtu hest á beit. Þangað
gekk ég og var þá hugur minn milli vonar og ótta, því ég vissi ekki,
nema það kynni að verða mér heldur til glötunar en frelsis. En þegar
ég kom nær, sá ég, að þetta var meri, og var tjóðruð við staur; stóð ég þar
og horfði á hana undrandi fyrir sakir fegurðar hennar; en þá heyrði ég
allt í einu mannsrödd niðri í jörðinni. Kom þá óðara sá, er talað hafði,
og spurði, hver ég væri. Ég sagði honum frá ævintýri mínu og tók hann
mig síðan við hönd sér og fór með mig niður í jarðhúsið; sátu þar fleiri
menn og þótti þeim ekki kynlegra að sjá mig en mér að hitta þá.
Nú nærðist ég af ýmsum réttum, er þeir báru á borð fyrir mig og
spurði ég þá, hvað þeir væru að gera á svo eyðilegum stað. Sögðu þeir
mér, að þeir væru hestasveinar Maharadsja (þ. e. hins mikla konungs),
sem réði yfir eynni; færu þeir á ári hverju hingað um sama tíma með
meri herra síns og tjóðruðu hana, sem ég hefði séð, en það gerðu þeir
til þess, að nykur einn, er úr hafi kæmi, skyldi fylja hana. En þegar nykurinn
væri búinn að því, ætlaði hann ætíð að gleypa merina, en þá
þyrptust þeir að og fældu hann út í sjó aftur með ópi og óhljóðum. Því
næst væru þeir vanir að fara heim með hina fylfullu meri og væru folöld
þau, er hún kastaði, alin handa konungi og væru kölluð sjóhestar.
Það sögðu þeir enn fremur, að þeir yrðu að halda burt að komandi
morgni og hefði mér verið dauðinn vís, ef ég hefði komið einum degi
seinna, því svo langt væri þaðan til mannabyggða, að ég mundi aldrei
hafa náð þangað leiðsagnarlaust.
Meðan þeir voru að segja mér þetta, kom nykurinn úr hafi, sem þeir
höfðu gert ráð fyrir, fyljaði merina og ætlaði síðan að gleypa hana. En
af hinum mikla skarkala, sem hestasveinarnir gerðu, lagði hann á flótta
og stakk sér aftur í sjóinn.
Morguninn eftir fóru þeir heim aftur til höfuðborgarinnar á eynni
með merina, og varð ég þeim samferða. Þegar ég var kominn þangað, lét
ég fylgja mér á fund Maharadsja konungs; spurði hann mig, hver ég væri
og hvernig ég hefði hrakizt til landa hans. En er ég hafði leyst úr öllum
spurningum hans, komst hann við af óláni mínu og samhryggðist mér.
Bauð hann jafnskjótt að greiða skyldi fyrir mér og láta allt af hendi við
mig, sem ég þyrfti; var boði þessu fullnægt svo, að ég mátti telja mig
sælan, að hafa hitt svo göfuglyndan konung og svo vandaða embættismenn.
Af því að ég var kaupmaður, kom ég oft á fund verzlunarmanna, en
einkum þeirra, sem útlendir voru, bæði til að heyra fréttir frá Bagdad
og til þess að finna einhvern, er gæti flutt mig heim. Höfuðborg Maharadsja
stendur á sjávarströnd við fagra höfn; lögðust þar á degi hverjum
við akkeri skip úr öllum áttum. Ég dró mig líka eftir indverskum fræðimönnum
og hafði ég gaman af að hlýða á þá; kom ég þó meðfram á
konungsfund og átti þá tal við jarla hans og skattskylda konunga, er
með honum voru. Spurðu þeir mig að mörgu um ættjörð mína, en ég
spurði þá hins vegar að því, sem mér þótti fróðlegt um lög og landsvenju,
þar sem þeir áttu heima.
Undir Maharadsja konung lá lítil ey, er Kasel heitir. Það var mælt,
að þar heyrðist á hverri nóttu bumbnahljómur og ætluðu sjómenn, að
Degíal[* Degíal er sama og „Antichristus“; þegar hann fæðist eru heimslok fyrir hendi. Hann
er eineygður og reynir að leiða menn afvega; brýtur hann undir sig alla veröld nema Mekka,
Medína og Jórsalaborg, en bíður ósigur fyrir Kristi.] hefðist þar við. Varð mér hugur á að grennslast eftir undri þessu;
sá ég á ferð minni þangað fiska, sem voru hundrað og fimmtíu álnir á
lengd; voru þeir ógurlegri ásýndum, en þeir voru skaðvænlegir, því þeir
fældust burt ef barið var á fjöl og þurfti ekki meira. Ég sá þar líka annars
kyns fiska, sem varla voru alin á lengd; voru höfuð þeirra líkt og á náttuglum.
Þegar ég var kominn aftur, stóð ég einn dag niður við sjó og sigldi þá
skip nokkurt inn á höfn. En er það hafði varpað akkeri, var tekið að
skipa upp varninginn og létu kaupmennirnir, sem áttu, bera hann inn
í varningshús. Horfði ég á nokkra stranga og áskriftir þeirra, sem merktu
nöfn eigendanna, og sá ég þá nafn mitt. Þegar ég hafði skoðað þá vandlegar,
gekk ég úr skugga um, að þetta voru sömu strangarnir, sem ég hafði
flutt á skipinu frá Balsora. Ég þekkti jafnvel skipstjórnarmanninn, og þó
ég vissi, að hann ætlaði mig löngu dauðan, talaði ég til hans og spurði,
hver strangana ætti. „Kaupmaður nokkur,“ svaraði hann, „er Sindbað
hét, varð mér samferða frá Bagdad. Það var einn dag er vér lágum nálægt
ey nokkurri, — því svo kom oss fyrir sjónir — að hann fór þangað með
mörgum ferðamönnum. En það, sem vér hugðum vera ey, var geysistór
hvalur, er mókti ofansjávar; gerðu þeir eld á baki honum til matreiðslu,
en er hann varð þess var, tók hann viðbragð og stakk sér. Þeir, sem á
hvalnum voru, drukknuðu flest allir, og í þeirra tölu var Sindbað. Hann
átti þessa stranga; ætla ég að selja þá og jafnskjótt, sem ég hitti einhvern
af ættingjum hans, mun ég greiða honum andvirðið.“ Þá svaraði ég: „Skipstjórnarmaður,
ég er Sindbað, sem þér hyggið vera dauðan; hann er á lífi
og strangar þessir eru mín eign...“
91. NÓTT. Sindbað sagði samkvæminu framhald sögu sinnar á þessa
leið: „Þegar skipstjórnarmaður heyrði þessi orð mín, mælti hann: „Guð
á himnum, hverjum er nú framar trúandi? Tryggð og ráðvendni eru ekki
lengur til meðal manna. Ég sá með mínum eigin augum, þegar Sindbað
drukknaði. Farmenn mínir sáu það, og þó eruð þér svo djarfur, að ljúga
til nafns yðar og látast vera Sindbað. Hvílík ósvífni; eftir útliti yðar hafið
þér góðan mann að geyma, en samt farið þér með herfilega lygi til þess
að svæla undir yður annarlega eign.“ „Bíðið við,“ svaraði ég, „og heyrið
það, sem ég nú segi yður.“ „Og hvað er það?“ anzaði hann, „segið mér,
ég skal taka vandlega eftir.“ Sagði ég honum þá, hvernig ég hefði komizt
af og hitt hestamenn Maharadsja konungs af furðulegri tilviljun og orðið
þeim samferða til konungs.
Efasemdir hans rénuðu nokkuð af sögusögn minni; en nú fékk hann
skjótt fulla vissu um það, að ég ekki væri neinn svikari, því hásetar nokkrir
komu af skipi hans og könnuðust við mig; fögnuðu þeir mér með
mestu vinsemd og var þeim mikil gleði að sjá mig aftur. Loksins kannaðist
hann líka við mig og hljóp um háls mér. „Lofaður sé guð,“ mælti hann,
„að þér sluppuð farsællega úr slíkum háska, og fær það mér meiri gleði
en ég geti frá sagt. Þarna eru eigur yðar, takið við þeim og gerið af,
hvað yður líkar.“ Ég þakkaði honum og lofaði ráðvendni hans; beiddi
ég hann að þiggja nokkuð af varningnum í þakklætisskyni, en hann drap
hendi við.
Nú valdi ég úr það verðmætasta af varningi mínum og gaf Maharadsja
konungi. Vissi hann allt um hrakfarir mínar og spurði því, hvernig ég
hefði komizt yfir þessa sjaldgæfu hluti. Ég sagði honum þá, hvernig tilviljunin
hafði aftur skilað þeim í hendur mér. Varð hann glaður við og
þáði gjöfina af konunglegri náð, en gaf mér miklu stærri gjafir í staðinn.
Því næst kvaddi ég hann og tók mér aftur fari með hinu sama skipi. En
áður ég færi, hafði ég fyrir það, sem eftir var af varningi mínum, fengið
innlendar vörur í skiptum, bæði alóe- og sandelsvið, kamfóru, múskathnetur,
negulnagla, pipar og engifer. Sigldum vér fram hjá mörgum
eyjum og lentum í Balsora; fór ég þaðan og hingað með hundrað þúsund
sekkína virði. Varð fagnafundur á heimili mínu, er ég kom heim,
sem vænta má, þar sem heit og trygg ást er fyrir; keypti ég mér þræla,
ambáttir og góðar jarðir og lét byggja mér stórt hús. Kom ég öllu sem
bezt fyrir og ásetti mér að gleyma öllum þrautum og njóta unaðsemda
lífsins.“
Að svo mæltu þagnaði Sindbað og skipaði sönglistarmönnum að hefja
hljóðfærasláttinn á ný, er þeir höfðu látið niður falla, þegar hann byrjaði
sögu sína. Var nú etið og drukkið til kvölds, og er tími var til kominn,
að hver færi heim til sín, lét Sindbað sækja poka með hundrað gullpeningum
í og gaf daglaunamanninum svo mælandi: „Eigðu þetta,
Hindbað! Farðu nú heim og komdu aftur á morgun, til þess að heyra
framhald ævintýra minna.“ Daglaunamaðurinn gekk burt eins og í
leiðslu, svo mikið fannst honum um virðingu þá og rausn, er honum
hafði verið sýnd. En er hann sagði konu og börnum frá því, réðu þau sér
varla fyrir kæti og lofuðu guð fyrir þá líkn, sem hann hafði látið Sindbað
auðsýna þeim.
Daginn eftir bjó Hindbað sig betur en daginn áður og gekk á fund
hins víðförla rausnarmanns; fagnaði Sindbað honum með gleðisvip og
fór með hann eins og bezta vin sinn. Þegar allir gestirnir voru komnir,
var matur fram borinn og var lengi til borðs setið. En er borð voru upp
tekin, tók Sindbað til máls og veik sér að boðsmönnum: „Vinir góðir, nú
bið ég yður að heyra með athygli og hlýða á ævintýri mín á hinni næstu
ferð; eru þau enn merkilegri en það, sem til bar á fyrri ferðinni.“ Þögðu
allir og tók Sindbað til frásagna:
Önnur ferð Sindbaðs farmanns
„Eftir hina fyrstu ferð mína hafði ég, eins og ég gat um í gær, einsett
mér, að lifa rósömu lífi í Bagdad, það sem eftir var ævinnar. En ég varð
fljótt leiður á aðgerðaleysinu og kom í mig ferðahugur og langaði mig
til að sækja verzlun yfir sjó. Keypti ég því vörur þær, er ég þóttist með
þurfa, og fór nú af stað í annað sinn með öðrum kaupmönnum, er voru
mér kunnir að ráðvendni. Völdum vér oss gott skip, fólum oss guði á
hendur og lögðum af stað. Sigldum vér frá ey til eyjar og varð skiptaverzlunin
oss næsta arðsöm. Einn dag lentum vér við ey nokkra alvaxna
margskonar aldintrjám; var hún svo eyðileg að vér sáum ekkert hús og
engan mann. Gengum vér þar um engin og fram með lækjunum, er
vökvuðu þau. En meðan sumir lásu blóm sér til skemmtunar og sumir
ávexti, tók ég fram nesti mitt og vín og settist niður hjá læk undir hávöxnum
trjám, er breiddu út frá sér unaðslega forsælu. Tók ég mér þar
svo góðan dagverð, sem ég hafði föng til, en er ég hafði matazt sótti á
mig svefn. Ég veit ekki hversu lengi ég svaf, en þegar ég vaknaði, sá ég
ekki skipið, þar sem það hafði legið við akkeri.“
92. NÓTT. „Ég varð forviða,“ mælti Sindbað, „þegar ég sá ekki skipið
liggjandi við akkeri. Reis ég þá upp og litaðist um í allar áttir, en sá
engan af kaupmönnunum, sem höfðu lent með mér á eynni. Ég sá ekki
annað en skipið á útsiglingu og var það komið svo langt burt, að ég óðar
missti sjónar á því.
Þið megið nærri geta, hvað ég hugsaði í þessum hryggilegu vandræðum;
ég hélt ég mundi springa af harmi og hljóðaði hræðilega upp yfir
mig, lamdi höfuð mitt og fleygði mér til jarðar; lá ég svo langa stund í
[1259.png: Sló þá snögglega myrkva á himin eins og svipaði yfir þykku skýi]
ringluðu hugarvíli, og voru hugsanir mínar hver annarri hræðilegri. Ég
margásakaði mig fyrir, að ég ekki hafði látið sitja við hina fyrstu ferð,
og hefði hún þó mátt vera mér svo minnisstæð, að mig fýsti ekki til fleiri.
En harmatölur þessar stoðuðu alls ekki og iðrun mín kom í ótíma. Ég
lagði ráð mitt í guðs hönd og klifraði í ráðaleysi upp í hátt tré og sást
um í allar áttir til þess að vita, hvort ég kæmi ekki auga á neitt, sem hjálpvænlegt
væri. Út af eynni sá ég ekki annað en himin og haf, en á land
upp grillti ég í eitthvað hvítt; sté ég því ofan úr trénu, tók með mér það
sem eftir var af nestinu og stefndi á hinn hvíta blett; var það svo langt
burtu, að ekki sá deili á, hvað það væri.
En er ég kom nær, sá ég að þetta var hvítur hnöttur, geysi hár og
feikna mikill um sig. Þreifaði ég um hann og fannst hann vera mjúkur
viðkomu. Ég gekk allt umhverfis til að vita, hvort hvergi væri gat á, en
það sá ég hvergi; svo var hann ávalur, að engin tiltök voru að klifrast upp
á hann. Fimmtíu fet var hann ummáls.
Í þetta mund var sól nærri undirgöngu. Sló þá snögglega myrkva á
himin eins og svipaði yfir þykku skýi. Svo hverft sem mér varð við dimmu
þessa, brá mér þó enn heldur í brún er ég sá, að hún stóð af kynjastórum
og heljarefldum fugli, er steyptist niður fljúgandi. Mig rankaði þá við,
að ég hafði heyrt sjómenn segja frá fugli nokkrum, er Rok heitir, og
datt mér í hug, að hinn mikli hnöttur, sem fékk mér svo mikillar undrunar,
mundi vera egg fuglsins. Enda settist hann á hann eins og fugl,
sem liggur á eggjum. Þegar ég sá hann koma, hafði ég skriðið þétt upp
að egginu og lá ég nú bak við annan fót hans, sem var viðlíka þykkur
og digur tréstofn. Leysti ég þá sundur höfuðbúnað minn og reyrði mig
með honum fast við klóna; gerði ég það til þess, að fuglinn Rok skyldi
flytja mig af þessari eyðiey, þegar hann flygi burt að komandi morgni.
Svona lá ég um nóttina, en með aftureldingu flaug fuglinn af stað; tók
hann svo hátt flug með mig, að ég missti sjónar á jörðinni, og steyptist
hann því næst skyndilega niður með slíkri fleygiferð, að ég ekkert vissi
af mér. En er gammurinn var setztur og ég hafði fótað mig, leysti ég
hnútinn, er hélt mér við klóna. Rétt í því ég var búinn að því, þreif hann
upp í nef sér gríðarstóran höggorm og flaug samstundis burt með hann.
Sat ég nú eftir og var þetta í djúpum dal; lukti hann allt umhverfis fjöll,
sem tóku við skýin og voru svo þverbrött, að hvergi var vegur til að klifrast
upp. Kom þá yfir mig mikill ótti á ný, og er ég í huganum bar saman
þenna stað við eyðieyna, sem ég hafði yfirgefið, þá þótti mér ekki
breytt til hins betra.
En er ég ráfaði um dalinn, sá ég að hann var alþakinn demöntum og
voru sumir þeirra furðu stórir; en skammt var þess að bíða, að ég sá
álengdar þá sjón, er dró mjög úr fögnuði mínum, því þar var mesti sægur
höggorma; voru þeir fjarska digrir og langir og enginn minni en svo, að
hann gæti gleypt í sig heilan fíl. Á daginn földu þeir sig fyrir óvini sínum,
fuglinum Rok, í holum sínum, en um nætur skriðu þeir út. Var ég
nú allan daginn að reika um dalinn og hvíldi ég mig öðru hverju þar sem
mér leizt tiltækilegast. En er náttaði fór ég inn í helli einn, þar sem ég
hélt mér væri óhætt. Var hellismynnið mjótt og þröngt og hleypti ég
hellu fyrir, sem var fullstór til að varna höggormunum inngöngu, en
fyllti þó ekki alveg opið, svo að nokkur birta stóð inn í hellinn. Neytti
ég þar nokkurs af nesti mínu og heyrði ég á meðan blástur höggormanna,
því nú fóru þeir á kreik. Varð ég næsta angistarfullur af hinum hræðilegu
hvæsingum þeirra, og megið þér nærri geta, að ég átti ekki góða nótt.
En er bjart var orðið, skreiddust höggormarnir í fylgsni sín; fór ég þá
skjálfandi út úr hellinum og gekk lengi vel á demöntum; og kom mér
ekki til hugar, að ágirnast nokkurn þeirra. Loksins settist ég niður, tók
mér árbít af nesti mínu og sofnaði, svo órótt sem mér var, því alla nóttina
hafði mér ekki komið dúr á auga. En óðar en ég var sofnaður, vaknaði
ég við, að eitthvað skall niður á jörðina nálægt mér. Þetta var þá stóreflis
kjötstykki og sá ég samstundis mörg stykki velta niður víðsvegar af
klettabrúnunum.
Allt til þessa hafði ég haldið, að það væri skröksaga upplogin til gamans,
sem bæði sjómenn og aðrir segja um demantadalinn og brellu
sem sumir kaupmenn hafa til að ná þaðan gimsteinunum; nú var sjón
mín sögu ríkari. Kaupmenn þessir sækja þangað um það leyti, sem ernir
eru búnir að unga út, og kasta þeir stórum kjötstykkjum niður í dalinn.
Þegar þau detta niður á hina hvössu demanta, verða þeir fastir í kjötinu.
En ernirnir, sem eru þar sterkari en annarsstaðar, fleygja sér yfir kjötstykkin
og fljúga með þau upp á björgin í hreiður sín, ungum sínum
til viðurværis. Sækja þá kaupmenn að, fæla burt ernina með óhljóðum
og safna saman demöntum þeim, sem fastir hafa orðið í kjötinu. En þessa
bragðs neyta þeir, því annars væru engin ráð til að ná demöntunum upp
úr dal þessum, því hann er slíkt dauðans undirdjúp, að engum manni er
fært að komast þar niður.
Ég hafði haldið ómögulegt að komast upp úr hyldýpi þessu, og hafði
mér þótt sem það væri gröf mín; en nú snerist mér hugur, og það sem
ég hafði séð, varð til þess að mér datt ráð í hug til að bjarga lífi mínu...
93. NÓTT. Ég fór þá að tína saman demanta þá, er ég sá stærsta, og
lét ég þá niður í leðurmalinn, er ég hafði nesti mitt í. Því næst valdi ég
það kjötstykki úr, sem virtist vera lengst, vafði því um mig og batt það
fast með höfuðbúnaði mínum; síðan lagðist ég á grúfu. Leðurmalinn
festi ég við belti mitt, svo ég gat ekki misst hann. Jafnskjótt sem ég var
búinn að þessu, komu ernirnir; tók þar hver sitt kjötstykki og flaug með,
en einhver hinn stærsti hremmdi það stykki, sem ég hafði brugðið um
mig; flaug hann með mig upp á fjallstind í hreiður sitt. Spöruðu þá
kaupmenn ekki að fæla fuglana með ópi og háreysti, og er þeir höfðu
látið lausa bráð sína, kom einn af kaupmönnum þangað sem ég lá; varð
hann smeikur, er hann sá mig. Samt herti hann upp hugann; spurði hann
mig ekki, með hverjum fádæmum ég væri þangað kominn, heldur tók
hann að ámæla mér og spurði, því ég tæki það, sem hann ætti. „Þér munuð
haga orðum yðar öðruvísi,“ mælti ég, „þegar þér kynnist mér betur.
Kvíðið engu, ég hef fleiri demanta handa báðum okkur en allir hinir
kaupmennirnir til samans. Tilviljunin ein hefur ráðið feng þeirra, en
[1262.png: Á hinni sömu ey eru og nashyrningar...]
ég hef sjálfur valið úr demantana, sem ég hef í malnum.“ Sýndi ég honum
malinn og í sama bili þyrptust hinir kaupmennirnir kringum mig,
og urðu þeir forviða, en þegar ég hafði sagt þeim sögu mína, undruðust
þeir hálfu meira. Samt furðuðu þeir sig ekki svo mjög á úrræði því, er
ég hafði haft mér til frelsis, eins og á áræði mínu, að ég skyldi hafa hætt
á það. Tóku þeir mig nú með sér þangað er þeir höfðu byggistöð sína;
leysti ég frá malnum í viðurvist þeirra. Voru demantar mínir svo stórir,
að þá rak í rogastanz, og kváðust þeir engan demant séð hafa við nokkra
konungshirð, sem þeir hefðu til komið, svo stóran, að í nokkurn samjöfnuð
kæmist við mína. Beiddi ég nú kaupmanninn, sem átti hreiður
það, er örninn hafði borið mig í (því hver kaupmaður átti sitt hreiður),
að taka svo mikið af þeim, sem honum líkaði. Lét hann sér nægja einn,
og var sá einn af hinum smærri; lagði ég þá fast að honum, að taka fleiri
og ekki hika sér við, en hann svaraði: „Nei, ég er ánægður með þenna og
er hann svo dýrmætur, að ég mun ekki fara fleiri ferðir framvegis, og
þarf ég nú ekki að bera áhyggju fyrir ókomna tímanum.“
Um nóttina var ég hjá kaupmönnum þessum og sagði sögu mína enn
þá einu sinni, þeim til fróðleiks, sem ekki höfðu heyrt hana í fyrra skipti.
Ég var óumræðilega glaður, að vera sloppinn úr hættum þeim, er ég sagði
yður frá; mér þótti sem allt hefði verið draumur og gat ég varla trúað
að ég væri úr öllum háska. Voru nú nokkrir dagar liðnir síðan kaupmenn
höfðu fleygt kjötstykkjunum niðrí dalinn, og var hver í sínu lagi ánægður
með það, sem honum hafði áskotnazt; tókum vér oss því upp með
næsta morgni. Lá leið vor yfir fjöll og voru þar geysistórir höggormar,
en vér vorum samt svo heppnir að komast klaklaust undan þeim. Jafnskjótt
sem vér komum til hafnar, sigldum vér til eyjarinnar Ríha, þar
sem kamfórutréð vex; er það tré svo stórt og laufmikið, að það veitir
hundrað mönnum næga forsælu. Safi sá, sem er efni kamfórunnar, er látinn
drjúpa niður úr rifu í ofanverðum stofni trésins; rennur hann í ker
eitt, hleypur þar saman og verður að kamfóru. Þegar vökvinn þannig er
runninn úr trénu, hrörnar það og fölnar.
Á hinni sömu ey eru og nashyrningar, sem eru minni en fílar og stærri
en uxar; stendur horn upp af nösum þeirra og er hér um bil alin á lengd;
er það klofið eftir miðju enda á milli og markar fyrir mannsmynd á,
dreginni hvítum strykum. Nashyrningurinn og fíllinn eiga jafnan í stríði
saman, leggur nashyrningurinn horninu í kvið fílsins og vegur hann upp
á höfði sér. En þá vellur blóð og feiti fílsins í augu honum, svo honum
förlast sýn; fellur hann síðan á jörð, og það mun yður þykja undrum
gegna, að þá kemur fuglinn Rok, flýgur burt með báða í klóm sér og
færir ungum sínum til ætis.
Margt er annað fábreytilegt á ey þessari, en það læt ég ósagt svo að
yður eigi leiðist saga mín. Keypti ég þar góðar vörur fyrir demanta mína
og héldum vér þaðan til annarra eyja og verzlunarborga á meginlandinu;
því næst komum vér til Balsora og fórum þaðan til Bagdad. Gaf ég þá
fyrst fátæklingum stórar ölmusur og naut síðan auðæfa þeirra, er ég flutti
þangað og hafði svo mikið fyrir haft.“
Lauk þá Sindbað að segja af annarri ferð sinni. Hann lét telja Hindbað
hundrað gullpeninga enn og bauð honum að koma aftur næsta dag
og heyra sig segja frá þriðju ferð sinni. Fóru gestirnir, hver heim til sín.
og komu aftur næsta dag á samri stund. Svo gerði og daglaunamaðurinn
og hafði hann því nær gleymt sínu fyrra volæði. Var nú gengið til borðs
og að liðinni máltíð beiddi Sindbað sér hljóðs og sagði frá hinni þriðju
ferð sinni.
Þriðja ferð Sindbaðs farmanns
„Nú átti ég góða daga og gleymdi innan skamms hættum þeim, er
ég hafði ratað í á fyrri ferðum mínum. Ég var enn í broddi lífsins og
eirði illa kyrrlætinu; hugði ég hættur þær, sem ég nú ætlaði að leggja út
í, miklu minni en voru. Fór ég því, frá Bagdad með dýran varning og
lét flytja til Balsora. Þar tók ég mér fari með öðrum kaupmönnum. Höfðum
vér langa ferð og komum á margar hafnir og verzluðum að góðum
mun.
Einu sinni er vér vorum í rúmsjó brast á skelfilegt ofviðri og hröktumst
vér afleiðis. Hélzt veðrið í marga daga og rak oss loksins til hafnar
á ey nokkurri; mundi skipstjórnarmaður hafa mikið til gefið, að vér
fengjum umflúið hana, en oss var nauðugur einn kostur að leggjast þar.
En er seglum var hlaðið, mælti skipstjórnarmaður: „Þessa ey og nokkrar
fleiri, sem í nánd liggja, byggja loðnir villimenn, sem munu veita oss
atgöngu. Eru þeir að vísu dvergar, en svo vill hörmulega til, að vér eigum
við slíkt ógrynni, sem engisprettur væru; og drepum vér einn, munu
þeir allir veitast að oss og drepa oss.“
94. NÓTT. Þegar skipstjórnarmaður hafði mælt þetta, sló dauðans
ofboði yfir alla skipverja; urðum vér þess brátt vísari, að hann hafði sagt
helzt til satt. Vér sáum drífa að ótölulegan grúa andstyggilegra villimanna;
var kroppur þeirra alþakinn rauðum hárum og voru þeir ekki
meira en tvö fet á hæð. Fleygðu þeir sér út í sjó, syntu út að skipi voru
og slógu skjótt hring um það. Þeir kölluðu til vor, en vér skildum eigi
mál þeirra; læstu þeir krumlum sínum í borðstokkana og kaðlana og klifruðust
á allar hliðar upp á þilfarið með slíkum fimleik og flýti, að fætur
þeirra sýndust hvergi við koma.
Þið getið því nærri, að vér horfðum dauðhræddir á þessar aðfarir.
Þorðum vér ekki að aftra þeim, hvorki með orðum né vopnum og grunaði
oss þó, að þeim mundi ekki gott í hug. Þeir undu upp segl og hjuggu
sundur akkerisstrenginn, því þeir nenntu ekki að draga upp akkerið; því
næst héldu þeir til lands og létu oss alla af skipi ganga. Síðan fluttu þeir
skipið til eyjar þeirrar, er þeir voru komnir frá. Sneiddu allir ferðamenn
með mestu varkárni hjá ey þessari, er vér nú vorum á, og þótti háski að
dvelja þar; mun það bráðum skýrast af sögunni hvernig á því stóð; en
vér áttum nú ekki annars úrkosti en að una óláni voru.
Nú gengum vér frá sjónum á land upp og fundum nokkra ávexti og
jurtir; neyttum vér þeirra til þess að treina lífið sem lengst, því vér þóttumst
allir eiga dauðann vísan. Sáum vér þá allfjarri stórt hús og stefndum
á það. Var það fögur og há höll og dyr á með vængjahurðum úr
svartviði; voru þær hnignar á gátt. Gengum vér inn og komum í hallargarðinn
og sáum gagnvart oss stórt herbergi, með anddyri fyrir framan;
lágu þar öðrumegin mannabein í hrúgu og hinumegin fjöldi steikarateina.
Varð oss felmt við sjón þessa; vorum vér þreyttir undir, því vér
höfðum gengið langan veg, og urðu því fætur vorir magnþrota og hnigum
vér til jarðar í dauðans angist og lágum þannig lengi hreyfingarlausir.
Sól rann til viðar og meðan vér sátum í hryggilegustu örvílnan, var
dyrum herbergisins hrundið upp með harki miklu og kom út risi svartur
og ógurlegur, og á stærð við hávaxið pálmatré. Var óvættur þessi eineygð
og stóð augað blóðrautt í miðju enninu; sindraði af því sem glóandi
koli; kjafturinn var víður sem á hrossi, og sköguðu út framtennur
geysi langar og hvassar. Neðri vörin lafði niður á bringu, en eyrun
voru eins og á fíl og breiddust út á axlir; neglurnar voru bjúgar og
langar eins og klær á stærstu hræfuglum. Í því vér sáum þenna skelfilega
risa, hnigum vér í óvit og lágum eins og dauðir.
Eftir langan tíma röknuðum vér við og sáum risann sitjandi í anddyrinu
og virti hann oss fyrir sér í krók og kring. En er hann þóttist hafa
horft nógu lengi á oss, kom hann til vor, þreif í hnakkagróf mér og
hringsneri mér fyrir sér eins og þegar slátrari handleikur sauðkind. Þegar
hann hafði skoðað mig vandlega og séð, að ég var skinhoraður og ekki
annað en sinar og bein, lét hann mig lausan og fór að skoða hina, hvern
af öðrum, á sama hátt. Af því nú skipstjórnarmaður var okkar feitastur,
þreif hann um hann með annarri hendinni og tók hann upp, — það var
eins og ef ég tæki upp spörfugl, svo lítið varð honum fyrir því; stakk hann
síðan steikarateini gegnum kvið honum. Því næst kveikti hann mikið bál
og steikti hann; að því búnu fór hann inn í herbergi innar af og át hann
þar með kveldverði sínum. Þegar hann hafði étið, kom hann aftur fram
í anddyrið, lagðist niður og sofnaði; hraut hann þá svo gríðarlega, að oss
þótti sem vér heyrðum reiðarþrumur drynja. Var oss allrar hvíldar varnað
og vöktum vér liðlanga nóttina, yfirkomnir af dauðans angist, sem
nærri má geta. Vaknaði risinn með dögun, stóð upp og lét oss eina eftir
í höllinni.
[1266.png: Því næst kveikti hann mikið bál og steikti hann...]
En er vér hugðum hann kominn svo langt burt, að hann eigi heyrði
til vor, þá kváðum vér upp úr hinni kvalafullu þögn, því vér höfðum
bundizt allra kveinstafa um nóttina; glumdi nú undir í höllinni af kveini
og andvörpum og gerðum vér hver öðrum skapþyngra með harmalátum
vorum. Þó að vér værum allmargir og óvinur vor væri ekki nema einn,
kom oss samt í fyrstunni ekki til hugar að reyna að drepa hann og frelsa
oss þannig, og var það þó hið vænlegasta úr því sem komið var. Ræddum
vér nú um ýmiss úrræði, en réðum ekkert af. Gáfum vér því ráð vort í
guðs hönd, ráfuðum allan daginn um eyna og nærðumst af jurtum og
ávöxtum eins og daginn áður. Um kvöldið leituðum vér skjóls, en fundum
hvergi og hlutum vér því, svo þvernauðugt sem oss var, að hverfa
til hallarinnar aftur.
Risinn sveikst ekki um að koma, og át hann nú aftur einn af félögum
vorum, sofnaði síðan, hraut til morguns og skildi við oss eins og daginn
fyrir. Þótti oss komið í slíkt óefni, að margir vildu heldur steypa sér í
sjó fram en bíða svo ofboðslegs dauðdaga og skoruðu þeir á hina, að
[1267.png: ...og át hann nú aftur einn af félögum vorum]
hlýða ráði þessu. Þá tók einn af oss til orða og mælti: „Oss er bannað, að
ráða sjálfum oss bana, en þó heimilt væri, er samt eigi viturlegra að
hyggja á ráð nokkurt, að vér megum frelsa oss frá þessari óvætt, sem ætlar
oss ógurlegan dauða?“ Hafði mér dottið í hug bragð nokkurt og sagði ég
förunautum mínum, en þeir féllust á ráð mitt. „Þér vitið, bræður góðir,“
mælti ég, „að skógur mikill er fram með sjávarströndinni; nú ef þér viljið
að mínum ráðum fara, þá skulum vér smíða marga fleka svo trausta, að
þeir geti borið oss. Að því búnu berum vér þá ofan að flæðarmáli og
látum þá liggja þar þangað til þörf gerist. Síðan reynum vér til að fyrirkoma
risanum; takist oss það, er oss óhætt að bíða hér þangað til eitthvert
skip siglir fram hjá og flytur oss frá þessari voðalegu ey. En ef ráð vort
fer út um þúfur, hlaupum vér út á flekana og leggjum til hafs. Að vísu
er það lífsháski, að hætta sér út á hinar æðandi öldur hafsins á svo aumlegum
farkosti, en ef dauðinn liggur fyrir oss, er þá ekki sjávardjúpið
betri gröf en vömb þessa ferlíkis, sem hefur étið tvo af förunautum vorum?“
Gerðu menn góðan róm að tillögu minni og smíðuðum vér fleka,
sem borið gátu þrjá menn.
Þegar kvölda tók, gengum vér aftur til hallarinnar og lét risinn ekki
lengi standa á sér. Hlutum vér að þola þá skapraun, að sjá hann steikja
einn af félögum vorum. En takið nú eftir, hvernig vér hefndum okkar
á risanum. Þá er hann hafði lokið hinum hryllilega kvöldverði, lagðist
hann aftur á bak og sofnaði. Jafnskjótt sem vér heyrðum hann hrjóta,
eins og hann átti vanda til, gekk ég til með níu hinum áræðnustu, tókum
vér sinn steikarateininn hver og stungum þeim í eldinn þangað til þeir
voru orðnir hvítglóandi; síðan rákum vér þá í auga dólgsins, allir í einu,
og blinduðum vér hann þannig. Grenjaði hann þá hástöfum af sársauka,
stökk í háa loft og fálmaði í allar áttir til þess að hremma einhvern okkar
og svala á honum heipt sinni; gafst oss tími til að hafa oss undan honum
og kasta oss þar niður, sem honum var ómögulegt að finna oss. En
er hann hafði til einskis leitað, þá skjögraði hann til dyranna og gekk
burt með hræðilegu öskri...
95. NÓTT. Vér gengum út úr höllinni á eftir risanum og héldum
ofan að sjó til flekanna og biðum lýsingar, því vér ætluðum út á þá, ef
svo skyldi fara, að risinn kæmi með nokkrum af sínu liði. Samt glöddum
vér oss við þá von, að ef hann eigi kæmi eftir sólaruppkomu og öskur
hans hætti, er drundi án afláts, þá mundi hann fortakslaust vera dauður;
ætluðum vér, ef svo væri, að halda kyrru fyrir á eynni. En jafnskjótt, sem
birti af degi, sáum vér hinn grimmúðuga dólg og leiddu hann tveir risar,
álíka tröllslegir og sjálfur hann; voru í för með þeim allmargir aðrir risar
og fóru þeir hart á undan hinum. Þustum vér þá að vörmu spori út á
flekana og rerum frá eynni. En er risarnir sáu það, þrifu þeir upp stóreflis
steina, æddu ofan á strönd og óðu út í sjóinn upp í mitti og gerðu
svo vissa hæfing eftir oss, að allir flekarnir nema sá, sem ég var á, brotnuðu
í spón, en mennirnir drukknuðu. En ég reri af alefli með báðum
förunautum mínum og dró því lengst undan, svo að steinkastið náði oss
ekki.
Þegar vér vorum komnir út á rúmsjó, hröktumst vér í stormum og
hafgangi; kvöldumst vér af hræðilegri óvissu þenna dag og næstu nótt,
því vér vissum ekkert, hvað af oss mundi verða. Næsta morgun vildi svo
heppilega til, að oss kastaði upp á ey nokkra og björguðum vér oss á
land fullir fagnaðar. Fundum vér þar beztu ávexti og urðu þeir oss til
mikillar hressingar. Um kvöldið sofnuðum vér á ströndinni, en hrukkum
upp við skruðninga mikla; var þetta höggormur álíka langur og pálmaviður
og skrjáfaði í hreistri hans, er hann skreið á jörðinni. Hann var svo
nærri oss, að hann þreif í kjaft sér annan förunaut minn, skók hann hvað
eftir annað, sló honum niður við og gleypti hann síðan. En ég og hinn
förunautur minn, flýðum sem fætur toguðu og heyrðum við nokkru síðar
skruðninga; réðum við af hljóðinu, að höggormurinn mundi þar æla
upp beinum hins ólánsama manns, er orðið hafði honum að bráð. Morguninn
eftir sá ég hann og sló yfir mig miklum ótta. „Guð minn,“ hrópaði
ég, „hvað er nú fyrir hendi? Vér fögnuðum í gær, sloppnir undan
grimmd risans og ofstopa hafsins, og nú erum við komnir í jafnvoðalegan
háska.“
[1269.png: ...þreif hann í kjapt sér annan förunaut minn]
Þegar við reikuðum um kring, sáum við hávaxið og digurt tré og
ásettum við oss að láta fyrirberast uppi í því næstu nótt. Snæddum við
ávexti eins og daginn áður og klifruðumst upp í tréð um kvöldið. Leið
ekki langt um áður við heyrðum höggorminn koma hvæsandi að trénu
og tók hann að vega sig upp eftir stofninum. Fyrst varð fyrir honum
förunautur minn, því hann sat neðar; gleypti höggormurinn hann óðar
og hafði sig síðan á burt. En ég kúrði uppi í trénu til morguns og var ég
þá nær dauða en lífi, er ég klifraðist ofan. Ég gat heldur enga von haft
um, að ég mundi fara betri för en félagar mínir og hryllti mig við þeirri
tilhugsun. Ég var kominn af stað og ætlaði að steypa mér út í sjó; en af því
að ljúft er að lifa sem lengst, stríddi ég við þetta örvæntingar aðsvif og
gaf mig undir vilja drottins, sem ræður lífi voru.
Allt fyrir það hafði ég svo mikla rænu, að ég bar saman smáviði,
rætur og þyrna og hlóð úr garð, fastan og þéttan, allt umhverfis tréð.
Uppi yfir mér gerði ég eins og þak, til varnar höfði mínu, úr hrísvöndlum.
Þegar náttaði, fór ég upp í vígi þetta með þeirri huggun, ef huggun
skal kalla, að ég hefði gert allt, sem í mínu valdi stóð, til að afstýra hinum
grimmu forlögum, sem yfir mér vofðu. Höggormurinn kom eins og
hann var vanur og skreið kringum tréð, því hann ætlaði að gleypa mig,
en hann komst eigi inn yfir varnargarðinn, og var hann þar á kreiki allt
til morguns, eins og köttur, sem snuðrar kringum músarholu, og varð
honum ekkert ágengt. Þegar eldi aftur, leitaði hann burt, en ég þorði
ekki úr bæli mínu fyrr en sól var á loft komin. Hafði ótti sá, er mér stóð
af hinum eiturfnæsandi höggormi, gengið svo nærri mér, að mér þótti
dauðinn betri en slíkar ógnir. Klifraðist ég þá ofan úr trénu og skundaði
til sjávar til þess að fyrirfara mér...
96. NÓTT. Guð miskunnaði mér í örvæntingu minni, því rétt í því
ég ætlaði að kasta mér út í sjóinn sá ég skip alllangt undan landi. Æpti
ég þá af öllum kröftum svo að til mín mætti heyra, og tók sundur höfuðbúnað
minn og veifaði honum svo, að til mín sæist. Þetta varð eigi heldur
árangurslaust; allir skipverjar sáu mig, og sendi skipstjórnarmaður
bát eftir mér. Þegar ég var kominn út á skip, spurðu mig kaupmenn og
sjómenn, hver í kapp við annan, hvaða ævintýri hefði borið mig að eyðiey
þessari; en er ég hafði sagt þeim allt, sem farið hafði, kváðust þeir sem
elztir voru, oftsinnis hafa heyrt getið um risa, er byggðu ey þessa, og hefði
það verið fullyrt, að þeir væru mannætur og ætu menn bæði hráa og
steikta. Sögðu þeir og, að á ey þeirri, er ég nú seinast slapp frá, væri fjöldi
höggorma samkynja þeim eina, er ég hafði séð, og leyndust þeir um daga,
en kæmu fram um nætur. Þeir samfögnuðu mér, að ég skyldi hafa sloppið
úr svo mörgum hættum; síðan báru þeir á borð fyrir mig, það sem þeir
höfðu bezt fyrir hendi. En er skipstjórnarmaður sá, hversu klæðnaður
minn var rifinn, var hann svo mannlyndur, að hann tók fatnað af sér og
gaf mér.
Nú vorum vér um tíma á sjóferð þessari; komum vér við í mörgum
eyjum og náðum loksins til Selahath. Þaðan kemur sandelsviðurinn, sem
hafður er í mörg læknismeðul. Lögðumst vér þar við akkeri á höfninni
og tóku kaupmenn að skipa upp vörur sínar til þess að selja þær, eða láta
skiptum fyrir aðrar vörur. Kallaði þá skipstjórnarmaður til mín og
mælti: „Bróðir, hjá mér eru vörur, er kaupmaður nokkur átti, sem var
um tíma á skipi mínu og nú er dauður; ég ætla að selja þær fyrir reiðu
peninga og standa erfingjum hans skil á þeim, þegar ég finn þá.“ Varningsstrangar
þeir, er hann átti við, lágu á þilfarinu í framstafni og benti
hann mér á þá svo mælandi: „Þetta eru vörurnar, sem ég átti við; ég vona
að þér takið að yður söluna móti tilhlýðilegri þóknun.“ Líkaði mér vel
og þakkaði ég honum fyrir, að hann hafði útvegað mér nokkuð að starfa.
Skrifari skipstjórnarmanns færði í bók alla varningsstranga með nöfnum
eigendanna og er hann spurði skipstjórnarmann, hvaða nafn skyldi
setja við vörur þær, er mér voru fengnar í hendur, sagði hann: „Skrifaðu
Sindbað farmann.“ Ég gat ekki að því gert, að ég komst við, þegar ég
heyrði nafn mitt, en er ég virti skipstjórnarmann vandlega fyrir mér, sá
ég að hann var hinn sami, sem hafði skilið mig eftir á eynni, þar sem
ég var sofnaður á lækjarbakkanum. Var hann orðinn umbreyttur mjög
frá því, er ég sá hann, og hafði ég því ekki borið kennsl á hann í fyrsta
áliti. En hitt er engin furða, að hann, sem hugði mig dauðan, þekkti mig
ekki. „Skipstjórnarmaður,“ mælti ég, „hét kaupmaðurinn Sindbað, sem
átti þessar vörur?“ „Já,“ anzaði hann, „svo hét hann, hann var frá Bagdad
og hafði tekið fari með mér til Balsora. Þá var það einhvern dag, að
vér lentum við ey nokkra og sóttum þangað vatn og fengum oss hressingu;
atvikaðist það þá einhvernveginn af misskilningi mínum, að ég
sigldi burt svo að ég vissi ekki, að hans var vant. Hvorki ég né kaupmenn
söknuðu hans fyrr en fjórum stundum síðar. Stóð blásandi byrinn
beint á eftir oss, svo að oss var ómögulegt að snúa við og sækja hann.“
„Þér ætlið hann þá dauðan?“ sagði ég. „Að vísu hygg ég svo,“ mælti hann.
Þá sagði ég: „Horfið nú grandgæfilega á mig, skipstjórnarmaður, og
munuð þér kannast við, að ég er sá hinn sami Sindbað, sem þér skilduð
eftir á eyðieynni. Ég lá sofandi á lækjarbakka og sá engan af förunautum
mínum, þegar ég vaknaði.“ Meðan ég mælti þetta, horfði skipstjórnarmaður
á mig rannsakandi augum...
97. NÓTT. Þegar skipstjórnarmaður hafði virt mig fyrir sér vandlega,
kannaðist hann loksins við mig. „Guði sé lof,“ hrópaði hann, „það
fær mér frábærs fagnaðar, að hamingjan hefur bætt úr yfirsjón minni.
Þarna er varningur yðar, sem ég jafnan hef kostgæfilega varðveitt og ætíð
reynt að koma út, hvar sem ég hef á höfn komið; takið við honum aftur
ásamt andvirði þess, sem selt er.“ Tók ég þá aftur við eigum mínum og
vottaði skipstjórnarmanni þakklátssemi mína svo sem hann átti skilið.
Frá eynni Selahath héldum vér til annarrar eyjar og birgði ég mig
þar að negulnöglum, kanel og öðrum kryddvörum. Þegar vér fórum
þaðan, sáum vér skelpöddu, tuttugu álnir á lengd og jafnmargar á breidd;
þar bar og fyrir oss fisk, sem var í sköpulagi eins og kýr, enda mjólkar
hann líka. Roð hans er ákaflega stinnt; er það verkað og eru klæddir með
því skildir; annan fisk sá ég líka og var hann líkur úlfalda að lit og sköpulagi.
Eftir langa ferð lentum vér loks í Balsora og fór ég þaðan og hingað
til Bagdad með slíkt ógrynni auðæfa, að ég ekki vissi sjálfur aura minna
tal. Gaf ég enn sem fyrri fátækum ölmusur og keypti stórjarðir, og átti
ég þó ærið margar undir.“
Lauk þá Sindbað að segja af hinni þriðju ferð sinni. Hann lét aftur
telja Hindbað hundrað gullpeninga og bauð honum til veizlu næsta dag,
og hét honum þá, að segja frá hinni fjórðu ferð sinni. Fór þá Hindbað
og hinir aðrir gestir, og er þeir voru komnir næsta dag, tók Sindbað til
máls, eftir að borð voru upp tekin, og sagði framhald ævintýra sinna.
Fjórða ferð Sindbaðs farmanns
„Unaðsemdir þær og skemmtanir, sem ég naut eftir þriðju ferð mína,
höfðu eigi svo mikil áhrif á mig, að þær öftruðu mér frá nýjum ferðum.
Lét ég því aftur leiðast af hinni áköfu ferðafýsn, sem alltaf stríddi á mig;
ég var líka svo skapi farinn, að ég gat aldrei framkvæmdarlaus verið, og
langaði jafnan til að sjá merkilega hluti. Ráðstafaði ég þá öllum efnum
mínum og lagði af stað jafnskjótt sem ég hafði dregið saman vörur þær,
sem útgengilegastar voru í löndum þeim, er ég ætlaði að ferðast til. Í
þetta sinn fór ég til Persalands og ferðaðist um mörg héruð í því ríki;
kom ég að höfn nokkurri og tók mér fari. Sigldum vér þaðan og fórum
fram hjá mörgum höfnum á meginlandinu og eyjum nokkrum, er til austurs
liggja. Bar þá svo til einn dag, er vér áttum yfir mikið haf að fara,
að allt í einu skall á ofsabylur; hlaut þá skipstjórnarmaður að láta taka
inn segl og skipaði sjómönnum til verka, til að koma í veg fyrir óhamingju
þá, er yfir vofði. En viðleitni vor kom fyrir ekki; seglin rifnuðu
í þúsund parta; við skipið varð engri stjórn komið, og rakst það á grunn
og brotnaði, svo að margir af kaupmönnum og farmönnum drukknuðu,
en allur farmurinn týndist.“
98. NÓTT. „Ég var svo heppinn,“ sagði Sindbað enn fremur, „að ég
náði í skipsflak nokkurt, eins og margir aðrir kaupmenn og sjómenn;
bar straumurinn oss alla að ey nokkurri; fundum vér þar ávexti og uppsprettuvatn
og hresstum oss á því. Um nóttina lágum vér þar sem sjórinn
hafði fyrst kastað oss upp á land; höfðum vér ekki um talað, hvert ráð
vér síðan skyldum upp taka, því vér vorum svo dasaðir og hnuggnir af
óláni voru, að vér höfðum ekki rænu á því. Gengum vér eigi fyrr frá
ströndinni en sól var upp komin, og sáum vér þá hús á landi upp og héldum
þangað. En er vér komum þangað, vissum vér ekki fyrri til en vér
sáum fjölda blökkumanna flykkjast kringum oss; skiptu þeir oss á milli
sín og fóru með oss til húsa sinna.
[1273.png: Við skipið varð engri stjórn komið og rakst það á grunn og brotnaði]
Ég var fluttur á sama stað sem fimm aðrir af förunautum mínum.
Var oss vísað til sætis og jurtir nokkrar á borð bornar; bentu svertingjar
oss, að vér skyldum eta. Voru félagar mínir þá svo athugalausir, að þeir
tóku ekki eftir því, að þeir, sem buðu oss að eta, átu ekki sjálfir; hugsuðu
þeir ekki um annað en að seðja sáran sult sinn, og átu því með
græðgi það, sem fram var reitt. En mér sagði svo hugur um, að svik
mundu undir búa, og bragðaði ég ekki jurtirnar, enda var mér það fyrir
beztu, því ég sá skjótt að förunautar mínir urðu vitskertir og vissu ekki
hvað þeir sögðu. Var nú á borð borinn rísgrjónagrautur með kókos-viðsmjöri,
og átu félagar mínir hann í gríð, því þeir voru vitstola. Ég snæddi
hann líka, en samt með hófsemd. Höfðu svertingjar gefið oss jurtirnar til
þess að firra oss vitinu, svo vér skyldum gleyma voru hryggilega óláni, en
með rísgrjónagrautnum ætluðu þeir að fita oss, því þeir voru mannætur,
og síðan að éta oss, þegar vér værum orðnir feitir; urðu þau afdrif förunauta
minna, því vitfirring þeirra varnaði þeim að sjá hvað fyrir þeim lá.
Mun yður skiljast það, að ég, sem var heilvita, horaðist niður í stað þess
að fitna. Enda kvaldist ég sí og æ af dauðaangistinni, svo mér þótti öll
fæða sem eitur. Kom í mig uppdráttarsýki og varð sú sótt mér til lífs,
því þegar svertingjarnir voru búnir að drepa og éta félaga mína, og þeir
sáu, að ég var grindhoraður, holdlaus og veikur, þá frestuðu þeir dauða
mínum til seinni tíma.
Ég var því látinn hafa mikið frjálsræði, og voru nálega engar gætur
hafðar á, hvað ég tæki mér fyrir hendur. Þannig tókst mér að læðast burt
frá húsum svertingjanna og forða lífi mínu. Sá mig þá gamall karl og
kallaði á eftir mér, svo hátt sem hann gat, að ég skyldi koma aftur; en í
stað þess að snúa aftur, flýði ég hvað af tók og komst skjótt úr augsýn.
Þá stóð svo á, að enginn var heima nema karlinn; hinir svertingjarnir
voru úti, og var þeirra ekki heim von fyrr en um kvöldið, og var þetta
vani þeirra. Þóttist ég fullviss um, að þá mundi þeim þykja ógjörningur
að elta mig, þegar þeir fengju vitneskju um, að ég væri strokinn. Hélt
ég áfram þangað til náttaði; lét ég þá staðar numið til þess að hvíla mig
og neyta nokkurs af vistum þeim, er ég hafði tekið með mér; lagði ég
síðan óðar af stað aftur. Þannig gekk ég í sjö daga samfleytt, og sneiddi
hjá öllum landsvæðum, þar sem ég hélt að mannabyggð væri; nærðist ég
mestmegnis af kókoshnetum og voru þær í einu til saðnings og svölunar.
Á áttunda degi náði ég ofan að sjó og kom allt í einu auga á menn,
sem voru hvítir eins og ég; voru þeir að tína pipar, sem þar vex ógrynni
af. Þótti mér vinna þeirra góðs viti og gekk ég óhræddur til móts við þá.“
99. NÓTT. „Þeir, sem voru að tína piparinn,“ mælti Sindbað, „komu
til mín jafnskjótt sem þeir sáu mig og spurðu mig á arabiska tungu, hver
ég væri, og hvaðan ég kæmi. Varð ég glaður við, er ég heyrði, að þeir
töluðu móðurmál mitt, og leysti fúslega úr spurningum þeirra; sagði ég
þeim, að ég væri skipbrotsmaður, hefði mig rekið að ey þessari og svertingjar
náð mér. „Svertingjar þessir eru mannætur,“ mæltu þeir, „hvernig
gaztu sloppið úr greipum þeirra?“ Sagði ég þeim þá alla söguna, sem
ég hef sagt yður, og fékk hún þeim mikillar undrunar. Var ég nú hjá
þeim, þangað til þeir höfðu aflað svo mikils pipars, sem þeir ætluðu sér.
Síðan tóku þeir mig með sér á skip það, sem þeir voru komnir á, og
sigldu til annarrar eyjar; leiddu þeir mig á fund konungs síns og sögðu
honum nafn mitt. Hlýddi þessi veglyndi konungur með athygli á ævintýri
mín, og þótti honum þau merkileg; lét hann síðan gefa mér kostulegan
klæðnað og skipaði að mér væri fengið allt, sem ég með þurfti.
Ey þessi er næsta fjölbyggð, og er þar nægð af öllu og verzlun mikil
í aðsetursborg konungs. Var mér mikil huggun í raunum mínum, að ég
hafði hitt á svo góðan samastað, og svo margar velgjörðir þáði ég af hinum
göfuglynda konungi, að ég mátti vel una hag mínum. Enda var honum
enginn kærari en ég, og allir hirðmenn hans og borgarmenn kepptust
hver við annan um að vera mér til vilja. Kom þar brátt að þeir álitu
mig eins og sér samlendan, en ekki sem útlending. Það þótti mér furðu
kynlegt, að allir, og jafnvel konungurinn líka, riðu ekki við beizli, söðul
né ístöð. Spurði ég hann því einu sinni, hvers vegna hann synjaði sér svo
nauðsynlegra hluta. Hann svaraði mér þá, að enginn í hans ríki þekkti
þá hluti, er ég talaði um. Lét ég þá hið fljótasta iðnaðarmann nokkurn
smíða virki eftir minni fyrirsögn. Þegar hann var búinn að því, stoppaði
ég söðulinn, fóðraði hann skinni og gullsaumaði hann allan. Að því búnu
fór ég til járnsmiðs og lét hann búa til beizli, eins og ég sagði fyrir. Þegar
nú allt var fullgert, sýndi ég konungi og bar við einn af hestum hans.
Sté hann þá á bak, og þótti svo vænt um nýbreytni þessa, að hann launaði
mér með mestu rausn. Gat ég nú ekki undan færzt, að smíða fleiri söðla
fyrir ráðgjafa hans og helztu embættismenn í hirðinni, og gáfu þeir mér
stórgjafir fyrir, svo að ég varð vellríkur á stuttum tíma. Ég bjó líka til
reiðtygi handa tignustu mönnum í borginni, og hlaut fyrir almennan
lofstír og virðingu. Það var einu sinni þegar ég var hjá konungi, og
sýndi honum lotningu mína með öllum virktum, að hann mælti: „Sindbað,
mér er vel til þín, og veit ég að allir þegnar mínir unna þér að mínu
dæmi. Nú mun ég biðja þig einnar bænar, og mátt þú ekki synja mér
hennar.“ „Herra!“ anzaði ég, „sá er enginn hlutur, að ég mundi eigi
vera fús til að gera, ef ég gæti með því auðsýnt yður hlýðni mína. Þér
hafið ótakmarkað vald yfir mér.“
„Þú átt að kvongast,“ mælti konungur, „svo að þú ílengist í ríki mínu
og verðir afhuga öllum burtferðum.“ Þorði ég eigi að mótmæla konunglegum
vilja hans og gifti hann mér eina af hirðmeyjum sínum, og var hún
ættstór, fögur, hyggin og auðug. Eftir hjónavígsluna bjó ég saman við
konu mína og lifðum við um hríð í bezta samlyndi. Allt fyrir það undi
ég ekki högum mínum, heldur ásetti ég mér að sæta fyrsta tækifæri, sem
byðist, að flytja þaðan til Bagdad, sem ég aldrei varð afhuga, hvað góðum
kjörum, sem ég átti að fagna. Meðan ég bjó yfir þessu áformi, vildi svo
til, að kona nábúa míns, sem var góður vinur minn, tók sótt og andaðist.
Vitjaði ég hans þá og ætlaði að hugga hann, og með því mér virtist hann
vera yfirkominn af harmi, sagði ég við hann: „Guð varðveiti þig og gefi
þér langa lífdaga!“ Varpaði hann þá öndinni mæðilega og mælti: „Hvernig
ætti ósk þín að rætast? Ég á ekki eftir ólifað nema eina stund.“ „Kveldu
þig ekki með svo hryggðarlegum hugsunum,“ sagði ég, „ég vona, að ekki
fari svo, og að við megum lengi saman vera.“ „Þér óska ég langra lífdaga,“
anzaði hann, „en af mér er það að segja, að efnum mínum er ráðstafað
og á að jarðsetja mig í dag með konu minni. Forfeður vorir hafa innleitt
þenna sið, og hafa þeir aldrei út af honum brugðið. Skal grafa manninn
kvikan með líki konunnar og konuna með líki mannsins; ég á ekkert
undanfæri, því allir hljóta að lúta þessum lögum.“
Meðan hann var að segja mér frá þessum hryllilega sið, sem fékk mér
mikillar undrunar, drifu þangað skyldmenni, vinir og nágrannar til þess
að fylgja þeim hjónum til grafar. Var lík konunnar fært í hin kostulegustu
klæði, eins og hún hafði verið búin á brúðkaupsdegi sínum, og
prýtt skartgripum þeim, er hún hafði átt. Því næst var hún lögð á líkfjalir
og fór líkfylgdin af stað. Gekk maðurinn fremstur allra á eftir líkinu,
og stefndi líkfylgdin á fjall nokkurt hátt, og er þangað var komið,
var velt frá stórum steini, er lukti hyldjúpa gjótu; var líkið látið síga
ofan í hana með öllu skartinu og gersemunum. Því næst faðmaði ekkillinn
ættingja sína og vini og lét mótstöðulaust leggja sig á líkbörur með
vatnskrukku og sjö smábrauðum; var honum sökkt ofan í hyldýpið á
eftir konu sinni. Fjall þetta var fjarska langt og gekk allt að sjó fram.
En er þessi hátíðlega greftrun var á enda, var gjótan afturlukt með
steininum.
Þér megið nærri geta, að ég varð sárhryggur við sjón þessa. Öllum
hinum, sem viðstaddir voru, fannst lítið um, því þeim var ekki nýnæmi,
að sjá slíkt. Gat ég ekki á mér setið, að segja konungi, hvað mér bjó í
skapi, og tók ég þannig til máls: „Yðar hátign! Mér fær meiri undrunar
en ég geti frá sagt, að í löndum yðar skuli slíkum sið vera fylgt, er býður
að grafa lifandi menn með dauðum. Hef ég víða farið um heiminn og
kynnzt mörgum þjóðum, en svo grimmdarfullra laga hef ég aldrei heyrt
getið.“ „Hvað þykir þér að, Sindbað?“ anzaði hann, „lögin ná yfir alla,
ég sjálfur er ekki undanþeginn, og á að kviksetja mig með konu minni,
ef hún skyldi deyja fyrr en ég.“ Þá mælti ég: „Dirfist ég að spyrja yðar
hátign, eru útlendingar líka háðir þessum sið?“ „Það máttu reiða þig
á,“ svaraði konungur, og hló við, því hann skildi, hvað mér gekk til að
spyrja, „þegar þeir hafa kvongazt hér með oss, þá eru þeir ekki undanþegnir.“
Með þessa hryggilegu úrlausn gekk ég heim til mín og kveið ég svo
fyrir, að kona mín kynni að deyja á undan mér, og ég verða kviksettur
með henni, að ég fékk eigi á mér tekið fyrir sorg og áhyggjum. En hvernig
átti ég að sleppa hjá þessu óláni? Ég sá ekki annað vænna en að taka
hlutskipti mínu með jafnaðargeði og treysta guðs handleiðslu. Samt varð
ég dauðhræddur, hvað lítið sem konu minni varð illt, en því var verr,
að það bar loksins að hendi, sem verst gat orðið. Hún tók hættulega
sótt og andaðist að fárra daga fresti.“
100. NÓTT. „Nú getið þér gert yður í hugarlund, hvað ég tók út,“
mælti Sindbað, „mér þótti eins hryllilegt, að vera kviksettur, eins og að
verða mannætum að bráð, og var þó ekkert undanfæri. Ráðgerði konungur
að heiðra útför mína með viðurvist sinni, og hinir helztu borgarmenn
ætluðu líka að sýna mér þá virðing, að fylgja mér til grafar. Þegar allt
var tilbúið, var lík konu minnar lagt á líkbörur, skrýtt í hin kostulegustu
klæði, sem hún hafði átt; því næst var líkið hafið út. Fylgdi ég á eftir líkinu
grátandi og harmandi forlög mín.
Áður en vér náðum til fjallsins, ætlaði ég að reyna að hræra þá, sem
viðstaddir voru, til meðaumkvunar; veik ég mér því fyrst að konungi og
síðan að hinum, er kringum mig stóðu. Ég hneigði mig fyrir þeim allt
til jarðar, kyssti klæðafald þeirra, og beiddi þá miskunnar. „Gætið þess,“
mælti ég, „að ég, sem er útlendingur, ætti ekki að vera slíkum grimmdarlögum
undirgefinn; þar við bætist, að ég á konu og börn heima á ættjörðu
minni.“ En það stoðaði ekkert, að ég bar upp kveinstafi mína á
hjartnæmasta hátt, enginn viknaði. Þeir flýttu sér því heldur að sökkva
líkinu niður í gjótuna, og samstundis var ég látinn síga ofan í opinni
líkkistu með vatnskrukku og sjö brauðum. Ópi mínu og veini var enginn
gaumur gefinn, og var steininum velt yfir gjótuna, og lauk með því þessari
hátíðlegu greftrun.
Meðan ég var látinn síga niður, sá ég við birtu þá, er skein ofan í
gjótuna, hvernig þessum híbýlum undir jörðinni var háttað. Gjótan var
allmikil um sig og á að gizka fimmtíu álnir á dýpt. Var þar óþolandi nálykt
af líkunum, er lágu til beggja hliða; þótti mér sem ég heyrði nokkra
[1278.png: ...stóð ég upp úr kistunni og gekk frá líkunum]
af þeim, er síðast höfðu verið greftraðir, gefa upp öndina. Undir eins
og ég var kominn niður, stóð ég upp úr kistunni og gekk frá líkunum
með hendurnar fyrir vitunum. Því næst fleygði ég mér til jarðar og lá
langa stund, grátandi brennheitum tárum. Ég hugleiddi mín hryggilegu
forlög og sagði við sjálfan mig: „Að vísu stjórnar drottinn oss eftir vizku
sinni, en eru það ekki sjálfskaparvíti, veslings Sindbað, að þú hlýtur nú
að deyja svo óheyrilegum dauða? Guð gæfi þú hefðir látið líf þitt í skipreikanum
og ekki komizt af, þá hefði viðskilnaður þinn ekki orðið svo
langvinnur og hryllilegur, en þér er það mátulegt fyrir bölvaða ágirndina.
Ólánsmaður, nær hefði þér verið, að sitja heima, og njóta ávaxtanna
af iðjusemi þinni í kyrrð og ró.“
Þannig þreytti ég mig á þessum fánýtu harmatölum niðri í gjótunni,
og lamdi höfuð mitt og brjóst í æði og örvæntingu. Ekki vildi ég samt
fyrirfara mér sjálfum og frelsast þannig; elskan til lífsins réði meiru, og
var hún rík í hjarta mínu, þrátt fyrir alla eymd; reyndi ég því að teygja
sem lengst úr lífi mínu. Þreifaði ég fyrir mér og gekk aftur til kistunnar
með hendurnar fyrir vitunum; neytti ég þá brauðsins og vatnsins, sem
mér hafði verið fengið meðferðis.
Þannig liðu nokkrir dagar og þótti mér sem gjótan væri miklu víðari
og fleiri lík í henni en mér hafði virzt í fyrstunni. Þegar matbjörgin
var á förum, bjó ég mig undir dauða minn.
101. NÓTT. Meðan ég beið dauða míns, heyrði ég að steininum var
velt frá; var lík með lifandi konu látið ofan síga. Örvæntingin kemur
mönnum til að ráðast í mörg fádæmi. Meðan konan var að síga ofan,
gekk ég þangað, er ég hélt hún mundi niður koma, og laust aumingjann
í höfuðið með stóru mannsbeini, sem ég hafði tekið í hönd mér. Féll
hún í rot eða dó öllu heldur, og gekk mér ekki annað til þessarar óheyrilegu
grimmdar en það, að ég vildi ná brauði því og vatni, er hún hafði
með sér; var ég nú aftur birgur til nokkurra daga. En er þeir voru liðnir,
var lík konu og lifandi maður látið ofan síga. Drap ég hann á sama hátt,
og með því að um þetta leyti dóu margir í borginni, gat ég jafnan aflað
mér viðurværis með þessu móti.
Það var einu sinni, er ég hafði drepið aðra konu til, að ég heyrði
eitthvað ganga nálægt mér og blása við um leið. Gekk ég á hljóðið, og er
ég kom nær, heyrðist mér blásturinn hærri, og þótti mér, sem ég sæi eitthvað
stökkva á undan mér. Veitti ég eftirför skugga þessum, er stóð við
hvað eftir annað á flóttanum, og blés æ því meir er ég kom honum nær.
Ég var þangað til að elta hann, að ég sá loksins ljós langt í burtu, og var
það tilsýndar eins og stjarna; stefndi ég þá stöðugt á ljós þetta og missti
oftsinnis sjónar á því, þegar eitthvað bar fyrir, en kom ætíð auga á það
aftur; loksins varð ég þess vísari, að ljósið kom úr klettarifu einni, sem
var svo víð, að komast mátti út um.
Þegar ég hafði komizt að þessu, hvíldi ég mig um stund, því ég hafði
tekið mjög nærri mér; síðan gekk ég alla leið að klettasmugunni, skreið
út um hana, og stóð allt í einu á sjávarströndinni. Hugsið ykkur nú,
hversu óumræðilegur fögnuður minn hafi verið; ég var svo frá mér numinn,
að ég gat ekki öðru trúað en allt þetta hefði verið draumur. En
þegar ég var kominn til sjálfs mín og genginn úr skugga um, að þetta
væru engir draumórar, skildi ég fljótt, að það, sem ég hafði elt, mundi
vera dýr, sem væri vant að ganga úr sjónum upp í hellinn til þess að
éta líkin. Kannaði ég nú fjallið, sem lá milli borgarinnar og sjávarins,
og var það svo þverbratt, að þaðan lágu engir mannavegir, og voru þar
mestu ógöngur. Ég fleygði mér til jarðar á ströndinni og lofaði drottin
fyrir, að hann hafði miskunnað mér; síðan gekk ég aftur inn í hellinn
og sótti mér brauð; fór ég með það fram í birtuna og snæddi; hafði ég
aldrei haft jafngóða matarlyst á þessum hryllilega stað. Fór ég þangað
einu sinni enn, og rakaði saman í myrkrinu gripum þeim, er í líkkistunum
voru, demöntum, roðasteinum, perlum, armbaugum og alls konar
dýrindis vefnaði, sem ég gat komizt yfir. Allt þetta bar ég ofan á sjávarströnd
og batt í böggla og vafði vandlega um festum þeim, er líkin höfðu
verið látin síga í, og var nóg til af þeim. Lét ég bögglana liggja þar á
ströndinni, þangað til mér byðist færi á, að sleppa þaðan burt; þurfti ég
ekki að kvíða, að þeir skemmdust af rigningum, því þetta var um þurrkatímann.
Tveimur eða þremur dögum síðar sá ég skip, er sigldi út úr höfn
borgarinnar og fór fram hjá ströndinni þar sem ég var. Rakti ég þá höfuðbúnað
minn sundur og veifaði honum eins og blæju, og æpti af öllum
mætti til þess eftir mér yrði tekið. Sást þá til mín af skipinu, og var
bátur sendur eftir mér. Þegar skipverjar spurðu, fyrir hvaða hrakföll ég
væri þangað kominn, skrökvaði ég því að þeim, að ég fyrir tveimur dögum
hefði bjargazt af skipbroti með vörur þær, er ég hafði með mér. Til
allrar hamingju gerðu þeir sig ánægða með þetta svar mitt; tóku þeir mig
með sér ásamt vörunum, en athuguðu ekkert frekar staðinn þar sem ég
hafði verið, né heldur grennsluðust eftir, hvort tilhæfa væri í sögu minni.
Skipstjórnarmaður var önnum kafinn að segja fyrir verkum á skipinu, og
tók hina ósönnu skipbrotssögu gilda. Ætlaði ég að gefa honum nokkra
af gimsteinum mínum í þakklætis skyni, en hann vildi ekki þiggja.
Nú sigldum vér fram hjá mörgum eyjum; ein þeirra var Bjölluey,
og er þaðan í góðu byrleiði tíu daga sigling til eyjarinnar Seylon, en sex
daga sigling til eyjarinnar Kela; þar stigum vér á land. Eru þar blýnámur
nógar, indverskur reyr og afbragðs kamfóra. Er Kelu konungur næsta
ríkur og voldugur, og tekur ríki hans yfir alla Bjölluey, en hún er tvær
þingmannaleiðir á lengd, og eru eyjarskeggjar þar svo siðlausir, að þeir
éta mannakjöt. Þegar vér höfðum verzlað þar á eynni til góðra muna,
fórum vér leiðar vorrar og sigldum inn á margar aðrar hafnir. Loksins
kom ég heilu og höldnu til Bagdad með þvílík ógrynni auðæfa, að ég vissi
enga tölu á þeim. Gaf ég fátæklingum stórgjafir og færði drottni þannig
þakkir fyrir miskunnsemi þá, er hann hafði auðsýnt mér; þar að auki
lét ég reisa mörg musteri. Síðan lifði ég glatt með ættingjum mínum
og vinum og átti hina beztu daga.“
Lauk þá Sindbað að segja af fjórðu ferð sinni og fannst þeim, er
á heyrðu, meira til hennar koma en þriggja hinna fyrri. Hann gaf Hindbað
aftur hundrað gullpeninga og beiddi hann að koma til borðhalds
næsta dag, á sama tíma og að undanförnu; skyldi hann þá segja honum
ævintýri sín á hinni fimmtu ferð. Hindbað og hinir aðrir gestir kvöddu
því næst Sindbað og gengu á burt.
102. NÓTT. Þegar allir voru saman komnir næsta dag, var til borðs
gengið, og að lokinni máltíðinni, sem stóð ekki skemur yfir í þetta sinn
en endranær, hóf Sindbað að segja af fimmtu ferð sinni á þessa leið:
Fimmta ferð Sindbaðs farmanns
„Ég hafði enn þá svo mikið yndi af unaðsemdum lífsins, að ég
gleymdi öllum þrautum og hörmungum, sem ég hafði þolað, en gat samt
ekki orðið afhuga nýjum ferðum. Keypti ég því vörur, lét búa um þær,
hlaða þeim á vagna og flytja til næstu hafnar. Nú vildi ég eigi vera háður
neinum skipráðanda, og lét því gera skip á sjálfs mín kostnað og búa
það. Þegar það var fullgert, voru vörur mínar fluttar út á það, og sté ég
á skipsfjöl. En með því að ég gat ekki sjálfur dregið saman fullkominn
skipsfarm, tók ég með mér marga kaupmenn frá ýmsum þjóðum og vörur
þeirra. Sigldum vér góðan byr frá landi, en höfðum langa útivist og
stigum fyrst á land í eyðiey nokkurri. Þar fundum vér Roks egg, jafnstórt
því, er ég áður hef frá sagt. Í því var lítill ungi, sem því nær var
útklakinn og sá þegar á nefið...
103. NÓTT. Kaupmennirnir, farþegar mínir, sem höfðu farið upp á
land með mér, mölvuðu sundur eggið með öxum sínum, slitu ungann
úr því lið fyrir lið og steiktu hann. Ég hafði lagt ríkt á við þá, að snerta
ekki á egginu, en þeir gáfu orðum mínum engan gaum. Undir eins og
þeir höfðu lokið máltíð sinni, sáum vér langt í burtu eins og tvö ský.
Skipstjórnarmaður sá, er ég hafði fengið til að vera fyrir skipinu, vissi
af eigin reynslu, hvers kyns var. Kallaði hann því til vor og sagði, að þetta
væru foreldrar ungans, og skyldum vér fyrir hvern mun flýja út á skip
að vörmu spori, og forða oss undan voða þeim, er yfir vofði. Vér hlýddum
ráði hans og sigldum af stað.
Nú komu báðir fuglarnir og ráku upp hræðileg óhljóð þegar þeir sáu
að eggið var brotið og unginn horfinn. Flugu þeir aftur í hefndarhug til
þess staðar, sem þeir voru komnir frá, og hurfu um stundar sakir, en
vér undum upp segl til þess að flýja það, sem fyrir oss lá; því nú komu
fuglarnir aftur og hafði hvor um sig heljarstóran klett í klóm sér, og hnitmiðuðu
þeir sig á fluginu yfir skipi mínu. Lét nú annar fuglinn klettinn
detta úr klóm sér. En stýrimaður brá svo fimlega við, að hann gat vikið
skipinu undan í einum svip, og kom kletturinn niður örskammt frá oss,
og klofnaði sjórinn svo voðalega, að vér því nær sáum í botn. Til allrar
óhamingju sleppti nú hinn fuglinn sínum kletti niður úr klóm sér og
ofan á mitt skipið; skelltist það sundur í þúsund parta. Sjómenn og ferðamenn
rotuðust annaðhvort undir bjarginu, eða sukku í kaf; ég sökk líka,
en er mér skaut upp úr kafi, tókst mér að ná í skipsflak eitt. Reri ég mig
áfram með höndunum til skiptis, því meðan ég reri með annarri, hélt
ég mér dauðahaldi með hinni; komst ég með þessu móti loksins til eyjar
nokkurrar, og var hún fjarskalega sæbrött, en samt fékk ég klifrazt upp
á hana og þannig bjargað lífi mínu.
Ég settist niður í grasið, til þess að hvílast eftir hrakning þenna, og
var ég næsta dasaður; síðan gekk ég upp frá sjónum til að kanna uppland
eyjarinnar. Þótti mér þá sem ég væri kominn í fegursta aldingarð;
hvarvetna stóðu trén hlaðin grænum aldinvísum eða alþroskuðum ávöxtum,
en tærustu lækir runnu þar niðandi í fögrum bugðum. Ég snæddi
nokkra ávexti og voru þeir hinir ljúffengustu; síðan svalaðí ég mér á
vatninu, sem var hið lystilegasta til drykkjar. Þegar nótt var komin, lagðist
ég niður á jörðina, þar sem mér leizt hentugast, en ekki varð mér
svefnsamt, því mér þótti voðalegt að vera einn á svo eyðilegum stað. Var
ég mestalla nóttina að álasa sjálfum mér fyrir heimsku mína, að ég skyldi
ekki heldur hafa setið heima, en ráðizt í þessa síðustu ferð. Út af þessum
hugleiðingum kom mér til hugar að fyrirfara sjálfum mér, en er dagur
ljómaði, var sem örvænting mín rénaði. Stóð ég þá upp og gekk inn á
milli trjánna með hálfum huga.
En er ég kom lengra á land upp, sá ég gamlan karl, sem mér virtist
vera næsta ellihrumur, og sat hann á lækjarbakka. Kom mér þá ekki annað
til hugar en hann mundi vera skipbrotsmaður eins og ég; gekk ég
því til hans og heilsaði honum, en hann bandaði að eins höfðinu og svaraði
engu. Spurði ég hvað hann væri að gera þar, en í stað þess að svara
mér, gerði hann mér skiljanlegt með bendingum, að ég skyldi taka hann
á herðar mér og bera hann yfir lækinn, svo hann gæti lesið sér þar aldin.
[1283.png: Tók ég hann upp á bak mér og bar hann yfir lækinn]
Ég trúði því þá, að hann í raun og veru væri kominn upp á hjálp mína,
tók hann upp á bak mér, og bar hann yfir lækinn. „Farðu nú ofan af
mér,“ sagði ég við hann og laut ofan að jörð, svo að honum yrði hægara
fyrir. Á það, sem nú gerðist, get ég aldrei óhlæjandi minnzt. Karlinn, sem
mér hafði sýnzt vera svo örvasa og hrörlegur, krækti báðum fótum um
háls mér með mesta liðugleik, og settist á herðar mér eins og á hest; var
skinnið á fótum hans eins og nautshúð. Kreppti hann svo fast að kverkum
mínum, að ég hélt hann ætlaði að kyrkja mig; fékk ég þá öngvit af
hræðslu og féll til jarðar...
104. NÓTT. Þrátt fyrir öngvitið sat hinn hvimleiði karl grafkyrr á
hálsi mér, en linaði þó takið ofurlítið, til þess ég skyldi rakna við. En er
ég var kominn til sjálfs mín, brá hann öðrum fætinum fyrir kvið mér,
en sparkaði hinum í síðu mér, svo ég varð að standa upp. Síðan lét hann
mig bera sig inn á milli trjánna og neyddi mig öðru hverju til að staldra
við, svo að hann gæti lesið ávexti og étið þá. Hann sleppti mér ekki allan
daginn, en er nótt var komin, og ég ætlaði að hvíla mig, lagðist hann
niður á jörðina með fæturna krækta um háls mér. Á hverjum morgni
sparkaði hann í míg, og vakti mig þannig; því næst kreppti hann fæturna
svo fast að mér, að ég varð að standa upp. Megið þér nærri geta, hvort
ég ekki hef átt bágt, að verða að dragast með þessa byrði, sem mér var
lífsómögulegt að losast við.
Einn dag fann ég á leið minni margar þurrar hnetur, sem fallnar voru
ofan úr tré einu, er bar þann ávöxt. Tók ég eina, sem var furðu stór,
holaði hana innan, og kreisti í hana safa úr mörgum vínberjum, því af
þeim óx ógrynni þar í eynni, hvar sem fæti var stigið. Þegar hnotin
var full, lagði ég hana á vísan stað, og stillti svo til, að karlinn skyldi
fara með mig þangað nokkrum dögum síðar. Tók ég þá hnotina og
drakk hinn ágæta drykk; svæfði hann um stund þá dauðans hryggð, sem
ég kvaldist af. Mér þótti afl færast um limu mína, og varð svo kátur, að
ég hoppaði í loft upp syngjandi. Þegar karlinn sá, að drykkurinn hafði
þessi áhrif og fann að mér varð venju fremur létt fyrir að bera hann
benti hann mér, að ég skyldi lofa honum að súpa á. Rétti ég honum þá
hnotina, og með því honum þótti drykkurinn góður, slokaði hann allt
í sig og kúgaði hnotina til hins síðasta dropa. Þurfti hann ekki meira til
að verða svinkaður og sveif skjótt á hann; tók hann þá að syngja, sem
honum lá rómur til, og reri í ýmsar áttir á herðum mér. En af róli þessu
varð honum svo óglatt, að hann ældi upp því, er hann hafði drukkið;
fann ég þá að fætur hans linuðust og losnuðu smámsaman um háls mér,
og þegar ég fann, að hann hætti að kreppa að mér, fleygði ég honum til
jarðar, og lá hann þar hreyfingarlaus; þreif ég þá upp stóreflis stein og
mölvaði með honum hvert bein í hausi hans.
Ég var nú guðsfeginn að vera orðinn laus við þenna karlskratta og
gekk fagnandi til strandar; hitti ég þar nokkra sjómenn, sem nýlega voru
lentir til að sækja vatn og matföng. Urðu þeir hlessa, þegar þeir sáu mig
og heyrðu sögu mína. „Þú hefur rekizt í greipar sjávar-öldungsins“ sögðu
þeir, „og ert þú sá fyrsti, sem hann hefur ekki kyrkt. Hann sleppti aldrei
þeim, sem hann einu sinni hafði fest hendur á, fyrr en hann hafði kyrkt
þá, og er ey þessi illræmd af mannskaða þeim, er hann hefur gert. Sjómenn
þeir og kaupmenn, er lentu hér við eyna, þorðu aldrei upp á land,
nema þeir væru margir saman.“ Að svo mæltu tóku þeir mig með sér út
á skip og fagnaði skipstjórnarmaður mér vel, er ég hafði sagt honum
sögu mína, Sigldum vér þaðan burt og lögðumst nokkrum dögum síðar
við akkeri á stórri höfn.
Einn af kaupmönnum á skipi þessu varð góður vinur minn, og fékk
mig til að fara með sér; fór hann með mig til húss eins, þar sem margir
útlendir kaupmenn voru á vist saman. Hann fékk mér stóran sekk, fól
mig á hendur nokkrum mönnum í borginni, sem gengu með samkyns
sekki; beiddi hann þá að taka mig með sér, þegar þeir færu að tína kókoshnetur
og sagði hann þá við mig: „Far þú eins að og hinir og skildu ekki
við þá, því ella er þér lífsháski búinn.“ Hann gaf mér og eins dags nesti
og fór ég síðan með hinum öðrum í stóran skóg; voru trén þar geysihá
og beinvaxin. Stofnar þeirra voru svo háir, að ómögulegt var að klifrast
upp í þau til þess að seilast eftir greinunum og ávöxtunum. Öll trén voru
kókospálmar, og áttum vér að fylla sekki vora með hnetum þeim, er á
þeim uxu. Þegar vér komum inn í skóginn, sáum vér fjölda apa, smárra
og stórra; lögðu þeir á flótta undir eins og þeir sáu oss og klifruðust með
frábærum fimleika upp í trjátoppana.
105. NÓTT. Förunautar mínir tóku steina og köstuðu þeim eftir
öpunum, sem uppi í trjánum sátu. Eins gerði ég; en jafnskjótt sem aparnir
urðu þess varir, rifu þeir kókoshneturnar upp í gríð og köstuðu
þeim í oss; skældu þeir og brettu sig í framan, því þeir voru fokreiðir.
Hirtum vér ávextina og ertum apana öðru hverju með steínkasti. Með
þessu bragði fylltum vér sekki vora með kókoshnetum, og mundum vér
ella hafa farið tómhentir.
Þegar vér höfðum aflað svo mikils, sem vér vildum, fórum vér aftur
til borgarinnar og borgaði mér fyrir hneturnar kaupmaður sá, er hafði
sent mig. „Þannig skaltu halda áfram,“ mælti hann, „þangað til þú hefur
grætt svo mikið, að þú getur komizt heim.“ Þakkaði ég honum heilræðið
og aflaði ég smámsaman svo mikils af hnetum, að töluverð eign var í.
Um þessar mundir lagði út skip það, sem hafði flutt mig þangað, hlaðið
kókoshnetum. Beið ég þess að annað skip kæmi, og leið ekki á löngu, að
eitt lagðist þar á höfninni, og átti að hlaða það samkyns farmi. Lét ég
flytja kókoshnetur mínar á þetta skip, og er það var seglbúið, kvaddi ég
kaupmanninn, sem ég átti svo mikið gott að þakka. Gat hann ekki orðið
mér samferða, því hann átti margt ógert. Héldum vér nú af stað og stýrðum
til eyjar einnar, sem gefur af sér ógrynni pipars. Þaðan fórum vér til
Kómari-skaga, þar sem alóe-viður fæst beztur; þar hafa landsbúar gert
að óbrigðanlegum lögum með sér, hvorki að bergja á víni, né njóta nokkurs
munaðar. Lét ég þar kókoshnetur mínar í skiptum fyrir pipar og alóevið,
og réðist þaðan með öðrum kaupmönnum til perlufangs, og tók kafhlaupara
á leigu; söfnuðu þeir handa mér ógrynni af stórum og fögrum
perlum. Sigldi ég þaðan, glaður í huga og komst farsællega til Balsora,
og þaðan til Bagdad; seldi ég þar dýrum dómum pipar og alóe-við. Tíunda
parti gróða míns varði ég til að hjálpa fátæklingum, eins og ég hafði
gert, þegar ég kom heim úr fyrri ferðum mínum, og leitaðist ég því næst
við að bæta mér upp með skemmtunum þær miklu þrautir, sem ég hafði
orðið að þola“...
Þá lét Sindbað aftur telja Hindbað hundrað gullpeninga, og fór hann
burt með hinum öðrum gestum. Næsta dag komu hinir sömu gestir til
borðs hjá hinum auðuga farmanni; veitti hann þeim vel eins og að undanförnu,
og sagði þeim síðan frá hinni sjöttu ferð sinni.
Sjötta ferð Sindbaðs farmanns
„Yður mundi víst hugleikið að vita, hvernig á því stóð, að ég ennþá
einu sinni þorði að hætta á forlögin, þar sem ég hafði brotið skip mitt
fimm sinnum og átt í svo mörgum þrautum. Sjálfur skil ég ekkert í því,
og vafalaust hefur fyrirsett skipun forlaganna valdið því. En hvað sem
um það er, þegar ég hafði setið um kyrrt í eitt ár, bjó ég mig til hinnar
sjöttu ferðar, þrátt fyrir bænir ættingja og vina, sem höfðu sig alla við
að telja mig af fyrirtæki þessu.
Í stað þess að sigla út Persalandsflóa, ferðaðist ég einu sinni enn um
mörg héruð á Persalandi og Indíalandi; loksins lét ég úr höfnum á góðu
skipi; ætlaði skipstjóri að halda því í langferð. Ferðin var bæði löng og ill,
og þar kom loksins, að skipstjóri og stýrimaður vissu ekki, hvert vér hefðum
hrakizt. Þó gátu þeir um síðir áttað sig, en það var lítið gleðiefni,
og varð okkur illt við einn dag, er skipstjórnarmaður hljóp allt í einu
æpandi af varðstað sínum. Hann þeytti af sér vefjarhettinum, sleit skegg
sitt og lamdi sig í höfuðið, eins og maður, sem hamast vitstola af örvæntingu.
Þegar vér spurðum, því hann æðraðist svo ákaflega svaraði hann:
„Það skuluð þér vita, að vér erum komnir á þann stað, sem háskalegastur
er á öllu hafinu; hinn stríði straumur sogar skipið með sér, og munum
vér allir farast að fjórðungi stundar liðnum. Biðjið guð að forða oss úr
þessum háska, því ólánið er óumflýjanlegt, nema hann miskunni oss.“
Að svo mæltu skipaði hann að hlaða seglum, en í þeim umsvifum slitnaði
kaðalreiðinn; varð þá engu tauti við komið, skipið rak forstreymis
upp að þverbröttu og ógengu bjargi, og brotnaði í spón. Allt fyrir það
komumst vér af, og fengum bjargað vistum vorum, og því, sem fémætast
var af varningnum.
Þegar vér vorum búnir að því, mælti skipstjórnarmaður: „Guðs vilja
er framgengt orðið. Nú getum vér grafið oss gröf, hver um sig, og hver
kvatt annan í hinzta sinni, því vér erum komnir á hinn mesta óheilla
stað, og hefur enginn átt afturkvæmt héðan, sem einu sinni hefur hrakizt
hingað.“ Við þessi orð sló yfir oss dauðans ótta og kvíða; vér föðmuðum
hver annan grátandi og hörmuðum vor hryggilegu forlög.
Bjargið, er gnæfði yfir höfði oss, lá strandlengis um stóra ey. Var fjaran
alþakin flökum og viðum skipa þeirra, er þar höfðu brotnað; þar var
og ógrynni mannabeina í þéttskipuðum hrúgum, og skelfdumst vér mjög
við þá sjón, því vér sáum af því, hvílíkur fjöldi manna hafði látið þar
líf sitt. Þá verður heldur eigi nærri getið, hvílíkt ógrynni þar er af vörum
og dýrgripum, hvar sem augað eygir; var okkur það til sorgarauka, en
engrar huggunar. En þar sem öll fljót falla til sjávar hvarvetna annarsstaðar,
þá rennur þar ósalt straumvatn úr hafi upp á land, og hverfur
inn í dimman helli með víðu mynni. Það er og merkilegt, að ekkert grjót
er í bjargi þessu, heldur er það allt saman úr kristalli, roðasteini og öðrum
gimsteinum. Þar rennur og jarðfitustraumur til sjávar. Gleypa fiskar
jarðfituna, og verður hún að gráleitu ambra[* Ambra er vaxkennt ilmefni, sem finnst með sjávarströndum í hitabeltislöndunum; er
efni það dýrkynjað, (úr hvölum).] í saurindum þeirra, og
rekur það á land, svo að ströndin er alþakin af því. Þar fæst og alóe-viður,
sem ekki er lakari en sá, er vex á Kómarí.
Því ber enn að auka við lýsingu staðar þessa, sem með réttu mætti
nefna Feigsbjarg, af því að enginn sleppur þaðan lífs, að þegar skipin
nálgast eyna um visst bil, þá geta þau eigi komizt í burt. Ef veður af
hafi ber þau þangað, þá rekur bæði vindur og straumur þau í glötunina;
en ef þau eru þar stödd, þegar vindur stendur af landi, þá getur hann
eigi orðið þeim til bjargar, því fjallið stendur fyrir og tekur allan vind,
svo að blæjalogn verður í varinu langt út á sjó fram. Nýtur því straumaflið
sín fullkomlega og dregur að skipin, þangað til þau mölbrotna við
ströndina. En það er yfirtak hörmunganna, að hvorki er mögulegt að
klifrast upp á bjargbrúnina, eða að forða sér á annan hátt. Þannig sátum
vér á ströndinni eins og vitskertir, og biðum dauðans dag frá degi. Höfðum
vér í fyrstunni skipt vistum vorum jafnt með oss, og lifðu menn eftir
því lengur eða skemur, sem þeir fóru sparlega eða ósparlega með...
106. NÓTT. Þeir, sem lengur lifðu, greftruðu þá, sem fyrr dóu;
þangað til ég stóð einn uppi og jarðaði líkin. Ekki skuluð þér furða yður
á því, því auk þess að ég hafði haldið sparlegar á vistum mínum en hinir,
hafði ég sjálfur dálítið af mat, og var ég hyggnari en svo, að ég gæfi
félögum mínum nokkuð með mér. Átti ég þó harðla lítið eftir, þegar ég
jarðaði síðasta líkið. Þá var ég svo viss um, að líf mitt mundi bráðum á
enda, að ég gróf gröf handa sjálfum mér og ætlaði að leggjast niður í
hana, því enginn annar var til að jarðsetja mig. Meðan ég var að þessu,
gat ég ekki annað en ásakað sjálfan mig um dauða minn og nagað mig
í handarbökin fyrir þessa seinustu ferð. Lét ég ekki þar við sitja, heldur
kvaldi ég mig sjálfan og beit fingur mína til blóðs, og var að mér komið
að fyrirfara sjálfum mér.
En guð miskunnaði mér aftur og blés mér því ráði í brjóst, að ganga
til fljótsins, sem hvarf inn í hellinn. Virti ég það grandgæfilega fyrir mér
og hugsaði með sjálfum mér: „Straumur þessi, er hverfur niður í jörðina,
hlýtur einhversstaðar að koma upp aftur; ef ég nú geri mér fleka og læt
mig berast með straumnum, mun ég annaðhvort ná til mannabyggða eða
láta líf mitt. Verði hið síðara, þá er ekki öðru breytt en dauðdaganum,
en sleppi ég frá þessum voðalega stað, þá verður mér bæði auðið að umflýja
hin hryggilegu forlög félaga minna, og býðst ef til vill nýtt tækifæri
til að afla mér fjár. Hver veit nema hamingjan bíði mín fyrir handan
þetta undirdjúp, svo að skipskaðinn verði mér ríflega bættur.“ Ég fór
því óðar að timbra saman flekann; var þar gott til traustra viða og sterkra
kaðla, og reyrði ég viðuna fast saman; varð fleki þessi næsta staðgóður.
Því næst bar ég út á hann nokkra böggla, hafði ég bundið í þá roðasteina,
smaragða, grátt ambra og fjallakristall. Þegar ég hafði hlaðið þessu jafnt
á flekann og bundið það fast, sté ég út á hann með tvær árar, sem ég hafði
teglt til sjálfur, fól mig síðan guði á vald og lét strauminn bera mig.
Þegar ég kom lengra inn í hellinn, hvarf dagsbirtan og bar straumurinn
mig áfram, en ekki vissi ég, hvert. Liðu svo nokkrir dagar og varð
klettarjáfrið svo lágt yfir höfði mér, að við sjálft lá, að ég ræki mig upp
undir. Meðan á þessu stóð, neytti ég ekki meira af vistum mínum en
svo, að ég gæti haldið við lífinu. En svo sparlega sem ég fór með þær,
varð ég samt fljótt uppiskroppa. Þá sótti ósjálfrátt að mér værasti svefn,
líkur dauðadái, og veit ég ekki hversu lengi ég svaf. En þegar ég vaknaði,
brá mér í brún, því ég var kominn á víða völlu á fljótsbakka, sem fleki
minn var bundinn við, og stóð í kringum mig fjöldi blökkumanna. Stóð
ég jafnskjótt upp og heilsaði þeim; töluðu þeir þá til mín, en ég skildi
ekki orð. Svo var fögnuður minn óumræðilegur, að ég vissi ekki, hvort
ég vekti eða svæfi, en loksins sannfærðist ég þó um það, að þetta væri
enginn draumur, og hafði ég þá yfir þessa arabisku vísu:
/#
Alvaldan bið þér drottinn duga,
döprum þér hjálpráð sitt hann ljær;
lyk þú augum með hressum huga,
og hvergi þig um annað kær;
meðan á hvörmum blundur býr,
bölinu hann í fögnuð snýr.
#/
Þegar einn af blökkumönnum, er skildi arabiska tungu, heyrði mig
mæla það mál, kom hann til mín og mælti: „Bróðir, lát þér ekki verða
bilt við að sjá oss; vér byggjum land þetta, sem þú sér yfir, og komum
vér hingað í dag, til þess að vökva akra vora. Það gerum vér með skurðum,
sem vér veitum úr fljóti, er rennur úr fjalli nokkru hér nálægt. Sáum
vér þá eitthvað reka með straumnum, og hlupum til að vita, hvað það
væri, og sáum vér þá fleka þenna. Einn af oss synti þá til flekans og dró
hann að bakkanum; bundum vér hann þar og biðum þess, að þú vaknaðir.
Nú biðjum vér þig, að segja oss sögu þína, því hún mun með fádæmum
vera; seg oss nú fyrst, hvaðan þú ert, og hvernig á því stóð, að þú hættir
þér út á flekann?“ Svaraði ég þá, að þeir yrðu fyrst að gefa mér eitthvað
að snæða, og skyldi ég á eftir leysa úr spurningum þeirra. Síðan settu
þeir fyrir mig ýmsa rétti, og er ég hafði satt hungur mitt, skýrði ég ítarlega
frá öllu, sem mér hafði viljað til; fannst þeim mikið um sögu mína.
Hafði túlkur þeirra þýtt þeim hvert orð, og létu þeir hann segja við mig:
„Þetta er einhver hin einstakasta saga; þú verður að segja hana konungi
vorum sjálfur, því ævintýri þín eru undrunarverðari en svo, að annar
megi frá segja en sá, sem þau reyndi.“ Ég kvaðst vera boðinn og búinn
til þess.
Létu nú blökkumenn sækja handa mér hest; reið ég og gengu nokkrir
á undan, til að vísa mér veg, en hinir sterkustu tóku flekann með bögglunum
og öllu saman á herðar sér og gengu á eftir.
107. NÓTT. Þannig héldum vér til höfuðborgarinnar á eynni Seylon,
því þangað var ég kominn. Leiddu blökkumenn mig fyrir konung sinn;
gekk ég þá fram að hásætinu, er hann sat í og heilsaði honum eins og tíðkast
að heilsa indverskum konungum, með því að fleygja mér til fóta honum
og kyssa á gólfið. Hann beiddi mig að standa upp, fagnaði mér vinsamlega
og lét mig setjast til hliðar sér. Því næst spurði hann að nafni
mínu og svaraði ég þá: „Sindbað heiti ég, farmaður kallaður fyrir hinar
mörgu sjóferðir, sem ég hef farið, og á ég heima í Bagdad.“ Þá mælti
hann: „En hvernig stóð á því, að þú komst til minna landa?“
Sagði ég þá konungi allt, sem ég er búinn að segja yður; varð hann
svo hlessa og frá sér numinn, að hann lét uppskrifa ævintýri mín með
gullletri og geyma þau í skjalahirzlu ríkisins. Síðan var flekinn borinn
fram og bögglarnir leystir upp í viðurvist konungs; fannst honum mikið
um alóeviðinn og hið gráa ambra, en þó einkanlega um roðasteinana
og smaragðana, því hann átti enga slíka í gripahirzlu sinni. Þegar ég sá,
hvað honum varð starsýnt á gimsteina mína, einkum þá, er fegurstir voru,
fleygði ég mér niður fyrir fætur honum og mælti: „Herra, bæði sel ég
sjálfan mig í vald yðar, og færi yður til eignar allan farm fleka míns;
gerið það af, sem yður þóknast.“ Brosti hann þá og mælti: „Sindbað!
Fjarri fer, að mér leiki hugur á að eiga þetta og svipta þig því, sem þú
hefur þegið af drottni. Í stað þess að skerða auðæfi þín, mun ég bæta
nokkru við, og skalt þú ekki svo fara úr ríki mínu, að þú ekki sjáir nein
merki rausnar minnar.“ Ég svaraði með óskum einum, að konungi mætti
sem bezt vegna, og lofaði ég gjafmildi hans og göfuglyndi. Skipaði hann
einum af embættismönnum sínum, að sjá mér fyrir öllu, sem ég þyrfti,
og leigði hann þjóna handa mér á sjálfs sín kostnað. Þessi embættismaður
hlýddi rækilega skipun herra síns, fékk mér hús til íbúðar og lét bera
þangað allan farminn af fleka mínum. Gekk ég á hverjum degi á tiltekinni
stund til konungs, til þess að sýna honum auðmýktar- og lotningar
merki, en hinum öðrum tíma dagsins varði ég til að skoða borgina og
það, sem merkilegast var í henni:
Eyjan Seylon liggur undir jafndægursbaug og eru því dagur og nótt
þar ætíð tólf stundir; hún er áttatíu persneskar mílur á lengd og jafnmargar
á breidd. Höfuðborgin stendur í fögrum dal undir fjalli einu
á miðri eynni; það er hæst fjall í heimi og sést til þess af hafi svo langt,
sem sigla má á þremur dögum[* Það sem hér segir um legu og stærð eyjarinnar og hæð fjallsins, er ekki rétt, og kemur
það til af því, að þekking á landafræði mun hafa verið næsta ófullkomin, þegar saga
þessi varð til.]. Finnast þar roðasteinar og ýmsir málmar
og er í klettunum járngrýti, sem haft er til að skera gimsteina. Þar vaxa
og alls konar tré og jurtir, einkum kedros og kókostré. Perlutekja mikil er
fram með ströndum eyjarinnar og við fljótsmynnin, en sumstaðar fram
til dala finnast demantar. Ég fór eins og guðhræddur maður pílagríms
ferð til fjallsins, er ég nefndi fyrr; er það sögusögn manna, að þangað
hafi Adam verið vísað, þegar hann var rekinn úr paradís; gekk ég upp á
tind fjallsins fyrir forvitnis sakir. Þegar ég kom heim aftur til borgarinnar,
beiddi ég konung orlofs, að fara heim til ættjarðar minnar, og veitti
hann mér það með mestu vinsemd og blíðu. Tróð hann upp á mig stórgjöfum
úr féhirzlu sinni, og að skilnaði gaf hann mér enn gjafir og beiddi
mig fyrir bréf til konungs rétttrúaðra manna, vors einvalda herra, svo
mælandi: „Fá þú kalífanum Harún Alrasjid bréf þetta og gjafir þessar
í hendur, og seg honum, að hann megi vera fullviss um vináttu mína.“
Ég tók við bréfinu og gjöfunum með lotningu og lofaði konungi, að hlýða
skipun hans rækilega. Áður en ég sté á skip, gerði hann boð eftir skipstjóra
og stýrimanni, sem ég ætlaði að fara með, og skipaði hann þeim
að sýna mér sem mesta virðingu.
Bréf konungsins á Seylon var skrifað á skinn, sem er ákaflega dýrmætt;
dýrið, sem það er af, er gult að lit og fjarska sjaldgæft. Letrið á skinninu
var heiðblátt og var bréfið samið á indverska tungu og svo látandi:
„Konungur Indíalands, sem lætur þúsund fíla ganga á undan sér, sem
býr í glæsilegri höll með ljómandi þaki, blikandi af hundrað þúsund
roðasteinum, sem á tuttugu þúsund demantskórónur í féhirzlu sinni,
sendir kalífanum Harún Alrasjid kveðju guðs og sína.
Þótt gjafir þær, er vér sendum yður, séu næsta lítilfjörlegar, þá þiggið
þær samt eins og bróðir vor og vinur, sökum kærleika þess, er vér berum
til yðar í hjarta voru; þykir oss sönn gleði, að geta vottað hann í verkinu.
Vér beiðumst vinfengis yðvars af hjarta, og þykjumst þess verðir, því vér
erum yður jafnir að tign og metorðum.“
Gjafirnar voru þessar: fyrst var roðasteinsker, eins og bikar í laginu,
hálft fet á hæð og fingurs þykkt, það var alsett dýrindis perlum og vó
hvert þeirra fjórðung lóðs; annað var ormshamur, og var hver skel á
hreistrinu viðlíka stór og meðal gullpeningur; fylgdi haminum sú
náttúra, að hver, sem svaf á honum, kenndi einskis sjúkleika; þriðja gjöfin
var töluvert af bezta alóeviði og þrjátíu stykki af kamfóru. Öllum
þessum sendingum fylgdi, eins og ofanálag, yndisfögur ambátt og skartbúin;
voru klæði hennar alsett gimsteinum. Lét nú skipið úr höfnum og
lentum vér í Balsora eftir langa, en mjög svo heppilega ferð. Þaðan fór
ég til Bagdad og lét ég sitja fyrir öllu, að koma fram erindi mínu...
108. NÓTT. Ég gekk til hallardyra konungsins, drottins rétttrúaðra
manna, með nokkrum ættingjum mínum, sem báru sendingarnar; gerði
ég boð á undan mér, að ég kæmi með bréf frá konunginum á Seylon,
fríða ambátt og aðrar gjafir frá honum; var ég þá óðara leiddur fram
fyrir hásæti kalífans. Ég fleygði mér fram fyrir fætur honum, ávarpaði
hann fáeinum orðum, og fékk honum bréfið og gjafirnar. Þegar hann
hafði lesið bréfið frá konunginum í Seylon, spurði hann mig, hvort það
væri víst, að konungur þessi væri svo ríkur og voldugur, sem í bréfinu
segði. Ég fleygði mér á ný til jarðar, stóð upp og svaraði: „Drottinn
rétttrúaðra manna! Ég get borið vitni um það, eins og sjónarvottur, að
hann segir ekki ofsögum af veldi sínu og auðlegð. Þegar hann ætlar að
birtast opinberlega, er hásæti hans reist upp á fíls baki, og standa þar
ráðgjafar, dýrðlingar og hirðmenn í tveimur röðum, sinni til hvorrar
handar honum. Fyrir framan hann situr á sama fílnum embættismaður
einn, og heldur á gylltri burtstöng, en bak við hann stendur annar, og
hefur í hendi gullinn sprota með smaragðstein framan á broddinum; er
hann um hálft fet á lengd og þumlungur á þykkt. Á undan honum fara
þúsund riddarar í gullfjölluðum silkiklæðum, sitjandi á skrautlega tygjuðum
fílum; eru það höfuðverðir hans. En á leiðinni kallar embættismaður
sá, er situr á fílnum fyrir framan konung, hárri röddu:
„Þessi er hinn máttugi konungur, hinn voldugi og ægilegi Indíalands
soldán, sem býr í höllu, þakinni hundrað þúsund roðasteinum, og á tuttugu
þúsund demantskórónur. Þessi er hinn krýndi alvaldur, sem er meiri
en hinn mikli Salómon og hinn mikli Maharadsja.“
Því næst kallar embættismaður sá, er stendur bak við hásætið:
„Þessi mikli og voldugi einvaldsdrottinn skal deyja, skal deyja, skal
deyja.“
Þá kallar hinn fremri embættismaður:
„Lofaður sé sá, sem lifir og ekki deyr.“
Það er enn af konunginum á Seylon að segja, að hann er svo réttlátur,
að engir dómarar eru, hvorki í höfuðborginni né annarsstaðar í
ríki hans; þegnar hans þurfa engra dómara. Þeir vita sjálfir, hvað rétt er
og hafa það hugfast, svo að þeir aldrei breyta á móti skyldu sinni, og því
mundi öllum dómurum vera ofaukið.“ Kalífanum geðjaðist vel að því,
sem ég sagði honum. „Viturleikur konungs þessa,“ mælti hann, „er auðráðinn
af bréfi hans, og eftir því, sem þér segist, hlýt ég að játa, að hvað
hæfir öðru, vitur konungur og vitrir þegnar.“ Að svo mæltu lét hann
mig frá sér fara, sæmdan dýrindis gjöfum.“
Þannig lauk Sindbað sögu sinni og fóru áheyrendur hans heim. Hindbað
fékk hundrað gullpeninga eins og fyrri. Daginn eftir komu allir til
Sindbaðs aftur, og sagði hann þeim þá af hinni sjöundu og síðustu ferð
sinni.
Sjöunda og síðasta ferð Sindbaðs farmanns
„Þegar ég var heim kominn úr sjöttu ferðinni, var ég afhuga öllu nýju
ferðalagi. Ég var nú kominn á þann aldur, að ég þurfti hvíldar og hafði
ég staðráðið með sjálfum mér, að leggja ekki framar út í hættur þær, sem
ég svo oft hafði ratað í. Hafði ég því ekki hugann á öðru en að lifa ánægjulegu
lífi, það sem eftir var ævinnar.
Það var einhvern dag, þegar ég hafði vini mína í boði, að einn af
heimilismönnum mínum kallaði á mig, og sagði að einn af þjónum
kalífans vildi finna mig að máli. Stóð ég þá upp frá borðum og gekk á
móti honum. „Kalífinn,“ tók hann til máls, „skipaði mér að skila til yðar,
að hann vildi tala við yður.“ Fylgdi ég honum til hallarinnar og
leiddi hann mig á fund kalífans; fleygði ég mér þá niður fyrir fætur honum.
„Sindbað!“ mælti hann, „nú er ég upp á þig kominn og verður þú
að gera bón mína, en hún er sú, að þú færir konunginum á Seylon bréf
og gjafir frá mér. Það er sanngjarnt, að ég láti kurteisi koma á móti
kurteisi.“
Þegar ég heyrði þessa skipun, datt mér allur ketill í eld. „Konungur
rétttrúaðra manna,“ mælti ég, „ég er reiðubúinn til hvers, sem yðar hátign
vill, en ég bið yður auðmjúklegast, að vorkenna mér sakir ellilasleika.
Ég hef strengt þess heit, að fara aldrei framar úr Bagdad.“ Því
næst sagði ég honum öll ævintýri mín út í hörgul; þóknaðist honum að
hlýða á þau allt til enda, og svaraði hann mér þá: „Þetta eru að vísu fáheyrðir
atburðir, en ekki eiga þeir að aftra þér frá því að fara þessa ferð,
mér til geðþekkni. Þú þarft ekki að fara lengra en til eyjarinnar Seylon,
og heim aftur að afrekuðu erindi þínu. En þangað verður þú að fara,
því það máttu skilja, að ekki tjáir það, né hæfir tign minni, að láta konunginn
þar á eynni eiga nokkuð til skuldar að telja hjá mér.“ Þegar ég
sá, að þetta var einbeittur vilji kalífans, kvaðst ég vera fús að hlýða, og
varð hann þá glaður við, og lét telja mér hundrað sekkínur til ferðakostnaðar.
Að fárra daga fresti varð ég ferðbúinn, og jafnskjótt sem kalífinn
hafði látið afhenda mér bréfið ásamt gjöfunum, fór ég til Balsora og
tók mér fari. Varð ég vel reiðfara og lenti á Seylon, sagði ráðgjöfunum
erindi mitt og beiddi þá að fylgja mér á fund konungs. Var mér ekki
synjað þess, heldur fylgt til hallarinnar; heilsaði ég þá konungi og kastaði
mér til jarðar eins og siður er til.
Konungurinn þekkti mig undir eins og varð stórglaður. „Kom þú
heill, Sindbað!“ mælti hann, „það máttu vita fyrir víst, að síðan við
skildum, hef ég oftsinnis til þín hugsað, og er þetta blessaður dagur, sem
lætur fundum okkar aftur bera saman.“ Þakkaði ég honum góðvilja hans
mér til handa, og afhenti honum bréf og gjafir kalífans, en hann tók við
og lét í ljósi mikla gleði.
Kalífinn sendi honum heilan sængurfatnað úr gullfjölluðu rósasilki,
þúsund sekkína virði, fimmtíu skikkjur úr dýrindis vefnaði og hundrað
aðrar úr smágjörvu hvítu líni frá Kairó, Súez, Alexandríu og Kafa. Þar að
auki voru lifrauð rúmföt og enn hin þriðju; ennfremur ker úr agatsteini,
sem var víðara en það var djúpt til, fingurs þykkt og hálft fet þvermáls,
en á botninum var lágmynd; það var maður, sem lá með annað knéð
á jörðinni og hélt á boga með ör á streng og ætlaði að skjóta á ljón. Að endingu
fylgdi gjöfum þessum dýrmæt tafla, sem sagt var, að hinn mikli Salómon
hefði átt. Bréf kalífans var svolátandi:
„Abdalla Harún Alrasjid, sem guð hefur vísað í tignarsæti eftir forfeður
hans, hásællar minningar, sendir hinum volduga og giftusama soldáni
kveðju sína í nafni hans, sem einn er ljós og leiðtogi á réttum vegi.
Vér höfum meðtekið bréf yðvart og fékk það oss mikillar gleði, og
sendum vér yður aftur bréf þetta úr ríkisráði voru. Vér vonum að það votti
yður vorn góða tilgang og verði yður vel að skapi. Guð veri með yður.“
Konunginum á Seylon var mikil gleði að því, að kalífinn hafði tekið
vináttuboði hans. Skömmu síðar beiddi ég leyfis að kveðja hann og var
það harðla torsótt. Loksins var mér veitt það, og gaf konungur mér fararleyfi
og leysti mig út með ríkulegum gjöfum. Sté ég þá undir eins á skip
og ætlaði heim til Bagdad, en var ekki svo heppinn að komast þangað,
eins og ég vonaði, heldur sneri drottinn þessu á aðra leið. Þegar vér
höfðum verið nokkra daga á leiðinni, réðust á oss víkingar og varð þeim
hægðarleikur að hertaka skip vort, því vér höfðum engan viðbúnað til
varnar oss. Sumir reyndu að verjast, en ég og allir þeir, sem voru svo
hyggnir að varast slíka fásinnu, voru hnepptir í þrældóm.
109. NÓTT. Þegar víkingarnir höfðu rænt oss, og fengið oss léleg
föt í stað þeirra, sem þeir tóku af oss, fluttu þeir oss til stórrar eyjar langt
burtu, og seldu oss mansali. Mig keypti auðugur kaupmaður, og óðar
en hann hafði keypt mig, fór hann með mig inn í hús sitt og gaf mér
góðan mat og þokkalegan þrælaklæðnað. Hafði hann ekki grennslazt
eftir, hver ég væri, og spurði mig því nokkrum dögum síðar, hvort ég
kynni nokkra iðn. Ég kvað nei við, og gerði honum ekki frekara uppskátt,
hver ég væri, en það, að ég sagði honum, að ég væri kaupmaður
og hefði verið rændur öllu af víkingum þeim, er seldu mig. „Kanntu þá
ekki að skjóta af boga?“ spurði hann mig, og svaraði ég, að þá íþrótt
hefði ég tamið mér í æsku, og hefði ekki týnt henni niður síðan. Því næst
fékk hann mér boga og örvar, lét mig setjast upp á fíl bak við sig, og
fór til mikils skógar, sem var margar mílur frá borginni. Riðum við langt
inn í skóginn, þangað til hann staðnæmdist og lét mig fara af baki; sýndi
hann mér tré nokkurt hátt og digurt og mælti: „Klifrastu upp í tréð að
tarna og skjóttu á fílana, sem fram hjá ganga, því hér er mesti fjöldi af
þeim. Drepir þú einhvern þeirra, skaltu láta mig vita.“ Síðan fékk hann
mér nesti og fór aftur til borgarinnar. Ég var á gægjum alla nóttina og
sá engan fíl, en um morguninn sá ég mesta sæg, skömmu eftir sólar uppkomu.
Skaut ég á þá hvað eftir annað, þangað til einn féll; höfðu þá
hinir sig burt, og gerðu mér þannig mögulegt að segja húsbónda mínum
frá veiðihappi þessu. Hann gaf mér góðan málsverð fyrir, hældi mér fyrir
íþrótt mína, og var mér hinn blíðasti. Fórum við nú báðir saman út í
skóg og dysjuðum fílsskrokkinn. Ætlaði húsbóndi minn að koma og taka
tennurnar, þegar dýrið væri rotnað.
Ég hélt veiði þessari áfram í tvo mánuði, og drap einn fíl á dag; fór
ég ekki ætíð upp í sama tréð, heldur sitt í hvert skipti. Það var einn morgun,
er ég beið fílanna, að þeir brugðu út af vana sínum, því þeir röltu
jafnan fram hjá mér gegnum skóginn, en nú drifu þeir að mér með hræðilegu
öskri, og var það slíkur urmull, að hvergi sá í milli, en jörðin skalf
og titraði undir fótum þeirra. Þeir slógu hring um tréð, er ég sat í, með
trjónurnar reistar í loft upp og augun starandi á mig; varð mér svo illt
við þessa kynlegu sjón, að ég varð máttvana af hræðslu, og hrökk boginn
og örvarnar úr höndum mér.
Þetta var og mikið hræðslu efni, því þegar þeir höfðu glápt á mig um
hríð, krækti einhver stærsti fíllinn trjónu sinni um tréð að neðanverðu,
og sleit það upp með rótum, svo að ég steyptist til jarðar. En dýrið þreif
mig upp með trjónunni og hóf mig upp á bak sér, og hélt ég mér þar
fast með örvamælinn á herðum mér, og var nær dauða en lífi. Gekk nú
fíll þessi á undan, en hinir á eftir í hóp; bar hann mig góðan spöl, lagði
mig síðan niður og gekk burt með félögum sínum. Hugsið yður nú,
hvernig á mér muni hafa legið; mér þótti allt líkara draumi en vöku.
Þegar ég hafði legið um stund á jörðinni og sá engan fíl, stóð ég upp og
litaðist um, og var ég staddur á víðri hæð, sem var alþakin fílatönnum.
Þegar ég sá þetta, fór ég að hugsa margt; ég furðaði mig á náttúruviti
dýra þessara, og þóttist viss um, að hér mundi vera dauðareitur þeirra,
og hefðu þeir sýnt mér hann til þess, að ég ekki skyldi leggja þá í einelti
vegna tannanna. Sneri ég nú tafarlaust aftur til borgarinnar og gekk allan
daginn og næstu nótt, þangað til ég kom til húsbónda míns. Á þeirri leið
mætti ég engum fíl, og réði ég af því, að þeir mundu hafa hörfað lengra
inn í skóginn, til þess ég hefði greiða göngu til hólsins. Þegar húsbóndi
minn sá mig, mælti hann: „Veslings Sindbað! Ég hef verið dauðhræddur
um þig. Ég fór til skógarins og kom að tré einu, sem rifið var um koll, og
fann ég þar nálægt boga og örvar; ég leitaði þín alstaðar árangurslaust og
taldi þig af. Segðu mér, hvað hefur þér viljað til, og hvernig varstu svo
bráðheppinn, að komast lífs af?“ Sagði ég honum þá allt, hvernig farið
hafði, og fórum við báðir næsta dag til hólsins. Varð hann frá sér numinn
af gleði, er hann sá, að ég hafði sagt satt. Við klyfjuðum fílinn, sem
við höfðum með okkur, svo mörgum tönnum, sem hann gat borið, og
þegar heim kom, sagði húsbóndi minn við mig: „Bróðir, nú skalt þú
ekki framar vera þræll minn, sakir fundar þessa, sem verða mun auðsuppspretta
mín. Guð veiti þér ríkulega allt, sem gott er og farsællegt,
og tek ég hann til vitnis, að ég gef þér frelsi. Ég hafði dulið þig þess, að
fílarnir í skógunum drepa fjölda þræla, sem vér sendum þangað eftir
fílabeini. Hvað ríkt sem vér leggjum á við þá, að þeir skuli fara gætilega,
ráða þó þessi slægvitru dýr þeim bana, fyrr eða síðar. Guð hefur varðveitt
þig fyrir grimmdaræði þeirra og engan annan; er það ljóst merki
þess, að hann elskar þig og vill láta þig lifa, til þess að gera allt hið góða,
sem þér er ætlað. Mér hefur þú gert ómetanlegt gagn; allt til þessa gátum
vér eigi náð fílabeini, nema vér hefðum þræla vora í lífsháska, en nú
mun öll borgin auðgast af því. En ekki skaltu halda, að mér þyki þér
vera fulllaunað með frelsisgjöfinni, heldur mun ég þar á ofan sæma þig
miklum gjöfum. Gæti ég hæglega komið öllum borgarmönnum til að
efla hamingju þína, en nú ætla ég sjálfum mér einum þessa sæmd.“
Þessum vinmælum svaraði ég þannig: „Guð varðveiti yður; frelsisgjöfin
er svo mikils verð, að ég á ekkert hjá yður, og í stað allra verðlauna
fyrir greiða þann, sem ég hef gert yður og borg yðvarri, bið ég að
eins leyfis að fara heim til fósturjarðar minnar.“ Þá mælti hann: „Nú
munu stöðuvindar[* Á hinu indverska hafi sem liggur undir jafndægursbaug, blása staðvindar (mussons)
á víxl, ýmist austanvindur eða vestanvindur og blæs mánuðum saman af sömu áttinni.] bráðum flytja hingað skip, er sækja fílabein; þá skal
ég verða þér hjálplegur, svo að þú komist heim.“ Þakkaði ég honum enn
á ný frelsi mitt og vinsemd hans mér til handa. En þangað til stöðuvindar
byrjuðu, fórum við svo margar ferðir til hólsins, að öll forðabúr hans
urðu full af fílabeini. Gerðu svo allir kaupmenn í borginni, sem verzluðu
með þá vöru, því þeim gat ekki dulizt það til lengdar.
110. NÓTT. Nú komu loksins skip, og útvegaði húsbóndi minn mér
far með einu þeirra; fermdi hann það fílabeini og átti ég hálfan farm.
Hann gaf mér og ágætt nesti, margar dýrmætar gjafir og fágæta hluti, sem
fengust þar í landi. Þakkaði ég honum nú innilega fyrir allt gott, sem
ég hafði þegið af honum, sté á skip og létum vér síðan úr höfnum. Lentum
vér í mörgum eyjum til að fá oss hressingu, og með því skipið hafði
komið frá meginlandi Indíaveldis, lögðum vér þar að landi. Vildi ég ekki
hætta á sjóferð til Balsora, heldur réði ég af að fara þangað landveg. Lét
ég því skipa upp fílabein mitt og seldi það fyrir ógrynni peninga, keypti
marga fágæta hluti, sem ég ætlaði að gefa, og slóst síðan í lestaferð með
kaupmönnum nokkrum. Vorum vér lengi á ferðinni, og varð ég að þola
marga hrakninga, en bar það með þolinmæði, því nú þurfti ég hvorki
að hræðast storma, víkinga, höggorma, eða aðrar hættur, sem ég áður
hafði ratað í.
Þegar ég kom til Bagdad, voru allar þrautir mínar á enda: fór ég þá
til kalífans, til þess að gera honum grein fyrir sendiferð minni. Sagðist
hann hafa farið að verða hræddur um mig, er burtvera mín dróst svo
lengi, en hafa þó ætíð verið vongóður um, að guð mundi ekki yfirgefa
mig. Þegar ég hafði sagt honum frá viðureign minni við fílana, undraðist
hann mjög, og mundi ekki hafa lagt trúnað á þá sögu, hefði hann ekki
þekkt mig að ráðvendni. En svo þótti honum sagan merkileg, að hann
lét skrifara sinn letra hana gullnum stöfum og leggja til geymslu í féhirzlu
sína. Kvaddi ég hann síðan og gekk burt glaður af gjöfum þeim,
er ég hafði þegið og sæmd þeirri, er mér hafði verið sýnd, og helga ég nú
líf mitt heimili mínu, ættingjum og vinum.“
Þannig lauk Sindbað að segja af hinni sjöundu og síðustu ferð sinni,
og spurði hann nú Hindbað: „Vinur, hefur þú nokkurn tíma heyrt, að
mennskur maður hafi þolað slíkt og átt í slíkum mannraunum? Hef ég
ekki unnið til náðugra og ánægjulegra daga ofan á slíka hrakninga?“
Hindbað kyssti á hönd hans og mælti: „Sannlega, herra, hafið þér átt í
ógurlegum hættum og komast mínar þrautir í engan samjöfnuð við yðar,
því þó mér þyki þær þungbærar meðan á þeim stendur, þá get ég
samt ætíð huggað mig við hinn litla gróða, sem ég hef í aðra hönd. Þér
eigið ekki einungis skilið að lifa náðugu lífi, heldur eruð þér í alla staði
verðugur hinna miklu auðæfa, því þér verjið þeim vel og sýnið af yður
höfðingsskap. Guð gefi yður gleðilega lífdaga allt til æviloka.“
Lét þá Sindbað aftur telja honum hundrað gullpeninga, tók hann í
tölu vina sinna og bauð honum að hætta við atvinnu sína og eta framvegis
við borð sitt, svo að hann alla ævi gæti munað Sindbað farmann.“
Af því Sjerasade sá að dagur var enn þá ekki kominn, byrjaði hún á
nýrri sögu.
[1298.png]
[1299.png]
Hin þrjú epli
„Herra!“ tók hún til máls, „í einni sögu, sem ég hef sagt yður, gat ég
þess, að kalífinn Harún Alrasjid hefði gengið út á náttarþeli; hinu
sama bregður einnig fyrir í þessari frásögu.
Einn dag skipaði kalífinn stórvezírnum Gíafar að koma næstu nótt í
höllina. „Vezír!“ mælti hann, „ég ætla að ganga um borgina og heyra hvað
talað er, en einkum vil ég komast eftir, hvernig menn eru ánægðir með
dómara mína. Ef menn kvarta undan þeim og hafa gildar ástæður til
þess, mun ég setja nýja dómara í staðinn, sem betur gegni skyldu sinni;
en sé þeim hælt, skal ég sjá það við þá.“ Kom nú stórvezírinn í höllina
á tiltekinni stund, og fóru þeir kalífinn, Gíafar og Mesrúr, höfuðsmaður
geldinganna, í dularbúning til að torkenna sig; því næst gengu þeir allir
út saman.
Þeir gengu yfir mörg pláss og torg í borginni; sáu þeir loksins í smástræti
einu, hvar maður gekk og bar fiskinet á höfði sér; var hann hár
vexti og hafði hvítt skegg. Á handleggnum bar hann körf úr pálmablöðum,
en staf í hendi. Þá mælti kalífinn: „Þessi karl lítur ekki út fyrir að
vera fjáður, við skulum yrða á hann og spyrja um efnahag hans.“ „Heyrðu
kunningi,“ mælti vezírinn og veik sér að honum, „hver ert þú?“ „Herra,“
svaraði karlinn, „ég er fiskimaður, og allra fiskimanna aumastur og fátækastur.
Ég fór að heiman um hádegisbil til fiskjar, og hef einskis aflað,
og á ég þó konu og ung börn fyrir að sjá, en enga lífsbjörg handa þeim.“
Kalífinn sá aumur á honum og mælti: „Hefurðu dug í þér til að
kasta neti þínu út einu sinni enn? Við skulum gefa þér hundrað sekkínur
fyrir það, sem þú dregur á land.“ Þegar fiskimaður heyrði þetta, gleymdi
hann því, hvað honum hafði gengið erfitt fyrr um daginn, og þáði undir
eins boð kalífans og fór nú aftur með honum, Gíafar og Mesrúr ofan að
Tígrisfljóti; hugsaði hann með sér: „Þessir menn eru svo fyrirmannlegir
[1300.png: ...kastaði fiskimaður út neti sínu, og er hann dró það upp aftur, var í því kista]
og ráðsettir að sjá, að ég trúi því ekki, að þeir láti fyrirhöfn mína óborgaða,
og þó ég ekki fengi meira en hundraðasta part af því, sem mér var
lofað, þá mætti mig muna um það.“ Þegar þeir voru komnir að fljótinu,
kastaði fiskimaður út neti sínu, og er hann dró það upp aftur, var í því
kista, vandlega læst og næsta þung. Kalífinn lét þá stórvezírinn fá manninum
hinar hundrað sekkínur, og sagði honum, að hann mætti fara. Skipaði
kalífinn Mesrúr að taka kistuna upp á öxl sér og bera hana til hallarinnar,
því honum lék mikil forvitni á að sjá, hvað í henni væri. Þegar
þeir voru komnir þangað með kistuna, luku þeir henni upp og fundu
stóra körf úr pálmablöðum; var lokið saumað yfir með rauðu ullarbandi.
Vegna bráðlætis kalífans var ekki leystur þráðurinn, heldur var hann
skorinn í sundur med hníf; var þá tekinn ströngull upp úr körfinni, sveipaður
í brekáns ræfil og vafinn snærum. En er þau voru rifin utan af og
farið var í ströngulinn, varð þeim felmt við, því innan í honum fundu
þeir lík ungrar konu; var það hvítt sem mjöll, en skorið sundur í stykki.“
111. NÓTT. „Yðar hátign getur betur ímyndað sér en ég útmálað,
hvernig kalífanum brá við þessa hryllilegu sjón. En allt í einu snerist
undrun hans í ofsalega reiði; hann hvessti augun brennandi af heipt á
stórvezírinn og mælti af ákefð: „Ólánsmaður, vakir þú svona yfir þegnum
mínum. Undir þinni stjórn verða manndráp leynilega framin í höfuðborg
minni að ósekju, og íbúum hennar fleygt í Tígrisfljótið, til þess að
þeir biðji mér hefndar á efsta degi. Ef þú ekki bráðlega afplánar dauða
þessarar konu með lífláti morðingjans, þá sver ég við guðs heilaga nafn,
að ég skal láta festa þig á gálga og fjörutíu ættingja þína.“ „Konungur
rétttrúaðra manna,“ anzaði stórvezírinn, „ég bið yðar hátign, að gefa
mér frest til löglegra rannsókna.“ „Þriggja daga frest veiti ég þér,“ svaraði
kalífinn, „að öðru leyti er allt þinn ábyrgðarhluti.“ Fór nú stórvezírinn
Gíafar dauðhræddur heim til sín. „Hvernig á ég,“ hugsaði hann með
sér, „að hafa upp einn morðingja í svo mannmargri borg, sem Bagdad er;
hefur hann vafalaust drýgt ódæði þetta vottalaust, og er ef til vill flúinn
úr borginni. Margur annar mundi í mínum sporum taka einhvern aumingja,
sem er í fangelsi, og lífláta hann, til þess að gera kalífanum fullnustu;
en ég vil ekki ofþyngja samvizku mína með slíku ofbeldisverki, og
kýs ég heldur dauðann en kaupa líf mitt svo dýrt.“ Skipaði hann þá öllum
dómurum og lögreglumönnum, sem hann átti yfir að segja, að leita
ódáðamannsins vandlega. Létu þeir allt lið sitt starfa að eftirgrennslun
þessari, og lögðu þeir sig í líma, því þeim þótti þetta mál varða sig eins
mikið og stórvezírinn. En allar rannsóknir þeirra urðu árangurslausar;
þeir fengu ekki uppgötvað morðingjann, og sá nú vezírinn í hendi sér,
að dauðinn væri sér vís, nema hann frelsaðist fyrir sérlega guðs hjálp.
Á hinum þriðja degi var honum stefnt á fund kalífans, og spurði þá
kalífinn hann, hver valdur væri að morðinu. Þá svaraði Gíafar grátandi:
„Drottinn rétttrúaðra manna! Ég hef engan fundið, sem gæti gert mig
nokkurs vísari um þetta mál.“ Þá veitti kalífinn honum hin beiskustu
ámæli, og skipaði að hengja hann og fjörutíu ættingja hans fyrir framan
hallarhliðið. Meðan verið var að reisa gálgana og sækja hina fjörutíu ættingja
stórvezírsins, lét kalífinn kalla hátt um alla borgina og segja:
„Hver, sem vill sjá stórvezírinn Gíafar og fjörutíu ættingja hans
hengda, hann komi á plássið fyrir framan höllina.“
Þegar nú allt var tilbúið til líflátsins, leiddu dauðadómarinn og margir
dómþjónar Gíafar fram með fjörutíu ættingjum hans; var þá hver
settur undir þann gálga, sem honum var ætlaður. Nú var snörunum
brugðið um háls þeim; harmaði manngrúi sá mjög, er horfði á, og fékk
ekki tára bundizt, því stórvezírinn og ættingjar hans voru vitrir og elskaðir,
bæði í Bagdad og hvarvetna annarsstaðar í ríkinu, vegna réttlætis
síns, örlætis og ósérplægni.
Nú var ekkert til fyrirstöðu, að skipun hins vandlætingasama kalífa
yrði framgengt, og var rétt að því komið, að hinir göfugustu menn í
borginni yrðu líflátnir. Þá ruddist ungur maður, fríður sýnum og vel
búinn, gegnum mannþröngina, fram fyrir stórvezírinn og kyssti á hönd
hans svo mælandi: „Voldugi vezír, yfirmaður emíranna í hirð þessari,
stoð og stytta hinna nauðstöddu! Þér eruð saklaus af glæp þeim, sem
veldur því, að þér eruð hingað dreginn. Farið héðan og látið mig afplána
dauða konu þeirrar, er fleygt var í Tígrisfljótið. Ég er morðinginn
og hef unnið til refsingarinnar.“
Þó að vezírinn yrði glaður við orð þessi, kenndi hann samt í brjósti
um hinn unga mann, því ekkert illt lýsti sér í yfirbragði hans, heldur var
svipurinn miklu fremur sérlega góðlegur og geðslegur. Hann ætlaði að
svara honum einhverju, en í því kom maður, hár vexti og hniginn á efra
aldur. Sagði hann við vezírinn: „Herra, trúið ekki ungmenni þessu, ég
hef drepið konuna og enginn annar, og á ég því einn að sæta hegningu.
Ég særi yður í guðs nafni, refsið eigi hinum saklausa í stað hins seka.“
Ungmennið sór og sárt við lagði, að hann einn væri valdur að morðinu,
og ætti enginn annar hlut í, en gamalmennið greip fram í og sagði: „Sonur,
örvæntingin hefur rekið þig hingað, og þú ætlar að taka fram fyrir
hendur forlaga þinna. Ég hef lifað nógu lengi í heimi þessum, og ber
mér eigi að vera svo fastheldinn við lífið; láttu mig því leggja líf mitt í
sölurnar fyrir þig. Ég ítreka það, að ég er morðinginn; líflátið mig því
undir eins!“
Þessi kappdeila gamalmennisins og ungmennisins kom Gíafar til að
fara með þá báða til kalífans; beiddi hann fyrst yfirvald það samþykkis,
er um aftökuna átti að sjá, og var það auðfengið. Þegar hann gekk fyrir
kalífann, kyssti hann sjö sinnum á jörðina og tók til máls: „Drottinn rétttrúaðra
manna, hér kem ég til yðar með gamalmenni og ungmenni; þykist
hvor um sig hafa drepið konu þá, er fannst í Tígrisfljótinu.“ Kalífinn
spurði þá því næst, hvor þeirra væri hinn rétti morðingi, og er báðir
ítrekuðu það, sem þeir fyrr höfðu sagt, skipaði hann að hengja þá báða.“
Móti því mælti vezírinn og sagði: „Herra, ef nú einungis annar þeirra
er sekur, þá væri óréttvíst að lífláta hinn.“ Þá tók hinn ungi maður aftur
til máls: „Ég sver við allsvaldandi drottinn, sem himnana hefur upp
reist, að ég hef drepið konuna, brytjað hana sundur og fleygt henni í
Tígrisfljótið fyrir fjórum dögum síðan. Væri ég þá rækur úr samneyti
réttlátra á dómsdegi, ef þetta eru ósannindi. Ég einn er refsingarverður.“
Þegar hann hafði unnið eið þenna, trúði kalífinn honum því heldur,
sem gamalmennið svaraði engu. Því næst sagði hann við ungmennið:
„Ólánsmaður, því drýgðir þú svo viðbjóðslegan glæp, og hvað kom þér
til, að ljóstra upp um sjálfan þig?“ Svaraði hinn þá: „Drottinn rétttrúaðra
manna! Væri það uppskrifað, sem mig og konu þessa hefur hent,
mundi heimurinn eignast fróðlega sögu.“ „Þá skipa ég þér að segja oss
hana,“ mælti kalífinn og gerði ungmennið það á þessa leið:
Sagan af hinni drepnu konu og manni hennar
112. NÓTT. „Drottinn rétttrúaðra manna! Hinn drepni kvenmaður
var kona mín og dóttir þessa gamalmennis, sem er föðurbróðir minn.
Hún var ekki eldri en tólf ára, þegar ég gekk að eiga hana, og eru ellefu
ár síðan. Átti ég með henni þrjú börn, og eru þau enn á lífi. Þann vitnisburð
á hún skilið, að hún aldrei í orði né verki gerði neitt það, er mér
líkaði miður. Hún var vel greind, hegðaði sér vel og hafði ekki hugann
á öðru en að gera mér allt að skapi. Ég elskaði hana eins af hjarta, og
reyndi að gera henni allt að óskum.
Fyrir tveimur mánuðum varð hún sjúk, og veitti ég henni alla önn
og aðhjúkrun, og sparði ekkert til að flýta heilsubata hennar. Eftir mánaðar
tíma fór henni að batna, og vildi hún fara til lauga. En áður en
hún fór út, sagði hún við mig: „Elsku bezti frændi minn, — því svo
var hún vön að kalla mig — mig dauðlangar í epli, og þætti mjer vænt,
ef þú útvegaðir mér fáein. Þessi ílöngun hefur sótt á mig lengi, en nú
stríðir hún svo ákaft á mig, að ég er hrædd um, að ég fái eitthvert vont
kast, ef þú lætur ekki eftir mér.“ Svaraði ég henni þá, að ég vildi feginn
verða við ósk hennar, svo framarlega sem ég gæti, og fór ég nú um öll
torg og í allar sölubúðir, til að reyna að fá epli. En þau voru með öllu
ófáanleg, þó ég byði eina sekkínu fyrir eitt; varð mér gramt í geði, að
ég skyldi hafa haft svo mikið fyrir til ónýtis, og kom ég heim við svo búið.
Þegar nú kona mín kom úr baði og fékk engin epli, sótti á hana svo
mikil ógleði, að hún sofnaði ekki nokkurn dúr alla nóttina. Fór ég því
á fætur í býtið og falaði epli í öllum aldingörðum, og varð mér ekki
meira ágengt en daginn áður. Gamall garðyrkjumaður sagðist mega segja
mér fyrir víst, að epli mundu hvergi vera til um þenna tíma, nema í
aldingarði yðar hátignar í Balsora. Ég unni konu minni hugástum, og
vildi ekki þurfa að ásaka sjálfan mig um, að ég hefði látið neins ófreistað,
sem í mínu valdi stóð, til að fullnægja ósk hennar. Bjó ég mig því
til ferðar, og lét hana vita, hvað mér væri í hug; fór ég síðan af stað til
Balsora og flýtti mér svo, að ég kom aftur með þrjú epli innan hálfs
mánaðar, og hafði hvert þeirra kostað eina sekkínu. Fleiri voru ekki til í
garðinum, og vildi garðyrkjumaðurinn ekki láta þau ódýrari.
Þegar ég var kominn heim, fékk ég konu minni eplin, en nú hafði
hún enga lyst á þeim, og þáði hún þau, en lagði þau til hliðar. Veikindi
hennar héldust samt enn þá, og vissi ég ekki, hvernig ég ætti að hjálpa
henni.
Nokkrum dögum seinna sat ég í sölubúð minni á torginu, þar sem
alls konar ódýr varningur er hafður á boðstólum, kom þá svertingi stór
og ófrýnilegur ásýndum og hélt á epli í hendinni. Þekkti ég eplið undir
eins og sá, að það var eitt af þeim, sem ég hafði sótt til Balsora; beiddi
ég þá þrælinn að koma, og mælti: „Segðu mér, þræll! Hvar hefurðu
fengið eplið?“ Hló hann þá við og svaraði: „Vinkona mín gaf mér það.
Ég var hjá henni í dag og var hún ófrísk, vesalingur. Lágu þrjú epli hjá
henni, og spurði ég hana, hvar hún hefði fengið þau, sagði hún mér þá,
að góðmennið og heimóttin, hann maður sinn, hefði farið hálfsmánaðarferð,
bara til að sækja þau. Síðan borðuðum við saman, og tók ég eplið
með mér að skilnaði.“
Þegar ég heyrði þetta, varð ég hamslaus, spratt upp og lokaði sölubúð
minni, og flýtti mér heim til konu minnar. Skyggndist ég fyrst eftir
eplunum, og þegar ég ekki sá nema tvö, spurði ég eftir hinu þriðja. Kona
mín leit um öxl sér eftir eplunum, og er hún sá ekki nema tvö, svaraði
hún mér þannig, að auðheyrt var, að henni þótti þetta á engu standa.
„Elsku bezti frændi! Ég veit ekki, hvað er orðið af því.“ Af svari þessu
réði ég undir eins að þrællinn mundi hafa sagt satt. Kom þá yfir mig slíkt
afbrýðis æði, að ég þreif hníf úr belti mínu, og rak í hjarta hennar.
Síðan skar ég af henni höfuðið, sundraði líkinu í fjóra hluta, og lét allt
ofan í körf eina, og saumaði lokið yfir með rauðu ullarbandi. En körfina
læsti ég niður í kistu og fleygði henni í Tígrisfljótið á náttarþeli.
Bæði yngstu börn mín voru háttuð og sofnuð, en þriðja barnið var
úti. Þegar ég kom heim, stóð það hágrátandi í dyrunum; spurði ég þá,
hvað að að því gengi, en það svaraði mér: „Faðir minn góður, ég tók á laun
við hana móður mína, eitt af þremur eplunum, sem þú komst með í
morgun. Ég hélt á því lengi, en svo fórum við bræðurnir að leika okkur
að því á strætinu; þá kom að okkur svartur þræll, og hrifsaði það af mér
og hljóp í burt. Ég hljóp á eftir honum og beiddi hann að fá mér eplið
aftur, og sagði, að hún móðir mín ætti það, og hún lægi veik, og að þú
hefðir farið að sækja henni þrjú epli og verið hálfan mánuð í burt; en
hann vildi ekki skila mér því aftur. Ég hljóp hljóðandi á eftir honum,
en þá sneri hann sér við og sló mig, og eftir það hljóp hann sem fætur
toguðu inn í hliðarstræti, og sá ég hann ekki úr því. En síðan hef ég
ráfað um alla borgina, til þess að sitja um, þegar þú kæmir heim, og
biðja þig, að segja henni móður minni ekki frá því, svo henni versni
ekki.“ Þetta sagði barnið og grét nú hálfu ákafar en áður.
Þessi saga fékk mér óumræðilegrar hryggðar. Ég sá hversu ódáðaverk
mitt var hryllilegt og iðraðist þess um seinan, að ég hafði trúað rógi ills
þræls, sem hafði spunnið lygi sína upp eftir því, sem sonur minn hafði
sagt honum. Um þenna tíma kom föðurbróðir minn að finna dóttur sína,
og sagði ég honum allt um dauða hennar, og leyndi hann engu né fegraði
söguna, heldur játaði, að ég væri öllum illvirkjum argari. Ekki óð hann
samt upp á mig með brígzlyrðum, eins og hann hafði fullkomna ástæðu
til, heldur tárfelldi hann með mér, og grétum við svo þrjá daga samfleytt
missi ástríkrar dóttur og konu, sem ég drap í grimmdaræði, af því ég
var svo gálaus, að trúa lýgnum þræl. Nú hef ég skýrt yður frá, hvernig á
ódæði mínu stendur, og bið ég yður auðmjúklegast, að mér sé refsað fyrir
það. Hvað harður sem dómurinn verður, þá skal ég samt ekki mögla,
og mun mér, hvernig sem hann verður, þykja hann vægari en ég á skilið.“
113. NÓTT. Kalífinn furðaði sig mjög á sögu hins unga manns, en
með því hann var sanngjarn, þótti honum hann miklu fremur vorkunnar
verður en refsingar, og samhryggðist hann honum af hjarta. Tók hann
því til máls: „Verk manns þessa er fyrirgefanlegt, og verður því afsakanlegt
bæði fyrir guði og mönnum. Hinn svívirðilegi þræll er einn sekur í
glæp þessum, og á honum einum skal refsingin bitna.“ Síðan veik hann
sér að vezírnum og mælti: „Ég gef þér þrjá daga til þess að leita hann
uppi, og getir þú ekki fundið hann innan þess tíma, skaltu deyja í hans
stað.“
Vezírinn, sem ekki vissi annað en að hann væri úr allri hættu, varð
sárhryggur við þessa skipun kalífans. Þekkti hann skaplyndi hans, og
svaraði því engu, heldur gekk hann burt og fór hnugginn heim til sín, og
þóttist fullviss um, að hann ætti ekki nema þrjá daga eftir ólifað. Var
hann svo vonlaus um, að hafa upp þrælinn, að hann lét ekki einu sinni
leita að honum. „Það er ómögulegt,“ sagði hann, „að finna svertingja
þenna í annarri eins borg og Bagdad, þar sem er þvílíkt ógrynni svartra
þræla. Ef guð ekki gefur mér neina vísbending, eins og hann fyrir
skemmstu lét mig finna morðingjann, þá er auðséð hvað verða vill.“
Fyrstu tvo dagana sat hann hryggur hjá konu og börnum, sem kveinuðu
hástöfum út af hörku kalífans. Á þriðja degi bjó hann sig undir
dauða sinn, eins og vammlaus ráðgjafi, sem hefur óflekkaða samvizku.
Var sent eftir skjalaritara og vottum og skrifuðu þeir undir erfðaskrá,
er samin var í viðurvist vezírsins. Því næst faðmaði hann konu og börn
og kvaddi þau í síðasta sinn. Flóðu þau öll í tárum, og sér enginn hörmulegri
sjón. Loksins kom einn af þjónum kalífans með þau skilaboð, að
hann skyldi koma, því kalífanum væri farið að leiðast, að fá engin skeyti
frá honum um svertingjann, sem hann hefði átt að finna. Rétt í því vezírinn
ætlaði af stað, kom ein af þjónustukonunum með dóttur hans, sem
var fimm eða sex vetra, til þess að barnið skyldi nú sjá hann í síðasta
sinn. Á þessu barni hafði hann mikla ást, og tók hann það í faðm sinn
og kyssti það mörgum kossum; þá varð hann var við, að það hafði eitthvað
á brjóstinu, sem sætan ilm lagði af, og spurði hann þá, hvað það
væri. „Það er epli,“ anzaði meybarnið, „og stendur á því nafn kalífans,
herra vors; hann Ríhan, þrællinn okkar, seldi mér það fyrir tvær sekkínur.“
Þegar vezírinn heyrði barnið nefna „epli“ og „þræl,“ brást hann
glaður við. Tók hann eplið undir eins og lét kalla á þrælinn, sem ekki
var langt í burtu. „Mannfýla!“ segir hann við þrælinn, „hvar hefurðu
fengið þetta epli?“ „Herra!“ anzaði þrællinn, „guð veit, að ég hvorki hef
hnuplað því frá yður, eða úr garði kalífans. Fyrir skömmu síðan sá
ég þrjú eða fjögur börn, sem voru að leika sér á strætinu; eitt þeirra hélt
á epli þessu, og hrifsaði ég það af því. Barnið hljóp á eftir mér og sagði
að móðir sín ætti eplið, og væri hún veik; hefði faðir sinn farið langferð,
til að láta eftir löngun hennar í epli, og hefði komið heim aftur
með þrjú. Væri þetta eitt af hinum þremur, og hefði það tekið það, svo
að móðir þess ekki vissi af. En ég fékk því ekki eplið aftur, heldur hafði
ég það sjálfur, og seldi yngstu dóttur yðar það fyrir tvær sekkínur. Svona
stendur á eplinu, og frekara veit ég ekki.“
Gíafar gat ekki nógsamlega furðað sig á því, að glettni þrælsins skyldi
hafa orðið orsök í dauða saklausrar konu, og því nær í lífláti sjálfs hans.
Hann fór með þrælinn til kalífans og sagði honum greinilega allt, sem
þrællinn hafði meðgengið, og hvernig hann fyrst hefði komizt að því af
tilviljun. En aldrei hefur nokkur maður undrazt meir en kalífinn þá,
og gat hann ekki að sér gert að brosa. Samt kom á hann alvörusvipur
undir eins aftur, og sagði hann við vezírinn, að fyrst svo einstök óheill
hefði hlotizt af þrælnum, þá yrði hann að sæta fádæmis refsingu. „Herra!“
svaraði Gíafar, „þessu vil ég ekki í móti mæla, en ekki er glæp hans svo
varið, að ekki megi fyrirgefa hann. Ég kann sögu eina af vezírnum Núreddín
Alí í Kairó og Bedreddín Hassan frá Balsora; hún er enn þá kynjalegri
en þessi. Nú með því yðar hátign hlýðir fúslega á slíka hluti, mun
ég segja yður sögu þessa, með þeim skilmála, að þér fyrirgefið þræl mínum,
ef yður þykir hún merkilegri en þeir atburðir, hverra vegna ég segi
hana.“ „þeim kosti mun ég taka,“ anzaði kalífinn, „en mikið þykir mér
þú í ráðast, og ekki trúi ég því, að þú getir frelsað þrælinn, því eplasagan
er furðu merkileg.“ Því næst sagði Gíafar:
Söguna af Núreddín Alí og Bedreddín Hassan
„Drottinn rétttrúaðra manna! Einu sinni ríkti í Egiptalandi soldán,
sem var réttlátur, hjartagóður og rausnarlyndur. Nágrannaþjóðirnar
höfðu geig af honum fyrir sakir hreysti hans. Hann var vinur hinna
nauðstöddu og verndari fræðimanna, og hóf hann þá til hæstu metorða.
Stórvezír konungs þessa var hygginn og vitur maður, og vel að sér í
fögrum vísindum og alls konar fróðleik. Ráðgjafi þessi átti tvo sonu,
fríða sýnum; fetuðu þeir báðir í fótspor hans. Hinn eldri hét Sjemseddín
Móhammed, en hinn yngri Núreddín Alí, og hafði einkum sá hinn
yngri alla kosti til að bera, sem hugsazt geta. Þegar vezírinn, faðir þeirra,
var dáinn, gerði soldán boð eftir þeim báðum, færði hvorn þeirra um sig
í vezírs skrúða og mælti: „Ykkur tekur ekki sárara tjón það, er þið hafið
beðið, en sjálfan mig. Veit ég að þið lifið í bróðurlegu samlyndi, og
sæmi ég ykkur því báða vezírstigninni. Farið nú vel, og reynið að líkjast
föður ykkar.“
Báðir hinir nýju vezírar þökkuðu soldáni fyrir náð þessa og gengu
heim; eftir það sáu þeir um greftrun föður síns. Þegar mánuður var
liðinn, gengu þeir í fyrsta sinn á ráðstefnu soldáns; áttu þeir þar stöðugt
sæti. Þegar soldán fór á veiðar, fylgdi honum ávallt annar hvor bræðranna,
og nutu þeir þessarar sæmdar til skiptis. Það var einu sinni, er þeir
höfðu snætt kvöldverð, daginn áður en eldri bróðirinn átti að fylgja
soldáni á veiðar, og voru að tala um hitt og þetta, að þá tók hinn eldri til
máls: „Við erum báðir ókvæntir og lifum í bróðurlegri eindrægni, því
kemur mér til hugar, að við ættum á sama degi að eiga tvær systur af
góðum ættum við okkar hæfi. Hvernig lízt þér á það?“ „Þetta ráð,“ anzaði
Núreddín Alí, „er í alla staði samboðið vináttu okkar, og er ég reiðubúinn
til alls, sem þú hyggur oss henta.“ „Ekki skal þar við sitja,“ mælti
Sjemseddín, „hugur minn hvarflar lengra fram í tímann. Gerum nú
ráð fyrir, að konur okkar verði barnshafandi á sama tíma og ali börn sín
á sama degi, þín kona son, og mín kona dóttur, þá skulum við láta börnin
eigast, þegar þau eru upp komin.“ „Þetta er óskaráð,“ segir Núreddín
Alí, „þessi ráðahagur staðfestir bróðurelsku okkar til fulls, og samþykki
ég þetta fúslega. En ef nú yrði úr þessari ráðagerð, mundir þú þá heimta
heimanmund af syni mínum?“ „Það verður varla sundurþykkisefni,“
anzaði hinn, „og geng ég að því vísu, að þú gefir syni þínum í minnsta
lagi þrjú þúsund sekkínur, þrjár góðar jarðir og þrjá þræla.“
„Ekki skaltu treysta því,“ anzaði yngri bróðírinn, „erum við ekki
bræður og höfum báðir jöfn metorð? Þú veizt líka, að karlar eru konum
æðri og meiri. Ætli því ekki það væri réttast, að þú greiddir fram ríkulega
heimanfylgju? Mundi þér ekki verða mikið fyrir því, þó þú yrðir að
lána féð úr annars sjóði.“ Að vísu sagði Núreddín Alí þetta í gamni, en
bróðir hans var skapbráður og þótti honum fyrir. „Bölvaður sé sonur
þinn,“ mælti hann með þykkjusvip, „fyrst þú vogar að taka hann fram
yfir dóttur mína. Þykir mér þú furðu djarfur, að ætla þeim jafnræði.
Þú munt vera brjálaður, fyrst þú segir, að við höfum jöfn metorð. Skaltu
vita það, að fyrir heimsku þína mun ég ekki gefa syni þínum dóttur
mína, þó þú gæfir honum meiri auð en þú átt sjálfur.“ Þessi skringilega
þræta bræðranna út af giftingu óborinna barna þeirra, harðnaði meir og
meir, og jókst orð af orði, þangað til Sjemseddín Móhammed heitaðist
við bróður sinn og mælti: „Ætti ég ekki á morgun að fylgja soldáni,
skyldi ég launa þér, sem þú hefur til unnið. En þegar ég kem heim,
skaltu komast að raun um, að yngra bróður hentar ekki að velja eldra
bróður svo háðuleg orð, sem þú hefur gert.“ Eftir þetta gengu þeir báðir
til svefns.
Morguninn eftir snemma dags fór Sjemseddín Móhammed frá Kairó
með soldáni og föruneyti hans, og var stefnt á leið til pýramíðanna. En
Núreddín var harðla órótt um nóttina, og kom honum ekki svefn á auga.
Eftir langa umhugsun réði hann af, að slíta allri sambúð við bróður sinn,
því honum þótti frágangs sök að þola slíkan ofmetnað. Kvað hann þá
vísur þessar:
/#
Stöðugt logn er vatni verst;
ef vindar það ei hræra,
óhollusta magnast mest,
mornar djúpið væra.
Bráð svo ljónið bezt kann ná,
ef bæli framar stígur;
ein sú hitta örin má,
er af strengnum flýgur.
Firrist halur frama og dáð,
á fletjum kyrr er situr,
far því víða um lög og láð,
lukkan sem þig flytur.
#/
Hann lét söðla trausta múlösnu, tók með sér peninga, dýrgripi og
fararnesti; brá hann því á, að hann ætlaði skammt í burt, og mundi
koma að tveim dögum liðnum. Reið hann nú af stað, og jafnskjótt sem
hann hafði borgina Kairó að baki sér, lagði hann út á eyðimörk þann veg,
sem liggur til Arabíu; leið eigi á löngu að múlasninn sprakk, og varð
hann þá að fara gangandi. Vildi honum til allrar hamingju, að hann
mætti hraðboða nokkrum, sem átti að fara til Balsora, og lofaði hann
honum að setjast upp á úlfaldann bak við sig. Kvaddi hann hraðboðann
er þeir komu til Balsora, og þakkaði honum farargreiðann; því næst
fór hann að útvega sér herbergi til íbúðar. Mætti hann þá á stræti einu
tignum manni, sem allir borgarmenn sýndu djúpa lotningu, því þeir
stóðu jafnan kyrrir, þangað til hann var fram hjá genginn. Núreddín
gerði þetta og að dæmi annarra. Þessi maður var stórvezír soldánsins
Balsora; gekk hann um borgina til að sjá um góða reglu. Varð honum
litið til hins unga manns, og þótti yfirbragð hans bjóða af sér góðan
þokka. Hann horfði vingjarnlega til hans og nam staðar; sá hann að
hann var í ferðafötum og spurði því, hver og hvaðan hann væri. „Herra!“
anzaði Núreddín Alí, „ég er frá Kairó í Egiptalandi, fór ég þaðan af því
ég varð ósáttur við mann, sem er mér náskyldur; féll mér það svo nærri,
að ég vil heldur ráfa um alla veröld og deyja en snúa þangað aftur.“
Stórvezírinn, sem var æruverðugur öldungur, svaraði honum: „Hættu
við það, sonur sæll, því í veröldinni finnur þú ekki annað en eymd og
hörmungar; þú veizt ekki, hvaða þrautir þú hættir þér í. Kom þú heldur
með mér; hver veit nema ég geti bætt þér það, sem þú hefur misst á
fósturjörðu þinni.“
Núreddín Alí fór með stórvezírnum í Balsora. Komst stórvezírinn
fljótt að því, hvílíkur afbragðsmaður hann var, og lagði svo mikla ást á
hann, að hann sagði einu sinni við hann, þegar þeir voru tveir einir:
„Þú veizt, að ég er kominn á þann aldur, að ég get ekki átt langt eftir
ólifað. Guð hefur gefið mér dóttur, sem er eins að fríðleik umfram allar
aðrar konur, sem þú ert umfram aðra karlmenn, og er hún nú gjafvaxta.
Hafa margir hinir tignustu menn í hirðinni beðið hennar fyrir hönd
sona sinna; en ekki hef ég ráðizt í, að fastna hana neinum þeirra. En þig
lízt mér afbragðs vel á, og þykir mér í alla staði jafnræði, er ég því fús á,
að gerast tengdafaðir þinn. Ef þú tekur þessum kosti, mun ég láta soldáninn,
herra minn, vita, að ég jafnframt tengdum þessum, tek þig mér
í sonar stað, og bið hann að gera þig að stórvezír í Balsora, þegar ég fell
frá. Er ég mjög svo hniginn á efra aldur og hvíldar þurfi, vil ég því fela
þér á hendur fjárforráð og stjórnarstörf mín.“
Þegar stórvezírinn hafði lokið ræðu sinni, fleygði Núreddín Alí sér
til fóta honum, og sagði hinum gamla manni, frá sér numinn af fögnuði
og þakklátssemi, að hann vildi að hans vilja gera í öllu sem einu. Kallaði
stórvezírinn nú á hinn helzta þjónustumann sinn, og skipaði honum
að skreyta stærsta salinn í höll sinni og búa til veizlu. Því næst bauð hann
tignustu mönnum í hirðinni og borginni. Sagði Núreddín honum, meðan
á þessu stóð, hverrar stéttar hann væri, og er boðsmenn voru komnir,
hélt stórvezírinn svo látandi ræðu, einkum til þeirra, er hann hafði synjað
ráðahagsins: „Herrar mínir! Mér er gleði að geta gert yður nokkuð uppskátt,
sem ég lengi hef leynt. Ég á bróður, sem er stórvezír Egipta soldáns,
eins og ég er stórvezír hér í landi. Þessi bróðir minn á einn son, og vildi
hann ekki láta hann kvongast í hirð Egiptasoldáns, heldur sendi hann
til mín í því skyni, að ættleggir vorir tengdust. Þessi ungi maður er
bróðursonur minn, og kýs ég mér hann til tengdasonar. Er ég vongóður
um, að þér gerið mér þá sæmd, að sitja í brúðkaupi hans, er ég ætla
að halda í dag.“ Öllum, sem viðstaddir voru, þótti sanngjarnt, að vezírinn
hefði tekið bróðurson sinn fram yfir alla aðra; sögðu því allir í einu
hljóði, að þeim þætti ráðahagurinn góður, kváðust fúsir að sitja brúðkaupið,
og óskuðu honum langra lífdaga, svo að hann mætti sjá ávexti
þessarar gleðilegu giftingar.“
Þá sá Sjerasade að lýsti af degi og felldi því niður söguna, en næsta
morgun sagði hún framhaldið á þessa leið:
114. NÓTT. „Herra! Stórvezírinn Gíafar sagði kalífanum áfram söguna
og mælti: „Þegar boðsmenn stórvezírsins í Balsora höfðu látið í
ljósi, að þeim þætti vænt um, að dóttir hans giftist Núreddín Alí, var
til borðs gengið. Eftir máltíðina, sem ekki stóð æði lengi yfir, voru bornar
fram sætabrauðskökur, og er hver og einn, eins og lög gera ráð fyrir,
hafði troðið svo miklu á sig af þeim, sem hann gat, komu skjalaritarar
með kaupmálann. Skrifuðu undir hann hinir tignustu menn, sem í boðinu
voru, og að því búnu fóru allir heim.
En er allir voru burt gengnir nema þjónustumennirnir, skipaði vezírinn
nokkrum þeirra, sem hann hafði falið á hendur að búa til lauga, að
fylgja Núreddín til baðhúss. Þar fann Núreddín hið hreinasta og fegursta
lín, sem yndi var á að horfa, og allt, sem hann þurfti með. Þegar hann
hafði látið þvo og núa sig, ætlaði hann að fara í sömu fötin og hann hafði
farið úr, en þá voru honum fengin önnur, sem voru miklu skrautlegri.
Gekk hann nú prúðbúinn og ilmandi af kostulegustu smyrslum til tengdaföður
síns; fannst honum mikið um fríðleik hans, og lét hann setjast
hjá sér, svo mælandi: „Þú sagðir mér, sonur, hver þú værir og hver metorð
þú hafðir í hirð Egipta soldáns, og veikst þú á eitthvert sundurþykki
ykkar bræðranna, sem olli burtför þinni úr föðurlandi þínu. Seg mér nú
í einlægni, út af hverju deila þessi reis, því þú mátt trúa mér fyrir öllu,
og átt ekki að leyna mig neinu.“
Núreddín Alí sagði honum þá allt út í æsar frá ósamþykki þeirra
bræðranna, og gat stórvezírinn ekki að sér gert að skellihlæja, meðan
hann var að segja honum sögu þessa. „Getur nokkuð hugsazt hlægilegra?“
mælti hann, „hvernig gátuð þið orðið ósáttir út af þessum ráðahag, sem
var eintómur hugarburður? Það var leitt, að þú skyldir verða óvinur
eldra bróður þíns út af slíku lítilræði, enda var það rangt af honum, að
taka gamanyrði þín fyrir brígzl; samt lofa ég guð fyrir þessa þrætu, því
henni á ég það að þakka, að ég hef fengið slíkan tengdason sem þú ert.
En nú er framorðið og sæmir ekki, að þú látir dóttur mína, konu þína,
bíða lengi eftir þér. Á morgun skal ég fylgja þér á fund soldáns, og vona
ég hann taki svo við þér, að við báðir megum vel við una.“
Nú hittist svo merkilega á, að sama daginn, sem brúðkaup þetta var
haldið í Balsora, kvæntist Sjemseddín Móhammed í Kairó. Þegar Núreddín
hafði farið úr borginni fyrir fullt og allt, og Sjemseddín kom heim
aftur eftir mánaðar burtveru, gekk hann til húsa Núreddíns. Frétti hann
þá, að Núreddín hefði farið sama daginn, sem soldán hóf veiðiför sína,
og hefði látið í veðri vaka, að hann ætlaði ekki að vera burtu meira en
tvo eða þrjá daga, og hefði ekki síðan sézt. Sárnaði honum þetta því heldur,
sem hann sá, að Núreddín hafði ekki gengið annað til burtferðarinnar
en skapraunar orð þau, sem honum höfðu um munn farið. Gerði hann
því út sendimann, er fara skyldi fyrst til Damaskus og þaðan til Haleb,
en Núreddín var þá kominn til Balsora, og varð sendimaður að snúa
heimleiðis, svo að hann fékk engin tíðindi af honum; hugsaði þá Sjemseddín
Móhammed, að hann skyldi láta leita að bróður sínum annars
staðar, en um sama leyti kom honum til hugar að kvongast. Gekk hann
að eiga dóttur einhvers hins tignasta manns í Kairó sama daginn sem
bróðir hans kvæntist dóttur stórvezírsins í Balsora.
En það var ekki þar með búið, því níu mánuðum síðar ól kona Sjemseddíns
Móhammeds í Kairo meybarn, og sama dag fæddi kona Núreddíns
Alís í Balsora sveinbarn; var sveininum nafn gefið og kallaður Bedreddín
Hassan. Lét stórvezírinn gleði sína í ljósi með mesta örlæti og
opinberu hátíðahaldi. Samt lét hann sér mest um hugað, að votta tengdasyni
sínum fögnuð sinn; fór hann því til soldáns og beiddi hann að láta
Núreddín Alí erfa stórvezírs embættið eftir sig látinn, því sér væri hugfró
að vita það í höndum tengdasonar síns.
Soldáni hafði litizt mæta vel á Núreddín, þegar hann kom á fund
hans eftir brúðkaupið, og aldrei heyrt hans nema að góðu getið; veitti
hann því stórvezírnum bæn sína með mestu blíðu, og skipaði að færa
Núreddín Alí í stórvezírs skrúða. En þá komst gleði tengdaföðurins hæst,
er hann sá tengdason sinn á ráðstefnu setjast í forseta sætið í hans stað,
og taka að sér öll stórvezírs störf, og hafði hann ekki verið glaðari, þegar
hann sjálfur tók við embættinu. Sat Núreddín nú jafnan á ráðstefnum,
þegar tengdafaðir hans var forfallaður af ellilasleik. Andaðist þessi göfuglyndi
öldungur fjórum árum eftir giftingu Núreddíns með þeirri gleðiríku
meðvitund, að hann léti eftir sig afsprengi, sem lengi mundi halda
uppi frægð og ágæti ættarinnar.
Núreddín veitti honum nábjargir og annaðist útför hans með öllum
virktum. Undir eins og Bedreddín Hassan sonur hans var sjö ára gamall,
fékk hann honum afbragðs kennara, og fræddi hann sveininn, eins og
ættgöfgi hans sæmdi; varð hann skjótt áskynja, að hann hafði bezta næmi
og skilning, hvað sem hann átti að læra.
115. NÓTT. Þegar Bedreddín Hassan hafði verið tvö ár til kennslu
var hann vel lesandi, og lét þá kennarinn hann læra kóraninn utanbókar.
Voru honum nú fengnir aðrir kennarar, og tók andi hans slíkum
þroska, að hann á tólfta aldurs ári gat kennt sér sjálfur. Var hann þá þegar
orðinn fullorðinslegur í yfirbragði og hinn fríðasti sýnum, svo að allir
dáðust að, sem hann sáu. Hafði Núreddín Alí til þessa einungis látið
hann nema alls konar fróðleik, en ekki látið hann kynnast heiminum.
Fór hann því nú með hann til hallar soldáns, og lét hann sýna honum
lotningu sína, tók soldán við honum með mestu blíðu. Þeir, sem sáu
hann á strætinu, urðu svo frá sér numdir af fegurð hans, að þeir lofuðu
hann hárri röddu og margblessuðu hann. Faðir hans tók nú að búa hann
undir, til að taka við vezírsembættinu eftir sig, og sparði því ekkert til
þess, að hann fengi nákvæma þekkingu á hinum vandasömustu embættisstörfum;
hann gerði í stuttu máli allt, sem í hans valdi stóð, til þess að
mennta son sinn, sem var uppáhald hans. En þegar hann gat farið að
gleðjast af ávöxtum erfiðismuna sinna, tók hann hastarlega þunga sótt;
fann hann fullgjörla að hann mundi eiga skammt eftir ólifað, og var
hann vonlaus um að sér mundi batna; bjó hann sig undir andlátið eins
og rétttrúaður og guðhræddur maður. Á þessari dýrmætu stund gleymdi
hann ekki Bedreddín, hinum ástkæra syni sínum; hann lét kalla á hann
og mælti: „Son minn, þú sér, að heimur þessi er fallvaltur, en hinn, sem
ég nú fer til, varir að eilífu. Skalt þú nú þegar fara að venja þig á, að
hugsa um dauðann, og búa þig undir rósaman viðskilnað, svo að þú
getir ekki ásakað þig um hirðuleysi í neinu, sem er skylda trúaðs og
dyggðugs manns. Trúna þekkir þú til hlítar, en að því, er dyggðinni
[1314.png: ...sá sem vill vera í friði má ekki birta öðrum hugskot sitt]
við kemur, mun ég kenna þér nokkur heilræði, en þú skalt reyna að færa
þér þau í nyt. Af því að nauðsynlegt er að þekkja sjálfan sig, og þú veizt
ekki, hver ég er, þá skal ég skýra þér frá því.
Ég er ættaður frá Egiptalandi, og var faðir minn, en afi þinn, æðsti
ráðgjafi soldáns þar í landi, og vorum við bræður í tölu vezíra hans.
Föðurbróðir þinn er enn á lífi, sem ég ætla, og heitir Sjemseddín Móhammed.
Ég varð að skilja við hann og kom hingað; hlaut ég hér tignarembætti
það, er ég til þessa hef haft á hendi. En allt þetta er greinilegar
sagt í ritkorni, er ég ætla að gefa þér.“ Því næst fékk hann Bedreddín kver,
sem hann hafði skrifað með eigin hendi, og ætíð borið á sér, og mælti
ennfremur: „Lestu þetta í tómstundum þínum; muntu meðal annars
finna þar tilgreindan giftingardag minn og fæðingardag þinn. Mun þar
síðar koma, að þú þarft skilríkja þessara við, og skaltu því geyma kverið
vandlega.“ Viknaði Bedreddín Hassan bæði af ástandi föður síns og orðum hans, og tók við kverinu með tárin í augunum, og lofaði, að láta það
aldrei við sig skilja. Í sama vetfangi versnaði Núreddín svo, að ekki var
annað að sjá en hann mundi gefa upp öndina. Samt hresstist hann við
aftur og tók að nýju til máls: „Sonur, lát það vera hina fyrstu og æðstu
lífsreglu þína, að leggja ekki lag þitt við hvern sem vera skal: sá sem vill
vera í friði, verður að vera einn sér, og má ekki birta öðrum hugskot sitt.
Af öllum þeim, sem þú vilt vingast við, mun enginn reynast þér tryggur
í andstreyminu. Búðu því einn að þínu og trúðu engum.
Í öðru lagi skaltu varast að beita ójöfnuði við nokkurn mann, því þá
mun hver hönd snúast á móti þér, og ber þér að líta á heiminn, eins og
trúaður maður, sem ætlast til hógværðar og nærgætni af öðrum. Minnstu
þess, að engin hönd er svo voldug, að guðs hönd sé ekki máttkari.
Það er hið þriðja: Þú mátt ekki svara, þegar vaðið er upp á þig með
brigzlum. „Fæst orð hafa minnsta ábyrgð,“ segir máltækið og á það hér
heima. Þú veizt, að eitt af skáldum vorum kallar þögnina prýði og hlíf
lífsins, og ræður mönnum til, að láta ekki orð sín hrjóta eins og æðandi
haglskúr. Margur hefur iðrazt eftir orð, sem talað var í ótíma, en enginn
eftir að hafa þagað.
Láttu það vera hina fjórðu reglu þína, að bergja aldrei á víni, því
það er uppspretta allra lasta.
Í fimmta lagi ræð ég þér til sparsemi. Ef þú ekki eyðir fjármunum
þínum, muntu ekki komast í bágindi. Hvorttveggja er illt: að vera of
ríkur og ágjarn. Með litlu, ef þú fer laglega með, getur þú aflað þér
margra vina, en ef þú fer illa með mikinn auð, mun allur heimur verða
þér frásnúinn og móthverfur.“
Þannig kenndi Núreddín Alí syni sínum heilræði, allt fram í andlátið,
en er hann var andaður, var hann greftraður með mestu viðhöfn...
116. NÓTT. Bedreddín Hassan tregaði föður sinn sárar en frá megi
segja; lét hann sér ekki nægja að syrgja einn mánuð, heldur sat hann aleinn
og harmandi í tvo mánuði og gleymdi að koma á fund soldáns
Balsora og sýna honum lotningu. Þótti soldáni sér og hirð sinni mikil
fyrirlitning sýnd með tómlæti þessu, og varð því afarreiður. Bauð hann
í bræði sinni stórvezír þeim, er hann hafði skipað í stað Núreddins Alís,
að fara til húsa hins framliðna vezírs og gera allar eigur hans og allt, sem
hann hafði látið eftir sig, upptækt. Skyldi hann svipta Bedreddín Hassan
öllum arfi og taka hann fastan í tilbót.
Nýi stórvezírinn fór af stað með fjölda dómþjóna og valdsmanna, til
að fullnægja skipun þessari. Vildi þá svo til, að á leiðinni mætti honum
einn af þrælum Bedreddíns Hassans; en undir eins og þrællinn varð þess
áskynja, hvað stórvezírnum var í hug, flýtti hann sér á undan honum, til
þess að gera herra sinn varan við. Kom hann þar að honum, sem hann sat
í forgarði húsa sinna, hnugginn og niðurlútur, eins og faðir hans hefði
gefið upp öndina á þeirri sömu stund. Fleygði þrællinn sér fram fyrir
fætur honum með öndina í hálsinum, kyssti fald klæða hans og mælti:
„Forðið yður, herra, forðið yður sem fljótast.“ „Hvað er um að vera?“
spurði Bedreddín Hassan og leit upp; sagði þrællinn honum þá allt um
reiði soldáns, og það, sem hann hefði skipað. Skaut honum þá skelk í
bringu, og spurði hann hinn trygga þræl, hvort hann mundi hafa tíma
til að stinga á sig nokkrum peningum og dýrgripum, en þrællinn svaraði:
„Stórvezírinn kemur að vörmu spori; eyðið ekki tímanum, en flýið þegar
í stað.“ Spratt þá Bedreddín upp, batt á sig skó sína, brá skikkjulafinu
fyrir andlit sér, til þess hann ekki skyldi þekkjast, og hljóp út úr húsi
sínu, en vissi ekkert hvert flýja skyldi. Hafði hann mestan hug á, að
sleppa burt úr borginni, og hljóp því út úr hliðinu, sem næst var; hljóp
hann síðan viðstöðulaust, þangað til hann kom í hinn opinbera greftrunarstað,
og staðnæmdist þar, því hann ætlaði að vera um nóttina í greftrunarhúsi
föður síns. Var það mikið hús með kúptum stöpli; hafði Núreddín
Alí látið gera það meðan hann var á lífi. Þar mætti Bedreddín
Gyðingi einum, sem var ríkur víxlari og kaupmaður; stóð Gyðingurinn
þá við, og heilsaði honum með mikilli virðingu, því þeir þekktust.“
117. NÓTT. „Gyðingurinn, — hann hét Ísak — kyssti á hönd Bedreddíns
Hassans og mælti: „Herra! má ég spyrja, því eruð þér hér svo einmana,
og eins og utan við yður? Liggur nokkuð illa á yður?“ „Svo er að
vísu,“ mælti Bedreddín Hassan; „ég sofnaði áðan og dreymdi mig föður
minn; var hann þá ógurlegur undir brún að sjá, og horfði til mín, eins
og með reiðisvip. Hrökk ég upp af svefninum, og flýtti mér hingað, til
að biðjast fyrir á gröf hans.“ „Herra!“ sagði Gyðingurinn (því hann gat
ekki grunað, hvers vegna Bedreddín Hassan hafði farið úr borginni), „ég
vissi til, að stórvezírinn sálugi, faðir yðar og herra minn, hásællar minningar,
hafði látið ferma mörg skip með vörum, og eru þau enn ekki komin
að landi; þér eruð nú eigandi þeirra, og því ætla ég að biðja yður að
láta mig ganga fyrir öðrum, þegar þér farið að selja. Ég get borgað alla
skipsfarma yðar út í hönd, og get ég byrjað kaupin á því, að fá yður
þúsund sekkínur, ef þér viljið láta mig fá farm hins fyrsta skips, er með
heilu og höldnu kemur hér á höfn. Ég hef peningana hjá mér, og skal
borga yður þá fyrirfram.“ Að svo mæltu vatt hann fram sjóði miklum
og innsigluðum, sem hann hafði borið undir hendinni innanklæða; sýndi
hann Bedreddín Hassan sjóðinn, og þótti honum þá, sem þetta væri
hjálp af himnum send, og þáði hana feginshendi.
„Herra!“ mælti Gyðingurinn, „þér látið mig þá fá farm hins fyrsta af
skipum yðar, sem kemur hér á höfn, fyrir þúsund sekkínur?“ Því játaði
Bedreddín og mælti: „Þú skalt fá hann fyrir þúsund sekkínur.“ Því næst
fékk Gyðingurinn honum sjóðinn með þúsund sekkínum í, og bauðst til
að telja. En Bedreddín Hassan sagði að hann þyrfti þess ekki, og hefði
hann fullkomið traust á ráðvendni hans. „Ef svo er,“ segir Gyðingurinn,
„gerið þá svo vel, að gefa mér skriflega kvittun fyrir kaupskap okkar.“
Tók hann þá óðara upp blekbyttu, er hann bar í belti sínu, og upp úr
veski sínu penna og pappírsmiða; hélt hann á byttunni, meðan Bedreddín
Hassan skrifaði skírteinið. Því næst fékk Bedreddín Gyðingnum miðann,
en hann lét hann óðara í veski sitt; kvöddust þeir þá, og fór Gyðingurinn
leiðar sinnar heim í borgina. En Bedreddín Hassan gekk til grafar föður
síns, fleygði sér þar niður á grúfu og harmaði forlög sín tárfellandi. „Ó,
mig auman,“ mælti hann, „hvað á að verða af mér? Hvar get ég leitað
hælis fyrir hinum óréttvísa konungi, sem ofsækir mig? Nægði mér ekki
söknuðurinn og harmurinn eftir föður minn? þurfti þetta að bætast við?“
Þannig lá hann lengi, en loksins reis hann upp og hallaði höfðinu upp
við legstein föður síns og mælti: „Síðan þú ert vikinn mér af sjónum, eru
hús þín tóm, en veröldin þykir mér sem eyðimörk; fjær og nær syrtir að
fyrir augum mínum. Betur væri, að fjaðrirnar hefðu verið slitnar úr
vængjum hrafnsins, sem sagði þig feigan, og að ekkert hreiður hefði
vermt hann; en nú mun hin dimma nótt hylja okkur báða, og við munum
báðir hvíla í hinu sama húsi.“ Þannig sat hann harmandi og kveinandi,
þangað til svefninn sótti á hann; hné þá höfuð hans út af, og sofnaði
hann flatur á jörðinni.
Þegar hann nú lá þarna sofandi, fór andi nokkur á kreik, sem vanur
var að hafast við í greftrunarstað þessum um daga; kom hann auga á hinn
unga mann, sem lá hjá gröf Núreddíns Alís. Fór hann þangað inn, og
varð frá sér numinn af hans himnesku fegurð.
118. NÓTT. En er andinn hafði horft vandlega á Bedreddín Hassan,
sagði hann við sjálfan sig: „Ef ráða má af yfirbragði veru þessarar, þá
hlýtur hún að vera engill hinnar jarðnesku paradísar, sem guð hefur sent
til þess að allur heimur skyldi upptendrast af elsku.“ Því næst flaug hann
í loft upp, og vildi þá svo til, að hann mætti álfkonu nokkurri. Þegar þau
höfðu heilsazt, mælti andinn: „Viltu ekki líða með mér niður í grafreitinn,
þar sem ég er vanur að dvelja? Ég skal sýna þér þar undur allrar fegurðar,
og mun þér ekki finnast minna til koma en mér.“ Álfkonan tók
[1318.png: Hefurðu nokkurntíma séð fríðari eða gjörvulegri mann en þenna?]
því feginsamlega, og í sama vetfangi voru þau horfin þangað; sýndi þá
andinn henni Bedreddín, svo mælandi: „Hefurðu nokkurntíma séð fríðari
eða gjörvulegri mann en þenna?“
Álfkonan virti Bedreddín vandlega fyrir sér og svaraði: „Sannlega
er hann fríður, en það sá ég annað í Kairó, sem er jafnmikið furðuverk
fyrir fríðleiks sakir; skal ég skýra þér frá því, ef þú vilt hlýða á.“ Andinn
kvaðst fús til þess. „Þá skaltu vita,“ mælti álfkonan, „svo að ég segi þér
söguna frá upphafi, að vezír Egiptasoldáns, Sjemseddín Móhammed, á
tvítuga dóttur, sem er hin fríðasta mær og bezt að öllum kostum búin;
veit ég enga slíka. Hafði soldán heyrt, hvílíkt orð fór af fegurð hennar,
og gerði hann fyrir skömmu síðan boð eftir föður hennar og sagði við
hann: „Ég hef heyrt, að þú eigir gjafvaxta dóttur; viltu gifta mér hana?“
Þetta hjúskaparboð kom heldur en ekki flatt upp á vezírinn, en allt fyrir
það lét hann sér ekki glepjast sjónir af upphefðinni, tók hann því ekki
þessum kosti, sem flestir mundu hafa gert í hans sporum, heldur svaraði
hann soldáni þannig: „Herra! ég er þeirrar sæmdar ómaklegur, sem þér
ætlið mér, og bið ég yður auðmjúklegast, að taka ekki illa upp, þó ég
standi í gegn vilja yðar. Þér vitið, að ég átti bróður, sem hét Núreddín
Alí, og hlaut hann þá virðingu, að vera vezír yðar, eins og ég. Okkur lenti
saman í deilur, og varð það til þess, að hann hvarf skyndilega, og hef ég
ekki síðan frétt til hans, þangað til ég heyrði fyrir nokkrum dögum, að
hann væri dáinn í Balsora, og hefði hann verið stórvezír soldáns þar.
Hann hefur látið son eftir sig, og með því við höfðum heitið hvor öðrum
að láta börn okkar eigast, ef nokkur yrðu, þá veit ég, að hann hefur
haft ráðahag þenna í huga allt fram í andlátið. Vildi ég fyrir þá sök binda
enda á heit mitt, og bið ég yður að leyfa mér það.“
119. NÓTT. Soldán Egiptalands reiddist hinni skorinorðu undanfærslu
vezírsins, og sagði í ofsalegri bræði, því hann gat ekki stillt skap
sitt: „Launarðu svo góðsemi mína, þar sem ég vil lítillækka mig til tengda
við þig? En þú skalt hitta sjálfan þig fyrir, að þú tekur annan fram yfir
mig, og þess strengi ég heit, að dóttir þín skal eiga hinn argasta og ljótasta
af öllum þrælum mínum, og engan annan.“ Lét hann þá stórvezírinn
óðara frá sér fara, og gekk hann hryggur á burt. Í dag hefur soldán
látið einn af hestamönnum sínum koma; hefur hann kryppu, bæði á
baki og brjósti og er fjarska afskræmislegur; soldán hefur skipað Sjemseddín
Móhammed að gefa til samþykki sitt, að dóttir hans giftist þrælnum,
og hefur hann látið semja kaupmálann í sinni eigin nærveru, og er
nú allt tilbúið til brúðkaups þessa, og á þessari stundu standa allir þrælar
hinna egipzku hirðmanna með brennandi kyndla við dyrnar á baðhúsi
einu, sem krypplingurinn er í; eiga þeir að fylgja honum til brúðurinnar,
sem nú er komin í skartið. Þegar ég fór frá Kairó, ætluðu konurnar
að leiða hana í brúðarbúningnum inn í salinn, þar sem hún á að
taka á móti krypplingnum; þar situr hún nú og bíður hans. Ég hef séð
hana, og skal ég ábyrgjast þér, að enginn getur annað en dáðst að henni.“
„Hvað, sem þú segir,“ anzaði andinn, „get ég ekki ímyndað mér, að
þessi mær sé fríðari en unglingurinn.“ „Ég mótmæli því ekki,“ mælti álfkonan,
„og játa ég, að hann er boðlegur hinni yndislegu brúður krypplingsins.
Það væri því okkur samboðið verk, að koma í veg fyrir óréttvísi
Egiptasoldáns, og lauma þessum unga manni í stað þrælsins.“ „Þú segir
satt,“ anzaði andinn, „og fellur mér ráð þitt prýðilega í geð. Við skulum
ónýta hefnd Egiptasoldáns, hugga hrelldan föður, og gera dóttur hans
eins sæla og hún nú hyggur sig vansæla. Skal ég ekkert til spara, að þessu
áformi megi framgengt verða, og geng ég að því vísu, að þú munir gera
allt, sem í þínu valdi stendur. Ég skal taka að mér að flytja hann til Kairó,
svo að hann ekki vakni; skalt þú þá koma honum þaðan burt, ef fyrirætlun
okkar heppnast.“ Þegar nú andinn og álfkonan höfðu talað sig
nánar saman um þetta, tók hann Bedreddín Hassan mjúklega upp, þaut
með hann, sem kólfi væri skotið, gegnum loftið, og lagði hann niður hjá
dyrum opinberrar byggingar, allskammt frá baðhúsinu, þaðan er krypplingsins
var von á hverri stundinni, ásamt þrælum þeim, er þjónuðu
honum.
Í þessu vetfangi vaknaði Bedreddín Hassan, og varð honum hverft
við, þegar hann sá, að hann var allt í einu kominn mitt í ókunnuga borg.
Var að honum komið að spyrja, hvar hann væri, en andinn klappaði á
öxl honum og réði honum til að þegja. Síðan fékk hann honum kyndil
og mælti: „Farðu inn í hópinn, sem stendur við dyrnar á baðhúsinu
þarna; skaltu fylgjast með honum inn í salinn, þar sem núna á að halda
brúðkaup nokkurt. Brúðguminn er krypplingur, og muntu fljótt þekkja
hann úr, skaltu ganga til hægri hliðar honum og grípa niður í sjóð þinn
og gefa sönglistarmönnum, dansmönnum og dansmeyjum fé. En þegar
þú kemur inn í salinn, skaltu líka sýna ambáttum brúðurinnar örlæti
þitt, og taka handfylli þína af sekkínum í hvert skipti, sem þú grípur
niður í sjóðinn, og gefa óspart. Gerðu nú óhræddur sem ég hef fyrir þig
lagt; hræðstu ekkert, undrastu ekkert og treystu hinum æðra innblæstri.“
Þegar nú Bedreddín Hassan hafði fengið svo skýra vísbendingu, hvernig
hann skyldi að fara, gekk hann til dyra baðhússins, og kveikti á kyndli
sínum hjá einum af þrælunum. Síðan skauzt hann inn í mannþröngina,
eins og hann væri áhangandi einhverjum höfðingja í Kairó, og fór
svo með þrælunum, er fylgdu krypplingnum, sem nú var kominn úr
baðinu og stíginn á bak einum af hestum soldáns...
120. NÓTT. Bedreddín Hassan gekk með sönglistarmönnum og
dansmeyjum, er gengu á undan krypplingnum, og gaf þeim öðru hverju
handfylli sína af sekkínum. En af því að örlætið fór honum svo vel, sakir
látprýði hans og kurteisi, varð öllum, sem nokkuð fengu, starsýnt á hann,
og fannst þeim svo mikið um fegurð hans, að þeir gátu ekki haft augun
af honum. Staðnæmdist nú allur hópurinn fyrir utan hús vezírsins,
Sjemseddíns Móhammeðs, sem sízt kom til hugar, að bróðursonur sinn
væri svo nálægt sér. Nú varð fyrir reglu sakir öllum þrælunum og Bedreddín
Hassan vísað út, og máttu þeir ekki inn ganga; en sönglistarmennirnir,
sem enginn amaðist við, kváðust ekki vilja koma inn, nema Bedreddín
Hassan mætti koma með þeim. „Hann er ekki í þræla tölu,“
sögðu þeir, „og þarf ekki annað en líta á hann, til þess að sjá það. Er
hann að líkindum ungur útlendingur, og mun honum vera forvitni á
að sjá brúðkaupssiðu þá, er hér tíðkast.“ Tóku þeir hann síðan með sér
og fóru inn með hann, þó dyraverðir bönnuðu; tóku þeir af honum
kyndilinn, og fengu einhverjum öðrum, sem fyrst varð fyrir. En er þeir
voru komnir inn í salinn, settu þeir hann til hægri handar krypplingnum,
sem sat hjá dóttur vezírsins í dýrðlega skreyttu öndvegi, með öndvegishimni
yfir. Konur emíra, vezíra og gjaldkera soldáns, hirðmeyjarnar
og hinar tignustu konur í borginni, sátu til beggja hliða í lægri sætum,
eftir virðingu sinni; voru þær allar svo skrautbúnar, að yndi var á að
horfa. Hélt hver þeirra á logandi ljósi, og er Bedreddín kom inn, varð
öllum litið á hann, og dáðust þær að vaxtarlagi hans, limaburði og andlitsfegurð;
gat engri leiðst að horfa á hann. En er hann var setztur niður,
var engin sú, er ekki stæði upp og færði sig nær, til þess að virða hann
betur fyrir sér, og var ekki trútt um að hjartað berðist tíðara, er þær settust
niður. Kom illur kurr í alla, sem viðstaddir voru, af hinum fjarskalega
mismun, sem var á honum og hestaþrælnum, hinum andstyggilega
krypplingi, og kallaði kvenfólkið hátt: „Fallegi maðurinn ungi skal eiga
brúðurina, en ekki krypplingsófétið.“ Og í tilbót beiddi það soldáni
óbæna fyrir það, að hann neytti ofurveldis síns, til þess að tengja saman
fegurð og afskræmisskap. En yfir krypplingnum jusu þær slíkum skömmum,
að hann kiknaði allur við og sneyptist svo, að allir sem við voru höfðu
mestu skemmtun af; tóku skútyrðin hátt yfir sönginn og hljóðfærasláttinn,
sem öðru hverju var byrjað á, en varð að hætta aftur. Loksins gátu
þó sönglistarmenn komizt að, og gengu nú fram konur þær, er búa skyldu
brúðurina; hafði hún þegar verið þvegin í ilmvatni og angaði af smyrslum.
Klæði hennar ilmuðu af dýrasta alóe og ambra, desdufti var stráð
yfir hár hennar, sem meyjar höfðu fléttað; var það prýtt djásni, er sæma
mátti keisaradrottningu. Á klæði hennar voru glituð með gullsaumi allskonar
blóm, fuglar og dýr, voru augu og trjónur dýranna gerð úr gimsteinum,
en á fótunum hafði hún skó, sem sýndust vera úr smaragði og
roðasteinum. Gimsteinamen hennar var svo skært, að augun þoldu varla
að horfa á það, en ásjóna hennar skein skærar en birta vaxljósanna, er
lýstu frammi fyrir henni.
121. NÓTT. En svo skrautbúin, sem brúðurin var, hafði hún samt
sjö sinnum fataskipti meðan á hljóðfæraslættinum stóð, og varð ekki
sagt, að einn klæðnaðurinn væri fegurri en annar. Í hvert skipti sem hún
var komin í nýjan búnað, reis hún upp úr sæti sínu og gekk með fylgikonum
sínum fram hjá krypplingnum, og virti hann ekki viðlits, en
frammi fyrir Bedreddín Hassan nam hún staðar, til þess að sýna sig honum
í hvert skipti er hún breytti búning. Sveikst hann ekki um að hlýða
ráði því, er andinn hafði gefið honum, að grípa niður í sjóðinn og ausa
út sekkínum á meðal fylgikvenna brúðurinnar. Hann snaraði líka nokkrum
í sönglistarmenn og dansmenn, og var gaman að sjá, hversu þeir
hlupu, hver um annan þveran til að taka upp peningana. Tjáðu þeir honum
þakklæti sitt og létu í ljós með bendingum, að þeir vildu heldur að
hann eignaðist brúðurina en krypplingurinn. Eins gerði kvenfólkið og
sagði það upp í opið geðið á krypplingnum; dáraði það hann á allar
lundir með hvers konar ertingum og glettni.
En er brúðurin hafði haft svo oft fataskipti, sem siður var til, hætti
hljóðfæraslátturinn og söngurinn, og gengu söngmenn burt, en gáfu
Bedreddín Hassan í skyn, að hann skyldi vera kyrr. Sama létu konurnar
hann skilja, sem ekki áttu þar heima, og nú gengu burt. Fór nú brúðurin
inn í herbergi eitt, og fylgdu henni þjónustumeyjar hennar, sem áttu
að afklæða hana; var nú enginn eftir í salnum nema krypplingurinn,
Bedreddín Hassan og nokkrir þjónar. Var krypplingurinn sárreiður Bedreddín,
er stóð honum svo mjög í ljósi; gaut hann því hornauga til hans
og mælti: „Eftir hverju ertu að bíða? Því fer þú ekki með hinum?“ Bedreddín
gat ekkert borið fyrir, hvers vegna hann væri þar, og gekk því út
í ráðaleysi, en andinn og álfkonan sneru honum aftur í framhúsinu.
„Hvert ætlarðu?“ mælti andinn, „vertu kyrr; krypplingurinn er farinn út
úr salnum, hann þurfti nauðsynlega að bregða sér út. Snú þú aftur og
far inn í brúðarherbergið. Þegar þið eruð orðin tvö ein, skaltu segja
henni, hvergi feilinn, að þú sért brúðguminn; hafi soldán bara ætlað að
henda gaman að krypplingnum, en þú hafir látið færa þessum hlægilega
brúðguma steikarbita á diski út í hesthús. Skaltu telja og tjá fyrir henni
á allar lundir, og mun slíkum manni sem þér ekki veita það örðugt, en
hún mun verða frá sér numin, þegar hún sér, að hún hefur verið svo
ánægjulega á tálar dregin. En við skulum á meðan búa svo um hnútana,
að krypplingurinn skal ekki komast inn, eða glepja fyrir þér og konu
þinni, því hún er þín kona en ekki hans.“
Meðan andinn stappaði þannig stálinu í Bedreddín Hassan og kenndi
honum ráðin, hafði krypplingurinn gengið út úr salnum. Andinn elti
hann þangað sem hann fór, breytti sér í stóran svartan kött og tók að
mjálma afskaplega. Orgaði þá krypplingurinn framan í köttinn og skellti
[1323.png: Höfðingi uxanna, hvers krefjist þér af mér?]
saman lófunum, til þess að fæla hann burt, en það var öðru nær en
hann léti sér það að kenningu verða, því hann settist á afturfæturna,
gneistaði með augunum, og tútnaði út, þangað til hann varð viðlíka stór
og asnafolald. Þegar krypplingurinn sá það, ætlaði hann að hljóða upp
yfir sig og biðja hjálpar, en varð svo lafhræddur, að hann gat engu hljóði
upp komið, þó hann glennti upp ginið. Til þess hann nú ekki skyldi
koma til sjálfs sín aftur, brást andinn allt í einu í heljarstóran villiuxa,
og öskraði í eyru honum með drynjandi bauli, svo að hinn varð hálfu
skelkaðri en áður: „Óhræsis krypplingur!“ Datt þá hestaþrællinn til
jarðar af hræðslu, vafði flíkum að höfði sér, svo að hið ógurlega dýr
skyldi ekki sjá í andlit honum og svaraði skjálfandi: „Höfðingi uxanna,
hvers krefjist þér af mér?“ Þá mælti andinn: „Bölvaður sértu
fyrir fífldirfskuna, ef þú ætlar þér þá dul, að eiga unnustu mína.“
Hestaþrællinn svaraði: „Æ, herra! fyrirgefið mér, því hafi mér yfirsézt,
þá hefur mér ekki vísvitandi á orðið, því ég vissi ekki að konuefni
mitt ætti villiuxa fyrir unnusta. En skipið mér hvað, sem þér viljið, og
sver ég yður, að ég skal hlýða.“ Þá tók andinn til máls og sagði: „Ef
þú fer héðan, eða þegir ekki eins og steinn til sólaruppkomu, skal ég
drepa þig; ef þú talar eitt orð, skal ég mölva hvert bein í höfði þínu.
Síðan máttu ganga burt úr húsi þessu, en þú skalt fara fljótt, og ekki
líta aftur fyrir þig, en ef þú ert svo djarfur, að koma hingað aftur, þá
verður það þinn bani.“ Síðan brást andinn í mannslíki, þreif um fætur
krypplingsins, keyrði hann upp að veggnum, svo að hausinn vissi
niður, og mælti: „Ef þú bærir á þér fyrir sólaruppkomu, eins og ég
sagði, þá tek ég um fætur þér, og steinrota þig hérna upp við vegginn.“
Meðan á þessu stóð, fór Bedreddín, hughreystur af áeggjan andans
og álfkonunnar, aftur inn í salinn og þaðan í brúðarherbergið og settist
þar niður, og beið nú eftir, hvernig ævintýri sínu mundi ljúka. Eftir
góða stund kom brúðurin, leidd af hefðarkonu einni, sem staðnæmdist
í dyrunum og hélt tilhlýðilega áminningarræðu til brúðgumans; gáði
hún ekki að, hvort krypplingurinn eða annar væri þar fyrir, og gekk
nú burt og lokaði dyrunum. Varð brúðurin hissa, er hún sá Bedreddín
Hassan sitja andspænis sér, í stað krypplingsins; heilsaði hann henni
með mestu kurteisi og sagði henni nafn sitt. Þá tók hún til orða og
mælti: „Vinur, hvernig stendur á því, að þér eruð hér? Þér munuð vera
kunningi mannsins míns?“ „Nei, blessaða brúður,“ anzaði Bedreddín,
„ég er annarrar ættar en ótætis krypplingurinn.“ „Þér gætið ekki að
því, að þér talið illa um manninn minn,“ segir hún. „Manninn yðar!“
svaraði hann, „trúið þér því enn þá? Útrýmið slíkri vitleysu úr huga yðar:
Slíkri gersemi sem þér eruð, verður ekki kastað fyrir hinn svívirðilegasta
þrjót, heldur er mér ætluð þessi himneska sæla. Soldán ætlaði
að henda gaman að þessu, og gerði því vezírnum, föður yðar, þenna
grikk, en mig hefur hann í raun og veru kosið til að vera eiginmaður
yðar. Þér munuð líka hafa tekið eftir, hvað öllu kvenfólkinu, sönglistarmönnum,
dansmönnum og öllum gestunum var skemmt við þenna
kýmileik. Nú er krypplingsskömmin úti í hesthúsinu sínu, og mun
aldrei koma fyrir yðar augu framar.“
Brúðurin, sem hafði verið föl eins og lík, þegar hún kom inn í herbergið,
glaðnaði nú í yfirbragði, og brá hýrasta gleðisvip og meyjarlegum
fegurðarblóma yfir ásjónu hennar, svo að Bedreddín varð alveg
frá sér numinn. „Þessi fögnuður kom mér óvænt,“ tók hún til máls,
„ég var búin að einsetja mér, að una óláni mínu ævilangt, en nú er
gleði mín og sæla því meiri, sem ég hef eignazt mann, sem er maklegur
ástar minnar.“ Að því mæltu fór hún úr hverri spjör og lagðist til
hvíldar. Svo gerði og Bedreddín Hassan, sem nú var orðinn eigandi
svo frábærrar fegurðar og yndis; hann lagði klæði sín á stól ofan á
sjóðinn, sem Gyðingurinn hafði fengið honum fullan af sekkínum;
var hann troðfullur enn, svo mikið, sem hann hafði tekið úr honum;
tók hann af sér vefjarhöttinn og setti upp nátthúfu, sem legið hafði þar
til taks handa krypplingnum; því næst fór hann upp í rúmið, í bláum
silkinærbuxum girtum gullbelti.
122. NÓTT. Þegar brúðhjónin voru sofnuð, sagði andinn, sem hafði
horfið aftur til álfkonunnar, að nú væri tími til kominn að ljúka við
það verk, er þau hefðu svo fagurlega byrjað og allt til þessa heppilega
fram komið. „Við skulum ekki láta okkur daga uppi,“ sagði hann,
„far því og nem unglinginn burt, en varastu að vekja hann.“ Í sama vetfangi
hvarf álfkonan þangað er hjónin lágu sofandi; flaug hún þaðan
með Bedreddín Hassan, eins og hann var á sig kominn, í skyrtu og
nærbuxum. Þusti hún óumræðilega fljótt með hann til hliðanna á
borginni Damaskus í Sýrlandi; hittist svo á, að þau komu þangað
um sólaruppkomu í það mund, sem allur borgurlýður var kallaður til
bænagjörðar í musterunum. Lagði hún Bedreddín mjúkt niður á jörðina,
rétt við hliðið, og skildi svo við hann.
Nú var borgarhliðunum upplokið, og ruddist út úr borginni fjöldi
manna; féllu þeir í stafi, er þeir sáu Bedreddín Hassan liggjandi á
jörðinni í tómri skyrtu og nærbuxum. Þá sagði einn: „Hann hefur
orðið að hlaupa í slíku flaustri frá unnustu sinni, að hann hefur ekki
einu sinni gefið sér tíma til að klæða sig;“ annar sagði: „Ekki er gaman
að; hann mun hafa skálað sig í nótt með vinum sínum, hefur orðið
hreifur og þurft að bregða sér út, en í stað þess að fara inn aftur, hefur
hann reikað hingað og sofnað hér út af.“ Gat þar sinn upp á hverju,
en enginn átti kollgátuna, sem nærri má geta. Í sama bili andaði hæg
vindgola og brá skyrtu Bedreddíns til hliðar; sá þá á brjóst hans, sem
var skínandi bjart eins og snjór, og féllu allir í stafi, er það sáu, og urðu
svo hátalaðir fyrir undrunar sakir, að Bedreddín vaknaði. Brá honum
ekki síður við en hinum, er hann sá, að hann var kominn að hliðum
borgar, sem hann aldrei hafði komið í, og umkringdur af mesta manngrúa,
sem á hann starði. „Góðir menn,“ tók hann til máls, „fyrir alla
muni segið mér, hvar ég er, og hvað þið viljið mér.“ Þá svaraði honum
einn: „Ungi maður, borgarhliðunum var lokið upp í þessu bili, og
er vér gengum út, sáum vér yður liggjandi á jörðinni eins og þér eruð
nú til reika, og staðnæmdumst vér til að horfa á yður. Hafið þér verið
hér í nótt, eða vitið þér, að þér liggið úti fyrir einu af portum Damaskusborgar?“
„Damaskusborgar!“ anzaði Bedreddín, „þið gerið gabb að mér;
þegar ég sofnaði, var ég í Kairó.“
Við þessi orð hrærðust sumir til meðaumkvunar og sögðu hryggilegt
vera, að svo fríður unglingur skyldi vera orðinn brjálaður, og gengu
þeir burt. Gamalmenni nokkurt sagði við hann: „Sonur, þér skjátlast,
úr því þú ert hér árdegis, hvernig gaztu þá verið í Kairó í gærkvöldi?
Það nær engri átt.“ „Og samt er það hverju orði sannara,“ anzaði
Bedreddín, „og sver ég ykkur, að ég var allan daginn í gær í Balsora.“
Óðar en hann hafði sagt þetta, ráku allir upp skellihlátur og hrópuðu:
„Hann er bjáni, hann er bjáni.“ Kenndu fáeinir í brjósti um hann
vegna æsku hans, og sagði einhver: „Þér eruð genginn af vitinu, hugsið
eftir því, sem þér segið. Hvernig getur það átt sér stað, að sami maðurinn
sé um daginn í Balsora, um nóttina í Kairó, og næsta morgun
í Damaskus? Þér eruð víst ekki almennilega vaknaður, núið stýrurnar
úr augum yðar.“ „Það er þó áreiðanlega satt,“ mælti Bedreddín Hassan,
„og í gærkvöldi kvongaðist ég í Kairó.“ Þeir, sem áður höfðu hlegið,
veltust nú um og ætluðu að springa af hlátri, en sá, sem síðast hafði
ávarpað hann, mælti: „Komið til sjálfs yðar, þetta hefur borið fyrir
yður í svefni, og enn þá er yður að dreyma.“ En Bedreddín stóð á sínu
máli fastara en fótunum og sagði: „Ég veit, hvað ég fer með; segið mér,
hvernig er það mögulegt, að ég kæmi til Kairó í draumi, því ég er
fyllilega sannfærður um, að ég var þar í raun og veru; var kona mín
leidd fyrir mig sjö sinnum, í hvert sinn í nýjum búningi, og sá ég
hvimleiðan kryppling, sem átti að eiga hana. Segið mér líka, hvað
orðið er af fötum mínum, og sjóðnum mínum, sem ég átti fullan af
sekkínum í Kairó.“ Svo sem hann sór og sárt við lagði, að hann segði
satt, hlógu allir að honum, sem heyrðu, og varð hann svo ringlaður,
að hann vissi ekki sjálfur, hverju trúa skyldi um það, sem honum hafði
viljað til...
123. NÓTT. Þegar Bedreddín Hassan hafði margsvarið til ónýtis,
að hann hermdi satt og rétt frá öllu, stóð hann upp og fór inn í borgina
raunamæddur, og elti þá mannfjöldinn hann æpandi: „Bjáni, bjáni!“
Litu margir út um glugga, er þeir heyrðu háreystið, en sumir gengu
fram í dyr og slógust með í hópinn og kölluðu: „Bjáni, bjáni!“ eins og
hinir, þá þeir alls ekki vissu, hvað um var að vera. Í vandræðum þessum
vildi svo til, að Bedreddín Hassan gekk fram hjá húsi bakara eins,
sem var að ljúka upp búð sinni; gekk hann þá þar inn, til þess að komast
undan smánaryrðum skrílsins. Bakari þessi hafði áður verið fyrirliði
ræningjaflokks, sem rændi kaupmenn; hafði hann síðan tekið sér
bólfestu í Damaskus og engum mein gert, en samt hræddust hann allir,
sem þekktu hann. Þurfti hann því ekki annað en að hvessa augun á
skríl þann, er elti Bedreddín, til þess að hann tvístraðist. En þegar þeir
voru orðnir tveir einir, spurði bakarinn hann, hver hann væri, og
hvernig stæði á ferð hans til Damaskus. Sagði Bedreddín Hassan honum
frá ætt sinni, dauða vezírsins, föður síns, öllum atvikum og tildrögum,
hvers vegna hann hefði flúið úr Balsora, og frá því, er hann
sofnaði í greftrunarhúsi föður síns og vaknaði í Kairó og kvongaðist
þar. Kvaðst hann undrast mjög, að nú væri hann kominn til Damaskus,
og ekkert skilja í þessum kynjafullu atburðum.
Þá mælti bakarinn: „Saga yðar er einhver hin kynjalegasta, en ef
þér viljið fara að mínum ráðum, skuluð þér engum manni segja frá
því, er þér nú hafið trúað mér fyrir, heldur þreyja með þolinmæði,
þangað til guð lætur andstreymi það enda taka, sem yður hefur borið
að hendi. Yður er velkomið að vera hjá mér, þangað til betra tekur við,
og með því ég er barnlaus, skal ég fúslega taka mér yður í sonar stað,
ef þér viljið. Þegar það er gert, getið þér frjálslega gengið um borgina,
og mun þá skríllinn ekki slást upp á yður.“
Þó að ættleiðing þessi væri engin sérleg virðing fyrir stórvezírs son,
tók þó Bedreddín Hassan þessum kosti, því hann sá ekkert betra ráð
í vandræðum sínum. Gaf bakarinn honum nýjan klæðnað, gerði boð
eftir vitnum og lýsti því yfir í viðurvist skjalaritara, að hann kannaðist
við hinn unga mann eins og son sinn. Eftir þetta var Bedreddín Hassan
hjá honum og var kallaður Hassan; lærði hann brauðgjörð af bakaranum.
Meðan þetta gerðist í Damaskus, vaknaði dóttir Sjemseddíns Móhammeðs
í Kairó, og er hún sá, að Bedreddín Hassan lá ekki við síðu
hennar, hélt hún, að hann hefði farið á fætur, og ekki viljað vekja
sig, og mundi fljótt koma aftur. Meðan hún beið eftir honum, drap
vezírinn, faðir hennar, á dyr brúðarherbergisins; var hann yfirkominn
af harmi út af svívirðingu þeirri, er hann hugði soldán hafa gert sér,
og kom hann því til þess að gráta með dóttur sinni yfir óláni hennar.
Hann kallaði á hana með nafni og þekkti hún málróm hans; hljóp
hún fljótt til dyra og lauk upp, kyssti á hönd hans, og fagnaði honum
með slíkri ánægju og glaðværð, að hann varð öldungis forviða, því
hann hafði búizt við að koma að henni fljótandi í tárum og eins sorgbitinni
og hann var sjálfur. „Veslings barn!“ sagði hann, „kemurðu
með svo glöðu yfirbragði, þú, sem hefur lagt svo mikið í sölurnar?“
124. NÓTT. „Þegar brúðurin heyrði, að faðir hennar ávítaði hana
fyrir gleði þá, er hún lét í ljósi, mælti hún: „Veit mér eigi óréttvísar
átölur; ég er ekki gift krypplingnum, sem mig hryllti meira við en
dauða mínum. Allir lögðust á hann og stríddu honum, svo að hann sá ekki
annað vænna en að hafa sig á burt, og rýma sæti fyrir fríðum unglingi,
sem er hinn rétti brúðgumi.“ „Hvað ertu nú að þvaðra?“ greip Sjemseddín
fram í, „var ekki krypplingurinn hjá þér í nótt?“ „Nei, herra!“
svaraði hún, „hjá mér svaf í nótt unglingurinn með stóru augun og
svörtu augabrúnirnar, og enginn annar en hann.“ Þá gekk fram af
vezírnum, er hann heyrði þetta, og sagði hann við dóttur sína í bræði:
„Andstyggðin þín, ætlarðu að gera mig vitlausan með þvættingi þínum?“
Þá svaraði hún: „Faðir minn, ætlarðu að gera mig vitstola með
tortryggni þinni?“ „Það var þá ósatt að krypplingurinn“ — tók vezírinn
aftur til orða, en dóttir hans greip fram í og mælti: „Hættu þá einhverntíma
að tala um bannsettan krypplinginn. Á ég þá alltaf að
heyra talað um hann? Ég ítreka það ennþá einu sinni, faðir minn!
Hann var ekki hjá mér í nótt, heldur eiginmaður minn, eins og ég
sagði þér, og mun hann ekki vera langt í burtu.“
Sjemseddín Móhammed fór út til að leita að honum, en fann ekki
hann, heldur krypplinginn, sem alltaf stóð á höfði upp við vegginn,
eins og andinn hafði skilið við hann. „Hvað á þetta að þýða?“ spurði
Sjemseddín, „hver hefur farið svona með þig?“ Þegar krypplingurinn
kannaðist við málróm vezírsins, svaraði hann: „Þar eruð þér komnir,
sem ætluðum að gifta mér unnustu villiuxa og svívirðilegs anda? Ég
skal ekki vera ginningarfífl yðar í annað sinn, þér skuluð ekki vera
svo heimskur að ætla yður það.“
125. NÓTT. Þegar Sjemseddín heyrði þetta, hélt hann að krypplingurinn
væri genginn af vitinu og mælti: „Farðu héðan burt og gakktu
á fótunum.“ „Nei,“ sagði krypplingurinn, „ég er hræddur um það
verði ekki af því, fyrr en um sólaruppkomu; þegar ég kom hingað í
gærkvöldi, sá ég allt í einu svartan kött, sem stækkaði smámsaman
þangað til hann varð á stærð við villiuxa; ég er ekki búinn að gleyma
því, sem hann sagði við mig. Lofið mér því að vera hér í friði og farið
til starfa yðar.“ En vezírinn fór ekki að beiðni krypplingsins, heldur
tók hann í fætur honum og neyddi hann til að standa upp; hljóp þá
krypplingurinn burt, og þorði ekki að líta aftur fyrir sig; fór hann til
hallar soldáns og lét leiða sig á hans fund; varð soldáni heldur en ekki
skemmt að heyra hann segja frá ævintýri sínu.
Nú gekk enn meira yfir Sjemseddín Móhammed en fyrr, og skildi
hann ekkert, hvernig á þessu stæði; fór hann til dóttur sinnar og beiddi
hana að gera sér grein fyrir, hvernig þessu væri varið; kvaðst ekki vita
hvað hann ætti að halda. Hún sagðist ekki geta sagt honum annað en
það, sem hún hafði sagt; „samt er þarna lítilræði,“ mælti hún, „sem
maðurinn minn hefur skilið eftir á stólnum; hver veit nema það verði
þér til eftiræsktrar útskýringar.“ Fékk hún honum þá vefjarhött Bedreddíns,
virti vezírinn hann vandlega fyrir sér og tók til máls: „Ég mundi
ætla, að þetta væri höfuðbúnaður vezírs, ef ekki væri svo líkt höttum
þeim, er tíðkast í Mússúl.“ Þá sá hann að eitthvað var saumað undir
fóðrið; spretti hann því frá og fann kver það, er Núreddín Alí hafði gefið
Bedreddín Hassan, syni sínum, á deyjanda degi. Sjemseddín Móhammed
þekkti undir eins hönd Núreddíns Alís, bróður síns, og las hann fyrir
sögn þessa: „Handa syni mínum Bedreddín Hassan.“ Fékk nú dóttir hans
honum líka sjóð þann, er hún hafði fundið undir klæðum Bedreddíns;
var hann enn þá fullur af sekkínum, fyrir tilhlutun andans og álfkonunnar.
Á miða, sem festur var við sjóðinn, sá hann að skrifað var: „Þessar
þúsund sekkínur á Ísak, Gyðingur,“ og hafði hann skrifað neðan undir,
áður en hann seldi féð í hönd Bedreddíns Hassans: „Borgað Bedreddín
Hassan fyrir farm þess skips, sem fyrst kemur hingað á höfn, af skipum
þeim, er faðir hans Núreddín Alí, hásællar minningar, var eigandi að.“
Undir eins og vezírinn hafði lesið þetta, hné hann í ómegin.
126. NÓTT. Þegar vezírinn Sjemseddín Móhammed var raknaður
við fyrir hjálp dóttur sinnar og þjónustukvenna þeirra, er hún hafði kallað
á, þá tók hann þannig til máls: „Dóttir mín, furðaðu þig ekki á því,
sem þér hefur viljað til; tildrög atburða þessara eru svo undarleg, að þú
munt varla trúa þeim. Sá, sem var hjá þér í nótt, er frændi þinn, sonur
Núreddíns Alís, bróður míns. Hinar þúsund sekkínur, sem eru í sjóði
hans, minna mig á þrætu eina, sem ég átti í við þenna ástkæra bróður
minn, og er fé þetta vafalaust morgungjöf þín. Guði sé lof fyrir allt, en
einkum fyrir þetta undursamlega ævintýri, sem vottar svo bersýnilega
almætti hans.“ Því næst horfði hann á skrift bróður síns, kyssti hvað
eftir annað kverið tárfellandi, og mælti: „Því er mér ekki unnt að sjá
Núreddín Alí sjálfan, eins og ég sé stafi þá, er hann hefur skrifað? Því
gefst mér ekki kostur á að sættast við hann?“ Síðan las hann kverið vandlega
og fann í því tilgreindan daginn, er bróðir hans kom til Balsora, enn
fremur giftingardag hans og fæðingardag Bedreddíns Hassans, og furðaði
hann sig á því, að dögum þessum bar saman við giftingardag hans og fæðingardag
dóttur hans í Kairó. Fagnaði hann nú af hjarta, er hann vissi,
að bróðursonur hans var tengdasonur hans. Hann fór til soldáns með
kverið og miðann, sem bundinn hafði verið við sjóðinn og sýndi honum;
tók soldán hann fullkomlega í sátt, og fannst honum svo mikið um sögu
þessa, að hann lét færa hana í letur, komandi öldum til fróðleiks.
Sjemseddín Móhammed gat samt ekki skilið, hvers vegna bróðursonur
sinn hefði horfið, og bjóst hann við, að hann mundi koma á hverri
stundinni. Þreyði hann óðfús að faðma hann að sér, og er sjö dagar voru
liðnir, lét hann leita að honum í Kairó. En það kom fyrir ekki, og fékk
það honum mikillar áhyggju. Með því hann ekki vissi, hvernig fara
mundi, samdi hann sjálfur og ritaði með eigin hendi lýsingu húss síns
og skýrði ítarlega frá öllu, hvernig brúðkaupið hefði farið fram, hvernig
öllu hafði verið háttað í salnum og herbergi dóttur sinnar. Vefjarhöttinn,
sjóðinn og klæði Bedreddíns lét hann í hirzlu og læsti niður.
127. NÓTT. Nokkru eftir þetta kenndi dóttir vezírsins, Sjemseddíns
Móhammeðs, að hún var barnshafandi, og ól hún níu mánuðum síðar
sveinbarn. Var því undir eins fengin barnfóstra, þjónustukonur og þrælar,
og nafn gefið og kallað Agib (undrabarn).
Þegar Agib var sjö ára, sendi vezírinn hann í skóla til nafnfrægs kennara,
í stað þess að láta hann læra í heimahúsum; voru tveir þrælar til að
fylgja honum í skólann og heim úr skólanum á degi hverjum. Af því nú
allir skólabræður Agibs voru af lægri stigum en hann, þá sýndu þeir honum
mikla virðingu, og gerðu það að dæmi kennara síns, sem hylmdi yfir
mörgu með honum, er hann ekki leið öðrum. Þetta blinda eftirlæti varð
ólán Agibs, og gerðist hann hrokafullur og ófyrirleitinn; bauð hann lagsbræðrum
sínum allt, en þoldi þeim ekkert. Hann vildi hvarvetna skipa,
og væri nokkur svo djarfur að standa í gegn boðum hans, þá skapraunaði
hann honum með beiskyrðum, eða misþyrmdi. Fyrir þá sök lögðu
allir skólabræður hans óvild á hann, og kvörtuðu loksins undan athæfi
hans við kennarann. Réði hann þeim í fyrstunni til að bera það með
þolinmæði, en er hann sá, að það var ekki til annars en þess, að ósvífni
Agibs fór því meir í vöxt, svo að hann átti sjálfur fullt í fangi með að
ráða við hann, þá sagði hann einu sinni við lærisveina sína: „Ég sé það,
börnin góð, að Agib er óþolandi, og skal ég kenna ykkur ráð til að styggja
hann svo tilfinnanlega, að hann mun ekki níðast á ykkur framar, og ef til
vill ekki koma oftar í skólann. Þegar hann kemur á morgun, og þið farið
að leika ykkur, skuluð þið allir þyrpast í kringum hann, og skal einn af
ykkur segja: „Leikum okkur, sveinar, en hver, sem í leiknum vill
vera, skal segja nafn sitt, föður síns og móður sinnar. Hver, sem ekki
vill gera það, skal heita pútuson, og fær ekki að leika sér með okkur.“
Kennarinn lét þá skilja, í hvílíkan bobba þeir kæmu Agib með
þessu móti, og fóru þeir allir glaðir heim til sín og hrósuðu þegar
ófengnum sigri. Daginn eftir gerðu þeir allt, sem fyrir þá hafði verið
lagt. Þeir slógu hring utan um Agib, og kallaði einn þeirra hátt og
sagði: „Leikum okkur, sveinar, en hver, sem ekki segir sitt nafn, föður
síns og móður sinnar, fær ekki að vera með í leiknum.“ Féllust
allir á þetta og Agib líka, og spurði nú sá, er upp á leiknum hafði
stungið, hvern af öðrum eftir röð. Leystu allir úr spurningu hans
nema Agib, sem svaraði: „Ég heiti Agib, móðir mín heitir Fríða, og
faðir minn heitir Sjemseddín Móhammed.“ Þá kölluðu allir drengirnir
í einu hljóði og sögðu: „Hann er ekki faðir þinn, heldur afi þinn.“
„Fjandinn hafi ykkur þá!“ svaraði Agib í reiði, dirfizt þið að mótmæla
því, að Sjemseddín Móhammed sé faðir minn?“ Gerðist þá mesti hlátur
og þverneitaði því hver í kapp við annan og sagði: „Þú fær ekki að
leika þér með okkur, við skulum vara okkur á að koma nálægt þér.“
Því næst hörfuðu allir frá honum með fyrirlitningu, stungu saman
nefjum og hlógu, en Agib grét af skapraun. Kennarinn, sem hafði
falið sig og heyrt á allt, kom nú fram, gekk til Agibs og mælti: „Veizt
þú ekki enn, að vezírinn, Sjemseddín Móhammed, er ekki faðir þinn?
Hann er ekki nema afi þinn, faðir hennar Fríðu, móður þinnar. En
nafn föður þíns erum vér eins ófróðir um og þú sjálfur; en svo mikið
er víst, að soldán ætlaði að gifta móður þína hestaþræl einum, sem er
krypplingur, og bar margt skringilegt til í brúðkaupinu. Það er vorkunn
að þér sárni það, og áttu að læra af því, að vera ofstopaminni við lagsbræður
þína en þú hefur verið hingað til.“
128. NÓTT. Agib gramdist ákaflega spott og storkun skólabræðra
hans, fór hann því sem fljótast úr skólanum og kom grátandi heim;
gekk hann þá undir eins til Fríðu móður sinnar. Varð hún hrædd, er
hún sá, hvað illa lá á honum og gekk fast á hann, hvað að honum
gengi, en hann fékk engu svarað fyrir gráti og ekka, svo hafði skapraun
þessi gengið nærri honum; loksins fékk hann samt skýrt frá skapraun
þeirri, er olli harmi hans. En er hann hafði gert það, sagði hann
við móður sína: „Fyrir guðs sakir, móðir mín, segðu mér, hver er faðir
minn?“ „Faðir þinn,“ svaraði hún, „er hann Sjemseddín Móhammed,
sem daglega vefur þig í faðm sér.“ „Þú segir mér ekki sannleikann,“
mælti Agib, „heldur er hann faðir þinn, en hvers son er ég?“ Þegar
hann spurði að þessu, minntist Fríða brúðkaupsnæturinnar, sem hafði
orðið undanfari svo langvinns skilnaðar; hrundu henni tár af augum
af djúpum söknuði eftir svo fríðan og ástúðugan mann, sem Bereddín
var, og mælti hún fram vísur þessar:
/#
Þá mitt hjartað þér var fest,
þig úr faðm ég missti,
horfinn er og hvergi sést
hann, sem brúði kyssti.
Afturkomu æsktri þú
einatt frestað lætur;
harmar drós til dauða trú
daga bæði og nætur.
#/
Meðan þau Fríða og Agib sátu þarna grátandi, kom vezírinn Sjemseddín
Móhammed að, og spurði, hvað að þeim gengi. Sagði hún honum
þá frá háðung þeirri, er Agib hafði orðið fyrir í skólanum. Hryggðist
vezírinn af því og þóttist af þessu skilja, að ósæmilega mundi talað um
Fríðu dóttur sína; var honum mesta raun að því. Fór hann harmþrunginn
á fund soldáns, fleygði sér niður fyrir fætur honum, og beiddist orlofs
til að ferðast um austurlönd og sérstaklega til Balsora, til þess að
leita upp Bedreddín Hassan bróðurson sinn, því sér væri óbærilegur
harmur, að vita til þess, að sagt væri í borginni, að andi hefði samrekkt
Fríðu, dóttur sinni. Soldán samhryggðist vezírnum, féllst á fyrirætlun
hans og veitti honum fararleyfi. Lét hann jafnvel skrifa opið bréf til
allra konunga og höfðingja, þar sem líkur voru til, að Bedreddín mundi
vera, og beiddi þá með hinum vinsamlegustu orðum, að leyfa vezírnum
að hafa hann á burt með sér.
Sjemseddín Móhammed varð svo frá sér numinn af góðsemi soldáns,
að hann kom engu orði upp, til að þakka honum svo sem skylt var; hann
féll því þegjandi fram fyrir fætur hans og vottaði honum þakklátsemi
sína með gleðitárum. En að lokum bað hann soldáni allra heilla og kvaddi
hann þá með sama, og jafnskjótt sem hann var kominn heim til sín, hugsaði
hann ekki um annað en að búast til ferða. Varð hann svo fljótbúinn
að hann lagði af stað fjórum dögum síðar með Fríðu dóttur sinni og Agib
syni hennar.
129. NÓTT. Sjemseddín Móhammed fór þá leið, er til Damaskus
liggur, og ferðaðist svo nítján daga samfleytt, að hann aldrei áði. En á
tuttugasta deginum lét hann staðnæmast á fögru engi, skammt frá hliðum
Damaskusborgar, og setti tjöld sín á bakka fljóts nokkurs, er rennur
gegnum borgina; eykur það fljót mjög á prýði héraðsins kringum hana,
og hafa mörg skáld um það kveðið. Ætlaði vezírinn að standa þar við í
tvo daga og leggja aftur af stað á þriðja degi; leyfði hann því öllu fylgdarliði
sínu að ganga inn í borgina, og notuðu sér allir leyfi þetta. Sumir
fóru fyrir forvitni sakir til að sjá borg þá, er þeir höfðu heyrt svo mikið
af látið, en aðrir fóru til þess að selja egipzkan varning, er þeir höfðu
meðferðis, eða til þess að kaupa þarlendar vörur. Vildi Fríða líka að
Agib sonur sinn hefði skemmtun af að sjást um í borginni, og skipaði
því svörtum geldingi, sem var nokkurskonar siðameistari hans, að fylgja
honum og hafa gætur á, að honum vildi ekkert slys til.
Fór nú Agib skrautbúinn af stað með geldingnum, og sem þeir voru
komnir inn í borgina, varð öllum starsýnt á Agib, sem var eins fagur
og dagurinn er bjartur. Komu menn út úr húsum sínum til þess að sjá
hann nálægt, en sumir gægðust út um glugga; þeir, sem mættu honum
á strætunum, létu sér ekki nægja að standa við og horfa á hann, heldur
veittu þeir honum eftirför, svo þeir hefðu ánægjuna því lengur af að
horfa á hann. En hver maður, sem sá hann, beiddi þúsundfaldrar blessunar
foreldrum þeim, sem ættu svo fagurt barn.
Nú hittist svo á, að geldingurinn gekk með Agib fram hjá sölubúð
bakarans, sem hafði ættleitt Bedreddín; nú var bakarinn dáinn og hafði
Bedreddín erft eftir hann búðina og allt það, er hann átti. Var nú Bedreddín
orðinn húsbóndi, og var svo góður bakari, að hann var orðlagður
um alla borgina. Þegar hann sá svo margt fólk fyrir utan dyr sínar, sem
var að horfa á Agib og svarta geldinginn, þá fór hann líka að virða þá
fyrir sér.“
Þá þagnaði Sjerasade, því morgunbjarminn var á lofti, og stóð Sjarjar
upp, þótt hann langaði mjög til að vita, hvað þá hefði orðið, er þeir
Agib og Bedreddín fundust. Undir lok hinnar næstu nætur sagði Sjerasade
honum framhald sögunnar á þessa leið:
130. NÓTT. „Bedreddín Hassan horfði einkum á Agib, og fékk ekki
að því gert, að hann komst við, þó hann gæti ekki gert sér grein fyrir
því. Hann varð ekki gagntekinn af hinni ljómandi fegurð drengsins, eins
og lýðurinn, heldur var það annað, sem olli geðshræringu hans. Hinum
viðkvæma föður rann blóðið til skyldunnar, hann hætti við vinnu sína,
gekk til Agibs og mælti með vinsemd og blíðu: „Kæri yngispiltur, mér
lízt vel á yður; gerið svo vel að koma inn í búð mína, og neytið nokkurs
af kræsikökum mínum, svo ég hafi þá unun á meðan að horfa á yður, sem
mér leikur lyst til.“ Um leið og hann mælti þetta, vöknaði honum um
augu; viknaði þá sveinninn Agib og sagði við geldinginn: „Mér lízt vel
á þenna mann, hann hefur líka talað svo blíðlega til mín, að ég verð að
láta að beiðni hans. Við skulum fara inn til hans og borða dálítið af
sætabrauðskökum.“ „Það væri þokkalegt,“ svaraði þrællinn, „ef vezírssonur
æti brauð í bakarabúð. Verið ekki svo einfaldir að halda, að ég
lofi yður það.“ Þá mælti Bedreddín Hassan við Agib: „Hörmulegt er
það, að yður skuli vera fenginn slíkur leiðtogi, sem er svo harður við
yður.“ Sneri hann sér síðan að geldingnum og mælti enn fremur: „Kæri,
meinið ekki unglingi þessum að láta að bæn minni; gerið mér ekki þá
skapraun. Sýnið mér heldur þá virðingu, að koma inn með okkur og
sannið með því málsháttinn: „Að oft er dyggð undir dökkum hárum.
Það skuluð þér og vita, að ég veit ráð til að gera yður hvítan, svo svartur
sem þér eruð.“
Geldingurinn gat ekki að sér gert að hlæja að þessu, og spurði Bedreddín,
í hverju leyndardómur þessi væri fólginn. „Ég skal kenna yður
hann seinna,“ anzaði Bedreddín og fór með vísu, sem kveðin var til lofs
hinna svörtu geldinga; var í henni svo til orða tekið, að þeir væru konungum
til sæmdar og öllum höfðingjum og stórmennum til verndar.“
Gekkst geldingurinn fyrir hóli þessu, og lét nú eftir bakaranum; gengu
þeir svo allir inn í búðina. Varð þá Bedreddín sárglaður, að þessari ósk
hans varð framgengt, tók aftur til vinnu sinnar og mælti: „Ég var áðan
að búa til rjómatertur, og vil ég þið borðið þær ef ykkur líkar; veit ég,
að þær eru mesta sælgæti, því móðir mín bakaði þær afbragðs góðar, en
ég hef lært það af henni; enda kaupa því nær allir borgarbúar rjómatertur
hjá mér.“ Að svo mæltu tók hann rjómatertu út úr ofninum, stráði
hana sykri og granatepliskornum, og setti fyrir Agib, og þótti honum
kakan afbragðs ljúffeng; geldingnum gaf hann aðra, og smakkaðist honum
ekki síður. En á meðan horfði Bedreddín Hassan vandlega á gesti
sína og felldi tár af augum, því honum kom til hugar, að nú kynni hann
að eiga eins fríðan son og Agib var, með hinni yndislegu konu, sem hann
var svo snögglega og hörmulega sviptur. Hann spurði Agib, hvernig
stæði á komu hans til Damaskus, en geldingurinn gaf sveininum engan
tíma til að svara því, heldur rak eftir honum, að koma til afa síns, og
fór hann burt með hann þaðan, jafnskjótt sem þeir höfðu snætt terturnar.
Bedreddín Hassan lét sér ekki nægja að horfa á eftir þeim, er þeir
fóru, heldur læsti hann sölubúð sinni í snatri og gekk á eftir þeim.
131. NÓTT. Áður en þeir Agib og geldingurinn voru komnir að borgarhliðinu,
náði Bedreddín þeim; þótti geldingnum þetta kynlegt og
kallaði til hans reiðilega: „Þú ert furðu óskammfeilinn, hvað viltu?“
„Stillið yður, vinur!“ mælti Bedreddín, „ég á erindi út úr borginni og
þarf að annast ýmislegt.“ En geldingurinn lét sér ekki lynda svar þetta
og sagði við Agib: „Þetta á ég upp á yður; mig grunaði allténd, að ég
mundi iðrast góðsemi minnar; það voruð þér, sem vilduð fara inn í
búðina, og var fásinna, að láta það eftir yður.“ Þá svaraði Agib: „Hann
kann að eiga erindi út úr borginni; vegurinn er hverjum manni heimill.“
Gengu þeir síðan leiðar sinnar þangað til þeir komu nálægt tjaldstað
vezírsins; litu þeir þá við til þess að sjá, hvort Bedreddín væri á eftir
þeim. En er Agib sá, að hann var í hælunum á þeim, brá honum svo við,
að hann ýmist roðnaði eða bliknaði, eftir því sem honum deildist hugur.
Óttaðist hann að afi sinn, vezírinn, mundi komast að því, að hann hefði
farið inn í bakarabúð, og etið þar, þreif hann því upp stóran stein og
kastaði honum í Bedreddín; kom steinninn í ennið, svo að blóð stökk
um andlit honum. Því næst hljóp Agib þaðan, sem fætur toguðu, og faldi
sig undir tjaldi einu með geldingnum; sendi geldingurinn Bedreddín
tóninn og sagði, að hann mætti ekki kvarta undan meiðslunum, því þau
væru sjálfskaparvíti.
Á leiðinni heim til borgarinnar leitaðist Bedreddín við að stöðva blóðrásina
með skyrtu sinni; hugsaði hann þá með sér: Það var rangt af mér,
að fara að heiman og hræða svo dreng þenna, og því að eins fór hann
svona með mig, að hann hélt mér væri illt í hug. Síðan lét hann binda
sárið heima, og huggaði sig í óláni sínu með þeirri hugsun, að fjöldi
manna í heiminum væri ólánsamari en hann.
132. NÓTT. Bedreddín Hassan hélt áfram atvinnu sinni og var bakari
í Damaskus eins og fyrri; fór föðurbróðir hans þaðan leiðar sinnar
eftir þriggja daga dvöl og hélt til Emesa, þaðan til Hamasj og til Aleppó;
þar dvaldi hann í tvo daga. Þaðan fór hann yfir Efrat til Mesopotamíu;
kom hann við í borgunum Mardín, Mússúl, Sengíra, Díarbeker og mörgum
öðrum; loksins náði hann til Balsora og beiddi þar leyfis að finna
soldán að máli. Veitti soldán það undir eins og hann vissi um tign Sjemseddíns
Móhammeðs, tók vinsamlega á móti honum og spurði, hverra erinda
hann væri kominn til Balsora. En er hann heyrði, að vezír Egipta
soldáns væri að leita að syni Núreddíns Alís, mælti hann: „Núreddín
Alí er fyrir löngu dáinn, en um son hans veit ég það frekast, að hann
hvarf skyndilega tveimur mánuðum eftir andlát föður síns og hef ég
ekkert frétt af honum síðan, og hef ég þó látið vandlega leita að honum.
En móðir hans, sem er dóttir eins af vezírum mínum, er enn á lífi.“ Beiddi
þá Sjemseddín Móhammed leyfis að sækja hana heim og hafa hana með
sér til Egiptalands; var honum leyft það. Því næst lét hann undir eins
vísa sér á hús hennar, og fór þangað með dóttur sína og dótturson, því
hann langaði svo mjög að kynnast henni, að hann ekki hafði eirð á að
bíða til næsta dags.
Ekkja Núreddíns Alís bjó í sama húsi, sem maður hennar hafði dáið
í. Tafði Sjemseddín Móhammed sig ekki á því að skoða húsið, sem var
mikilfenglega og skrautlega byggt og prýtt fögrum marmarasúlum; hann
kyssti dyrnar og marmaratöflu eina, er nafn bróður hans var skrifað á
með gullnu letri, og sagðist vilja finna mágkonu sína að máli. Vísuðu
þjónarnir honum inn í víðan garð, og stóð í honum miðjum hús með
kúptum stöpli; hafði hin ástríka móðir látið gera það til minningar um
[1337.png: Kom Schemseddin að henni, yfirkominni af harmi]
Bedreddín Hassan, er hún ætlaði dauðan, og sat hún þar því nær ætíð,
dag og nótt. Nú bar einnig svo til, að hún var þar stödd og harmaði
son sinn, kom Sjemseddín að henni, yfirkominni af harmi, í því hún
mælti fram vísu þessa:
/#
Er þá fylkir fegurðar
falinn kumli lágu,
hann, sem augnayndi var
allra þeirra, er sáu?
#/
Heilsaði hann henni þá og beiddi hana að fella niður harmatölur
sínar og kveinstafi um stund; gerði hann uppskátt fyrir henni, að hann
væri mágur hennar og sagði henni, í hverju skyni hann væri kominn
til Balsora.
133. NÓTT. Vezírinn Sjemseddín Móhammed sagði mágkonu sinni
frá öllu því, er gerzt hafði í brúðkaupi Fríðu, dóttur hans, í Kairó, og
að hann hefði fundið kver í höfuðbúnaði Bedreddíns með eiginhandarriti
bróður síns. Því næst sýndi hann henni Agib og móður hans og sagði
henni, hver þau væru. Ekkjan sat grafkyrr, eins og hún sinnti engum
veraldlegum hlutum, en undir eins og hún heyrði af sögusögn mágs
síns, að sonur hennar, er hún syrgði svo sárt, væri enn á lífi, reis hún
á fætur og faðmaði að sér Fríðu og Agib með innilegri blíðu. Sá hún,
að hann hafði svip Bedreddíns og grét nú feginstárum; ætlaði hún aldrei
að þreytast á að kyssa sveininn. En Agib lét blíðlega að ömmu sinni, og
var hinn glaðasti; sagði þá Sjemseddín Móhammed mágkonu sinni, að
nú skyldi hún láta af öllum gráti og harmi. „Þú skalt“, mælti hann, „búast
til að fylgja okkur til Egiptalands; hefur soldán Egiptalands þegar
samþykkt það, og vona ég að þú synjir okkur ekki þíns samþykkis. Munum
við að líkindum finna son þinn, og fari svo, á vel við að færa í letur,
til fróðleiks komandi kynslóðum, sögu hans, sögu þína, dóttur minnar
og mína.“ Ekkja Núreddíns Alís tók þessum kosti feginshugar og lét
samstundis hafa allan viðbúnað til ferðarinnar. Beiddi Sjemseddín Móhammed
aftur leyfis að tala við soldán og kveðja hann; fór hann af hans
fundi, sæmdur hinni mestu virðingu, og voru honum fengnar meðferðis
gjafir til Egiptasoldáns. Lagði hann þessu næst af stað heimleiðis þann
veginn, er liggur um Damaskus.
Þegar hann var kominn nálægt borg þessari, lét hann setja tjöld sín
fyrir utan það hlið, sem hann ætlaði í gegnum inn í borgina; kvaðst
hann mundu standa þar við í þrjá daga, svo að föruneyti sitt gæti hvílt
sig; ætlaði hann að kaupa þar gjafir handa Egiptalands soldáni. Meðan
hann var að kjósa úr hinum fegursta vefnaði, er kaupmenn komu með í
tjald hans, beiddi Agib svarta geldinginn, siðameistara sinn, að fylgja
sér um borgina. Kvaðst hann ætla að skoða það betur, er hann áður að
eins hefði séð í flýti; sagði hann sér og vera hug á að vita, hvernig bakaranum
liði, sem hann hefði kastað til steininum svo að kom í höfuðið.
Geldingurinn lét það fúslega eftir honum, og er Fríða hafði gefið þeim
leyfi til, gengu þeir inn í borgina um Paradísarhliðið, sem næst var tjöldum
vezírsins. Gengu þeir um opinber pláss og torgin, sem full voru af
hinum dýrasta varningi, því næst komu þeir í hið forna Ommíada musteri,
meðan trúaðir menn voru að safnast þangað til bænagjörðar milli
hádegis og sólarlags; eftir það gengu þeir til búðar Bedreddíns Hassans.
Fékkst hann enn við að baka rjómatertur eins og fyrri, og kannaðist hann
við Agib jafnskjótt sem hann heilsaði honum. „Munið þér til að við
höfum sézt fyrr?“ mælti Agib; horfði þá Bedreddín Hassan á hann, en
viknaði ósjálfrátt eins og í fyrra skiptið; rann svo út í fyrir honum, að
hann gat ekki komið upp orði og svarað honum. En er hann hafði jafnað
sig, bauð hann Agib og geldingnum, að koma inn og borða hjá sér rjómatertur.
Beiddi hann Agib að fyrirgefa sér, að hann hefði gert hann hræddan,
[1339.png: Munið þér til að við höfum sézt fyrr?]
þegar hann elti hann út úr borginni. „Ég réði mér ekki,“ sagði hann,
„eitthvert hulið afl dró mig á eftir yður; ég megnaði ekki að standa á
móti því.“
134. NÓTT. Þegar Agib heyrði þetta, undraðist hann og mælti: „Vinsemd
sú, er þér sýnið mér, keyrir fram úr öllu hófi, og ekki fer ég inn
með yður, nema þér sverjið mér, að elta mig ekki, þegar ég fer héðan.
En ef þér gerið það og standið við orð yðar, skal ég koma á morgun
meðan vezírinn, afi minn, er að kaupa gjafir handa Egiptalands soldáni.“
Lofaði Bedreddín að gera honum allt að óskum og fór nú Agib inn í búðina
með geldingnum og gaf bakarinn þeim rjómatertu að eta, sem ekki
var lakari en sú, er hann hafði borið á borð í fyrra skiptið. Settist Bedreddín
hjá Agib og snæddi líka, var hann þá svo afar glaður, að hann
ætlaði að faðma sveininn, en hann hratt honum frá sér og mælti: „Stillið
yður, vinahót yðar eru of áköf. Látið yður nægja að sjá mig og tala við
mig.“ Hlýddi Bedreddín orðum hans og hætti að snæða; kvað hann þá
vísu af munni fram Agib til lofs.
En er gestir Bedreddíns Hassans voru hættir að eta, færði hann þeim
vatn til handaþvottar og hvítt handklæði. Því næst byrlaði hann svaladrykk
og kældi hann með ís og bar Agib svo mælandi: „Drekkið, þetta
er hinn bezti rósadrykkur, sem fæst í allri borginni, og munuð þér aldrei
hafa bragðað slíkan.“ Drakk Agib hann og þótti hann afbragðs ljúffengur;
tók þá Bedreddín við drykkjarkerinu og hellti á handa geldingnum
og renndi hann það út í einum teig. Þeir Agib og siðameistari
hans þökkuðu nú bakaranum fyrir veitingarnar og flýttu sér heim, því
framorðið var. Þegar þeir komu til tjalda vezírsins, gengu þeir fyrst til
kvennatjaldsins; fagnaði amma Agibs afturkomu hans og faðmaði hann
grátandi, því hún hafði ætíð Bedreddín son sinn í huganum. Tók hún
til máls: „Sonur, þá væri fögnuður minn fullkominn, ef ég mætti faðma
hann Bedreddín Hassan, föður þinn, eins og ég faðma þig.“ Bjó hún þá
til kvöldverðar, lét Agib setjast hjá sér, og gat til, að hann mundi koma
svangur heim. Bar hún þá á borð fyrir hann sneið af rjómatertu, er hún
sjálf hafði tilreitt, enda var hún afbragð. Vitum vér nú af sögu Bedreddíns,
að engum bakara var það betur gefið en henni. Gaf hún geldingnum
líka af henni, en bæði hann og Agib höfðu borðað svo mikið
hjá Bedreddín, að þeir vildu ekki einu sinni smakka á henni.
135. NÓTT. Agib snerti varla á þeirri sneið, sem honum var fengin
og lét hann eins og sér smakkaðist ekki, og setti hana frá sér; allt að einu
gerði Sjaban,[* Sjaban er algengt geldings nafn.]
geldingurinn. Þegar ekkja Núreddíns Alís sá það, mælti
hún: „Hvernig stendur á því, sonur, að þú vilt ekki þiggja það, sem ég sjálf
hef tilreitt? Þú skalt vita, að enginn maður getur bakað slíkar rjómatertur,
nema hann Bedreddín Hassan, faðir þinn, og hann hefur lært það
af mér.“ „Amma mín góð,“ anzaði Agib, „ef þú ekki getur búið þær til
betri, þá læt ég þig vita, að hérna í borginni er bakari, sem tekur þér
langt fram í þessari list. Við átum eina hjá honum áðan, og var hún miklu
betri en þessi.“
Þegar amma Agibs heyrði þetta, leit hún með reiðisvip til geldingsins
og mælti: „Hvað er þetta, Sjaban! Þér er skipað að hafa gætur á sonarsyni
mínum, og þú fer með hann til bakara og lætur hann éta þar, eins
og húska?“ Þá svaraði geldingurinn: „Það er aldrei nema satt, að við
töluðum stundarkorn við bakara, en við neyttum einskis hjá honum.“
„Fyrirgefið,“ mælti Agib, „við vorum í búðinni hans og átum þar heila
rjómatertu.“ Reiddist þá hin gamla kona geldingnum enn meir; hún
rauk upp úr sæti sínu og flýtti sér í tjaldið til Sjemseddíns Móhammeds
og kærði svo skörulega fyrir honum athæfi Sjabans, að hann stórreiddist
honum. Var hann í rauninni uppstökkur, og hafði oft fokið í hann af
minna; fór hann að vörmu spori til tjalds mágkonu sinnar og sagði við
geldinginn með miklum þjósti: „Þorparinn þinn, dirfist þú að bregðast
svo svívirðilega því trausti, sem á þér er haft?“
Þó að vitnisburður Agibs hefði nú nógsamlega komið upp um Sjaban,
þrætti hann samt fyrir; en sveinninn stóð annarsvegar fast á því, er hann
einu sinni hafði sagt, og sór afa sínum, að þeir hefðu báðir etið svo
mikið, að þeir þyrftu einskis kvöldverðar. Kvað hann bakarann þar
ofan hafa veitt þeim rósadrykk. „Þú hinn vondi þræll!“ sagði vezírinn
við Sjaban, „ætlarðu alltaf að þræta fyrir?“ Var Sjaban svo ósvífinn, að
hann sór, að hann hefði ekki talað annað en hreinan sannleikann. En
vezírinn skammaði hann og kallaði hann lygara; kvaðst hann betur trúa
dóttursyni sínum en honum; en samt skyldi hann trúa orðum hans, ef
hann æti rjómatertu þá, er á borðinu stóð. Þó nú Sjaban hefði áður étið
yfir sig, ætlaði hann samt að gangast undir skírslu þessa, og tók eina
sneið af tertunni; en undir eins og hann bragðaði á henni, varð honum
óglatt, svo að hann varð að hætta við. Allt fyrir það barði hann lygina
blákalt fram og sagðist hafa étið svo mikið daginn áður, að hann hefði
enga matarlyst. Varð nú vezírinn uppvægur af ósannsögli hans og með
því hann var sannfærður um, að hann mundi vera sekur, lét hann gefa
honum iljastroku; en við þá ráðningu meðgekk þrællinn. Játaði hann
upp á sig veinandi og emjandi, að hann hefði étið rjómatertu með Agib
hjá bakara einum, og hefði hún verið margfalt betri en sú, sem á borðinu
stóð.
Mágkona vezírsins hélt að geldingurinn vildi skaprauna sér með játningu
þessari og sagði því við hann: „Ég trúi því ekki, að rjómatertur
bakarans séu betri en mínar, og vil ég komast fyrir, hvort svo er. Sæktu
því rjómatertu til hans undir eins.“ Lét hún fá geldingnum peninga til
að kaupa fyrir, og fór hann síðan til Bedreddíns. „Bakari góður!“ mælti
hann, „hérna eru peningar, látið þér mig fá rjómatertu fyrir þá; eina af
húsmæðrum mínum langar til að smakka á þeim.“ Þá vildi svo til að Bedreddín
hafði nokkrar glænýjar og glóðvolgar, og valdi hann úr einhverja
hina beztu, og sagði um leið, að enginn af þeim mönnum, sem nú væru
uppi, mundi geta búið til slíka, nema móðir sín, ef hún væri enn á lífi.
Sneri nú geldingurinn aftur til tjaldanna með rjómatertuna og fékk
ekkju Núreddíns Alís, en hún tók fegin við. En jafnskjótt sem hún hafði
látið einn bita af henni upp í sig, rak hún upp hljóð og hné í ómegin.
Sjemseddín Móhammed, sem viðstaddur var, varð forviða og stökkti sjálfur
vatni í andlit mágkonu sinnar og stumraði yfir henni. Þegar hún var
komin til sjálfrar sín, kallaði hún upp: „Guð minn, þessa tertu hefur hann
Bedreddín sonur minn bakað.“
136. NÓTT. Þegar vezírinn Sjemseddín Móhammed heyrði, að móðir
Bedreddíns Hassans fullyrti, að hann hefði bakað rjómatertu þá,
er geldingurinn kom með, varð hann óumræðilega glaður. En er
hann fór að hyggja betur að, þótti honum það harðla ólíklegt, og
spurði hana, af hverjum ástæðum hún héldi það, og hvort enginn
bakari mundi baka eins góðar rjómatertur og Bedreddín Hassan. „Vera
kann það,“ svaraði hún, „að til séu þeir, sem það geta, en með því
ég hef frábrugðna aðferð, og hef engum kennt leyndardóm þenna,
nema honum, hlýtur hann fortakslaust að hafa bakað tertuna. Látum
okkur vera glöð, bróðir minn! Nú höfum við loksins fundið hann,
sem við höfum svo lengi þráð.“ Var hún þá næsta óðlát, en vezírinn
beiddi hana að stilla sig og mælti: „Við skulum ekki vera lengi í vafa
um þetta, og þarf ekki annars en að senda eftir bakaranum, og munt þú
og dóttir mín fljótt kannast við, ef hann er Bedreddín Hassan. En
þið verðið að fela ykkur fyrir honum, og aldrei láta hann sjá ykkur, þó
þið horfið á hann, því mér er ekki um að láta fagnafund hans og
okkar verða hér í Damaskus. Ætla ég að fresta því, þangað til við komum
til Kairó; skal ég þar halda gleðihátíð, sem þú munt hafa mestu
skemmtun af.“
Vezírinn gekk frá konunum og heim í tjald sitt; kallaði hann á fimmtíu
menn af liði sínu og mælti: „Hver yðar taki staf í hönd sér og fylgi
Sjaban til bakara eins í borginni, sem hann þekkir. Undir eins og þér
eruð komnir að búð hans, skuluð þér mölva allt, er þér sjáið, og spyrji
hann yður, því þér gerið slíkt spellvirki, skuluð þér aftur spyrja hann,
hvort hann hafi ekki bakað rjómatertuna, sem sótt var til hans. Ef hann
játar því, skuluð þér taka hann fastan, en varist að berja hann, eða gera
honum nokkurt mein. Farið nú af stað og flýtið ykkur.“ Hlýddu þeir óðara
skipun vezírsins, og er geldingurinn hafði fylgt þeim inn í sölubúð
Bedreddíns Hassans, mölvuðu þeir allt í sundur, diska, skálar, staup,
krukkur, brauðmót, pönnur og öll húsgögn, sem þar voru; synti allt
húsið í sykurlegi, rjóma og víni. Varð Bedreddín Hassan frá sér, er hann
sá þessar aðfarir, og spurði kveinandi, því svo væri farið með sig og hvað
hann hefði misgert. Sögðu þeir þá í einu hljóði: „Hefur þú ekki bakað
rjómatertuna, sem geldingurinn keypti?“ „Það hef ég gert,“ svaraði hann,
„hvað varð að henni fundið? Ég skora á hvern, sem þorir, að fara í kapp
við mig, og gera aðra betri.“ Svöruðu sendimenn vezírsins honum engu,
heldur héldu þeir áfram að brjóta í sundur, hvað sem fyrir varð, og rifu
jafnvel bakstursofninn niður. Meðan á þessum ósköpum gekk, höfðu
nábúarnir flykkzt að, þegar þeir heyrðu skarkalann; urðu þeir forviða,
er þeir sáu fimmtíu vopnaða menn gera slíkan usla og vildu vita, hvað
þeim gengi til svo óheyrilegs athæfis. Tók Bedreddín aftur til máls og
sagði: „Ég bið yður fyrir alla muni að segja mér, hvað ég hef til saka
gert, fyrst þið brjótið allt í sundur fyrir mér?“ „Hefur þú ekki bakað
rjómatertuna, sem geldingurinn keypti?“ spurðu þeir aftur. „Raunar
hef ég gert það,“ svaraði hann, „en það fullyrði ég, að hún var góð í alla
staði, og á ég ekki slíka meðferð skilið.“ Síðan tóku þeir hann fastan,
röktu höfuðbúnað hans í sundur, og bundu með honum hendur hans á
bak aftur; drógu þeir hann með ofbeldi út úr búðinni og fóru burt með
hann. Mannþyrping sú, er saman hafði hlaupið, kenndi í brjósti um
Bedreddín, og ætlaði að verja hann, en í sama bili komu erindrekar
lögreglustjórans í borginni, tvístruðu lýðnum, og leyfðu mönnum vezírsins
að fara með bakarann; hafði Sjemseddín Móhammed látið lögreglustjórann
vita, hvað hann hafði skipað mönnum sínum að gera, og hafði
hann beiðzt hans liðsinnis. En hann var hyggnari en svo, að hann léti
nokkuð á móti vezír Egiptasoldáns, herra síns.
137. NÓTT. Nú var Bedreddín dreginn áfram þrátt fyrir óp hans og
grát; svöruðu ofríkismennirnir honum engu, þó hann hvað eftir annað
spyrði þá, hvað verið hafði að tertunni; en er þeir voru komnir til tjalda
vezírsins, varð hann að bíða þangað til hann kom aftur frá lögreglustjóra
borgarinnar. Þegar vezírinn var kominn, lét hann undir eins leiða bakarann
fyrir sig. Beiddi hann vezírinn með tárin í augunum að segja sér,
með hverju hann hefði reitt hann til reiði. Svaraði þá vezírinn: „Óláns
maður, hefur þú ekki bakað rjómatertuna, sem sótt var handa mér?“
„Það játa ég,“ anzaði Bedreddín, „en hvað hef ég afbrotið með því?“ „Ég
skal hegna þér eins og þú hefur til unnið,“ mælti vezírinn, „og skaltu
láta lífið fyrir, að þú hefur bakað svo ónýta tertu.“ „Guð varðveiti mig!“
æpti Bedreddín, „á ég að trúa því, sem ég heyri? Er það þá dauðasök, að
baka slæma rjómatertu?“ „Svo er í sannleika,“ mælti vezírinn, „og átt
þú ekki annars von af mér.“
Meðan þeir töluðu þetta saman, höfðu báðar konurnar, sem voru í
felum, virt Bedreddín Hassan gaumgæfilega fyrir sér; þekktu þær hann
undir eins, þó langt væri um liðið, síðan þær sáu hann. Urðu þær svo
óumræðilega glaðar, að þær hnigu í ómegin; en er þær voru raknaðar
við, gátu þær varla stillt sig um að hlaupa um háls hins ástkæra manns,
sem nú var aftur fundinn, og aftraði þeim ekki annað en það, að þær
höfðu lofað vezírnum að láta hann ekki sjá sig. Hafði Sjemseddín Móhammed
ákveðið, að þau skyldu fara af stað áður en náttaði; lét hann því
taka upp tjöldin og búa vagnana til burtferðar. Skipaði hann að læsa
Bedreddín Hassan í rammgjörva örk, og láta hana upp á úlfalda. En er
allt var tilbúið, lagði vezírinn af stað með föruneyti sínu, og lét ekki
staðnæmast fyrr en undir næstu nótt. Var þá Bedreddín Hassan tekinn
út úr örkinni, og var honum gefið að eta, en þess var vandlega gætt, að
hann kæmi ekki nærri konu sinni eða móður; var þannig farið með hann
á allri ferðinni, en hún stóð í tuttugu daga.
Þegar vezírinn var kominn til Kairó, lét hann setja tjöldin fyrir utan
borgina; því næst lét hann leiða Bedreddín fram, og skipaði í viðurvist
hans timburmanni einum að sækja við og reisa upp staur í flýti. Þá spurði
Bedreddín: „Herra, til hvers látið þér reisa staurinn?“ og svaraði vezírinn:
„Ég ætla að láta binda þig við hann, og síðan láta bera þig um alla
borgina, til þess menn skuli sjá svívirðilegan bakara, sem engan pipar
lætur í rjómaterturnar.“ Varð þá svo skoplegt að sjá og heyra, hvað aumlega
Bedreddín bar sig, að Sjemseddín Móhammed gat varla stillt sig um
að hlæja. „Guð minn!“ æpti Bedreddín, „á að lífláta mig með slíkri
grimmd og háðung fyrir það, að ég lét engan pipar í rjómatertuna?“
138. NÓTT. Svo alvörugefinn, sem kalífinn Harún Alrasjid var, gat
hann samt ekki annað en hlegið, þegar hann heyrði, að Sjemseddín Móhammed
hefði hótað Bedreddín Hassan lífláti fyrir það, að hann hefði
ekki látið neinn pipar í rjómatertu þá, er hann seldi. Hélt Bedreddín
Hassan áfram að bera upp kveinstafi sína á þessa leið: „Var þá allt mölvað
í húsi mínu, var ég sjálfur hnepptur í örkina og dæmdur til dauða
fyrir það, að ég lét engan pipar í rjómatertuna? Drottinn minn, eru slíks
dæmi? Geta trúaðir breytt þannig? Geta þeir farið þannig að ráði sínu,
[1345.png: Þú manst víst glöggt, hvernig til hagaði í brúðarhúsi þínu.]
sem þjóna réttlætinu og gera alls konar góðverk? Aldrei hefur nokkur
maður orðið fyrir slíku ranglæti og hörku sem ég; getur það átt sér stað,
að nokkur maður ráði annan af dögum fyrir það, að hann hefur ekki
látið pipar í rjómatertu? Bölvaðar séu allar rjómatertur, bölvaður sé
fæðingardagur minn. Guð gæfi ég mætti deyja hér samstundis.“
Þannig kveinaði Bedreddín og barmaði sér grátandi og óhuggandi.
En er staurinn var tilbúinn og borinn fram, rak hann upp hljóð við þá
hina hryllilegu sjón, og mælti: „Guð minn, lætur þú viðgangast, að ég
deyi svívirðilegum og kvalafullum dauða? Hvern glæp hef ég drýgt? Ekki
þjófnað eða manndráp, ekki hef ég heldur afneitað guði mínum; öll yfirsjón
mín er sú, að ég lét engan pipar í rjómatertuna.“ Var nú komið
fram á nótt, og lét því vezírinn aftur læsa Bedreddín dauðhræddan í
örkina, og sagði við hann: „Sittu þar til morguns, og skaltu ekki lifa til
annars kvölds.“ Örkin var aftur látin upp á úlfaldann, og var líka látið
upp á hina úlfaldana; fór vezírinn á bak og lét flytja Bedreddín í örkinni
á undan sér, og reið hann því næst inn í borgina með föruneyti sínu.
Nú sem ferðafólkið með lestinni hafði farið gegnum mörg stræti, kom
það loksins til vezírshallarinnar; var þá örkin ofan tekin, en bannað að
ljúka henni upp, fyrr en skipað væri. Meðan nú verið var að taka ofan
af hinum úlföldunum, tók Sjemseddín Móhammed mágkonu sína og
dóttur afsíðis, og sagði við dóttur sína: „Guði sé lof, að hann hefur látið
oss farsællega aftur finna bróðurson minn og eiginmann þinn. Þú manst
víst glöggt, hvernig til hagaði í brúðarhúsi þinu. Láttu nú búa það að
öllu eins og það var þá, en ef þú manst nokkuð ógjörla, skaltu líta í
lýsingu þá, er ég samdi. Meðan þú gerir þetta, skal ég sjá um allt hið
annað.“
Fríða gerði feginshugar það, sem faðir hennar sagði, en hann lét að
öllu búa salinn og skreyta, eins og hann hafði verið daginn, sem Bedreddín
Hassan hitti krypplinginn, hestaþræl soldáns. Svaraði ljós ljósi,
auk heldur annað, og er allt var tilbúið, gekk vezírinn inn í herbergi
dóttur sinnar, og lagði klæði Bedreddíns, höfuðbúnað hans og sjóðinn á
stólinn. Sagði hann henni þá, að hún skyldi hátta, en þegar Bedreddín
kæmi, skyldi hún kvarta yfir því, að hann hefði ekki hvílt við hlið henni,
þegar hún vaknaði. Skyldi hún neyða hann til að leggjast fyrir aftur.
Lauk vezírinn þannig ræðu sinni: „Á morgun skaltu skemmta mágkonu
minni og mér með því að segja frá, hvernig fer í nótt.“ Að svo mæltu
skildi vezírinn við dóttur sína.
139. NÓTT. Þegar Sjemseddín Móhammed hafði látið alla þjónana
fara burt úr salnum, nema tvo eða þrjá, skipaði hann þeim að taka Bedreddín
úr örkinni og koma með hann inn í salinn í skyrtu og nærbuxum,
láta hann þar einan og loka dyrunum. Svo harmþrunginn sem Bedreddín
var, hafði hann þó sofnað út af, og lá í fastasvefni, og tókst þjónunum
að afklæða hann og færa í skyrtu og nærbuxur, áður en hann vaknaði,
og báru þeir hann svo fljótt inn í salinn, að hann fékk ekki áttað
sig. En er hann var kominn þangað, og leit til allra hliða, varð allt, sem
þar var, til þess að minna hann á brúðkaup hans; hann þekkti aftur salinn,
þar sem hann hafði hitt krypplinginn, og varð nú forviða. Þó brá
honum mest við, er honum varð gengið að herbergisdyrum nokkrum, er
opnar voru, og leit þar inn, því hann sá þar föt sín á sama stað, sem hann
mundi, að hann hafði látið þau á brúðkaupsnóttinni. „Guð minn!“ mælti
hann, „sef ég eða vaki?“ Fór hann að núa stýrurnar úr augum sér, en
Fríða, sem hafði horft á hann, og haft gaman af undrun hans, tók þá
sundur rúmtjöldin og gægðist út með höfuðið, og mælti með blíðlætis
rómi: „Elskan mín, hvað ertu að gera þarna við dyrnar? Komdu og
leggstu fyrir aftur. Þú hefur látið mig bíða svo lengi eftir þér, og mér
varð illt við, þegar ég sá, að þú varst horfinn úr rúminu.“ Kom nú annar
svipur en verið hafði á Bedreddín, er hann þekkti þar hina yndislegu
brúður, sem hann mundi glöggt að hann hafði sofið hjá. Gekk hann því
inn í herbergið, en ekki háttaði hann, því hann var eins og ringlaður af
öllu því, er drifið hafði á daga hans í tíu ár, sem honum var ómögulegt
að skilja, að gerzt hefði á einni nótt; gekk hann þá að stólnum, er klæði
hans og sjóðurinn lágu á. Skoðaði hann hvorttveggja vandlega og mælti:
„Guð minn, þessir hlutir eru mér óskiljanlegir.“
Fríða hafði gaman af fáti því, er var á Bedreddín og mælti: „Komdu
nú og leggstu fyrir; hvað tefur þig?“ Þá gekk Bedreddín til konu sinnar
og mælti: „Seg mér fyrir hvern mun, hef ég verið hjá þér lengi?“ „Mér
þykir þú spyrja skrítilega,“ anzaði hún, „gekkstu ekki frá mér rétt nýlega?
Þú ert einhvernveginn utan við þig.“ „Svo mikið man ég, að ég hef verið
hjá þér,“ mælti Bedreddín, „en ég man líka, að síðan það var, hef ég
verið tíu ár í Damaskus. En hafi ég sofið hér í nótt, er ómögulegt að ég
hafi verið svo lengi í burtu; því verður ekki komið saman. Seg mér nú,
hvað ég á að halda; er gifting mín hugarburður, eða var fjarvera mín
einber draumur?“ „Svo er í sannleika,“ anzaði Fríða, „þig hefur dreymt,
að þú værir í Damaskus.“ „Þá hef ég aldrei heyrt skringilegri sögu en
þessi er,“ mælti Bedreddín og hló hátt, „ég er viss um að þér mun þykja
draumurinn skrítinn. Þú getur því nærri, því svo bar fyrir mig, að ég
var staddur fyrir utan Damaskusborgar-hlið, eins á mig kominn og ég er
nú, og elti mig skrílþyrping inn í borgina og spottaði mig; flýði ég þá
til bakara eins, og tók hann mig í sonar stað og kenndi mér iðn sína; erfði
ég atvinnu hans og sölubúðina eftir hans dag. Auk þess hefur ótal margt
annað viljað mér til, en það væri of langt, að segja frá því öllu, en vel
réðist úr að ég vaknaði, því það átti að negla mig á staur, og var allur
glæpurinn sá, að ég hafði selt rjómatertu, sem enginn pipar var í.“
„Þar voru þér að vísu sýnd óguðleg rangindi,“ svaraði Fríða og skellihló,
en Bedreddín sagði henni enn fremur til sannindamerkis, að allt í
húsi sínu hefði verið mölvað sundur fyrir sér; sagði hann og frá því,
hversu óþyrmilega hefði verið farið með sig. „En guði sé lof,“ mælti hann,
„að allt þetta var ekki annað en draumur.“
140. NÓTT. Fjarri fór því að Bedreddín yrði svefnsamt um nóttina.
Hann vaknaði öðru hverju og spurði sjálfan sig, hvort hann vekti eða
dreymdi. Hann trúði ekki láni sínu, og leitaðist því við að ganga úr
skugga um, hvort hann í rauninni væri svona sæll; brá hann því hvílutjöldunum
í sundur og skimaði allt í kringum sig. „Þetta er enginn hugarburður,“
sagði hann, „það er sama herbergið, sem ég gekk í til brúðurinnar,
sem ætluð var krypplingnum.“ Ljómaði nú af degi og var hann
enn í nokkrum vafa, en þá var barið á dyr, og kom inn Sjemseddín Móhammed,
og bauð honum góðan dag. Brá Bedreddín Hassan í brún, er
hann sá mann, sem hann þekkti svo vel, þó hann væri nú ekki eins ógurlegur,
eins og þegar hann kvað upp dauðadóm hans. „Voruð þér það
ekki,“ sagði hann, „sem fóruð svo svívirðilega með mig, af því ég hafði
ekki piprað rjómatertuna, og dæmduð mig til hryllilegs dauðdaga, svo
að mér enn þá hrís hugur við?“
Þá hló vezírinn, og tók nú af allan efa hans með því að segja honum,
hvernig hann hefði komið í sitt hús fyrir tilstilli anda nokkurs, og átt
dóttur sína — því allt þetta réði vezírinn af sögusögn krypplingsins.
Kvaðst hann hafa séð af eiginhandarriti Núreddíns Alís, því, er hann fann
í höfuðbúnaði hans, að hann væri bróðursonur sinn, og hefði hann því
lagt af stað til Balsora til að leita frétta af honum. „Nú bið ég þig, frændi!“
mælti hann, og faðmaði Bedreddín með mestu ástúð, „að fyrirgefa mér
allar þær hugraunir, sem þú hefur orðið að þola af mínum völdum, síðan
við fundumst. Ég vildi flytja þig hingað áður en þú vissir af láni þínu,
og ætlaðist svo til, að eftir þungar þrautir og hörmungar yrði fögnuður
þinn meiri. Láttu nú huggast af gleðinni, þar sem þú hefur fundið þau,
sem þér hljóta að vera kærust. Nú skaltu fara í önnur föt, en á meðan
skal ég segja móður þinni til, því hún þráir mjög að faðma þig og sýna
þér son þinn; þú sást hann í Damaskus, og hneigðist þá hjarta þitt ósjálfrátt
til hans af elsku, þó þú þekktir hann ekki.“
Því verður ekki með orðum lýst, hversu Bedreddín fagnaði, er hann
sá móður sína og Agib son sinn; föðmuðu þau þrjú hvert annað með
einlægum ástaratlotum og hjartnæmri blíðu. Meðan á því stóð, hafði
Sjemseddín Móhammed farið til soldáns og sagt honum, hversu æskilega
ferðin hafði heppnazt. Varð soldán svo frá sér numinn, er hann
heyrði sagt frá þessum merkilegu atburðum, að hann lét færa sögu þessa
í letur og leggja til geymslu í skjalahirzlu ríkisins. En er vezírinn var
kominn heim, gekk hann með ættfólki sínu til dýrðlegasta borðhalds, er
hann hafði látið búa undir, og ríkti nú hin mesta gleði í húsum hans.“
Þannig lauk stórvezírinn Gíafar við sögu Bedreddíns Hassans, og
sagði við kalífann Harún Alrasjid: „Drottinn rétttrúaðra manna! Þetta
er sagan, sem ég ætlaði að segja yðar hátign.“ Þótti kalífanum sagan svo
frábær, að hann óðara gaf þrælnum Ríhan upp alla hegningu. En til
þess að hugga hinn unga mann, sem sjálfur af hryggilegu óláni hafði
svipt sig heittelskaðri konu, gifti hann honum eina af ambáttum sínum,
veitti honum ótal velgerðir og sýndi honum góðvilja sinn allt til dauða.“
Þegar Sjerasade lauk við sögu þessa, sá til sólar, og með því enginn
tími var til að byrja á nýrri sögu, sagði hún Sjarjar, að hann mætti vera
viss um, að ef hann lofaði sér að lifa, gæti hún sagt honum sögu næstu
nótt, sem væri merkilegri en hinar fyrri. Stóð soldán upp þegjandi, og
var hann á báðum áttum, en loksins réði hann samt af, að láta drottningu
segja sér sögu þessa, því hann vissi ekki, nema hún kynni að vera enn
frábærari en hinar; frestaði hann því lífláti hennar enn til seinni tíma.
[1349.png]
[1350.png]
Sagan af krypplingnum litla
141. NÓTT. „Herra!“ tók Sjerasade til máls, þegar Dínarsade hafði
vakið hana, „einu sinni bjó skraddari í Kasjgar, sem átti afbragðs fríða
konu; höfðu þau hina heitustu ást hvort á öðru. Það var einhvern dag,
er hann sat við vinnu sína, að lítill krypplingur settist fyrir utan sölubúð
hans, og fór að syngja og slá bjöllubumbu. Hafði skraddarinn skemmtun
af þessu, og með því hann vildi, að kona hans líka hefði gaman af
bauð hann krypplingnum heim með sér. Krypplingurinn þáði boðið, og
lokaði skraddarinn búðinni og gekk með honum heim til sín. Þetta var
um kvöldverðar tíma, og hafði skraddarakonan soðið ljúffengan fiskimat;
bar hún hann nú fram og settust þau þrjú saman til borðs. En meðan
þau voru að snæða, hlekktist krypplingnum á, því hann gleypti stórt
fiskbein og dó af því að vörmu spori, og fengu þau hjónin ekki að gert.
Féllst þeim því meira um slys þetta, sem það vildi til á heimili þeirra,
og þau máttu búast við, að þeim yrði refsað eins og morðingjum, þegar
atburður þessi yrði kunnur. En skraddaranum kom úrræði í hug til að
losast við líkið með hægu móti. Þau hjónin tóku það, svo að annað þeirra
hélt undir höfuðið, en hitt undir fæturna, og báru það til húss nokkurs
í nágrenninu, sem læknir einn bjó í; hann var Gyðingur. Þau drápu á
dyr, en þar hagaði svo til, að upp frá þeim gekk brattur stigi til herbergis
læknisins. Ambátt nokkur kom undir eins ofan til dyra og hafði eigi ljós
með sér; lauk hún upp og spurði, hvert erindi þeirra væri. „Segðu húsbónda
þínum,“ önzuðu þau, „að við höfum komið hingað með dauðveikan
mann til þess að hann skyldi ráðleggja honum eitthvert meðal. Fáðu
honum þetta, svo hann ekki skuli halda, að hann muni vinna ókeypis.“
Og laumaði þá skraddarinn silfurpeningi í lófa ambáttarinnar, en á meðan
[1351.png: ...það, sem niður hafði oltið, var dauður maður]
hún fór inn til húsbónda síns, báru þau hjónin líkið í skyndingu upp
stigann, lögðu það niður þar og flýttu sér heim.
Læknirinn brást glaður við boðskap ambáttarinnar og fé það, er honum
galzt fyrir fram; hugsaði hann með sér, að ekki stoðaði, að slá slöku
við sjúklingi, sem svo mikil gróða von var af. „Komdu fljótt með ljósið,“
segir hann við ambáttina og hleypur á undan í myrkrinu að stiganum,
og rak hann þá fótinn svo hart í krypplinginn, að hann valt ofan
stigann og var við sjálft búið, að læknirinn yrði honum samferða. Hann
kallaði eftir ljósi, og þá er ambáttin loksins kom með það, gengu þau
bæði ofan stigann, og sáu þá, að það sem niður hafði oltið, var dauður
maður. Þá varð læknirinn logandi hræddur, ákallaði Móses, Aron, Jósúa
og alla spámenn Gyðinga og mælti: „Ó, mig auman, að ég skyldi æða
að stiganum í myrkrinu. Ég er banamaður sjúklingsins, og mér er glötunin
vís, nema hamingjan hjálpi mér. Bráðum verð ég tekinn fastur eins
og morðingi.“ Svo hræddur sem hann var, hafði hann þó vit til þess, að
láta loka dyrum sínum, svo að enginn af þeim, er fram hjá gengju, kæmist
að óhamingju hans. Loksins bar hann líkið inn í herbergi konu sinnar,
og lá við hún liði í ómegin, er hún sá þessa ólánsbyrði. „Æ,“ kallaði hún
upp, „við erum frá, ef við ekki komum líkinu burt í nótt. Liggi það hér
til morguns, þá verður það okkar bani; æ, hvernig atvikaðist það, að þú
skyldir verða þessum manni að bana?“ „Það skiptir minnstu,“ anzaði
Gyðingurinn, „mestu varðar, að finna gott ráð til að sleppa úr þessum
vandræðum.“
142. NÓTT. Þau hjónin báru nú saman ráð sín og reyndist konan
úrræðabetri, en það var hennar ráð, að bera líkið upp á flatþakið og
fleygja því niður um skorsteininn í húsi nábúa þeirra, sem var mahómedanskrar
trúar, og var soldáni í útvegum fyrir flesk, olíu, smjör og allskonar
feitmeti; geymdi hann vistaforða sinn þar í húsinu, og skemmdist
hann mjög af músum og völskum. Var nú gert að ráði konunnar; krypplingurinn
var borinn upp á þak og látinn með varkárni ofan síga í reipum,
sem smeygt var undir hendur honum, ofan í skorstein nábúans.
Þannig kom hann niður standandi og stóð grafkyrr í sömu stellingu,
þegar reipin voru dregin upp.
Óðar en þau Gyðingahjónin voru komin ofan í hús sitt, kom fleskmangarinn
heim úr brúðkaupsveizlu með skriðljós í hendi, og varð honum
hverft við, er hann sá mann standa á arni sínum. En með því að hann
var engin gunga, og hann hugði, að þetta mundi vera þjófur, greip hann
lurk, óð að krypplingnum og grenjaði hátt: „Bölvaður nokkuð! Ég hélt
að mýsnar og völskurnar ætu frá mér feitmetið, en nú sé ég að þú fer
með það upp um skorsteininn. En ég skal sjá svo um, að þig fýsi ekki
hingað í annað sinn.“ Lamdi hann þá líkið, svo að það datt niður á
grúfu, og varð hann þá því ólmari að lemja, en er hann fann, að maðurinn
hrærði ekki legg né lið, fór hann að skoða skepnu þessa, er hann
misþyrmdi svo mjög, og sá að maðurinn var örendur. Snerist nú reiði
hans upp í hræðslu, og hugsaði hann með sér: „Hvað hef ég gert, ólánssamur
maður? Drepið mann — ég varð of frekur á hefndinni. Drottinn
minn, ef þú ekki hefur miskunn með mér, þá er ég frá og öll von úti.
Bölvuð sé öll olía og feitmeti, því það hefur ginnt mig til þessa óbótaverks.“
Þarna stóð hann náfölur, grafkyrr og ráðalaus, og bjóst við, að
lögregluþjónar mundu þá og þegar koma og draga sig til lífláts.
143. NÓTT. Í fyrstunni hafði fleskmangari soldáns ekki tekið eftir,
að það var krypplingur, sem hann hafði drepið, en er hann sá það, fór
hann að heitast: „Bölvaður krypplingurinn!“ mælti hann, „krypplings
hundur! Guð gæfi, að þú hefðir heldur stolið öllu feitmetinu frá mér,
en að ég skyldi finna þig hérna, þá hefði ég komizt hjá þessum vandræðum,
sem ég hef ratað í vegna þín og kryppunnar á þér. Ó, þér stjörnur
himinsins, látið ljós yðar lýsa mér í þessum voðalega háska.“ Svo mælti
hann, tók krypplinginn upp á herðar sér, bar hann út úr húsinu og allt
til enda strætisins; þar reisti hann líkið keiprétt upp við sölubúð eina,
hljóp síðan heim og þorði ekki að líta aftur fyrir sig.
Skömmu fyrir birtingu vildi svo til, að ríkur kristinn kaupmaður, sem
hafði það umboð, að kaupa flestar nauðsynjavörur til hirðar soldáns,
gekk frá húsi sínu til lauga, því hann hafði alla nóttina verið á svalli.
Svo ölvaður sem hann var, hafði hann þó veður af því, að skammt mundi
eftir nætur, og að bráðum mundi kallað til morgunbæna. Greikkaði hann
því sporið til lauganna, svo að hann næði þangað fyrr en hann gæti orðið
á vegi nokkurra múselmanna, sem til musteris færu, svo að ekki yrði farið
með hann í fangelsi fyrir drykkjuskap. En nú vildi svo til, að hann
nauðsynja vegna þurfti að nema staðar hjá búðinni við strætisendann,
þar sem fleskmangarinn hafði reist upp krypplinginn. Hefur kaupmaður
víst eitthvað komið við hann, því hann féll ofan á bak honum; hélt hann
þá, að þetta væri ræningi, sem réðist á sig, lamdi hann rokna högg í
höfuðið, og kallaði eftir hjálp, um leið og hann lumbraði á líkinu, þar
sem það lá á strætinu. Næturvörður rann á ópið, og er hann sá, að hinn
kristni maður misþyrmdi krypplingnum, sem var Mahómets trúar, spurði
hann hvernig á því stæði. Svaraði þá kaupmaður: „Hann ætlaði að stela
frá mér og reyndi til að grípa fyrir kverkar mér.“ Næturvörðurinn þreif
þá í handlegg honum og mælti: „Þú hefur hefnt þín svo nægir, og farðu
nú burt héðan;“ ætlaði hann þá um leið, að hjálpa krypplingnum á fætur,
en varð þess skjótt áskynja, að hann var örendur, og mælti: „Svona
dirfast kristnir menn að myrða átrúendur Mahómets;“ að svo mæltu tók
hann kaupmann fastan, og fór með hann til lögreglustjóra; var hann þar
hnepptur í varðhald, þangað til dómarinn kæmi á fætur og prófaði hann.
Nú rann af kaupmanninum, og fór hann að hugsa um ævintýri sitt,
og því lengur sem hann hugsaði um það, því óskiljanlegra fannst honum,
að nokkur maður skyldi geta látið líf sitt fyrir svona meðalhnefahöggum.
En allt fyrir það hlaut hann þó að telja sig sekan í glæp þessum, svo sem
öll atvik höfðu verið, og er til prófsins kom, gat hann ekki borið á móti
því. En með því að krypplingurinn hafði verið hirðfífl soldáns, vildi
lögreglustjóri hinna kristnu borgarmanna ekki láta taka hinn kristna
mann af lífi, svo að soldán ekki vissi af.
[1354.png: ...lamdi hann krypplinginn rokna högg]
Fór hann því til hallarinnar og
gerði soldáni grein fyrir málavöxtum; svaraði soldán þá: „Ég get enga
miskunn sýnt kristnum manni, sem drepur Mahómetsmann; farið og
gerið skyldu yðar.“ Lét þá lögreglustjóri reisa gálga og kallara kunngjöra,
að hengja ætti kristinn mann, sem hefði drepið Mahómetsmann.
Á tilteknum tíma var kaupmaður leiddur til gálgans; böðullinn brá snörunni
um háls honum og ætlaði að draga hann upp, en í því ruddist fleskmangarinn
fram í gegnum mannþröngina og kallaði til böðulsins:
„Hættu, hættu! Hann hefur ekki drýgt glæpinn, heldur ég.“ Lögreglustjórinn,
sem var nærstaddur við aftökuna, prófaði hann undir eins, og
sagði fleskmangarinn, hversu hann hefði barið krypplinginn og borið
hann síðan á strætisenda, þar sem kristni maðurinn fann hann. „Mér
nægir,“ sagði hann, „að hafa drepið Mahómetsmann, og vil ég ekki ofþyngja
samvizku mína með dauða saklauss kristins manns.“
144. NÓTT. Þegar nú fleskmangarinn játaði hátt og opinberlega, að
hann hefði myrt krypplinginn, varð lögreglustjórinn að láta kaupmanninn
njóta réttar síns. Hann skipaði því böðlinum að sleppa hinum kristna
manni og hengja í hans stað þann, er sjálfur hafði játað á sig sökina.
Böðullinn hlýddi og ætlaði að smella fleskmangaranum upp í gálgann,
en í því kom læknirinn að, ruddist gegnum mannþröngina að gálganum
og sagði böðlinum að hætta. Og er hann kom á fund lögreglustjóra, sagði
hann, að Mahómetsmaður sá, er hengja átti, væri saklaus; skýrði hann
og frá, hvernig dauði krypplingsins hefði hlotizt af sér óviljandi og
hvernig hann hefði komið líkinu í hús. Kvaðst hann ekki hafa viljað
verða orsök í dauða tveggja Mahómetsmanna, og hefði ráðið af, að afplána
misgjörð sína, vildi hann því ganga í stað fleskmangarans, sem
væri saklaus.
Þegar dómarinn var orðinn sannfærður um, að Gyðingurinn væri
morðinginn, skipaði hann að hengja hann í stað fleskmangarans, sem
hann þá strax lét lausan. Snörunni var brugðið um háls læknisins og
átti hann að deyja í sama vetfangi, en í því lét skraddarinn til sín heyra
og beiddi böðulinn að hinkra við. Ruddist skraddarinn fram fyrir lögreglustjórann
og mælti: „Herra! Nærri lá, að þér hefðuð líflátið þrjá, saklausa
menn, en ef þér viljið veita mér áheyrn, munuð þér komast að
raun um, hver er hinn rétti morðingi krypplingsins.“ Því næst sagði
hann honum, hvernig krypplingurinn hefði komið til búðar sinnar, að
hann hefði farið heim með sér og borðað með sér og hefði hann þá
gleypt fiskbein og dáið af því; síðan kvaðst hann með konu sinni hafa
borið hann til Gyðingsins og lagt hann á efsta þrepið í stiganum. „Þegar
læknirinn gekk út,“ sagði hann, „spyrnti hann við krypplingnum, svo
að hann valt ofan stigann, og hélt hann, að hann á þann hátt hefði orðið
honum að bana. En fyrst málið er nú þannig vaxið, þá sleppið lækninum
og líflátið mig í hans stað.“
Lögreglustjórinn og þeir, sem viðstaddir voru, furðuðu sig stórum á
hinum kynlegu atvikum, sem orðið höfðu samfara dauða krypplingsins;
skipaði lögreglustjóri að sleppa lækninum og hengja skraddarann í hans
stað, úr því hann gengist við glæp sínum. Brá þá böðullinn snörunni um
háls skraddaranum.
145. NÓTT. Meðan böðullinn bjóst til að hengja skraddarann, hafði
soldán spurt eftir fífli sínu, krypplingnum, því honum var ómögulegt
að vera án hans til lengdar. Sagði þá einn af hirðmönnum hans: „Herra!
Krypplingurinn, sem þér viljið finna, hafði drukkið sig kenndan í gærkveldi;
hann læddist út úr höllinni, aldrei þessu vanur, og fór að ráfa um
borgina, en í morgun snemma fannst hann dauður. Nú hefur verið leiddur
fyrir lögreglustjóra sá, sem drap hann, og lætur dómarinn reisa honum
gálga, en í því að á að hengja hann, kemur annar maður og þriðji
og gefa sig hvor um sig fram eins og morðingjar, og segja hvor annan
sýknan; nú er dómarinn að prófa einn, sem þykist vera hinn rétti morðingi.“
Þegar soldáninn í Kasjgar heyrði þetta, sendi hann undir eins mann
til aftökustaðarins með þau boð, að lögreglustjóri skyldi að vörmu spori
koma með hina ákærðu og lík krypplingsins, því soldán langaði til
að sjá hann einu sinni enn þá. Skilaboð þessi komu einmitt þegar böðullinn
var að taka í reipið til að toga skraddarann upp; var hann nú
tekinn úr snörunni og var farið með hann til soldáns með fleskmangaranum,
hinum kristna kaupmanni og krypplingnum, sem lögregluþjónarnir
báru. Lögreglustjóri fleygði sér flötum fyrir fætur soldáns og er
hann var upp staðinn, sagði hann honum allt, er hann vissi sannast af
sögu krypplingsins. Þótti soldáni hún vera svo merkileg, að hann skipaði
hirðsagnaritara sínum að skrifa hana upp nákvæmlega. Því næst mælti
hann til þeirra, sem viðstaddir voru: „Hafið þið nokkurntíma heyrt
nokkuð fáheyrðara en það, sem hefur viljað til krypplingnum, veslings
fíflinu mínu?“
Hinn kristni kaupmaður laut honum svo lágt, að enni hans snerti
jörðina, og sagði: „Voldugi herra! Undarlegri sögu kann ég en þessa, og
skal ég segja hana, ef yðar hátign leyfir. Enginn mun heyra hana, svo
að hann ekki komist við.“ Soldán samþykktist þetta og sagði hinn söguna.
Sagan, er hinn kristni kaupmaður sagði
„Áður en ég byrja sögu þá, er ég hét að segja, dirfist ég með leyfi yðar
hátignar að geta þess, að mér varð ekki þeirrar sæmdar auðið að fæðast
í ríki yðru. Ég er frá Kairó í Egiptalandi, Kopta þjóðar og kristinnar
trúar. Faðir minn var milligöngumaður í kaupskap og lét mér töluverða
fjármuni eftir sig. Ég stundaði sömu iðn og hann, og einn dag bar svo
til, er ég var staddur í hinu opinbera gistihúsi kornverzlunarmanna í
Kairó, að ungur maður vel til fara, ríðandi asna, heilsaði mér; hann
spurði mig hvað stór mælir af sesam (baunategund) kostaði, álíka góðum
og hann hafði í poka einum, er hann sýndi mér.
[1357.png: ... ungur maður vel til fara, ríðandi asna, heilsaði mér]
146. NÓTT. Ég skoðaði baunirnar og svaraði, að eftir kaupverði á
torgum kostaði stór mælir af þeim hundrað silfurdrökmur. „Farið þá til
kaupmanna,“ segir hann, „þeirra, er kaupa vilja fyrir þetta verð, komið
síðan í gestaherbergi eitt hjá Sigurporti, sem stendur þar einstakt og afskekkt
frá öðrum húsum.“ Að svo mæltu fór hann og skildi eftir hjá
mér sýnishornið; sýndi ég það mörgum kaupmönnum; kváðust þeir
mundu kaupa, hvað mikið sem fáanlegt væri, ef þeir fengju mælinn á
hundrað og tíu drökmur, og græddi ég þannig tíu drökmur á mæli. Fór
ég feginn gróða mínum til Sigurports, þar sem hinn ungi kaupmaður
beið mín; tók hann mig með sér í geymslubúr sitt, sem var fullt af sesam;
þar voru í fimmtíu stórmælar; lét ég mæla þá og láta upp á asna, og
seldi ég fyrir fimm þúsund silfurdrökmur. Þá sagði kaupmaðurinn: „Yður
ber tíu drökmur af mælinum, eða fimm hundruð drökmur samtals,
og skal ég láta yður fá þær. Hins, sem eftir er og ég á, þarf ég ekki að sinni;
veitið því móttöku fyrir mína hönd og geymið það þangað til ég kem og
sæki það.“ Sagði ég þá, að ég skyldi hafa peningana á reiðum höndum,
hvenær sem hann kæmi. Ég kyssti á hönd honum að skilnaði og gekk
burt glaður af stórmennsku hans. Eftir mánaðar tíma kom hann til mín
og mælti: „Hvar eru nú hinar fjögur þúsund og fimm hundruð drökmur,
sem ég á?“ „Þær eru til taks,“ anzaði ég, „og skal ég greiða yður þær út í
hönd.“ Nú með því hann sat kyrr á asna sínum, beiddi ég hann að fara
af baki og sýna mér þá virðingu, að þiggja hjá mér einhvern beina, en
hann svaraði: „Nei, nú má ég ekki fara af baki, ég hef ýmislegt að annast
hér nálægt, sem ótt kallar að, en á heimleiðinni skal ég taka við fénu og
bið ég yður að hafa það til taks handa mér.“ Því næst reið hann burt og
kom ekki aftur fyrr en að heilum mánuði liðnum. Hugsaði ég þá með
mér, að kaupmaður hefði mikið traust á mér, þar sem hann skildi svo
mikið fé eftir í vörzlum mínum og tortryggði mig ekki, þótt ég væri honum
lítt kunnur. Þegar þriðji mánuðurinn var liðinn, kom hann aftur og
reið asna sínum eins og áður, en var nú betur búinn en að undanförnu.
Ég gekk á móti honum, sárbeiddi hann að fara af baki og spurði, hvort
ég ætti ekki að greiða honum fé sitt. „Það liggur ekki á,“ sagði hann með
hýru yfirbragði, „ég veit að það er í góðum stað, og mun sækja það þegar
allir aðrir fjármunir mínir eru uppgengnir, og ég á ekkert eftir nema
þetta. Lifið heilir, þér megið vonast eftir mér seint í vikunni.“ Svo mælti
hann, keyrði asnann með svipunni og var óðara horfinn mér úr augsýn.
„Gott og vel,“ hugsaði ég, „hann sagði, að ég mætti vonast eftir sér seint
í vikunni, en eftir því sem honum fórust orð, mun ég ekki sjá hann í langan
tíma. En hvað sem því líður, mun ég koma fé hans á vöxtu og hafa
sjálfur af því drjúgan arð.“
Þetta fór sem ég gat til, því ég sá ekki hinn unga kaupmann fyrr en
árið var umliðið. Eftir árslokin kom hann og var þá skrautbúinn eins og
þegar ég hafði séð hann síðast; en nú þótti mér sem honum væri mikið
niðri fyrir. Beiddi ég hann að gera mér þann sóma, að koma inn í hús
mitt. Svaraði hann þá: „Svo skal vera í þetta sinn, en samt með því skilyrði,
að þér ekki kostið miklu til mín vegna.“ „Það skal vera sem þér
viljið,“ anzaði ég, „en farið fyrir alla muni af baki.“ Hann gerði svo og
fór inn með mér; skipaði ég þá að tilreiða máltíð þá, er ég ætlaði að veita
honum, en meðan á því stóð, vorum við að tala saman. En er maturinn
var tilbúinn, settumst við til borðs. Undir eins og hann lét upp í sig fyrsta
bitann, tök ég eftir því, að hann borðaði með vinstri hendinni, og þótti
mér kynlegt, að hann alls ekki neytti hægri handarinnar. Ég vissi ekki,
hvað ég ætti að halda um þetta, því hinn ungi kaupmaður hafði jafnan
sýnt mér kurteisi frá því ég kynntist honum fyrst. „Getur það verið,“
hugsaði ég með mér, „að hann geri þetta til þess að óvirða mig? Því borðar
hann ekki með hægri hendinni?“
147. NÓTT. Mér lék mesta forvitni á að vita, hvers vegna gestur minn
snæddi með vinstri hendinni. Þegar þjónustufólk mitt hafði tekið upp
borð eftir máltíðina og var farið út, settumst við hvor hjá öðrum í legubekk,
og bauð ég hinum unga kaupmanni ljúffengasta sætabrauð, en
hann tók við því með vinstri hendinni. „Herra!“ tók ég til máls, „misvirðið
ekki, að ég dirfist að spyrja, hvers vegna þér neytið ekki hægri
handarinnar. Yður mun sjálfsagt vera illt í henni.“ Hann stundi þungan
og brá hægri handlegg sínum fram undan skikkjunni, sem allt til þessa
hafði hulið hann, og sá ég nú, að hann hafði misst höndina; þótti mér
það kynlegt. „Yður hefur víst þótt fyrir,“ mælti hann, „að ég skyldi
snæða með vinstri hendinni, en nú sjáið þér, hvort mér var annað hægt.“
Sagði ég þá: „Mætti ég spyrja yður; af hverju slysi hafið þér misst höndina?“
Við spurningu þessa hrundu honum tár af augum, en er hann hafði
þerrað þau af sér, sagði hann mér sögu sína á sömu leið og ég mun segja
yður hana.
„Ég er frá Bagdad,“ tók hann til máls, „og sonur auðugs manns, sem
var afbragð annarra manna þar í borginni, bæði sökum mannkosta og
metorða. Undir eins og ég var kominn út í heiminn, kynntist ég mönnum,
sem víðförlir voru; sögðu þeir mér marga undursamlega hluti frá
Egiptalandi og einkum frá stóru Kairó, svo að ákafur ferðahugur kom í
mig. Faðir minn var þá enn á lífi og mundi ekki hafa leyft mér förina,
en er hann var andaður og ég var orðinn sjálfs mín ráðandi, ásetti ég mér
að ferðast til Kairó. Keypti ég þá fyrir stórmikið fé alls konar dýrindis
vefnað frá Bagdad og Mússúl, og lagði af stað. Þegar ég var kominn til
Kairó, fór ég til gestaherbergis, sem kennt var við borgina Mesrúr. Leigði
ég mér þar íbúð og geymslubúr, og lét bera þangað varningsstranga, er ég
hafði flutt á úlföldum. Þegar ég var búinn að því, gekk ég til herbergis
míns, til þess að hvílast eftir ferðina, en fylgdarmenn mínir keyptu vistir
á meðan og matbjuggu. Þegar ég hafði snætt, gekk ég út til að skoða
kóngshöllina, nokkur musteri, opinber torg og annað það, er vert var að
sjá. Daginn eftir bjó ég mig vel, lét taka nokkuð af hinum fegursta og
dýrasta vefnaði úr ströngum mínum, og þræla mína bera það til hinnar
Sirkassisku sölubúðar til þess að vita, hvað mér byðist fyrir það. Þyrptist
þar í kringum mig fjöldi verzlunarmanna og kallara, er spurt höfðu tilkomu
mína. Ég fékk mörgum köllurum sýnishorn af vefnaðartegundum
mínum, og sýndu þeir þau og höfðu á boðstólum í öllum sölubúðum. En
allir kaupmenn buðu mér miklu minna fyrir vefnaðinn en ég hafði sjálfur
borgað og kostað til flutnings; þótti mér þetta hvimleitt. En ég lét
óánægju mína í ljósi við kallarana, sögðu þeir: „Ef þér viljið hlýða oss,
skulum vér kenna yður gott ráð, svo að þér munuð engan skaða hafa á
vörum yðar.“
148. NÓTT. Ég spurði kallarana, hvaða ráð þetta væri og svöruðu
þeir: „Þér skuluð skipta varningi yðar niður á marga verzlunarmenn og
láta þá selja lítið í senn. Skuluð þér sækja andvirði hins selda tvisvar í
viku, mánudag og föstudag, og munuð þér þá hafa ábata öllu fremur en
skaða, og kaupmennirnir munu einnig græða nokkuð. Meðan á því stendur,
getið þér stytt yður stundir og farið um borgina og Nílfljótið yður til
skemmtunar.“ Ég hlýðnaðist ráði þessu, skipti varningnum niður á verzlunarmenn
þá, sem mér var sagt, að skilríkastir væru; fengu þeir mér
kvittun fyrir varningnum, staðfesta af vitnum, með því skilyrði, að ég
ekki mætti krefja þá gjaldsins hinn fyrsta mánuð. En er ég hafði ráðstafað
efnum mínum þannig, hugsaði ég ekki um annað en skemmtanir og
kynntist við marga menn, sem voru á aldur við mig, og gerðu sitt til að
stytta mér stundir. Þegar hinn fyrsti mánuður var liðinn, fór ég tvisvar
í viku til kaupmanna, og var þá með mér embættismaður, sem skoðaði
bækur þeirra, og víxlari, sem prófaði gjaldið; hafði ég á hverjum gjalddegi
töluvert fé heim með mér. Lét ég þá ekki hjá líða að vitja á fund
kaupmanna á öðrum dögum, og var ég vanur að sitja á tali við þá á morgnana
og horfa á það, sem fram fór í sölubúðunum.
Einhvern morgun, þegar ég sat í búð kaupmanns nokkurs, er Bedreddín
hét, kom inn til hans kona; var það auðséð, að hún mundi vera
göfug, bæði á búningi hennar og framgöngu, og eins því, að henni fylgdi
vel búin ambátt. Hún settist niður nálægt mér og leizt mér vel á hana
sakir fríðleika hennar og hins náttúrlega þokka, sem lýsti sér í öllu látbragði
hennar, svo að mig langaði til að verða nokkurs vísari, hver hún
væri. Mun hún hafa tekið eftir því, að mér var yndi að horfa á hana, en
ekki tók hún því með styggð, heldur lyfti hún skýlu þeirri, er hún bar
utan yfir hinni þunnu nettludúks blæju; sá ég þá hin fögru, svörtu augu
hennar og varð frá mér numinn. En samt varð hugur minn einkum
fanginn af sætleik málróms hennar, og kurteisi þeirri og hæversku, er
hún sýndi, þegar kaupmaður heilsaði henni og spurði, hvernig henni hefði
liðið síðan þau sáust seinast. En er hún hefði talað við hann stundarkorn
um hitt og þetta, kvaðst hún vera að leita að einhverskonar gullstöfuðum
silkivefnaði, og þykjast vera viss um, að hún mundi fá hann hjá honum,
því hann ætti birgasta búð, og væri sér þökk á að skoða vefnað þenna,
ef hann hefði hann til.
Bedreddín sýndi henni margskonar vefnað, og kaus hún einn úr og
spurði um verð hans; hann setti upp ellefu hundruð silfurdrökmur og
lét hún sér það líka; kvaðst hún taka vefnaðinn með sér og ekki borga
hann fyrr en næsta dag, því hún hefði ekki peninga á sér. Þá mælti Bedreddín:
„Ég skyldi gjarnan fá yður vefnaðinn og eiga hjá yður andvirðið,
ef það væri sjálfs mín eign, en þessi ungi maður er eigandinn og á ég þegar
í dag að standa honum skil á fénu.“ „Því farið þér svo með mig?“ segir
konan, „kaupi ég ekki oft hjá yður og hef ég ekki ætíð sent yður borgunina
næsta dag, þegar þér hafið leyft mér að hafa eitthvað burt með mér
óborgað?“ Kaupmaðurinn kvað svo vera, en krafðist borgunar í þetta
skipti. „Eigið þér það sjálfur,“ mælti hún í reiði og fleygði í hann vefnaðinum,
„guð tortími öllum kaupmönnum og öllu, sem þeirra er! Þið
eruð hver öðrum líkir og sýnið aldrei neina nærgætni.“ Að svo mæltu
spratt hún upp og gekk burt með miklum reiðihug til Bedreddíns.
149. NÓTT. Þegar ég sá að konan ætlaði að fara, fann ég að hjarta
mínu var hlýtt til hennar og kallaði ég eftir henni og mælti: „Göfuga
ungfrú: auðsýnið mér þá náð, að koma aftur; hver veit nema að mér
hugsist ráð til að gera svo báðum ykkur líki.“ Hún sneri þá við og kvaðst
gera það mér að skapi, en ég veik mér að kaupmanninum og spurði hann,
hvað dýran hann vildi selja vefnað þenna, er ég átti. „Á ellefu hundruð
drökmur,“ segir hann, „mér er ómögulegt að selja hann ódýrari. „Fáið
konunni hann þá,“ sagði ég, „og lofið henni að hafa hann með sér. Ég skal
ábyrgjast yður hundrað drakma ágóða, og ávísa yður þær í öðrum varningi,
sem ég á í búð yðar.“ Ég gerði svo, fékk síðan konunni vefnaðinn og mælti:
„Þér megið hafa hann með yður og getið sent mér andvirðið á morgun,
eða þegar yður lízt; eða, ef þér leyfið, þá þætti mér vænst, ef þér vilduð
þiggja hann að gjöf.“ Þá mælti hún: „Ekki ætlaðist ég til þess, en svo ferst
yður vel og kurteislega við mig, að ég mætti fyrirverða mig að koma fyrir
nokkurs manns augu, ef ég ekki vottaði yður þakklæti mitt. Guð umbuni
yður með eflingu fjármuna yðar, hann láti yður lifa lengi eftir minn dag,
og uppljúki dyrum himnanna fyrir yður, þegar þér deyið, en örlyndi yðar
verði kunnugt um alla borgina.“ Þegar ég hafði heyrt þessi orð, óx mér
hugur og mælti ég: „Látið mig þá í launa skyni sjá andlit yðar, því þannig
borgið þér greiða minn margfaldlega. Veik hún sér þá að mér, lyfti
nettludúksblæjunni, er hún hafði fyrir andlitinu og sýndi mér frábæra
fegurð sína. En svo varð mér mikið um, að ég kom engu orði upp til að
lýsa því, er mér bjó í brjósti, og gat ég ekki þreytzt á að virða hana fyrir
mér. Hún huldi sig skjótt aftur blæjunni, því hún var hrædd um, að eftir
sér mundi verða tekið; hún lét og hina ytri blæju falla fyrir andlitið, tók
vefnaðinn og gekk út úr búðinni, en ég sat eftir, allt öðruvísi í skapi en
þegar ég kom þangað. Ég var langan tíma kynlega ringlaður og órór. En
áður en ég skildi við kaupmann, innti ég hann eftir, hvort hann þekkti
konuna; kvað hann hana vera dóttur emírs nokkurs, sem hefði látið henni
stórmikil auðæfi eftir sig andaðan.
Þegar ég var kominn heim til gestaherbergisins Mesrúr, hafði ég enga
lyst á kvöldverði þeim, er þjónustufólk mitt bar á borð fyrir mig; alla
nóttina kom mér ekki dúr á auga, og enga nótt þóttist ég muna lengri.
En er dagur var kominn, stóð ég upp í þeirri von, að ég mundi sjá hana,
sem olli órósemi minni; bjó ég mig að öllu sem vandlegast, til þess henni
mætti því betur lítast á mig, og gekk ég því næst til búðar Bedreddíns.
150. NÓTT. Þar hafði ég skamma stund verið, þegar ég sá konuna,
sem ég hafði hitt daginn áður, koma með ambátt sinni. Var hún enn
skrautbúnari en daginn áður; hún leit ekki við kaupmanninum, heldur
veik sér að mér og mælti: „Herra! þér sjáið, hvað rækilega ég efni það, sem
ég lofaði yður í gær. Ég kem hingað gagngert til þess að færa yður fé það,
sem þér með, einstakri ljúfmennsku og stórlyndi trúðuð mér fyrir, þó
þér þekktuð mig ekki.“ Svaraði ég þá: „Ekki lá mikið á. Ég var óhræddur
um það, og þykir mér leitt, að þér skulið hafa gert yður svo mikið ómak.“
„Það hefði verið rangt,“ sagði hún, „að hagnýta sér greiðvikni yðar.“ Fékk
hún mér um leið peningana og settist niður hjá mér. Ég sá mig ekki úr
færi að tala við hana, og lét ég í ljósi, hversu ég elskaði hana, en hún
stóð upp og gekk frá mér, eins og hún hefði styggzt við játningu mína.
Horfði ég eftir henni svo lengi sem ég gat; síðan kvaddi ég kaupmann
og gekk frá búðinni eins og í leiðslu, svo ég vissi ekki, hvert ég fór. Ég
gekk þungt hugsandi um ævintýri mitt, og vissi ekki fyrri til en tekið var
aftan í mig; leit ég þá aftur fyrir mig og var það mér fagnaðarsjón, að
sjá þar komna ambátt konunnar, sem ég elskaði. „Húsmóður mína,“ sagði
hún, „konuna ungu, sem þér töluðuð við í búðinni kaupmannsins, langar
til að tala eitthvað við yður; komið með mér ef yður þóknast.“ Fylgdi
hún mér þá til húsmóður sinnar, þar sem hún sat í búð víxlara nokkurs
og beið mín. Hún lét mig setjast hjá sér og mælti: „Kæri herra, látið yður
ekki þykja fyrir, að ég gekk frá yður heldur snúðugt, en það kom af
því, að ég hugði ekki sæmandi, að svara ástarjátningu yðar með vilyrði í
viðurvist kaupmannsins. En svo var fjarri, að ég styggðist við, að það
stórgladdi mig, og tel ég mig sæla þess, að slíkur afbragðs maður, sem
þér eruð, skuli vera elskhugi minn. Ég veit ekki, hvernig yður hefur
brugðið við að sjá mig, en undir eins og ég sá yður, fann ég að hugur
minn hneigðist til yðar. Síðan í gær hef ég ekki hugsað um annað en það,
sem þér sögðuð; megið þér nærri geta, að ég mundi ekki hafa leitað yður
upp í morgun, ef þér ekki yrðuð mér vel að skapi.“
Ég svaraði henni gagntekinn af elsku og fögnuði, að ég gæti ekkert
inndælla heyrt en það, er hún hafði sagt; „enginn maður getur elskað
ákafar en ég elska yður,“ sagði ég; „allt frá þeirri sælustund, er ég sá
yður fyrst, hafa augu mín verið blinduð af frábærri fegurð yðvarri, og
hjarta mitt gaf sig mótstöðulaust yður á vald.“ Hún greip fram í og mælti:
„Eyðum ekki tímanum til ónýtis; ég efast ekki um hreinskilni yðar, og
einlægni mína munuð þér bráðum komast að raun um. Viljið þér gera
mér þá sæmd, að koma til mín, eða á ég að koma til yðar?“ „Lafði
mín!“ anzaði ég, „ég bý eins og annar útlendingur í gestaherbergi, og er
það ekki samboðið jafn tiginni og ágætri konu sem þér eruð, að ég taki
móti yður á slíkum stað. Ætti betur við, ef þér vilduð svo vel gera, að
segja mér, hvar þér eigið heima, svo að ég mætti hljóta þá virðingu að
koma til yðar.“ Hún tók því vel og mælti: „Komið að einum degi liðnum,
á föstudaginn eftir miðdegisbænir. Ég bý í Guðræknisstræti, og þurfið
þér ekki annað en að spyrja eftir húsi Abú Sjamma, sem kallaður var
Berkúr, og var yfirmaður emíranna. Þar skuluð þér hitta mig.“ Skildum
við að svo búnu, og réði ég mér ekki fyrir óþolinmæði daginn eftir.
Föstudagsmorguninn stóð ég upp í bítið, fór í beztu föt mín, stakk
á mig pyngju með fimmtíu gullpeningum í og fór til Guðræknisstrætis,
ríðandi asna, sem ég hafði leigt handa mér daginn áður, og fylgdi mér
essrekinn. Varð mér lítið fyrir að finna hús það, er mér hafði verið til
vísað; fór ég þar af baki, borgaði essrekanum ríflega og beiddi hann að
skilnaði, að koma morguninn eftir með asna og sækja mig. Nú drap ég
á dyr og komu út tveir litlir þrælar, hvítir sem mjöll og snoturlega búnir
og sögðu: „Gerið svo vel og gangið inn, húsmóðir okkar bíður yðar
næsta óþolinmóð, og hefur ekki um annað talað en yður í tvo daga.“ Þegar
ég kom inn í hallargarðinn, sá ég tjaldhús; lágu upp að því sjö tröppur,
en umhverfis það var grindagarður og skildi það frá undrafögrum trjágarði;
voru í honum auk þeirra trjáa, sem til prýðis voru eða veittu honum
forsælu, mörg önnur, sem báru allskonar fullþroskuð aldin. Þar kvað
við sönglist óteljandi fugla, og þótti mér unun að heyra, hversu kliður
þeirra blandaðist saman við nið hins gjósandi brunns, er var mitt í grasbletti
einum, blikandi af blómum. Á hinum fjórum hornum brunnskálarinnar
voru fjórir gullnir drekar, og spúðu þeir án afláts kristalsskæru
vatni; réði ég af fegurð staðar þessa, hve mikilsháttar unnusta mín mundi
vera. Báðir litlu þrælarnir fylgdu mér inn í skrautlegan sal; fór annar
þeirra inn til húsmóður sinnar til að segja henni komu mína, en hinn
sýndi mér á meðan allt það, er fegurst var í salnum.
151. NÓTT. Ég þurfti ekki að bíða lengi í salnum; unnusta mín kom
þegar, ríkulega skreytt perlum og demöntum, og ljómaði hún þó skærar
af birtu augna sinna en bliki gimsteinanna. Nú var hún ekki í neinum
utanhafnarbúningi, er leyndi vexti hennar, sem mér nú virtist vera hinn
fegursti og ásjálegasti. Ég vil ekki reyna til að lýsa því, hvað við urðum
fegin að finnast, því sú lýsing mundi verða ónóg. Þegar við höfðum heilsazt,
settumst við í legubekk og skemmtum okkur vel. Því næst voru framreiddir
hinir útvöldustu réttir, og er við höfðum matazt, skemmtum við
okkur fram á nótt. Þá var inn borið ágætt vín og þorstsælir ávextir; sátum
við og drukkum, en þrælar sungu á meðan og léku á hljóðfæri. Húsfreyjan
söng líka, og með söngnum tendraði hún ást mína, svo að enginn
elskhugi getur orðið ákafari en ég varð þá. Leið nóttin svo að við nutum
alls konar unaðsemda, en um morguninn laumaði ég pyngju minni með
fimmtíu gullpeningum í undir höfðalag konunnar og kvaddi hana síðan.
Spurði hún mig, nær ég mundi koma aftur, og lofaði ég að koma til hennar
aftur um kvöldið, og sýndist mér hún verða einkar fegin loforði mínu.
Síðan fylgdi hún mér til dyra og særði mig að skilnaði, að efna orð mín.
Essrekinn, sem hafði fylgt mér þangað, beið mín með asnann, og reið
ég aftur til gestaherbergis. En er ég skildi við hann þar, sagði ég honum,
að ég ekki borgaði honum að sinni, því hann ætti að koma til mín eftir
hádegi á tilteknum tíma. Þegar ég nú var kominn heim, lét ég mér fyrst
annt um að kaupa vænt lamb og alls konar kræsikökur, og sendi ég konunni
[1365.png: Ég vil ekki reyna til at lýsa því, hvað við urðum fegin að finnast...]
þetta með daglaunamanni nokkrum. Eftir það annaðist ég alvarleg
störf þangað til essrekinn kom og ég reið aftur til konunnar; fagnaði hún
mér og veitti mér eins vel og í fyrra skiptið. En er ég skildi við hana
morguninn eftir, lét ég aðra pyngju, með fimmtíu gullpeningum í, verða
eftir og fór síðan aftur til gestaherbergis. Þannig kom ég til hennar á degi
hverjum með sama hætti og atvikum, þangað til vörur mínar voru uppseldar
og ég átti ekkert hjá kaupmönnum; var ég þá með öllu félaus
og vissi mér enga fjárvon. Þegar ég var kominn í basl þetta og mér lá
við að örvílnast, gekk ég frá gestaherberginu öldungis ráðalaus. Mér varð
gengið til hallarinnar, og stóð svo á, að þar var mikill mannfjöldi saman
kominn til að horfa á leika, er soldán Egiptalands hélt fyrir lýðinn. Ég
fór inn í mannþyrpinguna og vildi svo til, að ég staðnæmdist hjá manni
nokkrum vel ríðandi og prúðbúnum; hékk við söðul hans taska opin til
hálfs og lafði út úr græn silkisnúra. Þreifaði ég um töskuna og þótti líklegt,
að snúran mundi föst við peningapyngju, sem í töskunni væri. Meðan
ég var að hugsa um þetta, gekk hinumegin við manninn karl einn
með viðarbyrði, og fór svo nærri honum, að hann varð að víkjast undan
á hlið, til þess að viðurinn ekki skyldi rífa klæði hans. Í þessu bili freistaði
djöfullinn mín; ég greip annarri hendi snúruna, en með hinni liðkaði
ég opið á töskunni og togaði svo pyngjuna út svo enginn sá; en hún var
eftir þyngdinni að dæma full af gulli og silfri. Nú var karlinn genginn
fram hjá, og með því að riddaranum mun hafa virzt athæfi mitt ískyggilegt,
þá þreifaði hann í töskuna og saknaði pyngjunnar eins og von var;
sló hann mig þá til jarðar með öxi sinni. Þeir, er sáu ofríkisverk þetta,
gengu í lið með mér, þrifu í tauma riddarans og spurðu, því hann hefði
barið mig og hvort hann dirfðist að leika múselmann svo illa. Svaraði
hann þeim önugt og mælti: „Því slettið þið ykkur fram í þetta? Ég gerði
það ekki að ósekju; hann er þjófur.“
Þegar hann sagði þetta, stóð ég upp, og gengu allir í lið með mér, svo
vel leizt þeim á mig. Hann var kallaður lygari og enginn trúði því, að ég,
svo ungur, gæti drýgt svo andstyggilegan glæp. Allir stóðu fast á því, að
ég væri saklaus, og leituðust við að hjálpa mér til að flýja, með því að
halda í hest riddarans; en til allrar óhamingju kom lögreglustjórinn með
þjónum sínum, og spurði, hvað á gengi; sakfelldu allir riddarann í einu
hljóði og sögðu, að hann hefði ranglega misþyrmt mér undir því yfirvarpi,
að ég hefði stolið frá honum. En lögreglustjóranum þótti það ekki
einhlítt, sem lýðurinn sagði, heldur spurði hann riddarann, hvort hann
hefði nokkurn annan grunaðan en mig; kvað hann nei við, og sagði allt
það, er hann hefði til síns máls. Því næst skipaði lögreglustjóri þjónum
sínum að taka mig fastan og leita á mér; tók einn þeirra pyngjuna af mér
og sýndi hana opinberlega, en ég hné í öngvit af óvirðingu.
152. NÓTT. Nú spurði lögreglustjóri riddarann, hvort hann ætti
pyngjuna, og hversu mikið í henni væri. Hann kvaðst eiga hana og sagði
tuttugu sekkínur vera í henni. Dómarinn opnaði hana og reyndist þá,
að rétt var til sagt; fékk hann riddaranum pyngjuna aftur. Hann skoraði
þá á mig, að segja sannleikann, svo að ekki þyrfti að taka til pyndinga.
Ég horfði til jarðar og hugsaði með mér, að þó ég segði nei, þá sannaði
þó pyngjan, að ég væri lygari. Ég brá því upp augum og játaði á mig sökina.
Kallaði þá lögreglustjóri jafnskjótt á vitni og skipaði að höggva af
mér hægri höndina; var það gert og kenndu allir, sem viðstaddir voru,
í brjósti um mig; sá ég jafnvel að riddaranum sárnaði það, ekki síður en
öðrum. Lögreglustjórinn vildi og láta höggva undan mér annan fótinn,
en þá beiddi ég riddarann að biðja mér miskunnar; gerði hann það og
var honum eigi synjað. En er dómarinn var farinn, kom riddarinn til
mín, rétti mér pyngjuna og kvaðst um leið vera sannfærður um, að ekkert
annað en neyðin hefði getað komið mér til að fremja slíkt óhæfuverk.
„Eigið þessa óheilla pyngju, mælti hann enn fremur, „ég gef yður hana
og harma óhamingju þá, er þér hafið ratað í.“ Að svo mæltu skildi hann
við mig, og af því ég var orðinn næsta máttfarinn af blóðrás, sáu menn
nokkrir aumur á mér, er bjuggu þar nálægt, fluttu mig til húsa sinna og
gáfu mér staup af víni. Þeir bundu um handlegg minn og vöfðu dúk um
stúfinn, festi ég hann við belti mitt og fór síðan burt. Í gestaherberginu
Mesrúr mundi ég ekki hafa notið þeirrar hjúkrunar, sem mér var ómissandi,
svo aumlega stöddum, en mikil vogun þótti mér að fara á fund
hinnar ungu konu. Ég hugsaði með mér, að hún mundi alls ekki vilja
kannast við mig, ef hún kæmist að svívirðingu minni, en þó réði ég það
af að leita til hennar. Hljóp ég í gegnum mörg afvikin stræti, til þess að
komast undan mönnum þeim, er eltu mig, þangað til ég kom til hennar,
svo sjúkur og uppgefinn, að ég jafnharðan varð að fleygja mér niður í
legubekk. Hægri handleggnum hélt ég undir skikkju minni og varaðist
að láta hann sjást.
Þegar konunni var sagt, að ég væri kominn, og að mér væri illt, flýtti
hún sér til mín; sá hún hversu ég var fölur og hnugginn og mælti: „Elskan
mín, hvað gengur að þér?“ Ég brá á yfirdrepskap og svaraði: „Mér er
dauðillt í höfði.“ Varð hún þá sorgbitin og mælti: „Seztu niður,“ — því
ég hafði staðið upp til að heilsa henni — „hvernig stendur á því — þú
varst svo brattur, þegar ég sá þig seinast. — Hér hefur eitthvað gerzt, sem
þú leynir mig; segðu mér hvað það er?“ En er ég þagði og grátur kom
upp fyrir mér, mælti hún enn fremur: „Ég skil ekki, hvað angrar þig,
veld ég því óviljandi, eða kemur þú hingað til þess að láta mig vita, að
þú sért hættur að elska mig?“ Ég svaraði andvarpandi: „Eigi er svo varið,
en heldur þyngir mér, þar sem þú gerir mér getsakir.“ Ég gat samt ekki
fengið af mér að segja henni sannleikann. Þegar dimmt var orðið, var
kvöldverður á borð borinn og beiddi hún mig að neyta nokkurs, en af
því ég hafði ekki nema vinstri höndina til taks, færðist ég undan og sagðist
enga lyst hafa á mat. Þá mælti hún: „Lystin mun koma þegar þú
hefur látið mér uppskátt það, sem þú leynir mig svo þrálátlega. Ólyst
þín á matnum kemur af því, hvað þú átt bágt með að koma þér að því.“
„Ég mun þá verða að ráðast í það,“ anzaði ég, og óðar en ég hafði
sagt þetta, skenkti hún mér vín í skál, rétti mér hana og mælti: „Drekktu
þetta, og mun þér þá vaxa hugur.“
153. NÓTT. Ég tók við skálinni með vinstri hendinni, og kom þá
upp fyrir mér enn meiri grátur og ekki en áður. „Af hverju stynur þú og
grætur svo beisklega?“ spurði konan, „og því tekur þú ekki heldur við
skálinni með hægri hendinni?“ „Taktu það ekki illa upp, ég hef kýli á
henni,“ mælti ég; þá segir hún: „Láttu mig sjá kýlið, ég ætla að stinga á
því.“ Bar ég þá það í vænginn, að það væri of snemmt, það væri ekki fullgrafið
í því enn, og tæmdi ég um leið skálina. Rann þá innan lítils tíma
á mig eins og ómegin af víninu, máttleysinu og hugarvílinu og sofnaði
ég fast, og lá svo allt til morguns. Meðan á því stóð, hafði konan, sem
langaði til að vita, hvað væri að hægri hendi minni, skoðað undir skikkju
mína og séð að hönd mín var afhöggin; megið þið nærri geta, hversu
henni hefur brugðið við. Skildi hún þá, hvers vegna ég hafði þverskallazt
við þrábeiðni hennar, og sat hún alla nóttina harmandi hrakfall mitt,
því henni lék enginn efi á, að ég hefði ratað í ólánið af elsku til hennar.
Þegar ég vaknaði, sá ég að vísu á henni, að hún var yfirkomin af ákafri
hryggð, en ekki mælti hún orð um það, því hún vildi ekki særa mig. Hún
lét færa mér styrkjandi fuglakjötssoð, er hún hafði látið sjóða handa mér;
beiddi hún mig að eta og drekka mér til endurhressingar og styrkingar.
Ég ætlaði þá að ganga burt, en hún hélt í skikkju mína og mælti: „Ég
sleppi þér ekki héðan. Ég er sannfærð um, þó þú hafir ekki sagt mér, að
óhamingja sú, er þig hefur hent, hefur hlotizt af mér. Fellur mér það
svo nær, að skammt mun eftir minnar ævi, en áður en ég dey, verð ég að
koma fram áformi mínu, sem báðum okkur er fyrir beztu.“ Gerði hún
þá boð eftir yfirvaldi einu og vitnum og lét semja skjal þess efnis, að hún
gæfi mér allar eigur sínar; þegar hún hafði borgað yfirvaldinu og vitnunum
ómak sitt, og er þau voru farin, lauk hún upp stórri kistu; voru í henni
gullpyngjur þær, er ég hafði gefið henni frá því við fyrst þekktumst.
„Þú átt þetta allt,“ sagði hún, „ég hef ekki snert á því. Hérna er lykillinn
og ertu réttur eigandi fjárins.“ Ég þakkaði henni gæzku sína og göfuglyndi.
„Það, sem ég hef gert fyrir þig,“ mælti hún, „er einskisvert, og
mun ég ekki fyrr ánægð en ég dey, og get sýnt þér með því, hversu ég
elska þig.“ Ég særði hana við allt það, sem ástinni er helgast, að láta af
svo hræðilegu áformi, en mér tókst ekki að telja hana af því. Hún hryggðist
svo mjög af því, að vita mig einhentan, að hún tók sótt og andaðist úr
henni eftir fimm eða sex vikna legu. Þegar ég hafði harmað dauða hennar
eins og skylt var, kastaði ég eigu minni á alla fjármuni hennar, sem
ég vissi af; þar á meðal voru sesams-baunirnar, sem þér hafið selt fyrir
mig.
154. NÓTT. Hinn ungi maður sagði kristna kaupmanninum áfram
sögu sína þannig: „Nú er ég hef sagt yður þetta, munuð þér vorkenna
mér, að ég hef snætt með vinstri hendinni. Ég þakka yður fyrir ómak
það, er þér hafið haft fyrir mína hönd, en trúmennsku yðar fæ ég ekki
metið til fulls. Nú með því að ég, sem guði sé lof og þökk fyrir, er nógu
ríkur, þó ég hafi sóað miklu út, þá bið ég yður þiggja að gjöf af mér
fé það, er ég á hjá yður. Enn vil ég bjóða yður annan kost. Eftir atburði
þá, er ég hef sagt yður frá, get ég ekki lengur verið hér í Kairó; mun ég
því kveðja borgina fyrir fullt og allt. Ef þér viljið verða mér samferða,
skulum við verzla í félagsskap og skipta gróðanum til jafns.“ Þegar hinn
ungi maður frá Bagdad hafði lokið sögu sinni, þakkaði ég honum sem
bezt ég gat fyrir gjöfina og tók feginshendi kosti þeim, er hann bauð mér.
Við tiltókum daginn, nær við skyldum leggja af stað, og er hann kom
að hendi, hófum við ferð okkar og fórum um Sýrland, Mesópótamíu og
alla Persíu; dvöldum við um stund í nokkrum borgum, en loksins komum
við í höfuðborg yðar hátignar. Lét hinn ungi maður þá í ljósi við mig,
að sér væri hugur á að fara aftur til Persalands og taka sér bólfestu þar;
skildum við þá félagið og skiptum; kvöddumst síðan með vináttu. Ég
varð hér eftir, og varð mér þeirrar sæmdar auðið, að þjóna yðar hátign.
Svona er sagan, sem ég ætlaði að segja. Þykir yður hún ekki miklu
furðulegri, en saga krypplingsins?“
Soldáninn í Kasjgar reiddist kristna kaupmanninum og svaraði: „Þú
ert furðu djarfur, að þora að segja mér svo ómerkilega sögu og jafna henni
saman við sögu krypplingsins. Heldurðu, að þú getir byrlað mér inn með
þvaðri þínu, að hin bragðlausu ævintýri þessa lausláta, unga manns séu
merkilegri en ævintýri krypplingsins? Ég skal láta hengja ykkur alla
fjóra, til þess að hefna dauða fíflsins míns.“ Þegar fleskmangarinn
heyrði þetta, varð hann lafhræddur, fleygði sér fram fyrir fætur soldáns
og mælti: „Herra! Ég bið yður auðmjúklegast að stilla reiði
yðar, þó sakir séu til, en hlýða á sögu mína og sýna okkur fjórum líkn,
ef saga sú, sem ég ætla að segja yðar hátign, er fallegri en saga krypplingsins.“
Soldán veitti honum bæn sína og tók þá fleskmangarinn til
frásagna.
Sagan, er fleskmangari soldánsins í Kasjgar sagði
„Herra! Tiginn maður bauð mér í gær í brúðkaup einnar af dætrum
sínum; fór ég í boðið á tiltekinni stund um kvöldið. Kom ég þar í samkvæmi
lærðra manna, yfirvalda og annarra hinna helztu manna í borginni.
Eftir hjónavígsluna var haldin dýrðleg veizla; voru þar margskonar
réttir, en þó var einn, sem var öðrum fremur ljúffengur, og var hvítlaukur
í; vildu allir eta af honum. Einn af gestunum bragðaði hann
ekki, þó fullur diskur af honum stæði fyrir framan hann, og vér beiddum
hann hvað eftir annað, að eta af honum okkur til samlætis. En hann
beiddi oss um fram allt að láta sig sleppa hjá því, og mælti: „Ég skal vara
mig á því, að eta nokkurn rétt, sem hvítlaukur er í; ég held ég muni,
hvað það kostaði mig einu sinni fyrrum, að borða hann.“ Vér beiddum
hann blessaðan að segja oss, hvað til þess bæri, að hann hefði fengið svo
megna óbeit á hvítlauki, en húsbóndinn gaf honum engan tíma til að
svara oss, heldur veik sér að honum og mælti: ”Sýnið þér veizlu minni
ekki meiri sóma en svo? Þessi matur er ágætur og þér skuluð ekki komast
undan að smakka á honum; þér verðið að láta að mínum orðum og
snæða hann eins og hinir.“
Þá svaraði gesturinn, sem var kaupmaður frá Bagdad: „Herra! Þér
skuluð eigi ætla, að ég geri þetta af tepruskap, og ef þér fyrir hvern mun
viljið, þá skal ég gjarnan hlýðnast yður; en þér verðið að leyfa mér að
þvo hendur mínar á eftir fjörutíu sinnum með kalí, fjörutíu sinnum
með öskusalti og eins mörgum sinnum með sápu. Þér megið ekki taka
þetta illa upp, því ég hef unnið þess dýran eið, að eta aldrei mat, sem
hvítlaukur er í, nema með þessu skilyrði.“
155. NÓTT. Húsbóndinn, sem ekki vildi láta kaupmanninn frá
Bagdad komast hjá að eta hvítlauksréttinn, skipaði þjónum sínum að
koma með fulla skál af vatni, kalí og sápu, til þess að kaupmaður gæti
þvegið sér, þegar honum líkaði. Síðan segir hann við kaupmann: „Gerið
nú eins og vér og snæðið; yður skal hvorki vanta kalí, öskusalt né sápu.“
Kaupmaður varð leiður á nauði þessu, rétti út höndina, tók einn bita, lét
hann skjálfandi upp í sig og tuggði hann með slíkum viðbjóð, að vér urðum
hlessa. Þó undruðumst vér enn meir, er vér sáum, að hann vantaði
þumalfingurinn, og spurði húsbóndinn hann, hvernig hann hefði misst
hann. „Mig vantar hann líka á vinstri hendinni,“ anzaði kaupmaður og
rétti hana fram til sannindamerkis; „eins vantar mig líka stóru tá á báðum
fótum. Ég hef orðið fyrir meiðingum þessum fyrir fáheyrt ævintýri,
sem ég skal segja yður, ef yður leiðist ekki á að heyra. Mun yður ekki
síður virðast það aumkvunarvert en undrunar, en leyfið mér samt fyrst
að þvo hendur mínar.“ Stóð hann þá upp og þvoði þær stórthundrað
sinnum; því næst gekk hann til sætis síns og sagði sögu þessa:
„Ég er frá Bagdad; bjó faðir minn þar á ríkisárum kalífans, Harúns
Alrasjids, og þótti vera einhver hinn auðugasti verzlunarmaður í borginni.
En af því hann var mjög svo hneigður til eyðslusemi og skemmtana,
afrækti hann störf sín, og fór því svo fjarri, að ég erfði nokkra fjármuni
eftir hans dag, að ég varð að hrófla öllu saman, sem ég gat, til að
láta upp í skuldir hans. Tókst mér að borga þær, og fyrir eljusemi mína
snerist hagur minn mjög til batnaðar. Það bar til einhvern morgun, er ég
lauk upp sölubúð minni, að kona ein kom ríðandi múlasna; fylgdu henni
tvær ambáttir og einn geldingur; lét hún þar staðar numið og hjálpaði
hann henni af baki og mælti: „Náðuga ungfrú! Þetta grunaði mig alténd,
að þér munduð koma of snemma; enginn kaupmaður er ennþá kominn
á fætur. Hefðuð þér trúað mér, þá hefðuð þér ekki þurft að bíða.“ Hún
sást um til allra hliða, og með því að engin búð var opin nema mín,
þá kom hún nær, heilsaði mér og beiddi mig að lofa sér að bíða í búðinni,
þangað til hinir aðrir kaupmenn kæmu.
156. NÓTT. Ég tók kveðju hennar kurteislega, og settist hún niður í
búð minni. Af því að enginn var á kauptorgi nema ég, geldingurinn og
ambáttir hennar, tók hún blæjuna frá andliti sínu til þess, að anda að
sér hinu hreina morgunlofti, og hef ég aldrei litið fegri sýn. Mér reyndist
það vera hið sama, að sjá hana og elska, og hafði ég ekki augun af
henni. Það virtist líka svo, sem henni þætti ekkert að eftirtekt minni, því
hún lét ekki blæjuna falla niður fyrr en hún fór að verða hrædd um, að
menn mundu taka eftir sér. Spurði hún mig eftir ýmsum hinum dýrasta
og fegursta vefnaði, og varð ég að svara henni því, að ég, sem væri nýbyrjaður
á verzlun, væri ekki nógu ríkur til þess að selja svo dýra vöru.
„Þykir mér leitt,” mælti ég, „að geta ekkert sýnt yður af því, er yður
leikur hugur á. En til þess að taka af yður ómak, skal ég, ef þér leyfið
mér, ganga búð úr búð og sækja allt það, sem þér viljið, undir eins og
kaupmenn koma. Getið þér sagt mér hæsta verð, sem þér viljið borga,
og keypt hér, en komizt hjá að fara lengra.“ Lét hún sér þetta vel líka;
teygði ég sem lengst úr tali okkar og bar það fyrir, að kaupmenn þeir
væru enn ókomnir, sem hefðu vefnað þann, er hún ætlaði að kaupa. Þó
ég væri nú töfraður jafnt af vitsmunum hennar og fegurð, varð ég samt
að slíta mig frá skemmtun þeirri, er ég hafði af tali okkar. Sótti ég í flýti
vefnaðartegundir þær, er hún vildi, og er hún hafði valið úr þeim, þá
samdist svo um, að hún skyldi borga fimm þúsund drökmur fyrir það,
er hún keypti. Geldingurinn tók vöruna, konan stóð upp, kvaddi mig og
gekk burt. Horfði ég á eftir henni allt að hliðum kauptorgsins, þangað til
hún sté á bak múlösnu sinni; en er hún var úr augsýn, datt mér fyrst í
hug, að ástar víman hafði glapið mig svo, að ekki hafði ég gáð þess, að
konan hafði ekki borgað mér og hafði ég ekki einu sinni spurt hana um
nafn eða heimili. Jafnframt hugsaði ég út í það, að nú var ég kominn í
töluverðar skuldir hjá mörgum kaupmönnum, sem ekki voru líklegir til
umlíðunar; fór ég því á fund þeirra til þess að réttlæta mig í augum
þeirra, og sagði þeim, að ég þekkti konuna. Gekk ég þá aftur til sölubúðar
minnar, eins ástfanginn og ég var áhyggjufullur út af skuldunum.
157. NÓTT. Ég hafði beðið skuldheimtumenn mína um átta daga
frest, og er þeir voru liðnir, kröfðust þeir borgunar. Eftir beiðni minni
veittu þeir mér átta daga frest enn, en daginn eftir kom konan með sama
föruneyti og á sama tíma og áður rakleiðis til búðar minnar. „Ég hef látið
standa nokkuð á mér,“ mælti hún, „en nú kem ég með andvirði vefnaðarins.
Farið með það til víxlara, til þess hann prófi gjaldið og telji.
Geldingurinn, sem bar féð, fór með mér til víxlarans og reyndist allt
með skilum, og þegar ég kom aftur, varð mér á ný þess fagnaðar auðið,
að tala við konuna, þangað til öllum búðum á kauptorginu var lokið
upp. Þó að við nú einungis töluðum um marklausa hluti, hafði hún
samt lag á að víkja samtali okkar á þá leið, að ég hafði skemmtun af því;
sannfærði það mig enn betur um vitsmuni hennar.
Nú sem hinir aðrir kaupmenn höfðu lokið upp búðum sínum, færði
ég þeim fé sitt, er trúað höfðu mér fyrir varningnum; varð mér auðsótt
að fá lán aftur á vefnaði, er konan vildi kaupa. Tók ég vefnað fyrir þúsund
gullpeninga; hafði hún hann á burt með sér, en borgaði ekki né
sagði, hver hún væri. Hugsaði ég þá með mér: „Hún hefur borgað mér
allmikið fé, en nú hef ég þó hleypt mér í enn stærri skuld hennar vegna.
Skyldi hún vera prettvís og hafa ætlað að ginna mig til þess að steypa mér
því dýpra í glötunina? Ekki þekkja kaupmennirnir hana, og munu þeir
veitast að mér einum.“ Gat ást mín, þó mikil væri, ekki niðurþaggað
hinar döpru hugleiðingar mínar út af þessu, og fóru áhyggjur mínar dagvaxandi
í heilan mánuð, því allan þann tíma gerði konan ekkert vart við
sig. Kom þar loksins, að skuldheimtumenn mínir vildu ekki bíða lengur,
og var ég þess albúinn, að selja allt, sem ég átti, til þess, að geta borgað
þeim; þá kom konan allt í einu einn morgun eins og fyrri. „Sækið þér
gullvogina,“ mælti hún, „til þess að vega gullið, sem ég færi yður.“
Við þessi orð hvarf mér allur kvíði, og óx elska mín um helming. En
áður en gullið yrði vegið, spurði hún mig að ýmsu, og að því meðal annars,
hvort ég væri kvongaður. Kvað ég nei við og sagði henni, að ég aldrei
hefði verið kvæntur. Fékk hún þá geldingnum gullið og mælti: „Hjálpa
þú okkur til að afljúka kaupunum.“ Glotti þá geldingurinn, veik mér
afsíðis og lét mig vega gullið. Hvíslaði hann að mér um leið: „Ég sé
glöggt á yður, að þér hafið ástarhug á húsmóður minni, og furðar mig
mest á því, að þér skulið ekki hafa djörfung til að játa það. Hún elskar
yður enn heitar en þér elskið hana. Þér skuluð ekki ætla, að hún þurfi
á vefnaði yðar að halda; hingað dregur hana ekkert annað en ást á yður,
og því vildi hún vita, hvort þér væruð kvæntur. Nú er undir yður komið,
hvort þér viljið ganga að eiga hana.“ Svaraði ég þá, að ég hefði fellt ástarhug
til hennar undir eins og ég sá hana í fyrsta sinni, en hefði aldrei hugsað
svo hátt, að ég mundi verða henni að skapi. „Ég er allur á hennar
valdi,“ mælti ég, „og skal ég ekki láta góðvilja þinn ólaunaðan.“ Nú var
ég loksins búinn að vega gullpeningana, og meðan ég hellti þeim í pokann,
sneri geldingurinn sér að konunni og sagði, að „mér líkaði vel.“
Þau höfðu talað sig saman um, að hafa þetta orðatiltæki; stóð konan upp
og sagði um leið og hún kvaddi mig, að hún skyldi senda geldinginn til
mín, og skyldi ég að eins gera það, sem hann skilaði til mín frá henni.
Ég borgaði kaupmönnum skuldir mínar, og beið nokkra daga óþolinmóður
eftir geldingnum. Loksins kom hann...
158. NÓTT. Ég fagnaði geldingnum með mestu vinsemd og spurði,
hvernig húsmóður hans liði. Þá svaraði hann: „Þér eruð hinn sælasti unnusti
í öllum heimi: hún er sjúk af elsku, og er ómögulegt að nokkur
þreyi yður ákafar en hún. Mætti hún ráða sér sjálf, mundi hún leita yður
upp og lifa með yður allar stundir ævi sinnar.“ Þá sagði ég: „Ég hef ráðið
það af göfugri kurteisi og fagurri háttprýði hennar, að hún muni vera
tigin kona.“ „Þar eigið þér líka kollgátuna,“ mælti geldingurinn, „hún
er vildarmær Sobeide, drottningar kalífans; þykir henni því vænna um
hana, sem hún hefur uppalið hana frá blautu barnsbeini, og lætur hún
hana annast öll kaup fyrir sig. Nú með því að hana langar til að giftast,
hefur hún látið drottningu konungs rétttrúaðra manna uppskátt, að hún
hafi kosið yður; hefur hún beðið drottningu sína jáyrðis. Sobeide hefur
heitið henni því, en vill sjá yður fyrst, til þess að vita, hvort hún hefur
valið vel, og mun hún halda brúðkaup, ef henni lízt svo. Þér hafið nú
að þessu leytinu höndlað hnossið, því úr því þér hafið orðið vildarmey
drottningar að skapi, þá mun drottningu ekki lítast lakar á yður, því
hún reynir á allar lundir að gleðja hana, og mun engin bönd leggja á
vilja hennar. Nú ríður að eins á, að þér komist inn í höllina, og í því
skyni er ég hingað kominn.“ „Ég er alráðinn,“ mælti ég, „og reiðubúinn
til að fylgja yður hvarvetna.“ „Þá er vel,“ anzaði geldingurinn, „en það
munuð þér vita, að karlmenn mega ekki koma í herbergi kvenna í höllinni,
og verður yður því ekki inn komið nema með vélum, og hlýtur
slíkt að fara leynt. Vildarmærin hefur undirbúið allt sem tryggilegast;
gerið nú líka allt að yðar hluta, svo vel megi takast. Verið umfram allt
þagmælskur, því líf yðar liggur við.“
Ég lofaði að gera allt, sem fyrir mig yrði lagt, og sagði hann þá:
„Komið í kvöld, þegar náttar, í musteri það, er Sobeide, drottning kalífans,
hefur látið byggja hjá Tígrisfljótinu; skuluð þér bíða þar þangað
til þér verðið sóttur.“ Þótti mér langt að bíða til dagseturs, en er það var
komið, fór ég af stað. Var ég í musterinu við bænagjörð þá, sem haldin
er hálfri annarri stundu eftir sólarlag; að henni aflokinni varð ég einn
eftir. Leið nú eigi á löngu, að bátur kom; reru honum tómir geldingar
og báru upp úr honum margar stórar kistur inn í musterið; gengu þeir
síðan allir á burt nema einn; sá ég að það var hinn sami, sem vanur var
að fylgja unnustu minni; hún kom einnig inn í musterið, og gekk ég
móti henni og kvaðst boðinn og búinn að hlýða skipununi hennar. „Við
megum engum tíma eyða til ónýtis,“ mælti hún, lauk upp einni kistunni
og beiddi mig að fara niður í hana og hræðast ekki; kvaðst hún
ábyrgjast allt. Ég var nú líka kominn lengra á leið en svo, að ég gæti snúið
aftur. Fór ég því ofan í kistuna, en mærin lét hana aftur og læsti með
lykli. Geldingurinn, trúnaðarmaður hennar, kallaði nú á hina geldingana,
og lét þá bera allar kisturnar út á bátinn aftur; vildarmærin og hann
stigu síðan bæði út í bátinn og létu róa honum til hallarinnar. Meðan á
þessu stóð, var ég næsta hugsjúkur, og er ég hugsaði til hættunnar, sem
yfir mér vofði, lét ég hvorki bresta bænir né áheit. Bátnum var lent við
hallarhlið kalífans; voru þá kisturnar teknar og bornar í herbergi höfuðsmanns
geldinganna. Hann geymir lykilinn að kvennahúsinu, og sleppir
[1375.png: Við megum engum tíma eyða til ónýtis...]
hann engu þangað inn, fyrr en það er rannsakað til hlítar. Var hann þá
sofnaður og varð því að vekja hann.
159. NÓTT. Höfuðsmaður geldinganna lét vildarmey drottningarinnar
kenna á þykkju sinni, út af því að honum var glapinn svefn, og
átaldi hana fyrir það, að hún kæmi svo seint heim. „Það skal ekki verða
yður svo hægt sem þér hugsið,“ mælti hann, „engin af þessum kistum
skal hrærð verða héðan úr stað, fyrr en þær eru vandlega rannsakaðar.“
Skipaði hann geldingunum að taka hverja af annarri og ljúka þeim upp.
Tóku þeir fyrst þá, er ég var í, og kom þá yfir mig svo fjarskaleg angist,
að mér þótti sem væri ég nær dauða en lífi. Vildarmær drottningar færðist
samt undan að skila lyklinum, og vildi fyrir engan mun láta ljúka upp
kistunni. „Þér vitið vel,“ mælti hún, „að ég læt ekkert flytja hingað, sem
ekki er ætlað Sobeide, drottningu yðvarri og minni. Í kistu þessari eru
einkum dýrmætar vörur, sem nýkomnir kaupmenn hafa trúað mér fyrir;
auk þess eru í henni nokkrar vatnsflöskur frá Sesemslindinni í Mekka, og
brotni nokkur þeirra, eða skemmist af því varningurinn, þá er það yðar
ábyrgðarhluti. Mundi drottning konungs rétttrúaðra manna láta yður
ósvífnina í koll koma.“ Er stutt þar af að segja, að henni fórust svo skörulega
orð, að höfuðsmaður geldinganna þorði ekki að gera henni á móti
skapi, og skipaði í vonzku, að bera kisturnar burt, og varð ekki af rannsókn.
Var farið með þær inn í kvennabúrið, en jafnskjótt, sem þær voru
þangað komnar, heyrði ég kallað: „Kalífinn kemur.“ Kom þá yfir mig
slíkt dauðans ofboð, að mér er óskiljanlegt, að ég skyldi ekki deyja þá
samstundis. Enda kom kalífinn sjálfur og spurði vildarmeyna, hvað í
kistunum væri. Svaraði hún þá: „Drottinn rétttrúaðra manna! Það er
nýr vefnaður, sem drottningu yðar hátignar langar til að sjá.“ „Ljúktu
þeim upp,“ segir kalífinn, „ég vil sjá hann líka;“ leitaðist hún þá við að
telja hann af því, og sagði, að allur vefnaðurinn væri einungis hafandi
í kvenfatnað, og að hann svipti konu sína þeirri gleði, að skoða varninginn
fyrst. Kalífinn skipaði henni á ný að ljúka upp kistunum. Þá hafði
hún þá mótbáru, að hann kæmi sér út undan hjá húsmóður sinni, ef hann
neyddi sig til að gera á móti boðum hennar; en hann lofaði henni því,
að hún skyldi engum átölum sæta fyrir þá sök og sagði: „Ljúktu kistunni
upp og láttu mig ekki bíða lengur.“ Hlaut vildarmærin að hlýða, og
kemur hrollur í mig enn, þegar ég hugsa til hræðslu minnar. Kalífinn
settist niður, og var nú ein kistan borin til hans eftir aðra og lokið upp.
Til þess að draga tímann sem lengst, var vildarmærin alltaf að telja honum
upp kosti hverrar vefnaðar tegundar, og leitaðist hún þannig við að
þreyta þolinmæði hans, því henni var ekki síður áríðandi en mér, að þeirri
kistunni yrði ekki upp lokið, sem ég var í; þar kom samt loksins, að hún
var ein eftir, og mælti kalífinn þá: „Nú höfum við geymt það, sem bezt
er, þangað til seinast;“ í þessu vetfangi vissi ég varla hvort ég var lífs
eða liðinn, en ómögulegt hugði ég, að ég gæti sloppið úr slíkum háska.
160. NÓTT. Þegar vildarmær Sobeide sá, að kalífinn vildi einnig láta
ljúka upp þessari kistu, mælti hún: „Hvað þessa kistu snertir, ætla ég að
biðja yðar hátign þeirrar náðar, að lofa mér að ljúka henni upp; það
er sumt í henni, sem ég ekki má sýna yður, nema kona yðar sé við.“ „Ekkert
þykir mér að því,“ anzaði kalífinn, „berið kisturnar burt.“ Sá hún
undir eins um, að það væri gert og lét bera þær inn í herbergi sitt, og
varð mér þá léttara um andardráttinn. Þegar geldingarnir, sem báru kisturnar,
voru farnir, lauk hún upp fangelsi mínu, beiddi mig að koma upp,
og vísaði mér til dyra; var innar af þeim stigi, en upp af honum herbergi
eitt, og sagði hún mér að bíða sín þar. En óðar en hún hafði lokað dyrunum
eftir mér, kom kalífinn og settist á kistuna, sem ég hafði verið í.
Var hann kominn fyrir forvitni sakir, og vildi vita, hvað mærin hefði séð
og heyrt í borginni. En er þau höfðu talast við góða stund, gekk hann
aftur til herbergja sinna, en mærin kom inn í herbergið, sem ég var í.
Beiddi hún mig að fyrirgefa sér alla þá angist, sem hún hefði bakað mér,
og mælti: „Ekki hafið þér samt verið óttaslegnari en ég, því megið þér
trúa; ég var sem sé bæði hrædd um yður af elsku minni og kvíðandi um
sjálfa mig, því ég var í sama háskanum og þér. Mundu margar aðrar konur
ekki hafa komizt jafn vel og ég úr slíkum bobba. Þurfti bæði áræðis
og snarræðis, eða öllu heldur svo heitrar ástar, sem ég hef á yður, til þess
að geta sloppið úr öðrum eins vandræðum. En nú megið þér vera ókvíðinn
og þurfið ekkert að hræðast.“ Þarna vorum við nokkra stund að tala
saman með mestu blíðu, þangað til hún mælti: „Nú er tími til kominn
að þér hvílist; leggist því til hvíldar. Einhvern tíma á morgun skal ég leiða
yður á fund Sobeide, drottningar minnar, og er það hægðarleikur, því
kalífinn kemur aldrei til hennar nema á nóttunni.“ Hughreystist ég við
þessi orð hennar og svaf vel, en yrði mér svefninn stundum órór, þá var
það samt með þægilegu móti, því það kom af tilhlökkun minni, að eignast
svo gáfaða og fríða konu.
Næsta dag sagði hún mér, hvernig ég ætti að hegða mér í viðurvist
drottningar, og hvernig ég ætti að svara ýmsu, er hún mundi spyrja mig
um; því næst fylgdi hún mér inn í stóran sal; var allt í honum aðdáanlega
skrautlegt og ríkmannlegt. Óðar en ég var kominn þangað, komu tuttugu
gamlar ambáttir skrautklæddar, og allar í samkyns búningi, út úr
herbergi Sobeide, og skipuðust með mikilli kurteisi í tvær jafnar raðir
beggja megin hásætisins. Á eftir þeim komu tuttugu ungar ambáttir eins
búnar og hinar fyrri, nema hvað klæði þeirra fóru betur, og gekk Sobeide
fram í miðjum hópnum, tíguleg í framgöngu. Var hún svo hlaðin gimsteinum
og gersemum, að hún gat varla gengið, og settist hún í hásæti.
Vildarmær hennar kom með henni og stóð hjá henni til hægri handar,
en hinar, sem henni fylgdu, skiptu sér í tvo flokka sinn hvoru megin hásætisins.
Þegar drottning kalífans var setzt niður, bentu mér ambáttir
þær, er fyrst voru komnar inn, að ég skyldi færa mig nær, og gekk ég milli
raðanna allt inn að hásætinu, og fleygði mér þar niður, svo að enni mitt
snerti ábreiðuna undir fótum drottningar. Skipaði hún mér að standa
upp, spurði að nafni mínu, ætterni og efnahag; svaraði ég spurningum
þessum svo, að henni líkaði vel, og gat ég bæði ráðið það af svip hennar
og svari. Hún tók þannig til máls: „Það fær mér fagnaðar, að dóttir mín
— því mér þykir eins vænt um hana og hún væri dóttir mín — hefur valið
sér mann eftir geðþekkni minni, og samþykki ég giftingu ykkar. Skal ég
sjálf annast allan viðbúnað til brúðkaupsins, en ég áskil dóttur minni tíu
daga frest, svo að ég á þeim tíma geti öðlazt samþykki kalífans. Meðan á
því stendur, skuluð þér vera hér og skal verða séð fyrir yður.“
161. NÓTT. Nú var ég tíu daga í kvennabúri kalífans og sá ekki unnustu
mína allan þann tíma, en eftir skipun hennar var svo vel með mig
farið, að ég mátti vera ánægður. Kalífinn lét konu sína hafa fullt frelsi
til að ráða giftingu okkar og veitti unnustu minni töluvert fé til heimanfylgju.
Þegar hinir tíu dagar voru liðnir, lét Sobeide semja kaupmála,
og var henni færður hann í fullkomnu laga sniði. Var nú efnað til brúðkaups
og fengnir dansmenn og söngmenn, og var í níu daga mikið um
dýrðir í höllinni. En á tíunda degi skyldi brúðkaupið vera. Var okkur
hjónaefnunum fylgt til lauga, og um kvöldið settist ég til borðs; voru
þar alls konar réttir, meðal annars kjötréttur einn með hvítlauk í, gagnlíkur
þessum mat, sem ég áðan var neyddur til að snæða. Smakkaðist
mér þessi kjötréttur svo vel, að ég bragðaði alls ekki aðra rétti, en er ég
stóð upp, lét ég mér til allrar óhamingju nægja, að þerra hendur mínar, í
stað þess að þvo þær vandlega; hefur mig aldrei hent slíkt gáleysi fyrr né
síðar. Af því að nótt var komin, var kvennabúrið dýrðlega lýst mörgum
ljósum, svo að ekki þurfti að sakna dagsbirtunnar; hljómaði hljóðfærasláttur,
og var sleginn dans og tekið til alls konar skemmtana; glumdi
undir í allri höllinni af gleðilátunum. Okkur brúðhjónunum var fylgt
inn í stóran sal og vorum við látin setjast í tvö öndvegi. Konur þær, er
þjónuðu brúðurinni, létu hana margsinnis hafa fataskipti og löguðu hár
hennar margvíslega, eins og siður er við brúðkaup; var hún leidd fram
fyrir mig í hvert skipti, sem hún var komin í nýjan búning. En er öllum
þessum hátíðlegu skyldusiðum var fullnægt, var okkur fylgt í brúðarhúsið.
Jafnskjótt sem við vorum þar ein inni, færði ég mig nær konu minni og
ætlaði að faðma hana, en í stað þess að taka ástaratlotum mínum, hratt
hún mér hart frá sér og hljóðaði hátt upp yfir sig, svo að allar konur þar
í húsinu flykktust að, til þess að vita, hvernig á því stæði. En ég varð sem
höggdofa af undrun og hafði ekki einu sinni rænu á að spyrja konu mína,
hvernig á þessu stæði. En konurnar sögðu: „Elsku systir! Hvað hefur þér
viljað til, síðan við skildum við þig? Segðu okkur það, svo að við getum
hjálpað þér.“ „Takið vesalmenni þetta burt,“ æpti hún, „svo ég sjái
hann aldrei framar.“ „Elskan mín,“ tók ég til máls, „hvernig hef ég reitt
þig til reiði?“ „Þú ert siðlaus rusti,“ mælti hún með heipt, „þú hefur etið
hvítlauk, og ekki þvegið hendur þínar. Heldur þú, að ég vilji koma nærri
slíkum óþokka og verða veik af ódaun. Varpið honum niður á gólfið,“
sagði hún við konurnar, „og færið mér nautasvipu.- Þær vörpuðu mér
óðara flötum og héldu sumar um handleggi mína, en sumar um fætur,
en kona mín lamdi mig miskunnarlaust, þangað til hún varð máttlaus.
Sagði hún þá við konurnar: „Hafið hann á burt með ykkur og færið hann
lögreglustjóranum, til þess að hann höggvi af honum höndina, sem hann
át með hvítlauksréttinn.“ En er ég heyrði þetta, kallaði ég upp: „Guð
minn góður, ég er lúbarinn og líkt sem hjólbrotinn; á ég þá að missa
höndina, svo að enn bætist við ofurmegn hörmunganna? Og hvað veldur?
Það, að ég át hvítlauk og gleymdi að þvo mér um hendurnar á eftir.
Skárra er það uppistandið út af engu; djöfullinn hafi allan mat, sem hvítlaukur
er í, bölvaður sé sá, sem matreiddi hann, og bölvaður sé sá, sem
bar hann á borð.“
162. NÓTT. Allar konurnar, sem sáu þegar ég var laminn með nautasvipunni,
komust við af meðaumkvun, þegar þær heyrðu, að höggva ætti
af mér höndina. Leiddu þær konu minni fyrir sjónir, að hún væri of heiptrækin,
og beiddu þær hana að gleyma ávirðingu minni og fyrirgefa mér,
þó ég væri ósiðaður maður og hefði misboðið tign hennar með rustahætti
mínum. En hún anzaði: „Ég er ekki ánægð enn, og vil ég að hann læri
góða siði, og beri svo tilfinnanleg merki sóðaskapar síns, að hann aldrei
framar á ævi sinni eti hvítlauksrétt svo, að hann ekki þvoi sér á eftir.“
En konurnar ítrekuðu árnaðarorð sín, fleygðu sér fram fyrir fætur hennar,
og kysstu á hönd henni svo mælandi: „Tignaða frú, fyrir guðs sakir
stillið reiði yðar og veitið oss bæn vora.“ Anzaði hún þeim engu, heldur
stóð hún upp og lét verstu illyrði dynja yfir mig; síðan gekk hún út úr herberginu.
Fóru allar konurnar með henni, en ég sat eftir aleinn og óumræðilega
sorgbitinn. Í tíu daga sá ég engan, nema ambátt nokkra gamla,
er færði mér mat; spurði ég hana, hvernig konu minni liði og svaraði
hún: „Hún er veik af hinum eitraða ódaun, sem þér hafið andað að henni.
Því þvoðuð þér yður líka ekki um hendurnar, þegar þér höfðuð etið bannsettan
laukinn?“ Hugsaði ég þá með mér: „Er þá svo vandgætt til skaps
kvenna þessara, og geta þær verið svo hefnigjarnar út úr jafnlítilli yfirsjón?“
Þó að kona mín væri næsta skaphörð, unni ég henni samt og var
mér mikil raun að veikindum hennar. Loksins sagði ambáttin við mig
einn dag: „Kona yðar er nú búin að ná sér og farin til lauga; kvaðst hún
mundu vitja yðar á morgun. Hafið því þolinmæði enn og leitist við að
laga yður eftir skapferli hennar. Hún er annars skýr kona og vel viti borin,
og unna henni allar konur þær, er þjóna Sobeide, drottningu vorri.“
Kona mín kom daginn eftir og segir þá við mig: „Heldur en ekki fer mér
vel við þig, að ég skuli koma til þín aftur, eftir að þú hefur gert mér slíka
skapraun. En ekki get ég sætzt við þig heilum sáttum fyrr en ég hef refsað
þér til hlítar fyrir það, að þú þvoðir ekki hendur þínar, þegar þú hafðir
etið hvítlaukinn.“ Kallaði hún þá á þjónustukonur sínar, lögðu þær mig
flatan niður á gólf og bundu mig; því næst tók hún skegghníf, og var
grimmd hennar svo afskapleg, að hún skar af mér báða þumalfingur og
báðar stóru tær. Ein af konunum lagði jurtarót nokkra við sárin til að
stilla blóðrásina, en blóðmissir minn varð þó svo mikill, að ég bæði af
honum og sársaukanum féll í óvit. En þegar ég raknaði við, fékk ég vín
mér til styrkingar og sagði ég þá við konu mína: „Ef ég nokkurn tíma
borða hvítlauksrétt framar, þá sver ég, að ég ekki skal þvo mér einu sinni,
heldur stórthundrað sinnum með kalí, öskusalti og sápu.“ „Jæja þá,“ anzaði
hún, „með því skilyrði skal ég gleyma því, sem gert er, og búa saman
við þig eins og eiginmann minn.“ „Þetta,“ mælti kaupmaðurinn og veik
sér að samkvæminu, „er orsökin til þess að ég vildi ekki eta hvítlauksréttinn.
163. NÓTT. Auk rótarinnar lögðu konurnar Mekkasmyrsli við sár
mitt, sem munu hafa verið ósvikin, því þau voru úr lyfjasafni kalífans.
Undrasmyrsli þessi læknuðu mig á fám dögum og voru nú samfarir okkar
hjóna svo góðar, sem ekkert hefði á milli borið. En með því að ég var vanur
frjálsræðinu, leiddist mér að vera lokaður inni í höll kalífans, en ekki þorði
ég að gera konu minni það uppskátt, því ég var hræddur um að henni
mundi þykja fyrir. Allt fyrir það tók hún sjálf eftir því og langaði hana
líka til að sleppa úr kreppunni; hélt henni ekkert hjá Sobeide nema þakklátsemi
ein. En með hyggindum sínum tókst henni svo vel að leiða
drottningu fyrir sjónir, hversu mér mætti vera móti skapi, að geta ekki
haft samblendi við jafningja mína í borginni, eins og ég væri vanur, að
hin góða drottning kaus heldur að svipta sjálfa sig gleði þeirri, er hún
hafði af konu minni en láta á móti sameiginlegri ósk okkar beggja.
Mánuði eftir giftingu okkar sá ég því konu mína koma með fjölda geldinga,
er báru peningapoka, og er þeir voru farnir, mælti hún: „Þú hefur
ekki sagt mér, hvað þér leiðist að dvelja hér við hirðina, en ég hef tekið
eftir því, og til allrar hamingju fundið ráð til þess að gera við því. Sobeide
drottning mín leyfir mér að fara úr höllinni; þarna eru fimmtíu þúsund
sekkínur, sem hún gefur okkur, svo að við getum lifað góðu lífi í borginni;
taktu nú tíu þúsundir sekkína af þeim og kauptu hús handa okkur.“
Ég var ekki lengi að útvega húsið, þegar ég hafði svo mikið milli
handa, og er ég hafði komið öllu fyrir innanhúss með viðhöfn og prýði,
fluttum við í það. Höfðum við fjölda þræla og ambátta og bárumst
mikið á, en sællífi okkar varð ekki langgætt, því kona mín sýktist að einu
ári liðnu og andaðist að fárra daga fresti. Hefði ég þá að vísu getað tekið
annað kvonfang og lifað sæmilega í Bagdad, en með því mig fýsti mjög
að skoða mig um í heiminum, þá brá ég á aðra ætlun. Seldi ég hús mitt,
keypti alls konar varning og slóst í för með kaupmannalest nokkurri til
Persalands; þaðan fór ég til Samarkand og að endingu settist ég um kyrrt
hér í borginni.
Þetta er sagan, herra!“ mælti fleskmangarinn við soldáninn í Kasjgar,
„sem kaupmaðurinn frá Bagdad sagði í gær í veizlunni, sem ég var í.“
Þá mælti soldán: „Að vísu er sumt í henni fáheyrt, en í engan samjöfnuð
kemst hún við sögu krypplingsins.“ Fleygði þá Gyðingurinn sér niður fyrir
fætur soldáns og mælti, er hann var upp staðinn: „Ef yðar hátign vill
auðsýna mér þá náð, að hlýða á mig, þá er ég vongóður um, að saga sú
muni fullnægja yður, sem ég ætla að segja.“ „Segðu hana þá,“ anzaði
soldán, „en ef hún ekki er furðulegri en saga krypplingsins, þá skaltu
ekki lífgjafar vænta.“
164. NÓTT. Þegar Gyðingurinn hafði fengið samþykki soldáns, tók
hann til frásagna og sagði söguna:
Sagan, er Gyðingurinn sagði
„Herra, þegar ég stundaði læknislist í Damaskus, og var orðinn nokkuð
kunnur fyrir lækningar mínar, fékk ég einu sinni boð með þræli nokkrum,
að koma til manns, er lægi veikur hjá borgarstjóranum. Þegar ég kom
þangað, var mér vísað til herbergis eins, og lá þar ungur maður fríður
sýnum og mjög svo máttdreginn af veikindum; heilsaði ég honum og
settist niður hjá honum. Svaraði hann engu, en lét mig skilja á augnaráði
sínu, að hann skildi mig og þakkaði mér. Beiddi ég hann að rétta mér
hönd sína til þess ég gæti þreifað á lífæðinni; rétti hann mér þá vinstri
höndina, og furðaði mig á því. Hugsaði ég þá með mér: það kalla ég fávizku,
að vita ekki, að lækni skal rétta hægri höndina, og ekki hina vinstri.
Ég þreifaði samt á lífæðinni, skrifaði upp eitthvað læknisráð handa honum
og gekk síðan burt.
Ég vitjaði hans í níu daga öðru hverju, og rétti hann mér í hvert skipti
vinstri höndina, þegar ég vildi þreifa á lífæðinni; á hinum tíunda degi
leizt mér hann allhress og sagði ég, að nú þyrfti hann ekki annars en að
taka laugar. Borgarstjórinn í Damaskus, sem var nærstaddur, vottaði mér
gleði sína með því að láta færa mig í skrautlega skikkju; gerði hann mig
og að lækni borgarspítalans og heimilislækni sínum; sagði hann mér, að
ég mætti eta við borð hans, þegar mig lysti. Hinn ungi maður var
líka mjög vingjarnlegur við mig og mæltist til, að ég fylgdi honum
til lauga. Sá ég þar, þegar þjónar hans afklæddu hann, að hann vantaði
hægri höndina og var auðséð, að hún hafði verið afhöggin fyrir
skömmu. Var þetta aðalorsök veikinda hans, og var ég þess dulinn,
en meðan verið var að græða hann með sára meðulum, var ráða
leitað hjá mér, til þess að brunasóttin, er í hann var komin, ekki
skyldi snúast til ills. Þegar ég sá að hinn ungi maður var þannig á
sig kominn, varð ég hissa og kenndi í brjósti um hann; sá hann það á
mér og mælti: „Furðið yður ekki á því að sjá mig með afhöggna hönd; ég
skal einhverntíma segja yður, hvernig á því stendur og mun yður þykja
sú saga undarleg.“ Þegar við vorum komnir frá laugum, gengum við til
borðs, og er við höfðum matazt, fórum við að tala saman; spurði hann
mig þá, hvort það mundi skaðvænt heilsu sinni, ef hann gengi sér til
skemmtunar í garði borgarstjórans fyrir utan borgina. Leyfði ég honum
það og áfýsti hann jafnvel að hreyfa sig úti, því það mundi mjög stuðla
til heilsubata hans. „Ef svo er,“ mælti hann, „og þér viljið ganga með mér,
skal ég á meðan segja yður sögu mína.“ Sagði ég honum, að ég væri fús
til að fylgja honum þann dag; skipaði hann þá þjónum sínum að koma
með léttan málsverð, og gengum við síðan út í garð borgarstjórans. Gengum
við þar nokkra stund fram og aftur og settumst svo á ábreiðu, sem
þjónarnir breiddu undir tré nokkurt; undir því var hin bezta forsæla og
sagði hinn ungi maður mér þar sögu sína.
„Ég er frá Mússúl,“ tók hann til orða, „og er ætt mín einhver hin
tignasta þar í borginni. Faðir minn var elztur tíu bræðra; voru þeir allir
á lífi og kvæntir, þegar afi minn andaðist. En engum þeirra varð barna
auðið, nema föður mínum, og var ég einbirni hans. Vandaði hann uppeldi
mitt af mestu alúð og lét kenna mér allt, sem tiginna manna börn
verða að kunna.
165. NÓTT. Þegar ég var orðinn fulltíða og farinn að kynnast mönnum,
bar svo til, að ég einn föstudag var staddur í hinu stóra musteri í
Mússúl við hádegis bænagjörð með föður mínum og föðurbræðrum. Eftir
bænagjörð fóru allir út úr musterinu nema faðir minn og bræður hans;
þeir settust á gólf-ábreiðuna í musterinu og töluðu saman. Ég settist hjá
þeim og fóru þeir ósjálfrátt að tala um ferðir. Lofuðu þeir það, sem fagurt
og merkilegt er í ýmsum ríkjum og höfuðborgum, en einn af föðurbræðrum
mínum stóð fast á því, að eftir sögusögn margra ferðamanna
væri ekkert land fegra til en Egiptaland, og ekkert fljót fegra en Nílelfin.
Gerði ég mér eftir lýsingu hans svo miklar hugmyndir um það, að ég upp
frá þeirri stund hafði mesta hug á að ferðast þangað. Fannst mér miklu
minna um það, er hinir aðrir föðurbræður mínir sögðu, þó þeir nefndu
Bagdad, er þeir kölluðu klett Islams trúar og höfuðborg allra annarra
borga á jörðu, eða reyndu að halda fram Tígrisfljótinu. Þótti mér vænt
um, að faðir minn lofaði Egiptaland og mælti: „Hver, sem ekki hefur
séð Egiptaland, hann á það eftir óséð, sem merkast er á jörðinni. Þar er
jarðvegurinn skíra gull, það er að skilja, frjósemi hans stórauðgar landsbúa.
Kvenfólkið þar í landi töfrar með fegurð sinni eða yndislegu
bragði, og hvar er dásamlegra vatnsfall til en Nílfljótið? Jafnvel leðjan,
sem það flytur með sér í vatnavöxtum, frjóvgar akrana, svo að þeir þrautalaust
veita þúsundfalt meiri uppskeru en þeir akrar, sem annars staðar
eru ræktaðir með mestu fyrirhöfn. Heyrið það, sem skáld eitt kvað til
Egiptalandsmanna, þegar hann varð að skilja við landið:
/#
Auðsæl Nílelfur
yður veitir
dag hvern dýrar gjafir;
frjóvgandi fljót
úr fjöllum hinnig
yðar vegna veltur.
Hrynja tár mín,
er eg héðan sný,
þung sem elfar unnir,
því ég sorgbitinn
við sveitir fagrar
skil að skapa dómi.
#/
Ef litið er til eyjar þeirrar, er myndast af tveimur hinum stærstu ósum
Nílfljótsins, hversu iðgræn er hún, hversu fjöllit af ótal glitrandi
blómum, hvílíkt ógrynni er þar að sjá, bæði borga, þorpa, vatnsskurða
og ótal annarra farsællegra hluta. En ef litið er á hinn veginn til Eþíópíu,
hversu margt er þar aðdáanlegt! Hinum skrúðgrænu engjateigum, sem
eru umflotnir af svo mörgum vatnsrennum, get ég ekki líkt við annað
betur en skínandi smaragðsteina í silfurumgjörðum. Og er ekki Kairó
hin mesta, fjölmennasta og auðugasta borg í heimi? Hversu skrautleg eru
húsin, bæði þau, sem stjórnin og einstakir menn eiga. En ef þið komið
til pýramíðanna, þá verðið þið gagnteknir af undrun og standið eins og
agndofa, þegar þið sjáið þessi feikna steinbákn, hlaðin upp úr heljarbjörgum,
nema við skýin. Hljótið þið að játa, að Faraóar þeir, er
höfðu svo mikinn mann- og fjárafla til að reisa þau, báru langt af öllum
hinum seinni konungum jarðarinnar, bæði að stórmennsku og hugviti,
þar sem þeir létu eftir sig slíka varða til minningar um sig. Þessi minnismerki,
sem eru svo gömul, að fróðum mönnum ber ekki saman um, nær
þau hafi verið reist, eru enn þá til og munu haldast um eilífð. Að ég ekki
nefni sæborgir Egiptalands, Damiette, Rósette og Alexandríu, því þangað
sækir mesti grúi manna alls konar korntegundir, léreft og aðra hluti,
sem eru til gagns eða skemmtunar. Ég segi þetta af eigin reynslu, því ég
hef dvalið þar mörg ár æsku minnar og mun sá tími sælastur ævi minnar.“
166. NÓTT. Föðurbræður mínir voru því samdóma, er faðir minn
sagði um Nílfljótið, Kairó og Egiptaland, en mér stóð það svo lifandi
fyrir hugskotssjónum, að ég fékk ekki sofið um nóttina. Skömmu síðar
létu föðurbræður mínir í ljósi við föður minn, hve mikið þeim hefði fundizt
til um lýsingu hans á Egiptalandi, og slógu þeir upp á því við hann, að
þeir skyldu allir takast þangað ferð á hendur. Tók hann vel undir það,
og með því að þeir bræður voru auðugir kaupmenn, réðust þeir í að hafa
með sér varning til sölu. Jafnskjótt sem ég varð þess áskynja, að þeir
bjuggust til ferðar, fór ég til föður míns og beiddi hann grátandi, að lofa
mér með sér, og fá mér í hendur nokkurn varning, sem ég mætti sjálfur
selja. Svaraði hann því, að ég væri of ungur til svo erfiðrar ferðar, kvaðst
hann þar að auki vera sannfærður um, að ég mundi illt af hljóta. En
ekki dró það minnstu vitund úr farfýsi minni, og fyrir milligöngu föðurbræðra
minna hafði ég út leyfi til að fara með þeim til Damaskus, og
vera þar meðan þeir færu leiðar sinnar til Egiptalands. Faðir minn kvað
margt fagurt vera að sjá í Damaskus, og skyldi ég láta mér lynda að fara
þangað og lengra ekki. Lét ég hann ráða þessu, svo ákaft sem mig langaði
til Egiptalands. Vér lögðum af stað frá Mússúl, lögðum leið um Mesópótamíu,
fórum yfir Efrat og komum til Aleppó, og vorum þar tvo
daga. Því næst héldum vér til Damaskusborgar og brá mér vel við að
sjá hana; fórum vér þar allir til gestaherbergis nokkurs. Nú var ég kominn
í stóra, fólksmarga og glæsilega borg; vorum vér þar nokkra daga
og skoðuðum hina inndælu aldingarða, er liggja í kringum hana, og bar
oss saman um, að það væri rétthermt, sem sagt er: að Damaskus liggi mitt
í paradís. Loksins fóru föðurbræður mínir að hugsa til ferða, en fyrst
seldu þeir varning þann, er ég átti, mér til svo mikils ábata, að ég græddi
fimm hundruð á einu hundraði, og varð ég stórglaður við svo mikið fé.
Föðurbræður mínir og faðir minn skildu mig því næst eftir í Damaskus
og fóru leiðar sinnar. En er þeir voru farnir, gætti ég þess vandlega, að
eyða fé mínu ekki til óþarfa. Að vísu leigði ég mér skrautlegt hús hjá
gimsteinasala nokkrum; var það allt gert af marmara, og voru á það
dregnar laufmyndir með gullnum og himinbláum lit; fylgdi því og aldingarður
með hinum fegursta gosbrunni. En ekki vandaði ég svo búnað
íbúðarinnar að innan, sem jafn skrautlegu húsi hæfði, en þó svo, að í
minni stöðu mátti fullvel sæma; hafði ég þjóna, ekki allfáa, og hélt mig
virðulega, veitti kunningjum mínum hjá mér eða þeir veittu mér, og
gekk á því meðan ég beið afturkomu föður míns til Damaskus. Engin
ástríða glapti rósemi mína og viðkynning góðra manna var öll mín
skemmtun.
Einn dag sat ég fyrir utan dyrnar á húsi mínu til þess að anda að mér
hreinu, hressandi lofti; þá kom til mín kona vel búin og fagursköpuð,
að því er mér virtist; spurði hún mig, hvort ég hefði ekki vefnað til sölu,
og gekk inn í hús mitt.
167. NÓTT. Þegar ég sá hana fara inn í hús mitt, gekk ég undir eins
á eftir henni, lokaði dyrunum og leiddi hana inn í sal einn og bauð henni
sæti: „Göfuga frú!“ tók ég til máls, „ég átti vefnað, sem vert hefði verið
að sýna yður, en því er verr, að ég hef ekkert af honum, sem stendur.“
Þá tók hún blæjuna frá andliti sínu og var það svo afbragðs frítt, að í
brjósti mínu tóku að hreyfa sér tilfinningar, er ég aldrei fyrr hafði þekkt.
„Ég þarf einskis vefnaðar,“ mælti hún, „ég kom ekki hingað vegna annars
en yðar sjálfs, til þess að vera hjá yður í kvöld, ef þér eruð ekki vant
við látinn, og geri ég mig ánægða með léttan kvöldverð.“ Þetta ævintýri
fekk mér mesta fagnaðar og skipaði ég þjónum mínum að bera vín og
ýmiskonar aldin á borð. Snæddum við og drukkum og gömnuðum okkur
fram á miðnætti, og hef ég enga sælli nótt lifað, það sem af er ævinnar.
Morguninn eftir ætlaði ég að lauma tíu sekkínum í lófa hinnar fögru
konu, en hún hnykkti aftur hendinni og mælti: „Ég kom ekki hingað af
ágirnd, og styggið þér mig með þessu, því svo er mér fjarri skapi að
þiggja fé af yður, að ég vil heldur að þér þiggið af mér, ella mun ég
ekki oftar koma á yðar fund.“ Tróð hún þá upp á mig tólf sekkínum og
kvaddi mig svo mælandi: „Bíðið mín í þrjá daga og mun ég á þriðja degi
koma eftir sólarlag.“ Ég fann vel á mér, að hún hafði hjarta mitt á burt
með sér. Hún kom aftur á tilteknum tíma og fagnaði ég henni svo vel,
sem vænta má af þeim, er þráir af óðfúsri ást. Leið kvöldið og nóttin allt
eins og í fyrra skiptið, og lofaði hún morguninn eftir að koma innan
þriggja daga, en ekki fór hún fyrr en ég hafði þegið af henni tíu sekkínur.
En er hún kom í þriðja sinn og vínið var tekið að svífa á hana, mælti
hún: „Hvernig lízt yður á mig? Er ég ekki falleg og skemmtileg?“ Svaraði
ég þá: „Þetta þykir mér óþarfa spurning, þar sem ég hef sýnt yður
svo margfaldan vott elsku minnar. Ég er frá mér numinn af því að vera
unnusti yðar, þér eruð drottning mín, þér eruð öll sæla lífs míns.“ Þá
mælti hún: „Ég veit fyrir víst, að þér munduð ekki tala slíkt, ef þér hefðuð
séð eina af vinkonum mínum, sem bæði er fríðari og yngri en ég, og
svo glaðlynd, að hún getur komið hinum þunglyndasta manni til að
hlæja. Ég verð að koma með hana; ég hef sagt henni frá yður, og brennur
hún af löngun eftir að sjá yður. Hefur hún beðið mig að gera sér það
til eftirlætis, en ég hef ekki þorað að verða við tilmælum hennar fyrr
en ég talaði við yður.“ „Gerið sem þér viljið,“ anzaði ég, „en hversu
mjög sem þér lofið vinkonu yðar, þá er hjarta mitt yður áhangandi, þrátt
fyrir alla fegurð hennar, og það svo fast, að ómögulegt er að slíta það
frá yður.“ „Varið yður,“ mælti hún, „ég mun leiða elsku yðar í þunga
freistni.“ Þegar við kvöddumst um morguninn, fékk hún mér fimmtíu
sekkínur. „Munið það,“ mælti hún, „að innan tveggja daga kemur til
yðar nýr gestur og búist til að fagna honum vel. Við munum koma um
sama leyti og ég er vön að koma, eftir sólarlag.“ Lét ég svo á hinum
ákveðna degi prýða salinn og efna til góðrar máltíðar.
168. NÓTT. Ég kvaldist af óþolinmæði meðan ég beið eftir konunum,
en um dagsetur komu þær og tóku blæjurnar frá andliti sínu. Svo
sem ég hafði orðið frá mér numinn af fegurð konunnar fyrri, varð ég þó
enn hugfangnari af vinkonu hennar. Andlit hennar var allt við sig og
fullkomið, með fegurstu litaskiptum, og voru augu hennar svo skær, að
ég þoldi varla ljóma þeirra. Ég þakkaði henni sóma þann, er hún sýndi
mér með því að koma á minn fund, og beiddi hana að virða á betra veg,
ef viðtökurnar færu ekki eftir verðleikum hennar. Svaraði hún þá:
„Sleppið allri óþarfa hæversku, og ætti betur við, að ég talaði svo til yðar,
þar sem þér leyfðuð vinkonu minni að taka mig með sér. En fyrst
þér leyfið mér að vera hér, þá skulum við ekki um annað hugsa en að
skemmta okkur.“ Ég hafði áður skipað, að jafnskjótt sem konurnar
kæmu, skyldi reiða fram mat og vín, og settumst við til borðs. Hinn nýi
gestur minn sat andspænis mér, og horfði án afláts á mig síbrosandi. Ég
fékk ekki staðizt þessi sigrandi augu, og tók hún hjarta mitt, svo ég kom
engri vörn fyrir. En jafnframt sem hún innblés mér ástinni, glæddist hún
hjá sjálfri henni, og sagði hún mörg blíðmæli við mig hispurslaust. Konan,
sem ég hafði kynnzt fyrr við, hafði augu með okkur, hló í fyrstunni og
mælti: „Ég sagði yður alténd, að yður mundi lítast vel á vinkonu mína,
og hafið þér nú þegar rofið trúnaðareiðinn, sem þér unnuð mér.“ Ég
svaraði líka hlæjandi: „Elskan góða, þá mættuð þér kvarta undan mér,
ef ég ekki sýndi kurteisi tiginni konu, sem þér hafið komið með í hús
mitt, og mættuð þið þá báðar ámæla mér fyrir, að ég ekki kynni að fagna
gestum mínum.“ Héldum við nú áfram að drekka og jafnframt því sem
vínið sveif á okkur, fórum við, hin nýkomna kona og ég, að gera okkur
svo dælt hvort við annað, að vinkona hennar fylltist brennandi afbrýði.
Hún stóð upp og sagði um leið og hún gekk út, að hún mundi undir eins
koma aftur; en rétt á eftir bliknaði hin fagra kona í framan, sem eftir
var inni hjá mér, og fékk ógurlegt krampakast; kallaði ég á menn til
hjálpar henni, en hún andaðist samstundis í faðmi mínum. Gekk ég
undir eins út og sögðu þjónar mínir, að hin konan væri farin burt. Grunaði
mig því, að hún mundi valda hinum sviplega dauða vinkonu sinnar.
Enda hafði hana ekki skort illsku né lagkænsku til að byrla henni eitur
í síðustu skálinni, sem hún rétti henni. Féllst mér mikið um atburð
þenna, og vissi ég eigi, hvað úr skyldi ráða, eða hvað um mig mundi
[1388.png: ...lét ég taka upp eina af marmarahellum þeim, er lagðar voru yfir húsagarðinn]
verða. Hugsaði ég, að ég mætti engum tíma eyða til ónýtis; lét ég því
við tunglskin sem hljóðlegast taka upp eina af marmarahellum þeim,
er lagðar voru yfir húsagarðinn; lét ég greftra líkið þar, og leggja helluna
í samt lag. Þvínæst klæddist ég ferðafötum, tók alla peninga mína, lokaði
dyrunum, innsiglaði þær og galt gimsteinasalanum fyrirfram eins
árs húsaleigu; beiddi ég hann að geyma lyklana og sagði honum, að ég
yrði í skyndingu að fara til föðurbræðra minna í Kairó. Síðan kvaddi
ég hann og lagði af stað með fylgdarmönnum mínum.
169. NÓTT. Ég náði farsællega til Kairó og bar það fyrir við föðurbræður
mína, sem furðuðu sig á komu minni, að ég hefði ráðizt í ferð þessa
út úr leiðindum og áhyggjum, af því ég ekkert hefði frétt til þeirra.
Fögnuðu þeir mér vel og lofuðu að sjá svo um, að faðir minn fyrirgæfi
mér ferð þessa, er ég hafði farið í óleyfi hans. Ég bjó í sama gestaherbergi
og varð skjótt kunnugur öllu því, sem var að sjá í Kairó. Eftir að
þeir höfðu selt varning sinn, bjuggust þeir til heimferðar, en af því
mig langaði til að sjá meira af Egiptalandi, fór ég á laun til gestaherbergis
nokkurs, sem langt var frá því, er þeir dvöldu í, og varð þeim ekki samferða.
Leituðu þeir mín vandlega og fundu hvergi; héldu þeir því, að
ég mundi hafa iðrazt eftir að hafa farið til Kairó gegn vilja föður míns,
og þess vegna horfið aftur til Damaskus; fóru þeir af stað í þeirri von,
að þeir mundu hitta mig þar. Ég dvaldi nú þrjú ár í Kairó til þess að
seðja forvitni mína á því, að sjá öll furðuverk Egiptalands. Um þenna
tíma sendi ég gimsteinasalanum í Damaskus húsaleigu, og fór þangað
loksins með þeim ásetningi, að dvelja þar nokkur ár. Gimsteinasalinn
tók mér vingjarnlega og fylgdi mér til húss míns og var innsiglið fyrir
því óhaggað. Fór ég inn, og var þar allt eins og ég skildi við það. Þegar
salurinn var sópaður og þveginn, sem ég hafði snætt í með konunum,
fann einn af þjónum mínum hálsmen úr gulli með tíu stórum og fögrum
perlum; fékk hann mér það, og kannaðist ég við, að það var hið sama,
sem hin unga kona hafði borið, er drepin var með eitrinu. Skildi ég, að
það mundi hafa dottið af hálsi hennar, svo að ég tók ekki eftir. Ég gat ekki
horft á það ógrátandi, því ég minntist hinnar elskulegu konu, er ég hafði
séð deyja svo hryggilegum dauða; braut ég menið saman og stakk því í
barm minn. Þegar ég hafði hvílt mig nokkra daga eftir hina erfiðu ferð,
fór ég að leita upp fornvini mína; hugsaði ég ekki um annað en skemmtanir,
og var allt fé mitt upp gengið fyrr en ég vissi af. Í vandræðum þessum
réði ég af að selja heldur menið en nokkuð af húsgögnum mínum;
fór ég því með það til kauptorgs, brá þar kallara nokkrum á einmæli,
sýndi honum dýrgrip minn og beiddi hann að sýna gimsteinakaupmönnum.
Maðurinn varð hlessa á fegurð hálsmensins, virti það lengi fyrir sér
og mælti: „Enn hafa kaupmenn vorir aldrei séð neitt svo dýrmætt. Þeir
munu verða stórglaðir og bjóða hver í kapp við annan.“ Að svo mæltu
fylgdi hann mér til sölubúðar einnar; vildi svo til, að það var búð húsbónda
míns; þar beiddi hann mig að bíða sín. Meðan hann með mestu
íbyggni gekk úr einni búðinni í aðra og bauð hálsmenið til kaups, settist
ég á tal við gimsteinasalann, sem varð feginn að finna mig. Þegar kallarinn
kom aftur, veik hann mér afsíðis, en í stað þess að bjóða í minnsta
lagi tvö þúsund sekkínur fyrir menið, sór hann mér, að enginn vildi
gefa meira en fimmtíu, því perlurnar væru sviknar. Ég hafði ekkert vit
á perlum og trúði því manninum; kvaðst ég treysta honum og öðrum
sem betra skynbragð hefðu á þeim, og skyldi hann færa mér peningana
undir eins. En kallarinn hafði boðið mér fimmtíu sekkínur fyrir hönd
einhvers hins ríkasta gimsteinasala á kauptorginu, til þess að komast eftir,
hvort ég vissi hið sanna verð mensins. Óðar en kallarinn hafði sagt honum,
hverju ég svaraði, fór hann með honum til lögreglustjóra, sýndi honum
menið og mælti: „Herra! Meni þessu hefur verið stolið frá mér, og
þjófurinn, sem hefur tekið á sig kaupmanns gervi, er svo ósvífinn, að
hann býður það hér til kaups og er sjálfur á torginu. Hann lætur sér
nægja fimmtíu sekkínur fyrir þá gersemi, sem er tvö þúsund sekkína
virði; sýnir það augljóslega að hann er þjófur að meninu.“ Lögreglustjórinn
lét jafnskjótt taka mig fastan og leiða mig fyrir sig; spurði hann
mig, hvort ég hefði ætlað að selja menið á kauptorginu; kvað ég já við
og spurði hann þá, hvort ég hefði ætlað að láta það á fimmtíu sekkínur.
En er ég hafði játað því, mælti hann í háði: „Gefið honum iljabarning;
hann mun fljótt játa, að hann er ekki annað en falsari, þó hann sé í
fallegum kaupmanns fötum. Lemjið hann þangað til hann meðgengur.“
Hin hörðu slög knúðu mig loksins til að segja ósannindi, og játaði ég
því, þvert á móti sannleikanum, að ég hefði stolið meninu; lét þá lögreglustjórinn
óðara höggva af mér höndina. Varð mikill þys af þessu á
kauptorginu, og jafnskjótt sem ég var kominn heim, kom húseigandinn
og mælti: „Sonur sæll, þú virðist vera skynsamur og vel uppalinn unglingur,
hvernig gaztu þá fengið af þér að auðvirða þig á öðru eins verki
og þessu, sem mér er sagt að þú hafir framið? Þú hefur sjálfur sagt mér
af efnahag þínum, og efast ég ekki um, að svo muni vera, sem þú sagðir,
en því beiddirðu mig ekki um fé? Ég mundi fúslega hafa lánað þér. En
eins og nú er komið, get ég ekki lengur þolað þig í húsum mínum; vertu
þér því úti um annan bústað.“ Mér var mesta skapraun að orðum hans, og
beiddi ég hann grátandi að lofa mér að vera hjá sér í þrjá daga. „Æ, hvílíkt
ólán, hvílík svívirðing,“ kallaði ég upp, „á ég að voga að koma aftur
til Mússúl? Mundi ég geta sannfært föður minn um sakleysi mitt með
öllu því, er ég færi mér til réttlætingar?“
170. NÓTT. Þremur dögum eftir að þessi óhamingja hafði hent mig,
brá mér illa við, er húseigandinn og flokkur lögregluþjóna komu með
kaupmanni þeim, er ranglega hafði ákært mig fyrir stuld á hálsmeninu.
Ég spurði, hvort erindi þeirra væri, en í stað þess að svara mér, bundu
þeir mig, kefluðu mig og hundskömmuðu mig; sögðu þeir, að borgarstjórinn
í Damaskus ætti menið, hefði hann misst það fyrir þremur árum,
og ein af dætrum hans horfið um sama leyti. Nú megið þið nærri
geta, hvernig mér hafi orðið við þessa sögu. Allt fyrir það einsetti ég mér
að segja borgarstjóranum sannleikann og eiga á hættu, hvort hann fyrirgæfi
mér eða fyrirdæmdi mig. Það þótti mér góðs viti, er ég var leiddur
fram fyrir hann, að hann horfði vorkunnsamlega til mín og lét leysa mig
úr böndum. Þegar hann hafði spurt mig, hvort ég væri sá, sem bauð perlumenið
til kaups, og ég hafði játað því, tók hann þannig til máls: „Ég
er viss um, að hann hefur ekki stolið því, og fær mér undrunar, að honum
hefur verið slíkur óréttur gjör.“ Við þetta óx mér hugur og mælti ég:
„Herra! Ég sver yður, að ég er með öllu saklaus, og það er sannfæring
mín, að hálsmenið hafi aldrei verið eign ákærandans; hef ég aldrei séð
hann fyrr, og er það illmennsku hans að kenna, að ég hef orðið fyrir svo
óviðurkvæmilegri meðferð. Að vísu hef ég játað stuldinum á hendur mér,
en það var fyrir eintómar pyndingar og af ástæðu einni, sem ég skal segja
yður, ef þér viljið hlýða á.“ Þá mælti borgarstjórí: „Nú veit ég svo mikið,
að yður skal ekki verða synjað alls þess réttar, sem þér eigið heimting á.
Dragið hinn lýgna sakarábera burt, og skal hann að vörmu spori þola
hina sömu refsingu, og hann hefur bakað unglingi þessum, sem ég veit
að er saklaus.“ Skipun þessari var undir eins fullnægt. Eftir það lét borgarstjóri
alla, sem viðstaddir voru, ganga út og mælti við mig: „Sonur, seg
mér án ótta og undandráttar, hvernig kom hálsmenið í þínar hendur?“
Sagði ég honum það og gat þess, að ég hefði heldur viljað heita þjófur,
en segja frá hinum hryggilega atburði. Þegar ég var þagnaður, kallaði
borgarstjórinn upp: „Mikli drottinn! Þínar ráðsályktanir eru óskiljanlegar,
og oss ber að taka þeim möglunarlaust; með djúpri auðmýkt tek
ég mótlæti því, sem þér hefur þóknazt að leggja á mig.“ Því næst veik
hann sér að mér og mælti: „Sonur, fyrst þú hefur sagt mér tildrög óhamingju
þinnar, sem fær mér mikillar hryggðar, skal ég segja þér frá mínu
óláni. Vita skaltu að báðar konurnar, sem þú sagðir mér frá, voru dætur
mínar.
171. NÓTT. Sú konan, sem fyrst var svo ósvífin, að leita á fund þinn,
var elzt allra dætra minna. Ég hafði gift hana bróðursyni mínum í Kairó,
en hann andaðist og kom hún aftur til mín, spillt af allskonar ósiðum,
er hún hafði lært á Egiptalandi. Áður en hún kom, hafði yngri systirin,
sem dó svo hörmulega í faðmi þínum, verið skynsöm og hegðað sér svo,
að ég gat ekkert að fundið. En eldri systirin leiddi hana smámsaman afvega,
þangað til þær voru báðar orðnar jafnspilltar. Þegar ég saknaði
hennar daginn eftir, um leið og ég settist til borðs, og spurði eftir henni,
tók hin eldri að gráta beisklega, svo að ég bjóst ekki við góðu. Lagði ég
fast að henni, að hún skyldi segja mér sannleikann, og svaraði hún þá
grátandi: „Faðir minn, ég veit ekki annað en að hún systir mín gekk út
í gær í beztu fötunum sínum með perlumenið og er ekki komin enn.“
Lét ég þá leita að dóttur minni um alla borgina, og kom fyrir ekki, en
hin eldri harmaði og grét óaflátanlega dauða systur sinnar og iðraðist hún
vafalaust eftir hina óstjórnlegu afbrýðisemi; smakkaði hún ekki mat og
leiddi þannig hina hryggilegu ævi sína til lykta. Þetta er hlutskipti manna,
svona er ólánið, sem yfir þeim vofir,“ mælti borgarstjórinn enn fremur,
„en úr því við erum báðir jafn ólánsamir, þá látum okkur bera harma
okkar sameiginlega og aldrei skilja. Ég gef þér til eiginkonu hina þriðju
dóttur mína, sem er yngri og fríðari en systur hennar, og ólík þeim í dagfari
sínu; munuð þið eiga skap saman; upp frá þessu er hús mitt þín eign,
og eftir mig látinn takið þið bæði allan arf.“ „Herra!“ svaraði ég, „ég
er hreint forviða af allri góðsemi yðvarri og ég mun aldrei nógsamlega
fá vottað yður þakklátsemi mína.“ „Sleppum því,“ mælti hann. „við
skulum ekki eyða tímanum með fánýtu hjali.“ Því næst lét hann sækja
vitni og fór giftingin fram viðhafnarlaust. Hann gerði og mér í hag upptækar
eigur gimsteinasalans, er ranglega hafði ákært mig; voru þær töluverðar.
Vitið þér, sem eruð hér eins og heimamaður, hvert álit borgarstjórinn
hefur á mér. Vona ég nú að þér fyrirgefið mér ókurteisi mína,
að ég í sjúkleika mínum rétti yður vinstri höndina í stað hinnar hægri.“
„Svona var sagan sem hinn ungi maður frá. Mússúl sagði mér,“ mælti
Júðalæknirinn við soldáninn í Kasjgar. „Ég var í Damaskus þangað til
borgarstjórinn dó, og með því ég var ungur, er það gerðist, réðist ég í
langferðir, ferðaðist um Persaland og komst alla leid til Indíalands; loksins
tók ég mér bólfestu í höfuðborg ríkis yðvars og leik ég hér læknislist
mína við góðan orðstír.“
Soldáninum í Kasjgar þótti saga þessi að vísu merkileg, en ekki eins
undrunarverð og krypplingsins; gaf hann því ekki heldur Júðalækninum
líf, heldur vildi hann láta hengja þá alla fjóra. Þá féll skraddarinn fram
fyrir hann, beiddi hann um frest og mælti: „Úr því yðar hátign hlýðir
fúslega á skemmtilegar sögur, þá mun yður ekki líka illa sú, er ég nú ætla
að segja.“ „Ég skal að vísu hlýða á hana,“ anzaði soldán, „en vonastu
ekki eftir lífgjöf, nema þú segir sögu, sem er skemmtilegri en krypplingsins.“
Tók þá skraddarinn óhræddur til frásagna:
Sagan er skraddarinn sagði
„Herra! maður nokkur hér í borginni bauð mér fyrir tveimur dögum
í veizlu eina, er hann hélt vinum sínum í gær; fór ég þangað á tilteknum
tíma og var þar nær tuttugu manns fyrir. Vér biðum eftir húsbóndanum,
sem var genginn út erinda sinna, en hann kom skjótt og fylgdi
honum ungur maður útlendur, vel búinn og fríður sýnum, en haltur.
Stóðum vér þá allir upp húsbóndanum til virðingar; buðum vér útlendingnum
að setjast hjá oss í legubekkinn. Þáði hann það, en í því hann
var að setjast niður, varð honum litið til rakara eins, sem var í boðinu;
hrökk hann þá aftur snúðugt og ætlaði að fara út. Húsbóndinn undraðist
þetta, aftraði honum og mælti: „Hvert ætlið þér? Ég kom með yður hingað,
til þess þér skylduð vera í veizlu, sem ég held vinum mínum, en jafnskjótt
sem þér eruð kominn inn, viljið þér fara burt.“ Hinn ungi útlendingur
mælti þá: „Fyrir guðs sakir, haldið mér ekki aftur, lofið mér
að fara. Það fer um mig hryllingur, þegar ég horfi á rakarann þarna, viðurstyggðina
þá. Þó hann sé fæddur í því landi, þar sem allir menn eru
hvítir, er hann samt líkur blökkumanni; en sálin í honum er þó enn
svartari en andlitið.“
172. NÓTT. Þegar vér heyrðum þetta, urðum vér forviða og fengum
illan hug til rakarans, þó vér ekki vissum, hvort hinn ungi útlendingur
hefði rétt að mæla. Kváðum vér upp úr og sögðumst engan mann þola
við borð vort, sem svo viðbjóðslega væri lýst. Húsbóndinn beiddi þá útlendinginn
að segja, hvað honum gengi til að hata rakarann, og svaraði
þá hinn ungi maður: „Herra! Þér skuluð vita, að upp á þenna bölvaða
rakara á ég það, að ég er haltur, og af hans völdum hefur mig hent hið
grimmasta ólán, sem hugsazt getur. Hef ég því svarið, að flýja alla staði,
þar sem hann er, og dvelja í engri borg, sem hann býr í. Þess vegna fór
ég frá Bagdad og skildi hann þar eftir, og fór ég hina löngu leið hingað
til þess að taka mér bólfestu í borg þessari mitt í hinu stóra Tattaralandi,
því ég vonaði, að hér mundi hann aldrei koma fyrir mín augu. Þvert á
móti von minni hitti ég hann hér og verð ég því, þó mér sé nauðugt, að
synja mér þeirrar sæmdar, að njóta með ykkur fagnaðarins. Ég ætla að
fara úr borginni þegar í dag, og reyna að fela mig einhversstaðar, þar
sem hann ekki verður á vegi mínum.“ Að svo mæltu ætlaði hann að fara,
en húsbóndinn og vér gestirnir lögðum fast að honum og beiddum hann
að vera kyrran og segja oss, af hverju andstyggð hans á rakaranum væri
sprottin. Hinn ungi maður lét til leiðast, settist á legubekkinn og sneri
bakinu að rakaranum, til þess að sjá hann ekki; því næst sagði hann sögu
sína á þessa leið:
„Faðir minn var göfugur maður í Bagdad og borinn til æðstu embætta,
en þrátt fyrir það kaus hann heldur að lifa í kyrrð en njóta allra þeirra
virðinga, er hann átti kost á. Ég var einbirni hans, og er hann andaðist,
skorti mig eigi aldur né þroska til að ráða hinum miklu fjármunum, er
hann lét mér eftir sig. Fór ég svo vel með auð minn, að allir menn virtu
mig. Engar ástríður höfðu enn þá hreyft sér hjá mér, og fór því svo
fjarri, að ég væri gjarn til ásta, að ég, þó skömm sé frá að segja, forðaðist
alla viðkynning við konur. Einn dag, er ég var úti á stræti, sá ég
koma á móti mér fjölda kvenna; beygði ég þá út af leið minni inn í annað
stræti, til þess að verða ekki á vegi þeirra; settist ég þar á bekk einn
fyrir utan húsdyr. Andspænis mér var gluggi, og stóð fyrir neðan hann
ker með fegurstu blómum í, og varð mér starsýnt á. Í sama vetfangi var
lokið upp glugganum, og sá ég þá unga mey, sem því nær blindaði augu
mín með ljóma fegurðar sinnar, og um leið og hún döggvaði blómin
með hendi sinni, sem var hvítari en alabastur, horfði hún á mig brosandi,
og leizt mér nú þeim mun betur á hana, sem ég áður hafði haft óbeit á
kvenfólki. En er hún hafði vökvað blómin, renndi hún töfrandi ástaraugum
til mín, svo að hjarta mitt varð gagntekið; síðan lokaði hún glugganum
og skildi við mig í svo ringluðu og órósömu hugarástandi, að því
verður eigi með orðum lýst. Í sama bili heyrði ég háreysti í strætinu, og
kom ég við það til sjálfs mín; stóð ég þá upp og litaðist um. Sá ég æðsta
dómara borgarinnar koma ríðandi múlasna og fylgdu honum fimm eða
sex þjónar; fór hann af baki hjá húsinu, þar sem yngismærin hafði lokið
upp glugganum, og gekk þar inn; réði ég af því að hann mundi vera faðir
hennar. Þegar ég kom heim til mín, voru skapsmunir mínir harðla frábrugðnir
því, sem þeir voru, þegar ég gekk út; ég var nú altekinn af
ástríðu, sem var því ákafari, sem ég aldrei hafði orðið var við hana fyrr.
Ég lagðist til hvíldar og var hitasótt í blóði mínu. Olli það mikilli hryggð
á heimili mínu, og margir ástvinir mínir, sem urðu áhyggjufullir út af
þessum snögglegu veikindum, komu til mín og spurðu mig, hvernig á
þeim stæði, en ég var svo hygginn, að ég þagði yfir því. Urðu þeir því
hræddir um mig og fengu læknarnir alls ekki hughreyst þá, því þeir
þekktu ekki sjúkleika minn, og versnaði mér af meðulum þeirra. Tóku
menn að örvænta mér lífs, en þá vildi svo til að gömul kona, sem vinir
mínir þekktu, heyrði talað um sjúkleika minn og kom hún til mín. Hún
virti mig gaumgæfilega fyrir sér og spurði mig út í æsar; sá hún hvað
sjúkleikanum mundi valda. Eftir tilmælum hennar gengu allir út úr herberginu,
sem viðstaddir voru, og þegar við vorum tvö ein, settist hún við
höfðalagið og mælti: „Þér hafið til þessa þverskallazt við að segja orsakir
sjúkleika yðar; nú þurfið þér ekki að segja mér þær, því ég er svo reynd,
að ég þekki þær, þó þér ekki segið mér, og ekki munuð þér bera á móti
því, að þér eruð sjúkur af ást. Ég skal gera yður alheilan af meini þessu,
ef þér segið mér, hver sú er, sem bar gæfu til að sigra svo harðgert hjarta,
sem yðar er, því þér eruð enginn kvenna vinur kallaður, og hafa fleiri
tekið eftir því en ég. En nú er það fram komið, er ég sá fyrir, og þykir
mér vænt um, að mér gefst tækifæri til að hjálpa yður úr vandræðum
þessum með minni milligöngu.“
173. NÓTT. Þegar gamla konan hafði þannig talið um fyrir mér,
þagnaði hún, en þó mér fyndist mikið um orð hennar, þorði ég ekki að
birta henni hugskot mitt; svaraði ég því engu, en varpaði öndinni mæðilega
og sneri mér að henni. „Komið þér yður ekki að því að tala,“ mælti
hún, „fyrir uppburðarleysi eða tortryggni? Efist þér um, að ég geti staðið
við orð mín? Ég gæti nefnt ótal unga menn af kunningjum yðar, sem
ég hef hjálpað úr samkyns vandræðum.“ Hin góða kona hélt þannig
áfram að tala til mín og kom mér loksins til að ljúka munni sundur, og
sagði ég henni, hvað að mér gengi og hvernig ævintýri mitt hefði atvikazt.
Ég lofaði henni öllu fögru, ef hún gæti komið mér í mjúkinn hjá
hinni fögru mey. Svaraði hún þá: „Sonur sæll, ég þekki hana, sem þér
talið um, og eigið þér kollgátuna, að hún er dóttir æðsta dómarans í
borginni. Mér þykir ekki kyn, þó þér elskið hana, því hún er hin fegursta
og elskulegasta mær í Bagdad, en hitt fær mér áhyggju, að hún er stórlát,
og er örðugt að fá hana í tal. Auk þessa vitið þér, hversu ríkt valdsmenn
vorir ganga eftir, að hinna hörðu laga sé gætt, er halda konum í
þungbæru ófrelsi, og þeim mun strangari eru þeir á sínum eigin heimilum,
en dómari sá, er þér sáuð, tekur þó öllum öðrum fram í þessu. Með
því að þeir ávallt innræta dætrum sínum, að það sé stórglæpur að láta
karlmann sjá sig, þá trúa þær því svo fastlega, að ef þær einhvern tíma
ganga út, þá hafa þær ekki augun af veginum, sem þær ganga á. Að vísu
hygg ég, að dóttir æðsta dómarans sé ef til vill ekki svo skapi farin, en
samt er ég hrædd um, að ekki verði minni örðugleikar af hennar hálfu
en föður hennar. Hefði drottni þóknazt að láta yður elska einhverja
aðra, mundi mér hafa veitt allt hægra. Ég skal samt beita allri kænsku
minni, en engu mun ég koma áleiðis, nema ég hafi tímann fyrir mér;
meðan á því stendur, skuluð þér ekki láta hugfallast, heldur treysta mér.“
Gamla konan skildi þá við mig þungt hugsandi út af örðugleikum þeim,
er hún ræddi um, og vonlausan um, að hún mundi nokkru áorka. Kom
hún daginn eftir og sá ég á henni, að hún kom ekki með góðar fréttir.
„Sonur sæll,“ mælti hún, „ég hef getið rétt til, og á ég við meira að stríða
en aðgætni föður hennar. Þér elskið kaldgeðjaða mey, og hefur hún gaman
af að blása brennandi ást í brjóst hverjum þeim, sem töfrast lætur af
fegurð hennar. Hún hlýddi ljúflega á mig, meðan ég var að segja henni
frá kvölum þeim, er þér þolið hennar vegna, en jafnskjótt sem ég ympraði
á því, að hún skyldi leyfa yður að koma til sín, svo að þér mættuð
tjá henni ást yðar, þá hvessti hún augun á mig hræðilega og mælti: „Þú
ert furðu djörf, að ætla mér slíkt, og banna ég þér að koma nokkurn tíma
fyrir mín augu, ef þú minnist á það framar.“ En þér skuluð ekki verða
hugsjúkur út af því; það er ekki svo hægt að bola mér frá, og ef yður ekki
brestur þolinmæði, þá hygg ég, að ég innan skamms komi öllu mínu
fram.“ Er þar stutt frá að segja, gamla konan fór marga ónýtisferð til
meyjarinnar stórlátu, og fékk það mér mikillar hryggðar, og versnaði mér
svo, að ég varð dauðvona. En þá einmitt, í síðustu forvöð, kom hún og gaf
mér aftur líf mitt. „Hugsið nú til mín með góða gjöf,“ hvíslaði hún að
mér, „því ég færi yður gleðifregn.“ Orð þessi höfðu undrunarverð áhrif.
Ég reis upp í rúminu og svaraði frá mér numinn af fögnuði: „Gjöfina
skuluð þér fá; hvað segið þér mér?“ „Ekki verður þetta dauðamein yðar,
góði herra!“ anzaði hún, „mun sá fögnuður veitast mér bráðum að sjá
yður alheilan og ánægðan. Ég var í gærdag hjá ungfrúnni, sem þér elskið,
og hitti ég hana í góðu skapi. Ég setti á mig hryggðarsvip, grét og stundi
þungan. „Hvað gengur nú að þér, móðir góð?“ spurði hún. „Æ, tignaða,
elskulega ungfrú!“ mælti ég þá, „ég kem núna frá unglingnum, sem ég
sagði yður frá fyrir skemmstu. Honum er ekki lífvænt, og mun hann
vissulega deyja af ást sinni á yður; það er mikill skaði að honum, það
segi ég yður satt, og þér eruð enn svo harðbrjósta.“ Þá svaraði hún: „Ég
veit ekki, hvernig ég ætti að valda dauðameini hans? Hvernig hef ég
stuðlað til þess?“ „Hvernig?“ mælti ég, „sagði ég yður ekki rétt nýlega,
að hann sat andspænis glugga yðar, þegar þér lukuð honum upp til þess
að döggva blómin yðar? Hann sá furðuverk fegurðarinnar, sem spegillinn
yðar sýnir yður á degi hverjum; upp frá þeirri stund hefur hann verið
sjúkur og er nú kominn í þetta aumkvunarverða ástand.
174. NÓTT. Þér munið víst,“ mælti ég enn fremur, „hversu þér átölduð
mig, þegar ég sagði yður frá sjúkleika hans, og ætlaði að færa í tal við
yður meðal nokkurt honum til bjargar. Ég fór frá yður til hans og versnaði
honum um allan helming, er hann sá á mér, að ég ekki mundi færa
góð tíðindi; síðan hefur hann verið að fram kominn og veit ég ekki,
hvort þér gætuð einu sinni bjargað honum, þó þér vilduð miskunna honum.“
Svo mælti ég, og mýktist hjarta hennar af ótta fyrir því, að þér
munduð deyja; hún brá lit og mælti: „Er saga þín sönn? Og er hann svo
veikur af eintómri ást á mér?“ Sagði ég víst svo vera, og mælti hún þá:
„Er það ætlun þín, að vonin um að finna mig og tala við mig, muni frelsa
hann úr háska þeim, sem hann nú er í?“ „Vísast er það,“ svaraði ég, „ég
skal gera tilraun ef yður þóknast.“ „Gott og vel,“ mælti hún og stundi
þungt við, „seg þú honum, að hann skuli fá að sjá mig, en ekki má hann
ætlast til frekara eftirlætis, nema hann vilji ganga að eiga mig og faðir
minn samþykki.“ „Tignaða ungfrú,“ mælti ég, „mikil er hjartagæzka yðar.
Nú mun ég færa unga manninum þau gleðitíðindi, að hann skuli fá
að tala við yður.“ „Ég veit engan hentugri tíma,“ mælti hún, „til þess
að veita honum þetta, en næsta föstudag, meðan á hádegis bænagjörð
stendur. Skal hann hafa gætur á, nær faðir minn gengur frá húsi sínu
til musterisins, og skal hann þá koma til húsdyranna. Ég mun sjá úr
glugga mínum, þegar hann kemur, og undir eins hleypa honum inn, en
þegar faðir minn kemur heim, verður hann að fara.“ Í dag er þriðjudagur
og á föstudaginn munuð þér verða svo heilbrigður, að þér getið
farið á fund hennar.“
Meðan gamla konan talaði þannig, fann ég að mér batnaði með hverju
orði, og var ég alheill er hún þagnaði. „Takið við þessu,“ mælti ég við
hana og rétti henni troðfulla pyngju mína, „ég á yður einni að þakka
heilsubata minn, og er fé þessu betur varið en því, er ég hef goldið læknunum,
sem ekkert hafa gert annað en að kvelja mig í veikindum mínum.“
Þegar kerling var farin út, var ég svo styrkur, að ég gat staðið upp,
og á föstudag kom hún að mér, þar sem ég var að taka til fegursta klæðnað
minn. „Ég þarf ekki,“ tók hún til máls, „að spyrja, hvernig yður líði, ég
sé það; en ætlið þér ekki að taka laugar áður en þér farið til æðsta dómarans
eða réttara sagt, til dóttur hans?“ Svaraði ég því, að það tæki of
langan tíma, og að ég ætlaði einungis að gera boð eftir rakara til að skera
hár mitt og raka af mér skeggið. Sendi ég þá að vörmu spori einn af
þrælum mínum og skipaði honum að sækja rakara, er gerði verk sitt fljótt
og vel. Þrællinn kom aftur með ólukku rakarann þarna; heilsaði hann
mér og mælti: „Þér lítið út fyrir að vera lasinn, herra!“ Svaraði ég þá, að
ég væri nýstaðinn upp úr sótt. Þá segir hann: „Guð varðveiti yður frá
öllu illu og hans miskunn fylgi yður ævinlega.“ Þá svaraði ég: „Ég vona,
að guð bænheyri yður og kann ég yður þökk fyrir óskir yðar mér til
handa.“ „Fyrst yður er batnaður krankleiki yðar,“ mælti hann, „þá bið
ég drottinn að varðveita heilbrigði yðar. En segið mér nú: hvað skal gera?
Ég kom bæði með skegghnífana og bíldana; á ég að raka yður, eða á ég
að taka yður blóð?“ „Ég sagði yður í þessu bili,“ mælti ég, „að ég væri
ný staðinn upp úr sótt, og megið þér því skilja, að ég einungis vil láta
raka mig. Flýtið yður því og höfum ekki tímann af okkur með óþarfa
masi, því það er á mér mesti asi og ég á að vera kominn á einn stað um
hádegið.“
175. NÓTT. Rakarinn var eilífðar tíma að tína tækin upp úr poka
sínum og búa hnífana til raksturs. En í stað þess að hella vatni í skálina,
tók hann upp lítinn og laglegan hæðarmæli og labbaði næsta seinstígur
út í garðinn til að mæla sólarhæðina. Kom hann aftur með hátíðlegri alvörugefni
og mælti: „Herra! Ég get glatt yður með þeirri frétt, að í dag
er föstudagur, hinn átjándi dagur í mánuðinum Safar, á sexhundrað
fimmtugasta og þriðja ári frá því að vor mikli spámaður flýði úr Mekka
til Medína, og á sjöþúsundasta og tuttugasta ári í tímabili hins mikla tvíhyrnda
Ískanders (Alexanders mikla), og að sólstefna Marz og Merkúríusar
táknar það, að þér gátuð ekki valið hentugri tíma en daginn í dag og
stundina, sem yfir stendur, til að láta raka yður. En þessi hin sama staða
stjarnanna er yður líka hins vegar ills viti, því hún boðar, að þér munið í
dag rata í mikinn háska. Að vísu mun yður verða lífs auðið, en yfir yður
vofir ólán, sem ekki mun skilja við yður ævilangt. Yður ber að taka því
þakklátlega, að ég vara yður við óhamingjunni, og mundi mér þykja
illt ef þér yrðuð fyrir henni.“ Nú megið þið nærri geta, hvað mér varð
gramt í geði út af því, að vera kominn í hendur svo þvoglsams og malóðs
rakara, og svaraði ég í reiði: „Ég hirði hvorki um spár yðar né varnaðarorð;
ég hef ekki sent eftir yður, til þess að spyrja yður um stjörnuþýðingar.
Þér eruð hingað kominn til að raka mig; gerið annaðhvort að
[1399.png: ...hvað er það til, sem ég ekki kann?]
raka mig eða snáfa burt, svo ég geti látið sækja annan rakara.“ Svaraði
hann mér þá með mestu stillingu, sem þreytti í mér þolrifin: „Því stökkvið
þér upp á nef yðar? Þér skuluð vita, að enginn rakari jafnast á við mig,
og að þér finnið engan slíkan, hvar sem þér leitið. Þér hafið ekki beðið
nema um einn rakara, og þar sem ég er, hafið þér sannkallaðan þúsund
véla smið, hinn bezta rakara í Bagdad, margreyndan lækni, skarpvitran
efnafræðing, óbrigðulan stjörnuspámann, fullkominn málfræðing, glöggskyggnan
hugsunarfræðing, stærðfræðing, sem er heima í mælingafræði,
talnafræði, bókstafareikningi og stjörnufræði, sagnfræðing, sem kann
sögu allra ríkja í veröldinni upp á sína tíu fingur. Auk þess þekki ég allar
greinir heimspekinnar út í hörgul, kann utanbókar öll landslög og lagavenjur.
Ég er skáld, húsasmiður, hvað er það til, sem ég ekki kann? Í allri
náttúrunni er mér ekkert hulið, og hann faðir yðar sæli, sem ég aldrei
minnist á ógrátandi, hann vissi til hlítar, hvílíkur maður ég er. Hann
elskaði mig, hældi mér og lofaði mig í hvers manns eyru, eins og hinn
mesta mann heimsins. Ég ætla nú að taka ástfóstri við yður af vinsemd
og þakklátsemi við hann; ég ætla að taka yður að mér og vernda yður
fyrir allri óhamingju, sem himintunglin ógna yður með.“ Svo reiður, sem
ég var, gat ég samt ekki annað en hlegið að þvættingi þessum og sagði:
„Hafið þér nú ekki bráðum úttalað, bannsett skrafskjóðan? Ætlið þér
þá ekki að raka mig?“
176. NÓTT. „Þér misbjóðið mér, herra,“ anzaði rakarinn, „með því
að kalla mig skrafskjóðu; allur heimurinn breytir gagnstætt og kallar
mig í heiðurs skyni: „hinn þögla“. Ég átti sex bræður; þá hefðuð þér
með öllum rétti mátt kalla skrafskjóður. Sá elzti hét Bakbúk, annar Bakbarah,
þriðji Bakhak, fjórði Alkus, fimmti Alnasjar, sjötti Skakabak —
það voru ljótu skraffinnarnir. En ég, sem er yngstur okkar bræðra, er
ráðsettur og orðfár.“ Hugsið ykkur nú, að þið hefðuð verið í mínum
sporum; hvað átti ég að taka til bragðs í slíkum vandræðum? Ég kallaði
til bryta míns og sagði: „Gefðu honum þrjá gullpeninga, svo hann fari
og láti mig í friði, ég læt ekki raka mig í dag héðan af.“ „Hvað á þetta
að þýða?“ segir rakarinn, „ég hef ekki leitað yður upp, heldur hafið þér
látið sækja mig, og fyrst svo er, fer ég ekki eitt fet héðan fyrr en ég er búinn
að raka yður, það sver ég, svo sannarlega sem ég er rétttrúaður maður.
Ég get ekki gert að því, þó þér kannist ekki við verðleika mína, og
hvað það snertir, þá lét hann faðir yðar sæli mig njóta meira sannmælis
en þér. Í hvert skipti, sem hann gerði boð eftir mér til að taka sér blóð, lét
hann mig setjast hjá sér, og þá var sannarlegt yndi að heyra alla þá vizku,
sem rann upp úr mér. Hann sat orðlaus af undrun á meðan ég talaði, en
þegar ég þagnaði, kallaði hann upp: „Ó, þú óþrjótandi vizkubrunnur, við
yðar djúpvitru þekkingu fær enginn jafnast.“ Þá svaraði ég: ”Góði herra,
þér heiðrið mig yfir verðleika fram. Ef eitthvað gott dettur upp úr mér,
þá þakka ég það því, að þér eruð svo náðugur að vilja hlýða á mig. Yðar
örlæti blæs mér í brjóst öllum þeim háleitu hugsunum, sem yður til allrar
hamingju geðjast svo vel að.“ Einu sinni varð hann svo frá sér numinn
af einni aðdáanlegri ræðu, sem ég hélt, að hann sagði: „Gefið honum
hundrað gullpeninga og færið hann í eina af hinum dýrustu skikkjum
mínum!“ Fékk ég gjöf þessa samstundis, og stillti ég þá stjörnumátið og
sá, að hann var hinn sælasti maður í heimi. Þar á ofan vottaði ég honum
þakklátsemi mína með því að setja honum blóðhorn.“ Rakarinn lét
ekki sitja við þetta, heldur byrjaði hann nýja þvættings runu, er stóð í
rúma hálfa stund. Var ég þá bæði orðinn þreyttur að hlýða á hann og
örvænti, þegar ég sá, hversu tíminn leið og ég var engu nær; vissi ég ekki
hvað gera skyldi. „Nei!“ hrópaði ég, „það er ómögulegt að nokkursstaðar
í heiminum sé til annar maður slíkur sem þér, sem hafið ánægju af að
gera mann svo óðan og æfan að maður loksins ekki veit sitt rjúkandi ráð.“
177. NÓTT. Nú með því að ég hélt, að mér mundi verða mest ágengt,
ef ég færi með góðu að þessum djöfullega rakara, þá sagði ég: „Hættið nú
[1401.png: Reiðist mér ekki, herra, nú skal ég taka til verka]
fyrir guðs sakir þessari viðhafnarlegu orðamælgi og afgreiðið mig í flýti.
Ég þarf að fara út í áríðandi erindi eins og ég sagði yður fyrr.“ Að þessum
orðum mínum fór hann að hlæja og mælti: „Það væri lofsvert, ef andi
vor væri jafnan eins, ef vér ætíð værum hyggnir og skynsamir; nú ef þér
eruð mér reiður, þá ætla ég að kenna um það veikindum yðar, sem breytt
hafa skaplyndi yðar. Í þessu efni er yður ekki vanþörf á heilræðum, og
mun yður ekki reynast annað betra en að feta í fótspor föður yðar og
afa; þeir kvöddu mig til ráða um allt, og það þori ég að segja, án alls oflofs,
að þeir voru ánægðir með ráðleggingar mínar. Gætið þess, herra, að
sjaldan verður nokkru áformi framgengt, nema vitrir menn séu til ráða
kvaddir. Máltækið segir, að enginn verði dugandis maður, nema hann
leiti ráða hjá dugandis mönnum, og ég er boðinn og búinn til að gera yðar
vilja, bæði í orði og verki; segið þér bara til.“ Þá greip ég fram í og
mælti: „Get ég þá ekki fengið yður til áð hætta þessu óþolandi bulli,
sem gerir mig ringlaðan og tefur mig frá erindagjörðum mínum? Rakið
mig annaðhvort eða farið.“ Stóð ég þá upp í reiði og stappaði fætinum í
gólfið. En er hann sá, að ég var reiður að marki, tók hann þannig til
máls: „Reiðist mér ekki, herra, nú skal ég taka til verka.“ Enda þvoði
hann þá höfuð mitt og fór að raka mig, en er hann hafði tæplega tekið
fjórar sköfur með hnífnum, hætti hann aftur og mælti: „Herra, þér eruð
bráðlyndur og ættuð að varast slík uppþot, því þau koma frá djöflinum.
Auk þess ber yður að sýna mér lotningu sakir aldurs míns, lærdóms míns
og frábærra mannkosta.“ „Haldið áfram að raka mig og þvaðrið ekki,“
sagði ég. „Það er þá svo að skilja,“ mælti hann, „að áríðandi störf kalla
hart að yður; ég þori að veðja, að ég get rétt til.“ „Það sagði ég yður fyrir
tveimur stundum,“ svaraði ég, „og ættuð þér að vera búnir að raka mig.“
„Stillið yður,“ segir hann, „það er vísast, að þér hafið ekki íhugað áform
yðar vandlega; þeir, sem flana að gjörðum sínum, iðrast oft síðar meir.
Ég vildi þér segðuð mér, hvað það er, sem rekur svo hart eftir yður; ég
skyldi þá segja yður minn dóm um það. Annars hafið þér nógan tímann,
fyrst menn búast ekki við yður fyrr en um hádegi, því þangað til eru þrjár
stundir.“ „Það skiptir mig engu,“ anzaði ég, „orðheldnir menn, sem gæta
sóma síns, koma fyrr en ákveðið er. En það er satt, ég gæti þess ekki, að
með þessu verð ég undir sömu syndina seldur og hinir málóðu rakarar;
ljúkið nú við að raka mig.“ Því meira flýtisæði, sem á mér var, því tregari
var hann að hlýða mér. Hann lagði skegghnífinn frá sér og tók hæðarmælinn
í hönd sér; því næst tók hann hnífinn aftur og hæðarmælinn, til
þess að vita hvað framorðið væri.
178. NÓTT. „Herra!“ mælti rakarinn, er hann kom aftur úr garðinum,
„ég vissi það, að ég gat ekki skakkt til. Ennþá eru þrjár stundir til
hádegis, nema allar reglur stjörnufræðinnar ljúgi.“ „Guð á himnum!“
kallaði ég upp, „þolinmæði mín er á förum, ég þoli þetta ekki lengur,
þinn bölvaður rakari, hansvítis rakari, mig vantar ekki hálfa spönn til að
fljúga á þig og kyrkja þig.“ „Látið yður hægt, herra,“ svaraði hann með
mestu hægð, og brá sér alls ekki við reiði mína, „eruð þér ekki hræddur
um að yður slái niður? Hlaupið ekki á yður fyrir alla muni; ég skal undir
eins gera yður skil.“ Því næst lét hann hæðarmælinn niður og tók upp
skegghnífinn, slípaði hann á ól, er hékk við belti hans og fór aftur að raka
mig. En meðan hann var að því, gat hann ekki á sér setið að þvaðra. „Ef
þér nú vilduð trúa mér fyrir því,“ segir hann, „hvaða erindi þér eigið
fyrir höndum um hádegið, þá mundi ég geta gefið yður heilræði þar að
lútandi.“ Til þess að þagga niður forvitni hans, sagði ég honum, að vinir
mínir biðu eftir mér, og að þeir ætluðu að halda mér gleðiveizlu í minningu
þess, að ég væri staðinn upp úr veikindum mínum. Þegar rakarinn
heyrði mig nefna veizlu, kallaði hann upp: „Guð varðveiti yður bæði í
dag og endranær; þér minnið mig á það, að ég í gær bauð fjórum eða
fimm vinum mínum til borðs hjá mér í dag, en ég hef síðan gleymt því,
og hef því alls engan viðbúnað haft.“ „Verið ekki hugsjúkir út af því,“
anzaði ég, „því þó ég ætli að snæða utanhúss, er matarbúrið mitt vel birgt.
Þér megið eiga allt, sem í því er. Ég skal líka gefa yður svo mikið vín,
sem þér viljið, því ég á afbragðs vín í kjallara mínum; en þér verðið að
ljúka við að raka mig í mesta flýti, og skuluð þér gæta þess, að þar sem
faðir minn gaf yður gjafir til að tala, þá gef ég yður gjafir til að þegja.“
En hann lét sér ekki nægja loforð mitt, heldur segir hann: „Guð umbuni
yður gæzku yðar mér til handa, en lofið mér nú þegar í stað að sjá vistir
þessar, svo ég megi ganga úr skugga um, að þær hrökkvi til að veita vinum
mínum, svo vel sé, því ég vil að þeir verði ánægðir með gildið.“ Svaraði
ég þá: „Ég á eitt lamb, sex geldhana, tólf hænur og nóg í fernskonar
spónamat.“ Skipaði ég jafnskjótt einum af þjónum mínum að bera allt
þetta inn ásamt fjórum stórum kerum víns. „Það er gott og blessað,“
mælti rakarinn, „en það þarf líka aldina og krydds til kjötréttanna.“ Ég
lét fá honum það, er hann beiddi um, og hætti hann við raksturinn, til að
skoða hvað um sig, og var nærri hálfa stund að því. Bölvaði ég þá og hamaðist,
en þrællinn flýtti sér ekki að heldur. Loksins tók hann skegghnífinn
aftur í hönd sér, rakaði mig, en hætti allt í einu aftur og mælti: „Ég hefði
aldrei trúað því, herra, að þér væruð slíkur rausnarmaður, nú sé ég, að
hann faðir yðar sæli er endurborinn í yður. Ég er í sannleika ómaklegur
velgjörða þeirra, er þér veitið mér svo ríkulega, og sver ég yður, að ég
skal muna yður það að eilífu, því yður að segja, góði herra, á ég ekkert
til annað en það, sem mér gefst af stórlyndi manna, sem eru eins drenglundaðir
og þér eruð; í þeirri grein er ég líkur honum Santút, sem strýkur
menn og nuddar í baði, og honum Salý, sem selur þurrkaðar fuglaertur
á strætunum og honum Salus, sem selur baunir, og honum Akersja
sem hefur akurmeti á boðstólum, honum Abú Mekares, sem stökkvir
vatni um strætin, til að eyða rykinu, og honum Kassem í lífverði kalífans.
Enginn þessara manna setur neitt ógeð í sig, þeir eru hvorki ásæknir
við fólk né deilugjarnir, heldur eru þeir ánægðir með hlutskipti sitt eins
og kalífinn í hirð sinni, síglaðlyndir og reiðubúnir til söngs og dansleika;
hefur hver þeirra sína uppáhaldsvísu og sinn dans og gleður með því alla
borgina Bagdad. En það virði ég mest við þá, að þeir eru engir málskafsmenn,
heldur eru þeir eins lausir við mælgi og þræll yðar, sem nú veitist
sú sæmd að tala við yður. Svona er nú t.d. kvæðið og dansinn hans Santúts,
sem nuddar fólk í baði; takið nú eftir, hvort ég ekki hermi dável
eftir honum.“
179. NÓTT. Rakarinn söng kvæði Santúts og dansaði eftir því, og
hvað, sem ég sagði til þess að hefta loddaralæti hans, þá hætti hann samt
ekki fyrr en hann hafði hermt eftir öllum þeim, sem hann hafði nefnt.
Eftir það mælti hann: „Herra, ég ætla að bjóða öllum þessum mönnum,
og ef þér viljið gera mér að skapi, þá komið með mér og yfirgefið vini
yðar, sem vísast er að séu mestu skraffinnar; hver veit nema yður verði
illt í höfði af endalausum leiðindavaðli þeirra, og slái síðan niður, svo
sjúkleiki yðar verði hálfu verri en sá var, sem afstaðinn er. En hjá mér
er ekki nema eintóm gleði og ánægja.“ Svo reiður sem ég var, gat ég
samt ekki stillt mig um að hlæja að bulli hans, og mælti: „Ég vildi ég
hefði engar annir, því þá skyldi ég gjarnan þiggja boð yðar, en ég ætla
að biðja yður að afsaka mig í dag, úr því ég hef fastlega lofað mér annarsstaðar.
Í annað skipti, þegar ég hef betra tóm, mun þess verða kostur; en
ljúkið nú við að raka mig og flýtið yður heim, því vinir yðar munu þegar
hafa beðið eftir yður góða stund.“ „Herra!“ anzaði hann, „synjið mér
ekki um bæn mína, komið og skemmtið yður í hinu glaðværa samkvæmi,
sem hjá mér á að verða. Ef þér að eins einu sinni hefðuð verið saman
við menn þessa, þá mundu þeir verða yður svo vel að skapi, að þér skeyttuð
alls ekki framar um vini yðar.“ „Látum það nú liggja milli hluta,“
sagði ég, „mér er ómögulegt að vera í boði yðar;“ en ég vann ekkert á með
hógværð minni. Þá mælti rakarinn: „Ef þér ekki viljið koma til mín, þá
er ekki annars kostur en að ég fari með yður. Ég ætla að láta bera heim
til mín það, sem þér hafið gefið mér, og mega þá vinir mínir eta sem
þeim leikur lyst til; ég kem undir eins aftur; ég ætla ekki að vera sá
durtur, að láta yður fara einsamlan; ekki má minna vera en ég geri yður
þann greiða að fylgja yður.“ „Guð minn góður,“ sagði ég, „á ég þá ekki
að losna við þenna leiðindaþrjót í dag? Í nafni guðs almáttugs, hættið
þessari óþarfa mælgi. Farið til vina yðar, drekkið, etið og skemmtið yður,
en unnið mér þess frelsis, að vera með mínum vinum. Ég vil fara einsamall,
ég þarf ekki fylgdarmanns; þar að auki skuluð þér vita, að yður
er ekki heimilt að koma þangað, sem ég fer. Þar er vonast eftir mér einum.“
[1405.png: Dyrnar á húsi dómarans voru opnar til hálfs]
„Nú gerið þér að gamni yðar, herra,“ svaraði hann, „hafi vinir yðar
boðið yður til veizlu, þá skil ég ekki, hvað yður getur gengið til, að varna
mér samfylgdarinnar. Ég er sannfærður um, að þeim mun vera hin mesta
gleði að því, að þér komið með mann, sem örvar fjör og skemmtun í samkvæminu.
En hvað sem þér segið, þá hef ég nú tekið það í mig, og skal
fylgja yður móti vilja yðar.“ Nú varð ég öldungis ráðalaus og sagði við
sjálfan mig: „Hvernig á ég að losast við bannsettan rakarann? Ef ég held
áfram að þræta við hann, kem ég aldrei ætlun minni fram.“ Nú heyrði
ég og, að kallað var í fyrsta sinn til hádegisbænagjörðar frá turnum musteranna,
og var því tími til kominn, að ég færi. Ég þagnaði því og lét sem
mér líkaði, að hann færi með mér. Því næst lauk hann við að raka mig,
og er hann var búinn að því, mælti ég: „Látið nokkra af þjónum mínum
bera matvæli þessi heim til yðar og komið svo aftur, ég skal bíða eftir
yður.“ Fór hann þá loksins, en ég klæddist í snatri; heyrði ég þá, að kallað
var til bænagjörðar í síðasta sinni og flýtti mér af stað. En bannsettan rakarann
hafði grunað, hvað mér bjó í skapi, og hafði hann því ekki farið
lengra með þjónum mínum en svo, að hann sá hús mitt, og gat um leið
séð sjálfs sín hús, og haft gætur á, að þjónarnir færu þangað inn. Hafði
hann verið á gægjum við strætishornið, til þess að geta veitt mér eftirför.
Þegar ég var kominn að dyrunum á húsi hins æðsta dómara, leit ég við,
og sá ég þá, mér til sárustu hugraunar, að rakarinn var á leiðinni inn
í strætið. Dyrnar á húsi dómarans voru opnar til hálfs, gekk ég þar inn
og hitti kerlinguna, sem beið eftir mér; lokaði hún dyrunum og fylgdi
mér inn í herbergi ljúfu minnar. En rétt þegar við vorum farin að tala
saman, heyrðum við háreysti á strætinu; leit þá mærin út um gluggagrindurnar
og sá föður sinn á heimleið úr musterinu. Leit ég þá líka út,
og sá ég rakarann sitja þar andspænis á sama stað og ég hafði setið fyrrum;
fékk það mér ekki minni kvíða en heimkoma dómarans. En dóttir hans
hughreysti mig með því, að faðir sinn kæmi mjög sjaldan í hennar herbergi,
en skyldi svo fara, þá hefði hún hugsað sér ráð, til að koma mér
óhultum burt úr húsinu. Allt fyrir það var ég mjög hræddur og áhyggjufullur
vegna framhleypni rakarans, enda mun yður nú bráðum skiljast,
að það var ekki um skör fram. Því þegar dómarinn var kominn heim,
refsaði hann sjálfur einum af þrælum sínum, er til þess hafði unnið, með
iljastroku; æpti þrællinn þá svo hátt, að heyra mátti út á stræti. Rakarinn
hélt undir eins, að það mundi vera ég, sem æpti, og væri illa útleikinn;
rekur hann því upp hræðilegt óp, rífur sundur klæði sín, eys moldarryki
yfir höfuð sér og kallar alla þar í nágrenninu til hjálpar. Þustu allir til,
og spurðu, hvar hjálpar væri vant, og svaraði hann þá: „Þeir eru að drepa
herra minn, blessaðan.“ Meira sagði hann ekki, heldur hljóp hann grenjandi
heim til mín, og kom aftur með alla þjóna mína, höfðu þeir stafi í
höndum og lömdu á dyr dómarans með geysilegum ofsa. Lét dómarinn
þræl einn gá að, hvað á gengi; kom hann aftur lafhræddur og segir:
„Herra, hér ryðjast inn í húsið meira en tíu þúsundir manna, og eru
þeir farnir að mölva upp dyrnar. Dómarinn hljóp þá til, lauk dyrunum
upp og spurði, hvað þeir vildu sér. En svo æruverður sem hann var í yfirbragði,
þá fékk það alls ekki á þjóna mína, og æptu þeir að honum með
ósvífni: „Óhræsis dómari, dómaradjöfull, því viltu drepa húsbónda okkar?
Hvað hefur hann gert þér?“ „Góðir menn,“ anzaði dómarinn, „því
skyldi ég drepa herra ykkar? Ég þekki hann ekki, og hann hefur ekki styggt
mig. Hús mitt er opið; komið, sjáizt um og leitið.“ „Þér hafið veitt honum
iljastroku,“ mælti rakarinn, „ég heyrði hann hljóða rétt í þessu.“
Þá tók dómarinn til máls: „Hvað hefði herra yðar þá átt að misgera við
mig, að ég skyldi fara svo með hann? Er hann þá hér í húsum mínum?
Og sé hann hér, hvernig ætti hann að vera kominn hingað, og hver hafði
átt að hleypa honum inn?“ „Ég trúi yður ekki,“ sagði rakarinn, „fjandans
dómari, hvað sítt sem er á yður skeggið. Dóttir yðar hefur ást á herra
vorum, og leyfði hún honum að koma til sín í hús yðar, meðan á hádegisbænagjörðinni
stóð. Þér hafið komið að honum og látið þræla yðar misþyrma
honum með iljastroku, en sá níðingsskapur yðar skal ekki verða
ólaunaður; kalífinn skal verða þessa vís og mun hann dæma bæði fljótt
og vel. Hleypið oss inn og framseljið oss hann að vörmu spori, eða við sækjum
hann sjálfir yður til svívirðingar.“ „Það er óþarfi að hafa svo mörg
orð, og gera slíkan skarkala,“ mælti dómarinn, „ef þér segið satt, þá komið
inn og leitið; ég leyfi ykkur það.“ Óðar en dómarinn hafði úttalað,
ruddist rakarinn inn í húsið með þjónum mínum, létu þeir eins og þeir
væru bandóðir, skyggndust um og leituðu mín alstaðar.
180. NÓTT. Ég hafði heyrt öll orðaskipti þeirra, og leitaði mér því
fylgsnis; fann ég ekki annað en stóra, tóma kistu, stökk niður í hana og
skellti lokinu yfir. Rakarinn, sem leitaði alstaðar, kom líka að kistunni
og lauk henni upp, en er hann sá að ég var í henni, tók hann hana upp á
höfuð sér og gekk ofan háan stiga niður í garðinn, hljóp yfir hann og
svo út um dyrnar. En meðan á því stóð, hrökk kistulokið upp, til allrar
óhamingju, og með því ég gat ekki þolað svívirðingu þá, að skríllinn,
sem hljóp á eftir okkur, skyldi glápa á mig og spotta mig, þá stökk ég
svo gapalega niður á strætið og meiddist svo illa á fætinum, að ég hef verið
haltur síðan. Fann ég í fyrstunni ekki til meiðslanna, og stóð upp til að
flýja sem skjótast undan athlátri skrílsins. Ég fleygði því fullum höndum
gull- og silfurpeningum úr pyngju minni, sem var troðfull, og slapp ég
á burt meðan hinir voru að tína upp féð. En bölvaður rakarinn missti
ekki sjónar á mér, heldur kallaði hann til mín af öllum lífs og sálar kröftum:
„Standið við, herra! Því hlaupið þér svo geyst? Ó, að þér vissuð,
hvað mér sárnaði, að dómarinn skyldi fara svo illa með yður, yður, sem
eruð svo eðallyndur, sem ég og vinir mínir eigum svo stórmikið gott upp
að inna! Sagði ég ekki allténd, að þér munduð rata í lífsháska af því
þér svo þrálátlega höfnuðuð fylgd minni. Sjáið nú, hvað yður hefur hent
fyrir þessa glópsku, og hvar hefðuð þér þá staðið, hefði ég ekki verið svo
einbeittur að fylgja yður engu að síður? En hvert ætlið þér? Bíðið þér
[1408.png: ...hrökk kistulokið upp, til allrar óhamingju]
mín.“ Þannig lét ólukku rakarinn sér ekki nægja, að vekja óspektir í
þeim hluta borgarinnar, sem dómarinn bjó í, heldur vildi hann koma
gjörvallri borginni í uppnám. Ég var svo bálreiður, að það var rétt komið
að mér að bíða eftir honum og drepa hann, en af því mundi hafa orðið
enn meira uppnám. Ég tók annað ráð, sem var betra, og til þess að komast
úr augsýn mannfjölda þess, sem þyrpzt hafði út í glugga og fram í húsdyr,
við óp rakarans, hljóp ég til gistihúss nokkurs, þar sem svo vildi heppilega
til, að umsjónarmaðurinn, sem ég þekkti, stóð við dyrnar. Bað ég
hann í guðs bænum að varna sjónvitlausum manninum að fara inn á eftir
mér; lofaði hann því og enti það, þó örðugt veitti, því rakarinn vildi fyrir
hvern mun ryðjast inn, og fór ekki fyrr en hinn hafði látið voðaskammir
dynja yfir hann. Á heimleiðinni hældi svo rakarinn sér við hvern mann,
sem hann mætti, af hinni miklu hjálp, sem hann hefði veitt mér.
Þannig losaðist ég við þenna hvimleiða mann. Spurði umsjónarmaðurinn
mig, hvað mér hefði viljað til; sagði ég honum það, og beiddi hann
að leigja mér herbergi, þangað til mér væri batnað, því ég var svo hræddur
við rakarann, að ég þorði ekki heim til mín. Hugði ég mér fyrir beztu,
að dvelja ekki lengur í borginni, þar sem mig hafði hent slíkt. Þegar ég
var alheill, tók ég allt það fé, sem ég þóttist þurfa til ferðarinnar, en gaf
frændum mínum hitt, og fór ég síðan frá Bagdad. Þannig stendur á því,
að mig einnig bar hingað, og kom mér sízt til hugar, að ég mundi hitta
rakarann, frumkvöðul ógæfu minnar, á þessum stað, svo fjarri ættjörðu
minni. Allt fyrir það sé ég hann á meðal yðar. Ykkur skal því ekki þykja
kyn, þó ég vilji skilja við ykkur sem fljótast. Megið þér nærri geta, hvílík
hugraun mér er að sjá þann mann, sem veldur helti minni, og hefur
neytt mig til þess hörmulega hlutskiptis, að lifa fjarri ættingjum, vinum
og föðurlandi.“ Að svo mæltu stóð hinn halti útlendingur upp og gekk
burt. Fylgdi húsbóndinn honum til dyra og kvað sér vera raun að því,
að hann í grandleysi hefði gert honum svo mikinn óhugnað. Við hinir
gestirnir sátum eftir og undruðumst sögu hins unga manns. Við litum til
rakarans og sögðum, að hans mál væri illt, ef saga þessi væri sönn. Þá
lyfti rakarinn höfðinu, því allt til þessa hafði hann hengt það niður, og
horft í gaupnir sér; tók hann þannig til máls: „Herrar mínir, að saga
þessi sé sönn, megið þér ráða af því, að ég hef alltaf þagað, meðan hinn
ungi maður sagði hana. En hvað sem hann segir, þá stend ég fast á því,
að ég hafi gert það sem rétt var, og læt ég því skotið til yðar dóms. Steypti
hann sér ekki sjálfur í háskann, og mundi hann hafa sloppið svo vel án
míns fulltingis? Hann má vera feginn, að hann komst undan með meiðsl
á öðrum fæti. Hafði ég mig ekki meiri hættu, þegar ég bjargaði honum
út úr húsinu, þar sem ég hélt, að honum væri misþyrmt? Hvern rétt hefur
hann til að bera sig upp undan mér og brígzla mér smánaryrðum?
Svona er að þjóna þeim, sem vanþakklátir eru. Hann kallaði mig skrafskjóðu,
en það er einbert mannlast. Við vorum sjö bræður og var ég
þeirra fálátastur og hyggnastur. Ég þarf ekki annað en segja sögu mína
og þeirra, til þess að færa yður sönnur á það; veitið mér þá sæmd að
hlýða á hana.
Saga rakarans
Á ríkisárum kalífans Mostanser Billah, sem var frægur af örlæti sínu
við fátæklinga, sátu tíu stigamenn um vegina kringum Bagdad, og þótti
háski að fara um þá, vegna gripdeilda og fáheyrðra grimmdarverka ræningjanna.
Þá skipaði kalífinn, nokkrum dögum á undan Bairamshátíð
lögregludómaranum að taka hina tíu ræningja fasta, ella skyldi hann
sjálfur líflátinn.
[1410.png: ...hvernig ert þú kominn í hóp þessara óaldarseggja]
181. NÓTT. Lögreglustjórinn hafði sig allan við og sendi svo marga
menn, að hinir tíu ræningjar urðu teknir á Bairamshátíðinni. Ég var
að ganga mér til skemmtunar á bökkum Tígrisfljótsins, og sá ég tíu
skrautbúna menn stíga út í bát. Hefði ég tekið eftir varðmönnum þeim,
er fylgdu þeim, mundi ég fljótt hafa séð, að það voru ræningjar, en ég
horfði einungis á hina og hélt þeir ætluðu að skemmta sér og halda
gleðilega hátíð; fór ég þá út í bátinn með þeim, en sagði ekki orð og
vænti ég þess, að þeir mundu líða mig í flokki sínum. Var bátnum róið
ofan eftir Tígrisfljótinu og lentum við fyrir utan höll kalífans; kom þar
nýr flokkur lögregluþjóna og sló hring um oss; eftir það vorum við bundnir
og leiddir fyrir kalífann. Meðan á þessu stóð, hafði ég séð mig um
hönd, og skildi ég nú, hversu mér hafði skjátlazt. Lét ég binda mig með
hinum, því hvað mundi mig hafa stoðað að verjast varðmönnum eða
afsaka mig? Þeir mundu hafa misþyrmt mér, því slíkir menn gangast
ekki fyrir skynsamlegum fortölum. Ég var líka á meðal ræningja, og það
var þeim nóg ástæða til þess að halda, að ég væri líka ræningi. Þegar vér
vorum komnir á fund kalífans mælti hann: „Höggvið höfuðin af þessum
tíu ræningjum.“ Böðullinn skipaði oss í röð eftir hugþótta sínum, og stóð
ég til allrar hamingju aftastur í röðinni; hjó hann höfuðin af hinum tíu
ræningjum og hætti síðan. En er kalífinn sá, að mér var vægt, kallaði
hann í reiði til böðulsins: „Skipaði ég þér ekki að hálshöggva hina tíu
ræningja? Því höggurðu þá ekki nema níu?“ Þá svaraði böðullinn: „Drottinn
rétttrúaðra manna! Guð varðveiti mig frá því að undanfella skipanir
yðar hátignar; þarna liggja tíu líkin og hin tíu höfuð, sem ég hef höggvið
af þeim.“ En er kalífinn sá, að hann sagði satt, virti hann mig fyrir sér
með undrun, þóttist ekki sjá neinn ræningjabrag á mér og mælti: „Góði,
gamli maður! Hvernig ert þú kominn í hóp þessara óaldarseggja, sem
hafa verðskuldað þúsundfaldan dauða.“ Þá svaraði ég: „Drottinn rétttrúaðra
manna! Hina tíu menn, sem yðar hátign hefur refsað, réttlæti
sínu til vegs og dýrðar, sá ég í morgun fara út í bát og slóst ég í hópinn,
af því ég hélt að þeir ætluðu að halda þessa stórhátíð með bróðurlegri
veizlu.“ Kalífinn gat ekki að sér gert að hlæja að ævintýri mínu; fór honum
öðruvísi en hinum halta manni, sem kallar mig skrafskjóðu, því hann
dáðist að þögli minni og staðfestu í þögninni. „Drottinn rétttrúaðra
manna!“ tók ég til máls, „þér skuluð eigi furða yður á því, þó ég þegði,
þar sem aðrir í mínum sporum mundu hafa talað. Ég hef sér í lagi lagt
stund á þögli, og fyrir dyggð þessa hafa menn í heiðurs skyni kallað mig
hinn „þögla“, og með því nafni er ég greindur frá hinum sex bræðrum
mínum.“ Svaraði þá kalífinn brosandi: „Mér þykir vænt um, að yður
hlotnaðist svo heiðarlegt auknefni. En segið mér: hvers konar menn voru
bræður yðar? Voru þeir líkir yður?“ „Það var öðru nær,“ anzaði ég, „hver
þeirra var öðrum málugri; eins voru þeir furðu ólíkir mér í sjón, einn
var krypplingur, annar var svíntenntur, þriðji eineygður, fjórði blindur,
hinn fimmti var stýfður á báðum eyrum, og hinn sjötti hafði skarð í vör.
Mun yðar hátign auðveldlega geta dæmt um skapferli þeirra af ævintýrum
þeim, er þeir rötuðu í, ef mér mætti verða þeirrar sæmdar auðið, að
segja frá þeim.“ Og með því mér virtist kalífinn fús til að hlýða á þau,
beið ég ekki einu sinni svars, heldur tók ég undir eins til frásagna.
Sagan af hinum elzta bróður rakarans
Elzti bróðir minn var kallaður Bakbúk kroppinbakur, og var skraddari.
Þegar hann var fullnuma í iðn sinni, leigði hann sér sölubúð gagnvart
mylnu einni. Hafði hann fáa viðskiptamenn, litla vinnu, og veitti
erfitt að hafa ofan af fyrir sér, en malarinn var uppgangsmaður og átti
fríðustu konu. Einu sinni þegar bróðir minn sat við vinnu í búð sinni,
varð honum litið upp, og sá hann þá malarakonuna fögru, þar sem hún
stóð út í glugga uppi í mylnunni og horfði út á stræti. Leizt honum konan
svo fríð, að hann varð alveg hugfanginn, en hún leit ekki við honum,
heldur lokaði hún glugganum og lét ekki sjá sig, það sem eftir var dagsins.
Veslings skraddarinn var alltaf að líta upp í mylnuna frá vinnu sinni;
hann stakk sig hvað eftir annað í fingurgómana og varð verk hans ekki
[1412.png]
vandað þann dag. Um kvöldið gat hann ekki fengið af sér að loka búðinni,
því hann vonaði að malarakonan mundi birtast sér einu sinni enn.
Loksins varð hann samt að fara heim í húskytru sína, og átti hann þar
illa nótt. Var hann fyrir þetta þeim mun fyrr á fótum og hljóp til búðar
sinnar, og sá ekki malarakonuna allan daginn, nema í svip, en þessi svipsjón
fékk honum svo mikils, að hann varð bálskotinn. Á hinum þriðja
degi varð hann ánægðari en báðum fyrri dögunum, því malarakonan leit
yfrum til hans af tilviljun, í því hann renndi augunum, til hennar; kom
það flatt upp á hann, en hún skildi fljótt, hvað um var að vera.
182. NÓTT. Malarakonan styggðist ekki, þegar hún sá, að bróðir
minn leit hana ástaraugum, heldur horfði hún til hans brosandi. Bróðir
minn gerði eins, en honum fór það svo skringilega, að malarakonan varð
að hlaupa frá glugganum, svo að hún ekki skellihlægi framan í hann, því
þá mundi hann hafa séð, að hún gerði háð að honum. Bakbúk færði þetta
á bezta veg í einfeldni sinni, en malarakonan hugsaði ekki um annað en
að henda gaman að honum. Nú stóð svo á, að hún átti fagran vefnað, er
hún lengi hafði ætlað að hafa til fatnaðar. Vafði hún hann í fallegan klút
útsaumaðan með silki, og sendi til hans með ungri ambátt, er hún átti.
Kom ambáttin til hans og mælti: „Húsmóðir mín sendir yður kveðju
sína og biður yður að sauma sér fatnað úr vefnaðinum, sem ég hef með
mér, eftir þessu sniði. Hún breytir oft um klæðnað, og munuð þér ekki
hafa skaða á, að eiga kaup við hana.“ Nú gekk bróðir minn alveg úr
skugga um, að malarakonan mundi elska sig. Hélt hann, að hún sendi sér
verkefni þetta eins og elsku merki rétt á eftir, að þau höfðu horft svo
blíðlega hvort til annars. Í þeirri trú beiddi hann ambáttina að segja
húsmóður sinni, að hennar vegna skyldi hann ekki snerta á neinni annarri
vinnu, og að klæðnaðurinn skyldi verða tilbúinn að næsta morgni.
Enda var hann svo iðinn, að hann varð búinn samdægurs. En er ambáttin
kom daginn eftir að sækja klæðnaðinn, fékk hann henni hann, fallega
samanbrotinn, og mælti: „Mér ríður svo mikið á því, að húsmóður þinni
líki vel, að mér hefði ekki hentað að gleyma fatnaði hennar. Ég vildi
feginn vanda mig, svo að hún eftirleiðis léti mig einan sauma fyrir sig.“
Ambáttin gekk síðan nokkur spor, eins og hún ætlaði að fara, en sneri
allt í einu aftur og hvíslaði að bróður mínum: „Ég var nærri búin að
gleyma nokkru, sem ég átti að skila. Húsmóðir mín biður að heilsa yður
og spyr, hvernig yður hafi sofnazt. Hún er svo yfirkomin af elsku til yðar,
veslingur, að henni kemur ekki dúr á auga.“ „Segið henni,“ mælti einfeldningurinn
Bakbúk, „að ég hafi slíkan ástarhug til hennar, að augu
mín hafi ekki lokizt aftur í fjórar nætur.“ Þegar hann nú hafði fengið
þessa kveðju frá konu malarans, hélt hann, að hann mundi ekki lengi
þurfa að þreyja eftir blíðu hennar. Að stundarkorni liðnu sér hann ambáttina
koma aftur með þéttsilkis stykki. „Húsmóðir mín,“ segir hún,
„er prýðilega ánægð með klæðnaðinn; hann fer henni afbragðs vel. En
af því hann er svo fallegur og hún ekki vill ganga í honum nema við nýjar
brækur, þá biður hún yður að sauma sér einar brækur úr silkistykki
þessu.“ „Gott og vel,“ segir Bakbúk, „þær skulu vera tilbúnar í dag áður
en ég geng frá búðinni. Þér getið sótt þær í kvöld.“ Malarakonan kom
oft út í gluggann, og tók á öllum blíðutöfrum sínum, til þess að bróðir
minn skyldi verða hugaðri. Það var mesta yndi að sjá, hvað honum gekk
vel vinnan; brækurnar voru undir eins alsaumaðar, og kom ambáttin að
sækja þær, en hvorki færði hún honum borgun fyrir það, er hann lagði
til, né heldur vinnulaunin. Veslings skraddarinn, sem var svo illa á tálar
dreginn, hafði ekki smakkað mat allan daginn og varð að fá sér nokkra
skildinga til láns fyrir kvöldmat. En er hann lauk upp búðinni morguninn
eftir, kom ambáttin og sagði, að malarinn vildi finna hann að máli.
„Húsmóðir mín,“ sagði hún, „hefur hælt handbragði yðar svo mjög, að
hann vill líka að þér saumið eitthvað handa sér. Þetta hefur hún gert með
ásettu ráði, svo að kunningsskapur þessi getið stuðlað til, að vilja ykkar
beggja verði framgengt.“ Bróðir minn lét koma þessari flugu í munn
sér og fór með ambáttinni til malarans. Fagnaði malarinn honum vel,
fékk honum léreftsstranga og mælti: „Mér liggur á skyrtum; saumið þér
mér tuttugu. Verði nokkuð afgangs, þá skilið þér mér því aftur.“
183. NÓTT. Bróðir minn var í fimm eða sex daga að sauma hinar
tuttugu skyrtur handa malaranum. Því næst fékk malarinn honum annan
léreftsstrangann, til að sauma úr jafn margar nærbuxur. Þegar hann var
búinn með þær, færði hann þær malaranum, en hann spurði þá, hvað
mikið hann ætti að borga. Sagðist bróðir minn vera ánægður með tuttugu
silfurdrökmur; skipaði malarinn þá ambáttinni að koma með gullvogina,
til að sjá, hvort peningarnir, sem hann ætlaði að gjalda, hefðu rétta vigt.
En ambáttin, sem gjörði nú allt eftir undirlögðu ráði, leit með þykkjusvip
til bróður míns, til þess að láta hann skilja, að hann spillti öllu fyrir
sér, ef hann tæki við fénu. Þó honum nú dauðlægi á því, og hann hefði
jafnvel tekið til láns tvinnann, sem hann hafði haft í skyrturnar og nærbuxurnar,
þá drap hann samt hendi við því. Kom hann frá malaranum
til mín og beiddi mig að lána sér fé til fæðis, af því að menn borguðu
honum ekki vinnu sína. Ég lét hann fá lítið eitt af peningum og komst
hann af með það í nokkra daga. Reyndar nærðist hann ekki á öðru en
graut, og át sig ekki einu sinni saddan af honum. Nú fór hann einu sinni
aftur til malarans og hitti hann, í því hann var að setja mylnuna í gang;
bauð malarinn honum þá fé, því hann hélt hann kæmi til að krefjast þess.
En ambáttin, sem var viðstödd, leit þeim augum til hans, að hann þáði
það ekki, og kvaðst hann ekki hafa komið til annars en að vita, hvernig
honum liði. Malarinn sagðist kunna honum þökk fyrir, og fékk honum
efni í kápu, og beiddi hann að sauma. Kom Bakbúk með hana daginn eftir.
Malarinn tók upp pyngju sína, en ambáttin leit undir eins til bróður
míns, og mælti hann þá: „Nábúi góður, ekki liggur á, við skulum gera
upp reikningana í annað skipti.“ Svona kom veslings flónið heim aftur
í búðina sína, kvalinn af þremur stórmeinum: ást, sulti og örbirgð. En
hin ágjarna og illfúsa kona malarans lét sér ekki nægja, að svíkja bróður
minn um verkkaup sitt, heldur eggjaði hún mann sinn til að hefnast
honum fyrir ást þá, er hann bar til hennar, og gerðu þau það á þessa leið.
Malarinn bauð bróður mínum til kvöldverðar og er hann hafði veitt
honum full illa, mælti hann: „Bróðir, það er of framorðið til þess þér
farið heim; verið hjá mér í nótt!“ Því næst vísaði hann honum til sængur,
en fór sjálfur með konu sinni í svefnhús þeirra. Um miðnætti kom hann
aftur til hans og mælti: „Nábúi góður, sofið þér? Hugsið þér yður, hvað
mér hefur viljað til, asnan mín er orðin veik og ég á mikið korn ómalað;
mér þætti ofur vænt um, ef þér vilduð snúa kvörninni stundarkorn í
hennar stað.“ Bakbúk var búinn til þess, því hann vildi láta sjá góðan
vilja og beiddi hinn að sýna sér, hvernig hann ætti að fara að. Brá þá
malarinn gjörð um hann miðjan, eins og um asna, lamdi keyrinu á lendar
honum og mælti: „Áfram, nábúi góður!“ „Því lemjið þér mig þá?“
segir bróðir minn. „Til þess að pipra yður upp,“ svaraði malarinn, „án
þess hreyfist asninn minn aldrei úr sporunum.“ Bakbúk skildi ekkert í
þessari meðferð, en þorði ekki að hljóða hátt; þegar hann hafði gengið
fimm eða sex sinnum í kringum kvörnina, vildi hann hvíla sig, en malarinn
gaf honum þá tólf keyrishögg vel útilátin og mælti: „Verið röskur,
nábúi góður, og standið ekki við fyrir alla muni; gangið áfram og lítið
ekki í kringum yður, ella skemmið þér fyrir mér mjölið.“
184. NÓTT. Bróðir minn varð að snúa kvörninni það sem eftir var
nætur, og er dagaði, gekk malarinn til konu sinnar, en leysti hann ekki.
Loksins kom ambáttin og leysti hann: „Æ, hvað við höfum aumkvað yður,
hún húsmóðir mín og ég,“ sagði hún af hræsni. „Við eigum engan
þátt í þessum illa grikk, sem hann hefur gert yður.“ Bakbúk veslingur
svaraði engu, svo var hann lerkaður og lúinn, og fór hann heim með
þeim staðfasta ásetningi, að hugsa aldrei framar um konu malarans.
[1416.png: Áfram, nábúi góður!]
„Kalífinn hló að sögu þessari,“ mælti rakarinn enn fremur, „og tók
þannig til máls: „Nú skaltu fara heim til þín og skal þér nokkuð bætast
af minni hálfu, svo sem í hugnunarskyni, fyrst þér brást veizlan, sem þú
hlakkaðir til.“ „Drottinn rétttrúaðra manna,“ svaraði ég, „yðar hátign
virði mér það á hægra veg, að ég ekkert þigg fyrr en ég hef sagt sögur
hinna annarra bræðra minna.“ Þagði kalífinn við því, og skildi ég þá,
að hann mundi vilja veita mér áheyrn, og hélt þannig áfram frásögn
minni.
Sagan af hinum öðrum bróður rakarans
Hinn annar bróðir minn, Bakbarah hinn svíntennti, mætti einu sinni
kerlingu á afviknu stræti, yrti hún á hann og kvaðst þurfa að segja honum
nokkuð. Stóð hann þá við og spurði, hvað það væri. Þá mælti kerling:
[1417.png: Ekki er ég lýgin, anzaði kerling]
„Ef þér hafið tíma til að koma með mér, skal ég fylgja yður í dýrðlega
höll, og skuluð þér sjá þar hefðarkonu eina, sem er eins fögur og dagurinn
er bjartur. Hún mun fagna yður með mesta dálæti og bera mat
á borð fyrir yður með dýrasta víni; ég mun ekki þurfa að segja yður frekara.“
„Nei, er það satt?“ segir bróðir minn. „Ekki er ég lýgin,“ anzaði
kerling, „og með engin ósannindi fer ég; en takið nú eftir því, sem ég
heimta af yður. Þér verðið að hegða yður skynsamlega, tala fátt og vera
frábærlega kurteis og stimamjúkur við konuna.“ Bakbarah þáði boð þetta
og gekk hún á undan, en hann fylgdi á eftir. Komu þau þá að hliði stórrar
hallar, og stóð þar fjöldi þjóna; ætluðu nokkrir þeirra að varna bróður
mínum inngöngu, en jafnskjótt sem kerling hafði talað við þá, leyfðu
þeir honum að fara inn. „Gætið þess nú,“ segir hún við Bakbarah, „að
hin unga kona, sem ég fylgi yður til, kann bezt við, að menn séu óframfærnir
og stilltir, en mótmæli þolir hún engin. Ef þér, hvað þetta snertir,
gerið henni að skapi, þá mun hún einskis synja yður.“ Bakbarah þakkaði
henni heilræðið og lofaði að hlýðnast því. Því næst fylgdi hún honum inn
í dýrðlegt herbergi í ferstrendri byggingu, sem var skrautleg eins og
konungshöll; var í henni miðri fagur blómgarður og loftsvalir allt
umhverfis. Beiddi kerling hann að setjast í fagurdúkaðan legubekk og
bíða stundarkorn, þangað til hún væri búin að segja hinni ungu konu
komu hans. Hafði bróðir minn aldrei komið á svo glæsilegan stað,
og dáðist að allri þeirri prýði, er þar var að sjá; réði hann af því,
hvílíkur lánsmaður hann mundi vera, og kom yfir hann óstjórnleg kæti.
Þá heyrði hann allt í einu glaum mikinn, og kom til hans hópur ambátta;
lá vel á þeim og hlógu þær dátt. Í miðjum hópnum gekk fögur ungfrú;
var það auðséð á virðingu þeirri, er henni var sýnd, að hún var yfir
hinum. Bakbarah hafði vonazt eftir, að þau mundu talast við undir fjögur
augu og furðaði sig á fjölmenni þessu. Þegar ambáttirnar komu nær
honum, gerðu þær sig alvarlegri á svipinn, og er ungfrúin kom að legubekknum,
stóð bróðir minn upp og hneigði sig djúpt fyrir henni.
Því næst settist hún í tignarsæti, beiddi bróður minn að setjast niður aftur
og mælti brosandi: „Mér fær mikils fagnaðar að sjá yður og óska ég
yður alls góðs.“ „Lafði mín!“ anzaði Bakbarah, „ég get ekki óskað mér
neins æðra en þeirrar sæmdar, að mega koma á yðar fund.“ „Ég held það
liggi vel á yður,“ svaraði hún, „og myndi yður ekki fjarri skapi, að við
styttum okkur stundir saman.“ Skipaði hún þá að bera inn mat, og var
borðið þegar hlaðið körfum, fullum af aldinum, kræsikökum og sætindum,
settist hún við það með ambáttunum og bróður mínum. Af því að
hún sat andspænis honum, sá hún hvernig hann var tenntur, þegar hann
át; vakti hún eftirtekt ambáttanna á því, og hlógu þær hjartanlega að því
með henni. Bakbarah leit öðru hverju upp, og er hann sá ungfrúna hlæja,
hélt hann, að henni væri svo óumræðileg gleði að návist hans, að hún
réði sér ekki, og gerði hann sér hinar glæsilegustu vonir. Hún sá glöggt
á honum, hvað hann hugsaði, og hafði gaman af að ala á þessum þægilegu
tálvonum; hún sagði við hann mörg blíðmæli og rétti honum sjálf allt
það, sem ljúffengast var á borði. Eftir máltíðina var staðið upp frá borðum
og tóku þá tíu ambáttir að leika á hljóðfæri og syngja, en hinar
dönsuðu. Til þess að koma sér því betur, dansaði bróðir minn líka, og
var ungfrúin með í dansleiknum. En er dansað var um hríð, varð hvíld
á; lét hin unga kona færa sér vínstaup, leit brosandi til bróður míns, til
þess að gefa honum í skyn, að hún drykki honum til. Reis hann þá úr
sæti og stóð á meðan hún drakk; því næst lét hún hella á staupið aftur og
rétti Bakbarah, til þess hann gerði sér sömu skil.
185. NÓTT. Bróðir minn tók við staupinu, kyssti á hönd hennar um
leið og tæmdi það standandi í þakklætis skyni fyrir náð þá, er honum
var auðsýnd. Lét hin fagra ungfrú hann þá setjast hjá sér, og kjassaði
hann með ástar atlæti, tók hönd hans og lagði bak við höfuð sér og gaf
honum smásnoppunga. Af eftirlæti þessu varð bróðir minn svo frá sér
numinn, að hann þóttist vera sá sælasti maður undir sólinni, og langaði
hann líka til að gera sér dátt við hina töfrandi mey, en hafði ekki djörfung
til þess, þar sem svo margar ambáttir horfðu á hann, og hlógu án afláts.
Ungfrúin var alltaf að reka honum smákinnhesta, en loksins rak
hún honum slíkan rokna löðrung, að kinnin varð dreyrrauð, og stökk
hann þá upp úr sætinu til þess að flýja svo grátt gaman, sem þetta var.
Kerlingin, sem hafði fylgt honum þangað, lét hann skilja á augnatilliti
sínu, að þetta væri rangt gert af honum, og að hann ætti að sýna kurteisi,
eins og hún hafði ráðið honum til. Kannaðist hann og við ávirðingu sína
og vildi gera gott úr; færði hann sig því aftur nær ungfrúnni og lét sem
hann hefði ekki staðið upp í fússi. Tók hún þá í hönd honum, lét hann
setjast hjá sér og byrjaði aftur á hinum sömu glettnislegu ástaratlotum.
Ambáttirnar, sem ekki hugsuðu um annað en að skemmta henni, tóku
nú í sama strenginn; ein þeirra rak hnefann á nasir Bakbarah, vesaling,
önnur reif í eyru honum, eins og hún ætlaði að slíta þau af honum, og
aðrar ráku honum utan undir, svo að gamanið fór af. Þoldi bróðir minn
allt þetta með einstöku langlundargeði, gerði sig enda glaðlegan á svipinn
og sagði við kerlinguna með uppgerðar brosi: „Það var orð og að sönnu,
að þér sögðuð mér, að ég kæmi í hendur góðlyndrar, fríðrar og yndislegrar
konu. Mikið á ég yður að þakka.“ „Þetta er nú minnst,“ svaraði kerling,
„bíðið bara við, þá mun koma allt annað.“ Ungfrúin segir þá við
bróður minn: „Þér eruð allra geðugasti maður, og þykir mér undur vænt
um, þegar ég sé slíka kurteisi koma í móti duttlungasemi minni, og hitti
mann, sem ég á skap saman við.“ Bakbarah réði sér ekki fyrir gleði út af
orðum þessum og svaraði: „Náðuga ungfrú, ég er allur á yðar valdi, með
lífi og sál, og megið þér fara með mig, sem yður líkar.“ „En hvað þér gleðjið
mig,“ mælti ungfrúin, „þar sem þér sýnið mér slíka undirgefni; mér
líkar við yður í alla staði og þér skuluð verða ánægður með mig. Sækið
honum,“ sagði hún, „reykelsi og rósavatn.“ Sóttu þá tvær ambáttir undir
eins reykelsisker úr silfri með dýrasta reykelsi í, og lét önnur ilminn
leggja um Bakbarah, en hin stökkti rósavatninu um andlit hans og hendur.
Varð bróðir minn stórglaður við þessa virðingarfullu meðferð. Skipaði
ungfrúin ambáttunum því næst að syngja og leika á hljóðfæri; sagði
hún einni ambáttinni að fara út með Bakbarah, og gera nokkuð við
[1420.png: ...voru augabrúnir hans þar litaðar rauðar og kamparnir skornir af honum]
hann, sem þær báðar vissu, og koma síðan inn með hann aftur. Bakbarah
heyrði á skipun þessa, stóð jafnskjótt upp, gekk til kerlingar, sem líka
var staðin upp, til að fylgja honum og ambáttinni, og spurði hana, hvað
þær ætluðu að gera við sig. Sagði hún honum þá í hljóði: „Húsmóðir
okkar er forvitin, og langar hana til að vita, hvernig yður fer kvenbúningur.
Ambáttin þarna á að lita á yður augabrúnirnar, skera af yður kampinn
og færa yður í kvenmannsföt.“ „Brúnirnar á mér megið þið lita,“ anzaði
bróðir minn, „því þær get ég þvegið á eftir, en hvernig á ég að koma
fyrir nokkurs manns augu kampalaus? Þér sjáið það sjálfar, að ég get
ekki leyft það.“ Þá mælti kerling: „Varizt þér að mæla í móti því, sem
heimtað er af yður, því þá spillið þér yðar máli, sem nú er á svo góðum
vegi. Hún elskar yður og mun unna yður allrar sælu; viljið þér þá fyrir
bannsetta kampana hafa af yður það sælasta eftirlæti, sem nokkrum manni
getur hlotnazt.“ Fór þá Bakbarah með ambáttinni þegjandi inn í herbergi
eitt; voru augabrúnir hans þar litaðar rauðar og kamparnir skornir af honum,
en þegar átti að skella af honum hitt skeggið, tók hann þvert fyrir,
og sagðist með engu móti leyfa það. En ambáttin leiddi honum fyrir
sjónir, að þá hefði hann til einskis lagt kampana í sölurnar, og kvaðst
vera hissa á því, að nokkur maður skyldi geta horft í skegg sitt, þar sem
hann ætti kost á ástartillæti hinnar fegurstu konu í Bagdad. Lagði og kerling
að honum með ginnandi fortölum, og hótaði honum jafnframt reiði
ungfrúarinnar fögru, svo að bróðir minn lét sér segjast. Var loksins farið
með hann í kvenbúningnum til ungfrúarinnar, og setti að henni slíkan
ofsahlátur, að hún veltist um í legubekknum, er hún sat í. Ambáttirnar
tóku undir með henni og skelltu saman lófunum, svo að bróðir minn
varð alveg utan við sig. Þá stóð ungfrúin upp og mælti hlæjandi eins og
áður: „Ég mundi gera yður rangt til, ef ég ekki elskaði yður af öllu hjarta,
þar sem þér hafið verið mér svo eftirlátur, en vinnið einn hlut enn til
elsku minnar og dansið í þessum búningi.“ Hlýddi hann því og dönsuðu
bæði ungfrúin og ambáttirnar við hann, og hlógu eins og þær væru orðnar
trylltar. En er á því hafði gengið um stund, réðust þær allar á veslings
manninn, lömdu hann með hnefunum og tróðu hann með fótunum, svo
að hann hné niður, nær því meðvitundarlaus. Hjálpaði kerling honum
þá á fætur, og fyrr en hann gæti komið upp orði til að kvarta yfir hrakningi
þessum, hvíslaði hún þessum orðum að honum: „Huggizt, og verið
glaður, því nú eru hörmungarnar á enda, og nú munuð þér taka laun
fyrir.“
186. NÓTT. „Eitt er samt eftir,“ mælti kerling, „og þó lítilræði, því
yður að segja, þegar húsmóðir okkar hefur drukkið nokkuð, eins og hún
hefur gert í dag, þá lætur hún engan, sem hún elskar, koma nálægt sér,
nema hann sé berstrípaður; mun hún þá skopa skeið á undan og hlaupa
eftir loftsvölunum frá einu herberginu til annars, þangað til þér náið
henni. þetta er líka ein af hinum kynlegu fyrirtektum hennar, en þér eruð
svo sprækur og léttur á fæti, að þér munuð undir eins ná henni.“
Bróðir minn var nú kominn of langt út í þetta til þess að fara nú að
snúa aftur. Fór hann því úr öllum fötunum, og eins gerði ungfrúin og
tók af sér hverja spjör, nema nærskjólið, svo að hún væri því léttari til
hlaups. En er þau voru bæði búin til veðhlaupsins, tók hún eitthvað tuttugu
skrefa forskot, og hljóp síðan með geysi flýti. Rann bróðir minn á
eftir henni, svo hart sem hann gat; hlógu ambáttirnar dátt að því og klöppuðu
saman lófunum. En ungfrúin fór lengra og lengra fram úr honum, og
er hún hafði hlaupið nokkrum sinnum eftir loftsvölunum hringinn í
kring, hljóp hún inn í trjágöng nokkur löng og dimm og skauzt þar út
[1422.png: Klöppuðu þeir saman lófum, æptu og tóku að gera spott að honum]
um hlið, er hún vissi af. Varð þá Bakbarah að fara hægara vegna myrkursins
og missti sjónar á henni; kom hann loksins auga á ljós eitt, rann á
það og komst út um dyr nokkrar, sem var skellt aftur á hæl honum. Skimaði
hann þá í kringum sig, og undraðist, er hann sá, að hann var kominn
út á stræti, er sútarar bjuggu í; undruðust þeir ekki síður en hann, er
þeir sáu mann með hárauðar augabrúnir, skegglausan og allsnakinn.
Klöppuðu þeir saman lófum, æptu og tóku að gera spott að honum; sumir
hlupu á eftir honum og lömdu hann með skinnum. Þeir lögðu hendur
á hann og settu hann upp á asna, sem af tilviljun varð á vegi þeirra, fóru
síðan með hann gegnum strætin, og létu hann verða skrílnum til athlægis.
En er þeir fóru fram hjá húsi lögregludómarans, bættist nýtt ólán
við, því hann vildi vita, hvernig á upphlaupi þessu stæði. Sögðu þá sútararnir
honum, að þeir hefðu séð bróður minn, eins og hann var til
reika, koma út um dyr nokkrar á kvennabúri stórvezírsins, er vissu út að
stræti þeirra. Lét því lögregludómarinn lemja vesalings Bakbarah hundrað
slög á iljarnar og flytja hann út úr borginni; var honum bannað um
leið að stíga nokkru sinni fæti sínum í hana framar.
Svona er sagan af hinum öðrum bróður mínum; hann vissi ekki, að
konur höfðingja vorra gera ungum mönnum stundum þesskonar brellur,
þegar þeir af einfeldni láta veiða sig í slíkum snörum.
Sagan af hinum þriðja bróður rakarans
187. NÓTT. Bakbak, hinn þriðji bróðir minn, var blindur, og hin
þungbæru forlög hans höfðu gert hann að húsgangi; gekk hann hús úr
húsi og beiddist ölmusu. Var hann orðinn svo alvanur að ganga á strætunum,
að hann þurfti engrar hvíldar, og var það siður hans, er hann drap
á dyr, að svara ekki fyrr en upp var lokið. Einu sinni barði hann að dyrum
á húsi einu; húsráðandinn var einn heima og kallaði: „Hver er þar?“
Svaraði bróðir minn engu og barði á ný, og spurði húsráðandinn aftur,
en þar var steinhljóð. Fór hann þá ofan, lauk upp og spurði bróður
minn erindis. „Gefið mér fyrir guðs sakir eitthvað,“ anzaði Bakbak. „Þér
eruð blindur, ef mér sýnist rétt,“ segir hinn. „Því er nú verr,“ anzaði
Bakbak. „Réttið mér þá höndina,“ mælti húsráðandinn. Bróðir minn
gerði svo, en hinn greip um hana og dró hann með sér upp stigann, og
inn í herbergi sitt; hélt Bakbak að hann mundi ætla að láta hann snæða
með sér, því að slíkt hafði fyrr viljað honum til. En er þeir voru komnir
upp, sleppti húsráðandinn hendi bróður míns, settist niður og spurði
á ný, hvað hann vildi. Beiddist Bakbak þá ölmusu upp á nýtt, en hinn
svaraði: „Góðurinn minn, mér er ómögulegt að gera yður neitt annað
gott en það, að biðja guð að gefa yður sjónina aftur.“ „Það gátuð þér sagt,
þegar ég stóð við dyrnar,“ anzaði bróðir minn, „og hefðuð þér ekki þurft
að ómaka mig hingað.“ „Því eruð þér þá sá einfeldningur,“ anzaði hinn,
„að svara ekki undir eins, þegar þér fyrst drepið á dyr og eruð spurður
um, hver þér séuð?“ „Hvað viljið þér mér þá?“ spurði bróðir minn, og
er hinn sagðist enga úrlausn geta gert honum, mælti hann: „Hjálpið
mér þá ofan stigann eins og þér hjálpuðuð mér upp.“ „Gerið svo vel og
farið einn“ mælti hinn, „stiginn er rétt fyrir tánum á yður.“ Staulaðist
þá bróðir minn niður, en í miðjum stiganum skriðnaði honum fótur og
hrapaði hann alla leið ofan, en höfuð hans og lendar meiddust til muna.
Samt dróst hann á fætur aftur og gekk frá húsinu kveinandi; kvartaði
hann sáran undan húsráðandanum, en hann gerði ekki annað en hlæja
að byltu hans. Í því bróðir minn gekk út úr húsinu, gengu tveir blindir
menn fram hjá og þekktu hann á málrómi, spurðu þeir, hvað að honum
gengi. Sagði hann þeim af óförum sínum og kvaðst ekkert hafa fengið
[1424.png: Réttið mér þá höndina, mælti húsráðandinn]
þann dag; beiddi hann þá fyrir alla muni að fylgja sér heim til sín, svo
að hann gæti í viðurvist þeirra tekið sér fé til kvöldverðar af sameiginlegri
eign þeirra allra. Þeir játtu því og fóru með honum; en húsráðandinn
harðbrjóstaði hafði staðið við glugga og heyrt hvert orð, sem þeir
sögðu. Hann var lymskur þjófur og hinn slóttugasti; veitti hann þeim
því eftirför og gekk með þeim inn í hinn hrörlega kofa, er bróðir minn
bjó í. Þegar hinir blindu voru setztir niður, mælti bróðir minn: „Nú skulum
við loka dyrunum og grennslast eftir, hvort enginn ókunnugur er
meðal vor.“ Þá komst þjófurinn í bobba, en svo vildi til, að kaðall hékk
ofan úr rjáfrinu; vó hann sig upp á honum og hélt sér á lofti meðan
hinir blindu læstu dyrunum og þreifuðust alstaðar fyrir í herberginu
með stafprikum sínum. Tók Bakbak þannig til máls: „Bræður góðir! Þér
hafið gert mig að féhirði peninga þeirra, er vér allir þrír höfum nælt saman
í langan tíma; nú vil ég sýna ykkur, að ég á það traust skilið, sem þér
hafið haft á mér. Þegar við töldum seinast saman, áttum við, eins og þið
munið, tíu þúsund drökmur, og létum við fé þetta í tíu poka. Þarna eru
þeir ósnertir;“ að svo mæltu greip hann hendinni milli gamalla leppa,
er lágu afsíðis, og tók fram pokana, einn í einu, fékk lagsbræðrum sínum
og mælti: „Þið getið fundið á þyngslunum, að ekki hefur verið tekið
úr þeim; en við getum talið, ef þið viljið.“ Sögðu þá báðir hinir blindu
menn, að þeir tryðu bróður mínum; fór hann því næst í einn pokann
og tók upp úr honum tíu drökmur; eins gerðu báðir félagar hans. En er
bróðir minn hafði látið pokana á sinn stað, sagði einn af hinum blindu,
að þeir mundu ekki þurfa að kosta neinu til kvöldverðar, því sér hefði
gefizt svo mikið af góðum mönnum, að þeim þremur mundi nægja. Tók
hann þá brauð, ost og nokkur aldini upp úr malpoka sínum, bar þetta
á borð, og tóku þeir síðan til matar. Sat þjófurinn til hægri handar bróður
mínum, tók allt, sem bezt var, og át með þeim. Þó hann nú færi að
öllu sem hljóðlegast, heyrði Bakbak samt til hans, er hann tuggði og
kallaði undir eins upp: „Við erum frá, hér er maður inni!“ Þreif hann
þá undir eins til þjófsins, greip um handlegg honum og grenjaði: „Þjófur,
þjófur!“ Eins gerðu hinir blindingjarnir, en hann varðist sem bezt hann
gat. Var hann stór og sterkur og hafði sjónina fram yfir hina, lamdi hann
þá ákaft og kallaði enn hærra en hinir: „Þjófar, þjófar!“ Komu þá allir
nábúarnir hlaupandi og brutu upp dyrnar; veitti þeim örðugt að skilja
þá; en er þeir höfðu gert það, spurðu þeir, út af hverju áflogin hefðu
risið. Bróðir minn hélt enn í þjófinn og gaf honum að sök, að hann hefði
læðzt inn með þeim, til þess að stela frá þeim því litla, sem þeir ættu.
En undir eins og þjófurinn hafði séð menn koma, hafði hann látið aftur
augun, og þótzt vera blindur; kallaði hann bæði Mahómet og kalífann
til vitnis, að hinir þrír væru félagar sínir, og héldu fyrir sér réttum hlut;
þeir hefðu lagzt á sig, og krafðist hann því réttingar á máli sínu. Nábúarnir
vildu ekki skipta sér af þessu og fóru með þá alla fjóra til lögreglustjórans.
Þar tók þjófurinn ótilkvaddur til máls, og lézt alltaf vera blindur:
„Herra! Með því að þér eruð settur af kalífanum til að gæta réttvísinnar,
— guð láti hans vald fara vaxandi! — þá játa ég frammi fyrir yður,
að vér erum allir jafnsekir. En af því vér höfum svarið, að meðganga ekkert
fyrr en vér yrðum kvaldir með iljastroku, þá þurfið þér ekki annað
en að skipa, að svo verði gert, og er þá bezt þér byrjið á mér.“ Bróðir
minn ætlaði líka að tala, en honum var skipað að þegja; var nú þjófnum
gefin iljastroka.
188. NÓTT. Þjófurinn þoldi með stöðuglyndi tuttugu eða þrjátíu
högg, því næst lét hann sem sársaukinn bæri sig ofurliði, lauk augunum
upp til skiptis og beiddist miskunnar og vægðar á höggunum. Þegar dómarinn
sá, að þjófurinn horfði á hann með opnum augunum, spurði hann
forviða: „Hvað á þetta að þýða, þorparinn þinn?“ „Herra!“ svaraði hann,
„ég ætla að segja yður mikilvægt launungarmál, ef þér viljið unna mér
miskunnar og fáið mér innsiglishring yðar að veði.“ Lét þá dómarinn
hætta að berja hann, fékk honum hringinn og lofaði honum vægð; tók
þá þjófurinn til máls: „Herra! Við félagar höfum gert okkur upp sjónleysi,
til þess að vér hindrunarlaust gætum komizt inn í hús og farið inn
í herbergi kvenna; höfum vér þar neytt aflsmunar. Ég játa því og, að
vér með brögðum þessum höfum dregið saman tíu þúsund drökmur, og
heimtaði ég í dag fjórða partinn, sem ég átti, en félagar mínir synjuðu
mér þessa, af því ég hafði sagt, að ég vildi slíta við þá félagsskapnum,
og voru þeir hræddir um, að ég mundi koma upp um þá. En er ég stóð
fast á kröfu minni, réðust þeir á mig og misþyrmdu mér, eins og þeir
menn geta borið vitni um, sem fóru með oss hingað. Vænti ég þess, herra,
sakir réttlætis yðar, að þér fáið mér hinar tvö þúsund og fimmhundruð
drökmur, sem ég á heimting á. En eigi félagar mínir að votta sannindi
orða minna, verðið þér að láta lemja þá þrefalt fleiri stafshöggum en mig,
og munu þá augu þeirra uppljúkast.“ Bróðir minn og báðir hinir blindu
menn ætluðu að hrinda af sér þessum svívirðilegu álygum, en dómarinn
veitti þeim enga áheyrn og mælti: „Þið illvirkjar, svona látið þið eins og
þið séuð blindir, hafið það að yfirvarpi og vekið meðaumkvun manna til
þess að þið getið drýgt hina verstu glæpi.“ Lét hann síðan lemja þá hundrað
stafshögg. Vonaði hann alltaf, meðan á því stóð, að þeir mundu opna
augun, og er ómögulegt reyndist að koma þeim til þess, kenndi hann þvermóðsku
þeirra um. Þjófurinn sagði og við þá: „Aumir menn, ljúkið upp
augunum og látið ekki lemja ykkur til dauða.“ Þar með veik hann sér
að dómaranum og mælti: „Herra! Ég sé glöggt, að þeir illskast til hins
ítrasta, og eru þeir ef til vill hræddir við svívirðingu þá, er fyrir þeim
liggur. Það er bezt þér látið þá sleppa hjá refsingu og fáið mér einn af
þjónum yðar til fylgdar, til þess að sækja hinar tíu þúsund drökmur.“
Dómarinn féllst á uppástungu þessa, lét telja þjófnum tvö þúsund og
fimmhundruð drökmur, og stakk hinu í sjálfs sín sjóð, en bróður minn
og hina blindu menn rak hann í útlegð úr borginni. En undir eins og
ég spurði ófarir bróður míns, flýtti ég mér á hans fund og kom honum
inn í borgina aftur á laun. En ekki þorði ég að leita til dómarans, til þess
að málið yrði leiðrétt, og þjófnum refsað að maklegleikum, því ég var
hræddur um að ég sjálfur mundi rata í eitthvert ólánið út úr því.
Sagan af hinum fjórða bróður rakarans
Hinn fjórði bróðir minn hét Alkus og var slátrari. Honum var frábærlega
sýnt um að ala upp hrúta og temja þá til hrútaats; hafði hann
fyrir þá sök komizt í kunningsskap og vinfengi við marga höfðingja, sem
hafa gaman af þesskonar ati og halda sér hrúta til þess. Margir verzluðu
þess utan við hann og hafði hann jafnan hið bezta kjöt, því ekki sparði
hann neitt til að hafa það sem bezt, enda var hann stórfjáður. Einu sinni
kom til hans gamall karl með langt og sítt skegg, keypti hann sex pund
af kjöti, borgaði þau, og gekk síðan á burt. Bróður mínum litust peningar
þeir, er hann hafði greitt fyrir kjötið, svo fríðir, skírir og vel slegnir,
að hann geymdi þá í kistli á afviknum stað. Sami karlinn kom í fimm
mánuði á degi hverjum og keypti jafnmikið, og borgaði ávallt með samkyns
peningum; lagði bróðir minn þá ætíð afsíðis. Nokkru eftir þetta
ætlaði hann að kaupa sér nokkra sauði og borga þá með hinum fögru
peningum, en honum brá í brún, er hann lauk upp kistlinum og fann í
stað peninganna ekki annað en kringlótta pappírsmiða. Hann lamdi
höfuð sitt og æpti upp yfir sig svo hátt, að nábúar hans komu til hans,
og þótti þeim þetta ekki síður kynlegt en sjálfum honum, er þeir heyrðu
hvernig á stóð. „Guð gæfi,“ sagði bróðir minn grátandi, „að þessi hræsnisfulli
karl kæmi hingað samstundis!“ Jafnskjótt sem hann hafði talað
þessi orð, sá hann karlinn koma álengdar. Hljóp hann þá á móti honum,
þreif í hann og æpti hástöfum: „Hjálpið, góðir menn!“ og sagði hann
lýðnum, er allt í einu þusti saman, allt hið sama og hann hafði sagt nábúum
sínum. En er hann hafði úttalað, mælti karlinn stillt og kuldalega:
„Þér gerðuð vel, ef þér létuð mig fara, og bættuð með því svívirðingu þá,
er þér hafið gert mér í návist margra manna, því vísast væri, að ég gæti
gert yður meiri smán, og þætti mér illt, ef ég neyddist til þess.“ „Hvað
getur þú brugðið mér um?“ mælti bróðir minn, „ég stunda atvinnu
mína eins og ráðvandur maður og hvergi hræðist ég þig.“ „Þér viljið þá,“
mælti karlinn með sömu stillingu og fyrr, „að ég geri það uppskátt; skuluð
þér þá vita, góðir menn, að maður þessi selur mannakjöt fyrir sauðakjöt.“
„Því lýgur þú upp á mig?“ æpti bróðir minn. „Nei, nei!“ sagði
karlinn, „hann hefur nýlega slátrað manni og hangir hann fyrir utan
búðina, eins og sauðkind; farið og vitið til, hvort ég segi ósatt.“ Nú hafði
bróðir minn slátrað sauðkind þenna dag og hengt kroppinn fyrir utan
búðina, eins og hann var vanur. Hann sór og sárt við lagði, að karlinn
lygi, en skríllinn, sem var auðtrúa, neyddi hann til að sleppa karlinum,
[1428.png: ...maður þessi selur mannakjöt fyrir sauðakjöt]
og fór með hann til sölubúðar hans; sáu menn þá kropp slátraðs manns
hanga þar, eins og karlinn hafði sagt. En karl þessi var galdramaður og
hafði gert lýðnum sjónhverfingar, eins og hann áður hafði töfrað augu
bróður míns, svo að honum sýndust pappírsmiðarnir vera peningar. Einn
af þeim, er hélt í bróður minn, rak honum stóreflis hnefahögg og mælti:
„Mannfýlan þín, þú lætur okkur þá eta mannakjöt.“ En karlinn, sem
ekki þótti nóg komið, sló hann annað högg í höfuðið og út augað, og hver,
sem að gat komizt, svalaði heipt sinni á honum. Eftir það fóru þeir með
hann til lögregludómarans, og höfðu líkið með sér, og sýndu honum það,
ákærunni til sönnunar, og krafðist karlinn þess, að fádæma hegning yrði
lögð á þenna grimmúðuga slátrara. Dómarinn hlýddi að yísu með þolinmæði
á bróður minn, en honum þótti svo ótrúleg sagan um peningana,
sem urðu að pappírsmiðum, að hann fór með hann eins og falsara, eftir
vitni sinnar eigin sjónar, og lét lemja hann hundrað stafshöggum. Hann
píndi hann og til að segja, hvar peningar hans væru geymdir; tók hann
af honum allt það, er hann átti, setti hann upp á úlfalda og lét hann
sitja þar öllum borgarlýðnum til sýnis í þrjá daga, og rak hann úr borginni
í ævilanga útlegð.
189. NÓTT. Ég var ekki í Bagdad, þegar ólán þetta henti bróður
minn. Fór hann á afskekkta staði og var þar á laun, þangað til sárin voru
gróin, er hann hafði á bakinu eftir stafshöggin; því næst fór hann eftir
sniðvegum á næturþeli til borgar einnar, þar sem hann þekkti engan
mann, og leigði sér hús; fór hann því nær aldrei út. Loksins leiddist honum
kyrrseta þessi, og fór hann því einu sinni að ganga sér til skemmtunar
í forstaðnum. Þá heyrði hann allt í einu koma á eftir sér marga riddara
með miklu háreysti. Nú vildi svo til, að hann var staddur nálægt
hliði stórhúss nokkurs, og með því hann, eftir það, sem honum hafði
viljað til, var hræddur við allt, þá lauk hann upp hliðinu, og fór þar
inn til að fela sig. Þegar hann hafði lokað hliðinu á eftir sér, kom hann
inn í stóran garð, en í sama bili hlupu tveir þjónar til og tóku hann
fastan. „Guði sé lof,“ sögðu þeir, „að þú hleypur sjálfkrafa okkur í
greipar! Þú hefur kvalið okkur þrjár síðustu næturnar, svo að okkur
hefur ekki komið svefn á augu, og því að eins hefurðu þyrmt lífi okkar,
að við sjálfir gátum varist illmennsku þinni.“ Megið þér nærri geta, hvort
bróður mínum hefur ekki brugðið við slíka kveðju. „Góðir menn!“ mælti
hann, „ég skil ykkur ekki, þið haldið víst að ég sé annar en ég er.“ Svöruðu
þeir þá: „Nei, ónei, við þekkjum þig og stallbræður þína, þið eruð
erkifantar. Ykkur þykir ekki nóg, að þið hafið rænt og ruplað húsbónda
okkar, svo hann er kominn á verðgang, heldur viljið þið í tilbót drepa
hann. Við skulum skoða, hvort þú hefur ekki hjá þér hnífinn, sem þú
hélzt á núna í nótt, þegar þú eltir okkur.“ Leituðu þeir þá í vösum hans
og fundu hníf. „Þorirðu nú,“ sögðu þeir, „að þræta fyrir, að þú sért þjófur?“
Reyndi bróðir minn, að leiða þeim fyrir sjónir, að margur gæti borið
hníf í vasa sínum, sem ekki væri þjófur; beiddi hann þá, að hlýða á
sögu sína, og sagði þeir mundu þá öllu heldur aumkva sig en tortryggja.
Þeir gáfu því engan gaum, heldur flugu þeir á hann, tróðu hann fótum,
rifu utan af honum fötin og misþyrmdu honum hálfu meira en áður,
þegar þeir sáu örin á baki hans, því þeim þótti það vottur um, að hann
mundi ekki vera ráðvandur maður. Kallaði þá bróðir minn upp hljóðandi:
„Miklar hljóta syndir mínar að vera, þar sem mér áður hefur verið
misþyrmt saklausum, og þar sem það nú hendir mig í annað sinn fyrir
engar sakir.“ Þjónarnir skeyttu alls ekki kveinstöfum hans, heldur fóru
þeir með hann til lögregludómarans, og spurði hann bróður minn:
„Hvernig dirfðist þú að koma í hús til þeirra og elta þá með reiddan
hnífinn?“ „Herra!“ anzaði vesalingurinn Alkus, „ég er alveg saklaus, en
það er úti um mig, ef þér ekki viljið heyra mig með þolinmæði.“ Greip
þá annar þjónanna fram í og sagði við dómarann: „Ætlið þér að hlýða á
ræningja, sem brýzt inn í hús til dráps og gripdeilda? Ef þér ekki trúið
okkur, þá skoðið þér á honum bakið.“ Því næst fletti hann klæðum af
baki bróður míns, og lét þá dómarinn án frekari rannsóknar lemja hann
hundrað högg á herðarnar. Síðan lét hann setja hann upp á úlfalda og
fara með hann um borgina; skyldi hrópa þessi orð um leið: „Svona er
þeim refsað, sem brjótast inn í hús!“ Að því búnu rak hann Alkus í ævilanga
útlegð þaðan. Sögðu mér menn, er höfðu mætt honum, hvar hann
hafðist við eftir þetta annað slys; fór ég þá til hans, kom honum á laun
til Bagdad og hjálpaði honum sem ég bezt gat.
190. NÓTT. Kalífinn Mostanser Billah hló ekki að sögu þessari eins
og hinum fyrri, heldur aumkvaði hann lánleysingjann Alkus. Sagði ég
því næst sögurnar af báðum hinum öðrum bræðrum mínum.
Sagan af hinum fimmta bróður rakarans
Hinn fimmti bróðir minn, er Alnasjar hét, var fjarska latur meðan
faðir minn lifði. Í stað þess að vinna, skammaðist hann sín ekki fyrir að
sníkja á kvöldin og lifði svo næsta daginn af ölmusum þeim, er honum
gáfust. Þegar faðir okkar var dáinn, skiptum við jafnt hinum eftirlátnu
fjármunum hans, og fengum við sjö bræður hundrað drökmur hver. Svo
mikið fé hafði Alnasjar aldrei haft á milli handa, og vissi hann ekki,
hvernig hann ætti að verja því. Eftir langa umhugsun keypti hann hjá
stórkaupmanni nokkrar flöskur og ýmsan glervarning, lét rusl þetta í
gagnsæja körfu og leigði sér dálitla búðarkytru; þar sat hann upp við
þilið með körfuna fyrir framan sig og beið kaupenda. Hann starblíndi
á körfuna og talaði, sem nú segir, svo hátt, að skraddari nokkur
heyrði, sem var nábúi hans: „Fyrir það sem er í þessari körfu, hef ég
gefið hundrað drökmur, og það var aleiga mín. Þegar ég nú sel eitt og
eitt glerílát, mun ég hafa upp úr því tvö hundruð drökmur; þessum
tveimur hundruð drökmum ver ég til nýrra glervarningskaupa og græði
á því fjögur hundruð drökmur. Þannig mun mér með tímanum áskotnast
fjögur þúsund drökmur, og er hægt að tvöfalda þær. Þegar ég hef eignazt
tíu þúsund drökmur, hætti ég að verzla með glervöru og gerist gimsteinasali,
og verzla með demanta, perlur og allskonar dýrmæta steina. Þegar
ég hef efni til, mun ég kaupa fagurt hús, stórar fasteignir, þræla, geldinga
og hesta. Ég mun hafa dýrðlegt borðhald með mestu stórmennsku; alla
söngmenn, dansmenn og dansmeyjar læt ég koma til mín. En ekki mun
[1431.png: Hann starblíndi á körfuna og talaði]
ég una við svo búið; ég mun auka eigur mínar, þangað til ég á hundrað
þúsund drökmur. Þegar ég er orðinn svo ríkur, þykist ég ekki minni en
ég væri konungborinn; ég bið mér dóttur stórvezírsins til eiginkonu og
læt segja honum, að ég hafi frétt af frábærri fegurð hennar, vitsmunum,
orðheppni og öðrum kostum, og vilji gefa honum þúsund gullpeninga
fyrir fyrstu nóttina, sem við dóttir hans liggjum í brúðarhvílu saman.
Skyldi nú vezírinn, hvað ekki til kemur, vera svo ókurteis, að synja mér
um dóttur sína, þá tek ég hana með valdi upp í opið geðið á honum, og
fer heim með hana, hvað sem hann segir. Þegar ég nú er kvongaður dóttur
stórvezírsins, kaupi ég handa henni tíu hina yngstu og fríðustu geldinga;
sjálfan mig bý ég eins og konungborinn maður, og læt þræla ganga
á undan mér og eftir; ég ríð fríðum fáki við söðul úr skíru gulli, og
söðulklæði úr gullfjölluðu rósasilki, alsett demöntum og perlum; fer ég
þannig um borgina til hallar stórvezírsins, og allir hneigja sig djúpt fyrir
mér, bæði æðri og lægri stéttar. Þegar ég er farinn af baki hjá vezírnum,
skipast menn mínir í tvær raðir til hægri og vinstri handar, geng ég á
milli þeirra upp tröppurnar, og fagnar þá vezírinn mér, eins og tengdasyni
sínum, víkur úr sæti sínu og sezt niður hjá mér til að sýna mér sem
mesta virðingu. Ef nú þetta fer að vonum, þá koma tveir af þjónum
mínum sinn með hvorn pokann fullan af þúsund gullpeningum, gef ég
vezírnum annan eins og gjöf þá, er ég hét honum fyrir brúðkaupsnóttina;
hinn gef ég honum til merkis um, að ég sé orðheldinn maður og efni
meira en ég lofa. Eftir slíka stórmennsku mun hvert mannsbarn lofa
örlæti mitt. Með sömu viðhöfn mun ég heim ríða; mun þá kona mín
senda mér kveðju með þjónum nokkrum í þakklætis skyni fyrir það, að
ég sótti föður hennar heim. Þjóninum mun ég gefa fagra skikkju og láta
hann fara af mínum fundi sæmdan virðulegum gjöfum. En skyldi hún
senda mér skikkju, þá þigg ég hana ekki, og vísa sendimanni burt. Aldrei
skal hún fara úr herbergi sínu án minnar vitundar, hvað sem hún ber
fyrir, og þegar ég kem inn til hennar, skal ég ætíð sjá svo um, að henni
aukist lotning fyrir mér. Á engu heimili skal vera betra skipulag en mínu.
Ég mun ætíð ganga í skrautlegum klæðum, og þegar ég er hjá konu minni
um kvöldtíma, mun ég setjast í öndvegi og hvorki líta til hægri handar
né vinstri. Ég mun vera fálátur, og meðan kona mín, fögur eins og máni
í fyllingu, stendur frammi fyrir mér í öllu skarti sínu, mun ég láta sem
ég ekki sjái hana. Þá munu þjónustumeyjar hennar segja: „Drottinn vor
og herra, hér stendur kona yðar, auðmjúk ambátt yðar, og bíður þess, að
þér sýnið henni einhver ástaratlot. Henni er mesta skapraun, að þér
skulið ekki virða hana viðlits, og hún er þreytt af því að standa svo lengi;
bjóðið henni að minnsta kosti sæti.“ Svara ég þá engu og mun það fá
þeim enn meiri undrunar og hryggðar. Þá munu þær fleygja sér fram fyrir
fætur mína, og þegar ég hef látið þær sárbæna mig góða stund, mun
ég líta upp, horfa til þeirra eins og í þönkum og því næst hengja niður
höfuðið eins og fyrri. Munu þær þá halda, að mér þyki ekki kona mín
fullgóð eða nógu skrautbúin, og munu þær fara með henni í annað herbergi
og færa hana í enn glæsilegri búning. Mun ég, meðan á því stendur,
fara í skrautlegri klæði, og er hún kemur aftur, mun ég fara eins að og
í fyrra skiptið. Skal kona mín undir eins á hinum fyrsta degi sjá, hvernig
hún á að haga sér við mig.
191. NÓTT. Þegar brúðkaupið er á enda, mun ég láta þjón nokkurn,
sem verður nálægt mér, rétta mér sjóð með fimm hundruð gullpeningum
í, mun ég gefa hann konum þeim, er prýða hár konu minnar, til þess
að þær láti okkur tvö ein. En er þær eru farnar, mun kona mín fyrst
leggjast niður í rúmið; svo geri ég líka, en sný bakinu að henni alla
nóttina og tala ekki orð. Mun hún fortakslaust daginn eftir kvarta undan
drambi mínu og fyrirlitningu við móður sína, konu stórvezírsins, og mun
mér þá verða dillað. Kemur þá kona stórvezírsins og segir við mig:
„Herra!“ — hún þorir ekki að kalla mig tengdason, því hún er hrædd um,
að svo kumpánlegt ávarp styggi mig — „ég bið yður að lítilsvirða ekki
dóttur mína, heldur verða henni dálítið nærgöngulli. Ég þori að fullyrða,
að hún elskar yður af öllu hjarta og hefur ekki hugann á öðru en að gera
yður allt að vilja.“ En hvað svo sem tengdamóðir mín segir, mun ég þá
engu svara og vera jafn alvarlegur sem fyrri. Mun hún þá fleygja sér
fram fyrir fætur mína, kyssa hendur mínar hvað eftir annað og segja:
„Herra! Gátuð þér efast um skírleika dóttur minnar? Ég sver yður það,
að ég hef ætíð haft gætur á henni, og hefur enginn karlmaður annar en
þér séð andlit hennar. Særið hana því ekki framar, eins og þér hafið gert;
sýnið henni þá virðingu að líta á hana og styrkið hana í hinu góða áformi,
sem er í því fólgið, að láta allt eftir yður.“ En ég mun alls ekki komast
við. Mun þá tengdamóðir mín rétta konu minni vínstaup og segja: „Far
þú og byrla honum það sjálf; það er vísast að hann verði ekki svo harðbrjósta,
að drepa hendi við því, þegar svo fögur hönd réttir honum það.“
Þá mun kona mín koma með staupið og nema staðar frammi fyrir mér
skjálfandi, en ég lít þá hvorki á hana né tala orð; mun hún þá segja grátandi:
„Hjartað mitt, ástin mín, elskulegi eiginmaður minn! Ég sárbæni
yður fyrir miskunnsemi drottins að auðsýna mér þá náð, að taka við
staupi þessu af hinni auðmjúkustu ambátt yðvarri.“ En ég mun hvorki
líta til hennar, né svara henni; mun þá grátur hennar vaxa um allan
helming og mun hún segja: „Gæzkan mín góða, ég hef engan frið fyrr
en þér drekkið það,“ og halda staupinu að vörum mínum. Verð ég þá
leiður á bænum hennar, horfi til hennar ógurlegum augum, rek henni
rokna löðrung og spyrni henni svo hart frá mér með fætinum, að hún
mun detta niður á gólfið langt frá legubekknum.“
Bróðir minn var svo sokkinn niður í hugarburði þessa, að hann ósjálfrátt
spyrndi fætinum, um leið og hann talaði orð þessi, í glervarningskörfuna;
hrökk hún úr búðinni út á stræti, en allt, sem í henni var, hraut
í þúsund mola. Skraddarinn nábúi hans, sem hafði heyrt þetta heimskulega
eintal, rak upp skellihlátur og sagði við bróður minn: „Vesall maður,
skammastu þín ekki, að fara svona illa með unga konu, sem ekkert hefur
[1434.png: Volaði hann og hrein upp yfir sig...]
gert þér á móti; fyrr má nú vera hrottaskapur, að þú skulir fyrirlíta
tár og töfrandi fegurð svo yndislegrar konu. Væri ég í stórvezírsins sporum,
tengdaföður þíns, mundi ég láta lemja þig hundrað högg með nautasvipu
og láta fara með þig um alla borgina þér til maklegrar minnkunar.“
En þetta hörmulega slys með körfuna, kom bróður mínum skjótt til sjálfs
sín; sá hann, að hann hafði bakað sér það með óhóflegu stærilæti, lamdi
því andlit sitt og reif sundur klæði sín. Volaði hann og hrein upp yfir
sig svo geysilega, að nábúar hans þustu saman, og fólkið, sem var á leið
til hádegisbænagerðar, staðnæmdist á strætinu. Var það í fleira lagi, því
helgur dagur var, og hlógu margir að Alnasjar, en sumir kenndu í brjósti
um hann. Grét hann án afláts þangað til tigin kona ein kom þangað,
ríðandi veltygjuðum múlasna; spurði hún góðlátlega, hvað að honum
gengi. En er hún hafði heyrt, að hann hefði keypt glervöru fyrir aleigu
sína og misst allt sitt, um leið og þær brotnuðu, skipaði hún geldingi
þeim, er fylgdi henni, að gefa honum allt það fé, sem hann hefði hjá
sér. Fékk geldingurinn bróður mínum sjóð með fimm hundruð gullpeningum
í, og ætlaði hann þá að deyja af fögnuði. Hann óskaði hinni veglyndu
konu allrar blessunar, því næst lokaði hann búðinni, því hann
hafði ekkert þar að gera, og fór heim. Sat hann þar íhugafullur af láni
sínu og var þá drepið á dyr hans; spurði hann, hver þar væri, og réði
hann af svarinu, að það mundi vera kona: Lauk hann upp, og var það
gömul kerling; beiddi hún hann að ljá sér vatnsskál og leyfa sér að fara
inn og þvo sér, af því tími væri kominn til bænagerðar. Lét hann þetta
eftir henni, þó hann ekki þekkti hana, settist því næst aftur í sæti sitt
og var að hugsa um hið síðasta ævintýri sitt; hann lét gullpeninga sína
í mjóan og langan poka til þess hann gæti borið þá við belti sér. Meðan
hann var að því, gerði kerling bæn sína, síðan fór hún til bróður míns
og fleygði sér fram fyrir fætur honum, svo að enni hennar kom við gólfið,
rétt eins og hún ætlaði að biðja til guðs; síðan stóð hún upp, óskaði
honum alls góðs og þakkaði honum fyrir greiðann.
192. NÓTT. Af því nú kerling var svo auðmjúk og vesallega búin,
hélt Alnasjar, að hún beiddist ölmusu, og bauð henni tvo gullpeninga.
En hún færðist undan, eins og hún undraðist og styggðist af því, að hann
ætlaði sig vera eina af hinum áfjáðu förukerlingum, sem troða sér inn
á heimili manna; kvaðst hún ekki heldur vera fjár þurfandi, því hún
væri í vist hjá ungri konu í borginni, sem væri jafn auðug og hún væri
fríð, og léti hún sig ekkert skorta. Bróðir minn hafði alls engan grun
á því, að hún drap hendi við fénu af einberri slægð, til þess að hafa því
meira út úr honum; spurði hann hana því, hvort hún gæti veitt sér þá
sæmd, að sjá konu þessa. Svaraði hún þá: „Það er velkomið, og mun hún
fús á að gerast kona yðar, og fá yður í hendur allar eigur sínar. Takið
því fé yðar og fylgið mér.“ Varð Alnasjar svo afarglaður af því, að
eignast í einu fríða og auðuga konu, að hann sleppti öllum athuga og
varð samferða kerlingu með hina fimmhundruð gullpeninga, sem hann
átti. Gekk hún á undan honum og komu þau að veglegu húsi; drap hún
þar á dyr og lauk upp ung grísk ambátt. Lét kerling Alnasjar fara inn á
undan sér og fylgdi honum yfir húsgarð fagurlega steinlagðan inn í sal
nokkurn; var þar vel um gengið og styrkti það hann í hinni góðu trú á
húsfreyjunni. Meðan kerling fór inn, til þess að segja henni komu hans,
settist hann niður og tók af sér vefjarhöttinn, því honum var ákaflega
heitt. Rétt á eftir kom hin unga hefðarkona, og var hún ríkmannlega
búin, en fríðleikur hennar fékk Alnasjar þó enn meiri undrunar; stóð
hann þá óðara upp. Hún beiddi hann kurteislega, að sitja kyrran, settist
hjá honum, og sagðist vera stórfegin komu hans, og er hún hafði skjallað
hann með mörgum blíðmælum, tók hún þannig til orða: „Hér er ekki
skemmtilegt; réttið mér höndina og komið með mér.“ Að svo mæltu
leiddi hún hann við hönd sér inn í afvikið herbergi, og sat þar á tali við
hann stundarkorn; því næst gekk hún burt og mælti: „Bíðið mín hér,
ég kem undir eins aftur.“ Alnasjar beið þá, en í stað konunnar kom
inn stór, svartur þræll með brugðið sverð, leit til hans ógurlegum augum
og mælti: „Hvað vilt þú hér?“ Gat bróðir minn ekki svarað fyrir hræðslu;
tók þá þrællinn af honum féð, og veitti honum mörg sár með sverðinu,
en allt voru það svöðusár. Steyptist hann þá til jarðar og lá hreyfingarlaus,
þó hann hefði fulla rænu, en svertinginn hugði hann dauðan og
kallaði eftir salti; kom gríska ambáttin með salt á stórum diski og neru
þau sár bróður míns með því; varð honum eigi ráðafátt í háska þessum
og lét ekkert lífsmark á sér finna, þó hann kenndi logandi sviða. En er
svertinginn og ambáttin voru gengin burt, kom kerlingin, sem hafði
ginnt hann þangað, dró hann á fótunum að hlemm einum, er hún lauk
upp, og fleygði honum þar niður. Rann á hann ómegin af byltunni, og
leið góð stund áður hann raknaði við; sá hann þá lík margra myrtra
manna kringum sig. Var það saltinu einu að þakka að hann hélt lífi.
Hresstist hann smámsaman svo að hann fékk staðið upp og lokið hlemmnum
upp í náttmyrkrinu. Fann hann allgott fylgsni í garðinum og faldi
sig þar til morguns; sá hann þá kerlingar ókindina koma, ljúka dyrunum
upp og ganga út, líklega til að leita sér nýrrar veiði. En svo að hún ekki
skyldi verða neins áskynja gekk hann rétt á eftir henni úr ræningjabæli
þessu og flýði hann þá til mín. Eftir mánaðar tíma voru sár hans gróin,
og ásetti hann sér að hefna sín. Hann fyllti því sjóð, er tók fimmhundruð
gullpeninga, með glerbrotum, batt hann við belti sér, tók á sig gervi
gamallar kerlingar og hafði sverð á sér innanklæða.
193. NÓTT. Í þessum búningi mætti hann kerlingunni einn morgun
og spurði hana með annarlegum málrómi, hvort hún gæti ekki lánað
sér gullvog, og brá því á, að hann væri nýkominn frá Persalandi með
fimmhundruð gullpeninga og vildi vita, hvort þeir hefðu rétta vigt. „Já,
já, frúin góð!“ svaraði kerling, „þá hittist vel á. Ég skal fylgja yður til
sonar míns, sem er víxlari og mun hann gjarnan vega féð fyrir yður.
Komið því fljótt með mér, svo við finnum hann heima.“ En kerling fylgdi
bróður mínum í sama húsið og inn í sama salinn og fyrri; skildi hún
þar við hann og fór að kalla á þann, er hún hafði nefnt son sinn, og kom
hann undir eins í líki svarta þrælsins og æpti að bróður mínum: „Þín
bölvaða kerling! Stattu upp og komdu með mér!“ Stóð bróðir minn þá
upp og fylgdi á eftir svertingjanum, brá sverðinu undan klæðum sínum
og hjó aftan að honum, svo að af tók höfuðið. Tók hann höfuðið í aðra
hönd sér, en dró skrokkinn með hinni að hlemmnum og fleygði honum
þar niður. Gríska ambáttin, sem var þessu alvön, kom nú með disk, kúfaðan
af salti, en er hún sá bróður minn, er kastað hafði kvenbúningnum,
missti hún niður saltið og flýði, en hann náði henni og hjó af henni höfuðið.
Kom nú kerlingin, er hún heyrði háreystið, en Alnasjar fékk tekið
hana höndum áður en hún gat flúið, og mælti: „Þekkirðu mig ekki,
óhræsið þitt?“ Svaraði hún þá skjálfandi: „Herra! Hver eruð þér? Ég
man ekki til að ég hafi séð yður.“ Svaraði hann þá: „Ég er sá, sem þú
þvoðir þér hjá, þegar þú last hræsnisbænirnar. Manstu það?“ Féll hún
þá fram fyrir fætur honum og beiddist miskunnar, en hann hjó hana
sundur í fjögur stykki. Var nú eftir yngiskonan, sem ekkert vissi af því,
er gerðist í húsi hennar. Leitaði hann og fann hana í herbergi einu; hné
hún í ómegin er hún sá hann. Hún beiddi hann að gefa sér líf og gerði
hann það af drengskap sínum; spurði hann hana síðan, hvernig hún hefði
getað átt sambúð við illþýði það, sem hann nú hefði hefnt sín á eins og
maklegt var. Svaraði hún þá: „Ég var kona ráðvands kaupmanns, og kom
stundum til mín bannsett kerlingin; var mér þá með öllu grunlaust um
vonzku hennar. Einu sinni sagði hún við mig: „Göfuga frú! Í dag höldum
vér dýrðlegt brúðkaup og mundi oss vera mikil gleði, ef þér sæmduð
það með návist yðvarri.“ Lét ég á þetta teljast, fór í bezta búning minn,
tók pyngju með hundrað gullpeningum í og fylgdi henni. Fór hún með
mig hingað og var svertinginn hér fyrir; hélt hann mér með valdi og hef
ég orðið að þola miklar ógnir í þrjú ár.“ Þá mælti bróðir minn: „Hann
hlýtur að hafa dregið saman ógrynni auðæfa með illvirkjum sínum;“
kvað hún svo vera og mælti: „Yður mundi aldrei bresta fé, ef þér gætuð
flutt það burt; komið með mér og mun raun bera vitni.“ Fylgdi hún honum
inn í herbergi eitt og sýndi honum margar kistur fullar af gulli;
fannst honum svo mikið um það, að hann rak í rogastanz. „Farið,“ sagði
hún við Alnasjar, „og sækið nógu marga menn til þess að flytja allt
þetta burt.“ Lét bróðir minn ekki segja sér það tvisvar, heldur hljóp
hann í skyndi og kom aftur með tíu menn. En þá sá hann með undrun,
að dyrnar á húsinu stóðu opnar, en yngiskonan alveg horfin með öll auðæfin,
og hafði þar orðið slægðar munur. Vildi hann nú ekki fara tómhentur
heim, þó gullkisturnar væru horfnar, og lét því flytja það burt,
sem fyrir var af húsbúnaði og húsgögnum, og var það meira en svaraði
hinum fimmhundruð gullpeningum. En er hann skildi við húsið, lást
honum eftir að loka dyrunum, tóku þeir, sem næst bjuggu, eftir því, og
létu lögreglustjórann vita af flutningi þessum, er þeim virtist ískyggilegur.
Alnasjar svaf nú vært meðan á þessu stóð, en er hann ætlaði að ganga
út morguninn eftir, stóðu tuttugu lögregluþjónar við dyr hans, tóku hann
fastan og mæltu: „Komdu með okkur, herra okkar vill tala við þig.“
Hann bauð þeim fé til þess að sleppa sér lausum, en þeir létu eins og
þeir heyrðu það ekki, heldur bundu þeir hann og neyddu hann til að
fara með sér.
194. NÓTT. Lögregludómarinn spurði bróður minn, hvar hann hefði
tekið alla búshluti þá, er fluttir voru til hans daginn áður. Alnasjar sagði
honum hreinskilnislega frá ævintýri sínu og öllu, er hann hafði gert, frá
því kerling baðst fyrir heima hjá honum, og allt þangað til yngiskonan
hvarf með gullkisturnar. Beiddi hann dómarann, að láta sig halda húsgögnunum,
er hann hafði flutt burt, eins og skaðabót fyrir hina fimmhundruð
gullpeninga, sem rænt var frá honum. Dómarinn lofaði honum
engu um það, heldur sendi nokkra af þjónum sínum heim til hans og lét
þá taka allt, sem þar var fyrir. En er honum var sagt, að því væri nú öllu
komið í hans varðveizlu, skipaði hann bróður mínum að fara úr borginni
og lagði dauðahegning við, ef hann kæmi í hana aftur. En í þessu
lá þannig, að hann var hræddur um, að ella mundi Alnasjar fara á fund
kalífans og bera sig upp undan rangsleitni hans. Alnasjar hlýddi honum
mótmælalaust og lagði af stað til að leita sér hælis í annarri borg. Á
leiðinni féll hann í ræningja hendur, og rændu þeir hann öllu og flettu
hann klæðum. Þegar mér barst harmsaga þessi, tók ég föt með mér, leitaði
hann upp og huggaði hann sem bezt ég gat. Því næst hafði ég hann
með mér til borgarinnar á laun og lét mér eins annt um hann eins og hina
aðra bræður mína.
Sagan af hinum sjötta bróður rakarans
Nú á ég ekki eftir nema sögu hins sjötta bróður míns,“ mælti rakarinn;
„hann hét Skakabak með skarð í vör. Hann tók hundrað silfurdrökmur
í arf eins og við hinir bræðurnir; varði hann þeim svo vel, að
hann varð vel megandi maður. En allt í einu komu forlögin honum í
slík bágindi, að hann varð að lifa á bónbjörgum, og hafði hann bezta
lag á því. Einkum lagði hann stund á að koma sér við þjóna, svo hann
fyrir milligöngu þeirra fengi að koma á fund höfðingja og gæti hrært þá
til meðaumkvunar. Einhverju sinni varð honum gengið fram hjá skrautlegri
höll með háreistu porti; sá hann gegnum það inn í víðan garð og
úði þar og grúði af þjónum. Spurði hann einn þeirra, hver yfir höllinni
ætti að segja, og var honum svarað: „Hvaðan kemur þú, vinur, að þú
skulir spyrja þannig? Sér þú ekki á öllu, að einhver Barmekíði hlýtur að
eiga höllina?“ Bróðir minn þekkti vel örlæti og stórlyndi Barmekíða og
beiddi dyraverðina, — því þeir voru fleiri en einn — að útvega sér ölmusu
hjá húsbónda þeirra. „Far þú inn,“ svöruðu þeir, „enginn meinar þér
það, og getur þú sjálfur borið upp bæn þína; þú munt fara ánægður af
hans fundi.“ Bróður mínum kom kurteisi þessi óvænt, þakkaði hann
þeim vel og gekk inn í höllina, sem var svo umfangs mikil, að það varð
honum alllangur gangur áður hann náði til íbúðar Barmekíða. Loksins
kom hann að stóru ferstrendu húsi með fögru byggingarlagi, og gekk inn
í forsalinn; sá hann þaðan í fagran aldingarð; voru trjágöngin í honum
lögð marglitum kísilsteinum, svo fagurt var á að horfa. Herbergin, sem
lágu allt umhverfis á jafnsléttu, voru nærri því öll saman opin og horfðu
við sól; héngu því fortjöld fyrir, en þegar megnasta dagshitanum linnti,
voru þau tekin frá. Hefði betur legið á bróður mínum, mundi hann hafa
dáðst að svo fögrum stað. Þegar hann hafði gengið lengra, kom hann í
sal með ríkmannlegum húsbúnaði, prýddan gullnum og fagurbláum
laufamyndum. Sat þar í tignarsæti öldurmannlegur maður með sítt skegg,
og hugði hann að þar mundi húsbóndinn vera. Enda var það Barmekíði
sjálfur; bað hann bróður minn velkominn með blíðu, og spurði, hvers
hann óskaði. Svaraði hann þá með aumkvunarlegum svip: „Herra! Ég
er aumingi og kominn upp á liðsinni voldugra manna, eins og þér eruð.“
Það var ómögulegt, að bróðir minn gæti hitt á betra mann en þessi var,
því hann hafði ótal mannkosti til að bera. Það var eins og hann yrði forviða
[1440.png: ...neri Barmekíði saman höndunum]
á svari hans; hann þreif höndum fyrir brjóst sér, eins og hann ætlaði
að rífa af sér fötin og sýna þannig hryggð sína. „Getur slíkt átt sér
stað,“ mælti hann, „að ég sé í Bagdad, og að annar eins maður og þú
skulir eiga í bágindum? Það þoli ég ekki.“ Bróðir minn bjóst nú við, að
hann mundi sýna einhver stórmerki örlætis síns og beiddi honum því
margfaldrar blessunar. Sagði þá Barmekíði: „Enginn skal segja, að ég
hafi yfirgefið þig, og ég ætlast ekki heldur til að þú yfirgefir mig.“
„Herra!“ svaraði bróðir minn, „mér er eiður sær, að ég hef ekki mat
smakkað í dag.“ „Er það satt,“ mælti Barmekíði, „hefur þú fastað allt
fram á þessa stund? Veslings maður, hann deyr af sulti. Heyrið sveinar,
komið fljótt með vatn og vatnsskál, svo að við getum þvegið okkur um
hendurnar.“ Þó að nú enginn þjónn kæmi, hvorki með vatn né vatnsskál,
þá neri samt Barmekíði saman höndunum, rétt eins og einhver
hellti vatni á hendur honum, segir hann þá við bróður minn: „Færðu
þig nær, þvoðu þér mér til samlætis.“ Skakabak réði af því, að Barmekíði
mundi vera smáskrítinn, og með því hann sjálfur kunni að taka gamni,
og vissi, hvað aumingjar verða að vera höfðingjum eftirlátir, ef þeir eiga
að hafa gagn af þeim, þá kom hann nær og bar sig alveg til eins og hann.
„Heyrið sveinar,“ kallaði Barmekíði, „berið undir eins mat á borð.“
Þó nú enginn kæmi með neitt, lét hann samt eins og hann tæki mat
upp af diski og stingi upp í sig, og segir við bróður minn tyggjandi:
„Borða þú, gestur minn, gerðu það fyrir mig og láttu rétt eins og
þú sért heima hjá þér. Mér sýnist þú, glorhungraður maðurinn taka svo
litla bita.“ „Fyrirgefið, herra!“ svaraði Skakabak, og lét eins og hann
borðaði, „ég ber mig eftir björginni, eins og þér sjáið.“ „Hvernig þykir
þér brauðið?“ spurði Barmekíði, „er það ekki fyrirtak?“ „Æ, herra!“ anzaði
bróðir minn, þó hann hvergi sæi brauð né neitt matarkyns, „ég hef
aldrei smakkað svo hvítt og ljúffengt brauð.“ „Borðaðu þig þá fyrir alla
muni saddan,“ segir Barmekíði, „ég segi þér satt, ég hef borgað fimmhundruð
gullpeninga fyrir ambáttina, sem hefur bakað þetta dýrindis
brauð.“
195. NÓTT. „Heyrið sveinar, komið með aðra diska,“ skipaði Barmekíði,
og þó að enginn kæmi nú heldur en áður, segir hann við bróður minn:
„Kæri gestur minn! Smakkaðu á þessu og segðu mér svo, hvort þú hefur
nokkurntíma borðað betra sauðakjöt.“ „Það er afbragðs gott,“ svaraði
bróðir minn, „enda hef ég sæmilega að mér.“ Þá mælti hinn: „Með því
gleður þú mig óumræðilega, og fyrst þú veizt, hvílíkt yndi mér er að sjá
þig eta svo lystugt, þá særi ég þig, að leifa engu af þessum mat, úr því
þér þykir hann svo góður.“ Því næst heimtaði hann eins og fyrri gæs með
sætri ídýfu úr ölvínan, hunangi, rúsínum, fuglabaunum og þurrkuðum
fíkjum, og réði bróður mínum til að borða ekki meira en einn væng
og eitt lær af hinni bráðfeitu steik, og treina sér ofurlitla matarlyst til
hinna réttanna, sem eftir væru. Enda heimtaði hann ýmsa rétti og lét bróðir
minn eins og hann æti í gríð, þó hann kveldist af sárum sulti. Mest lét
Barmekíði yfir lambi einu, sem hann kvað hafa verið alið á hnetum; nú
sagði hann það væri á borðinu og beiddi bróður minn að eta óspart af
því. Lét hann þá eins og hann vildi stinga bita upp í hann, en Skakabak
lét eins og hann tæki við og snæddi með mestu ánægju og segir: „Ágætari
matur er ekki til; ég segi það ekki af smjaðri, þér hafið afbragðs matborð.“
„Komið nú með kryddspaðið!“ kallaði Barmekíði, „ég vona að
þér þyki það ekki lakara en lambið. Nú, nú hvernig líkar þér það?“ „Það
er undur ljúffengt,“ svaraði Skakabak, „það finnst í einu bragðið að
negulnöglunum, muskatinu, engiferinu, piparnum og hinum megnustu
kryddjurtum, og svo er þessu saman blandað, að bragðið er auðfundið
að hverju um sig. Hvílíkt sælgæti!“ „Haltu þér þá við spaðið,“ mælti húsbóndinn,
„borðaðu fyrir alla muni. Heyrið sveinar, komið með meira af
spaðinu.“ Þá sagði bróðir minn: „Nei, nei, ekki meira með yðar leyfi,
ég kem ekki meiru niður, mér er það lífs ómögulegt.“ „Ryðjið þá borðið
og komið með ávexti,“ kallaði Barmekíði og beið stundarkorn, eins og
hann gæfi skutilsveinum tíma til að bera af borðinu; því næst tók hann
til máls: „Smakkaðu á möndlunum þeim arna, þeir eru nýlesnir af trjánum.“
Létu þeir nú báðir, eins og þeir flysjuðu möndlana og ætu. Eftir
það beiddi Barmekíði bróður minn að neyta annarra hluta. „Sjáðu,“
sagði hann, „þarna eru alls konar ávextir, kökur, sætindi og sykruð ber.
Taktu eins og þú hefur lyst á.“ Sjálfur rétti hann honum margan bita af
þessu ósýnilega sælgæti og nauðaði á honum án afláts að borða. Bróðir
minn lét líka eins og hann snæddi, en þegar honum loksins var orðið illt
í kjálkunum af því, að tyggja svo lengi tómum munni, sór hann og sárt við
lagði, að sér væri ómögulegt að eta meira. Þá mælti húsbóndinn: „Gestur
góður, úr því við höfum nú borðað svo mikinn og góðan mat, þá verðum
við líka að drekka dálítið. Drekkur þú ekki vín?“ Svaraði bróðir minn,
að sér væri það bannað, en Barmekíði sagði, að hann væri allt of samvizkusamur,
og að hann yrði að drekka sér til samlætis. „Ég ætla þá að
drekka fyrir kurteisi sakir,“ mælti Skakabak, „ég sé, að þér látið einskis
vera á vant við borðhald yðar. En með því ég er óvanur allri víndrykkju,
er ég hræddur um, að ég breyti á móti góðum siðum og skerði virðing
er mér ber að sýna yðar. Ég er harðánægður með að drekka vatn.“ „Nei,
nei,“ anzaði Barmekíði, „þú verður að drekka vín.“ Skipaði hann þá undir
eins að koma með það, og skenkti síðan ósýnilegt vín úr ósýnilegum
flöskum, eins og hann áður hafði veitt ósýnilegt kjöt og ávexti. Fyrst drakk
hann sjálfur, síðan lét hann eins og hann hellti á staupið og rétti bróður
mínum það. „Drekktu nú minni mitt,“ sagði hann, „mér þykir gaman
að vita, hvort þér þykir vínið gott.“ Bróðir minn lét eins og hann tæki
við staupinu og ræki nef og augu ofan í það, til að prófa lit og ilm vínsins,
síðan hneigði hann sig djúpt fyrir húsbóndanum til merkis um, að hann
leyfði sér að drekka minni hans, og í því hann lézt drekka, setti hann upp
hýru svip, eins og hann hafði hina mestu munaðarnautn af víninu. „Vínið
er ágætt,“ sagði hann, „en mér finnst það ekki vera sérlega áfengt.“ „Ef
þú vilt fá það áfengara,“ anzaði Barmekíði „getur þú sagt til, ég hef ýmsar
víntegundir í kjallara mínum. Smakkaðu á víninu því arna.“ Lét hann
þá eins og hann skenkti sér og bróður mínum annars konar vín, og var
að þessu, þangað til Skakabak loksins lét eins og hann væri orðinn blindfullur,
reiddi hnefann og rak Barmekíða þvílíkt rokna höfuðhögg, að
hann rauk um koll. Skakabak ætlaði nú að gera honum betri skil, en hinn
bar höggið af sér með hendinni og æpti upp yfir sig: „Ertu óður?“ Bróðir
minn sleppti honum þá og mælti: „Herra! Þér voruð svo góðsamur
að halda þræli yðar stórkostlegt matargildi og hefðuð átt að láta sitja við
það; ég sagði yður áður að vínið kynni að æsa mig til að fara óvirðulega
með yður. Mér þykir það illa farið, og bið ég yður því auðmjúklega fyrirgefningar.“
Þegar hann hafði mælt þetta, fór því fjarri að Barmekíði
reiddist, heldur rak hann upp rokna hlátur, og tók hann svo þannig til
máls: „Ég hef lengi leitað að slíkum manni, sem þú ert.“
196. NÓTT. „Ég fyrirgef þér hnefahöggið,“ mælti Barmekíði enn fremur
og var hinn blíðasti við bróður minn, „og vil ég að við héðan í frá
séum vinir, og að þú skoðir hús mitt eins og heimili þitt, því auk þess að
þú varst svo góður að taka öllum duttlungum mínum, þá hafðir þú líka
þolinmæði til að þreyta gamanið svo langt sem unnt var. En nú skulum
við matast í raun og veru.“ Þar með klappaði hann saman lófunum og
skipaði mörgum þjónum, sem inn komu, að bera inn borð og framreiða
matinn. Var honum hlýtt að vörmu spori, og voru nú sömu réttirnir
veittir bróður mínum, sem hann áður hafði etið í ímyndun sinni. Eftir
matinn var sótt vín og kom inn fjöldi fríðra og skrautbúinna ambátta;
sungu þær fögur kvæði og léku um leið á hljóðfæri. Er þar stutt frá að
segja: Skakabak gat ekki annað en verið ánægður með ljúfmennsku og
góðsemi Barmekíða. Honum hins vegar varð Skakabak vel að skapi, og fór
hann með hann eins og vin sinn og lét fá honum klæði úr fatabúri sjálfs
sín. Enda komst hann að raun um, að bróðir minn var vel viti borinn
og hafði gott skynbragð á mörgum hlutum; fékk hann honum því fám
dögum síðar í hendur alla umsýslu og umönnun starfa sinna. Fór bróður
mínum þetta vel úr hendi í tuttugu ár, en þá dó Barmekíði ellidauða, og
með því að hann átti enga erfingja, kastaði konungurinn þar í landi eigu
sinni á alla fjármuni hans. Missti bróðir minn þannig allt það, er hann
hafði dregið saman, og varð nú eins örsnauður og hann hafði verið áður;
slóst hann þá í lestaferð með pílagrímum nokkrum og ætlaði að komast
með þeim til Mekka og lifa á ölmusum þeim, er þeir kynnu að gefa sér.
En á leiðinni réðust Bedúínar á þá og höfðu þeir ofurefli liðs; rændu þeir
þá og hafði einn þeirra Skakabak á burt með sér í þrældóm. Hann lamdi
stafshöggum í iljar honum nokkra daga í rennu, til þess að kvelja hann
[1444.png: Varð hann þá sem óður og flaug á bróður minn]
til útgreiðslu mikils lausnargjalds, og viknaði hann ekkert, þó Skakabak
bæri sig aumlega, og hvað eftir annað ynni þess dýran eið, að hann væri
bláfátækur. En er Bedúíni sá, að ekkert var af honum að hafa, skar hann
skarð í vör honum, til þess að hefna sín fyrir missi lausnargjaldsins. Bedúíni
þessi átti fríða konu og skildi hann bróður minn oft einan eftir hjá
henni, þegar hann fór í ránsferðir sínar. Hún leitaðist við að hughreysta
hann í ánauðar bágindunum og lét hann jafnvel skilja, að hún hefði
ást á honum. Þorði hann ekki að láta sina ást koma í móti, því hann var
hræddur um, að slíkt mundi hafa ill eftirköst; sneiddi hann eins vandlega
hjá henni og hún elti hann ákaft. En hún var búin að venja sig svo á
glens og glettni við Skakabak, hvenær sem hún sá hann, að hún lék hið
sama einu sinni, þegar maður hennar var viðstaddur. Til allrar óhamingju
glettist bróðir minn við hana aftur, og hugði Bedúíni þá undir eins
að þau mundu eiga vingott saman. Varð hann þá sem óður, flaug á bróður
minn, limlesti hann með mestu grimmd, og flutti hann síðan á úlfalda
upp á hátt fjall og skildi þar við hann. En með því að fjallið lá í leið til
Bagdad, spurði ég þessi tíðindi af mönnum, sem um veginn fóru; flýtti
ég mér þangað, og hitti veslings Skakabak hörmulega útleikinn. Veitti ég
honum alla hjálp, er hann þurfti, og flutti hann með mér til borgarinnar.
„Þetta sagði ég kalífanum Mostanser Billah,“ mælti rakarinn enn fremur;
„vottaði hann mér ánægju sína með skellihlátri og mælti: „Nú liggur
í augum uppi, að þú ert með réttu kallaður hinn þögli; en af ónefndum
ástæðum skipa ég þér að fara úr borginni hið skjótasta. Farðu svo, og
láttu mig aldrei neitt framar frá þér heyra.“
Ég hlýddi, því nauðsyn dró til, og ferðaðist í mörg ár um fjarlæg lönd,
en er ég loksins spurði dauða kalífans, fór ég aftur til Bagdad, en þá voru
allir bræður mínir látnir. Ég var nýkominn þangað, þegar ég gerði unga
manninum halta hinn mikla greiða, sem þér eruð búnir að heyra. Þér eruð
líka vitni að vanþakklæti hans, og skapraun þeirri, er hann gerði mér.
Í stað þess að auðsýna mér þakklátsemi, flýr hann mig og fer úr átthögum
sínum. Þegar ég frétti, að hann væri farinn úr Bagdad, tók ég mig
upp til þess að leita að honum, þó enginn gæti sagt mér, hvert hann hefði
haldið. Hef ég í langan tíma elt hann sveit úr sveit, og hitti ég hann í dag,
þegar mig sízt grunaði. En sízt átti ég von á, að hann skyldi vera svo fokvondur
við mig.“
197. NÓTT. „Þegar rakarinn hafði lokið sögu sinni,“ mælti skraddarinn
enn fremur, sem sagði soldáninum í Kasjgar allt þetta, „hlutum vér
að vera hinum unga manni samdóma, sem hafði kallað hann skrafskjóðu.
Allt fyrir það langaði oss til að hafa hann hjá oss, og að hann sæti með
oss í gildi því, er húsbóndinn ætlaði að halda. Settumst við þá til borðs og
vorum saman þangað til komið var að bænatíma eftir miðdegi, því þá
fór hver heim til sín. Ég gekk til sölubúðar minnar, settist við vinnu og
beið heimferðartímans. Þá kom krypplingurinn til mín hálffullur og sló
bjöllubumbu syngjandi. Hafði ég hann heim með mér til að skemmta
konu minni. Bar hún fiskimat á borð fyrir oss, og lét ég eitt stykki á diskinn
krypplingsins; hann kingdi því, en fann ekki, að bein var í því, og
datt allt í einu niður meðvitundarlaus. Þegar við höfðum á allar lundir
reynt að hjálpa honum árangurslaust, urðum við dauðhrædd og ráðalaus
af slysi þessu, og víluðum því ekki fyrir okkur að flytja hann úr húsi okkar
og koma honum með kænsku í hendur þessa Júðalæknis. Hann kom
honum í hús fleskmangarans, fleskmangarinn bar hann út á stræti, og
þar var haldið, að hinn kristni kaupmaður hefði drepið hann. Þetta er
nú það, sem ég get frekast sagt til að fullnægja yðar hátign. Nú er því
undir yður komið, hvort vér erum maklegir mildi yðvarrar eða reiði, lífs
eða dauða.“
Soldáninn í Kasjgar varð nú ánægður á svipinn, og var það góðs viti
fyrir skraddarann, og þá félaga, að þeir ættu lífgjöf í vændum. „Ég get
ekki borið á móti því,“ mælti soldán, „að saga halta mannsins, rakarans
og bræðra hans, fær mér meiri undrunar en saga fíflsins míns. En áður
en ég sleppi ykkur og læt jarða fíflið mitt, þætti mér gaman að sjá rakarann,
sem þið eigið líf ykkar að þakka; fyrst hann er hér í aðsetursborg
minni, mun það vera auðvelt að seðja forvitni mína.“ Sendi hann þá
undir eins einn af þjónum sínum af stað með skraddaranum, til þess
að sækja rakarann, en skraddarinn vissi, hvar hans var að leita. Þeir komu
báðir fljótt aftur með rakarann, og leiddu hann fram fyrir soldán. Rakarinn
var fjörgamall karl, á að geta á níræðis aldri. Hann hafði snjóhvítt
skegg og augabrúnir, hann var langnefjaður og löfðu niður eyrun. Þegar
soldán sá hann, gat hann ekki að sér gert að hlæja. „Þú hinn þögli maður,“
mælti hann, „ég hef heyrt, að þú kunnir allra fallegustu sögur; viltu
segja mér eina?“ „Það er bezt,“ svaraði rakarinn, „ef yðar hátign leyfir,
að ég sleppi því í þetta sinn að segja sögurnar, sem ég kann. Hinsvegar
bið ég yðar hátign auðmjúklegast leyfa mér að spyrja, hvernig á því
stendur, að kristni maðurinn þarna, Gyðingurinn sá arna, Mahómetsmaðurinn
og dauði krypplingurinn eru hér frammi fyrir yður.“ Soldán
hló að dirfsku rakarans og svaraði: „Hvað varðar þig um það?“ „Herra!“
svaraði rakarinn, „mér er áríðandi að spyrja um þetta, til þess að yðar
hátign komist að raun um, að ég er enginn skraffinnur, þó margir segi
svo, heldur að ég með réttu er kallaður hinn þögli.“
198. NÓTT. Soldáninn í Kasjgar var svo náðugur, að hann leysti
úr spurningu rakarans, og skipaði mönnum að segja honum sögu litla
krypplingsins. Þegar rakarinn hafði heyrt hana, kinkaði hann kolli, hvað
eftir annað, eins og hann hugsaði með sér, að þetta væri eitthvað ekki
með felldu. „Þetta er sannarlega undarleg saga,“ mælti hann, „en gaman
þætti mér að skoða kryppling þenna vandlegar.“ Að svo mæltu færði
hann sig nær honum, settist á gólfið hjá honum, lagði höfuð hans í kné
sér, og virti hann grandgæfilega fyrir sér um stund, því næst rak hann
upp skellihlátur svo gríðarlegan, að hann valt aftur á bak, og gaf hann
því engan gaum, að soldán var viðstaddur. Síðan reis hann upp aftur, án
þess lát yrði á hlátrinum, og mælti: „Ekki lýgur orðtækið, sem segir:
„Enginn deyr af engu.“ Sé nokkur saga þess verð, að hún sé uppskrifuð
með gullnu letri, þá er það saga krypplingsins.“ Öllum, sem viðstaddir
voru, virtist rakarinn vera fábjáni eða gamalóra, og mælti soldán: „Því
hlær þú svo gríðarlega, þögli maður?“ „Herra!“ anzaði rakarinn, „ég
sver það við hið náðuga hjarta yðar hátignar: krypplingurinn er ekki
dauður. Það er líf í honum enn, og geti ég ekki sannfært yður um það,
þá skal ég heita raupari.“ Að svo mæltu tók hann upp úr meðalaöskju,
er hann bar á sér, dálítið glas með balsami í, og neri hann því góða stund
á háls krypplingsins. Því næst tók hann lítið járnverkfæri úr hylki sínu,
kom því inn á milli tannanna og fékk opnað munninn; síðan renndi
hann lítilli töng niður í kokið, náði upp fiskbeininu og hélt því upp til
sýnis. Í sama vetfangi hnerraði krypplingurinn, hrærði fætur og handleggi,
lauk upp augunum og sýndi á sér öll lífsmörk. Soldáninn í Kasjgar
og allir, sem voru sjónarvottar að þessu fagra læknisverki, furðuðu sig
ekki svo mjög á endurlífgun krypplingsins, sem ekkert lífsmark hafði
verið með eina nótt og mestan hluta dagsins, eins og á lagkænsku rakarans,
og virtist þeim hann nú vera afbragðsmaður, þó hann hefði sína
bresti. Soldán var frá sér numinn af fögnuði og undrun, og skipaði að
skrifa upp sögu krypplingsins ásamt sögu rakarans. En til þess að skraddarinn,
Júðalæknirinn, fleskmangarinn og hinn kristni kaupmaður skyldu
ætíð minnast með gleði ævintýra þeirra, er þeir höfðu í ratað fyrir slys
krypplingsins, þá lét hann færa þá í dýrindis skikkjur, að sér áhorfanda.
Rakaranum veitti hann góð laun árlega og lét hann vera við hirð sína.
[1447.png]
[1448.png]
Sagan af Alí Sjak eða falskalífanum
FRÁ 199. TIL 205. NÆTUR. Eitt kvöld hafði Harún Alrasjíd, kalífi í
Bagdad, í boði hjá sér tuttugu og fjóra hina ágætustu hirðmenn sína. Þar
voru þeir Ybrahym Isak-el Nedym ráðgjafi, skáldið Abúl Newas, Gíafar
Barmekíði, stórvezír, og Mesrúr, sem framkvæmdi allar skipanir hans;
var þar talað bæði um skáldskap og rit í óbundnu máli og mælskulist; þar
voru sagðar sögur, lesin upp kvæði, bornar upp gátur og sungið. Vissu
menn ekki fyrri til en miðnætti var komið, og beiddu gestirnir kalífann
að lofa sér heim, og leyfði hann þeim það. Gíafar og Mesrúr, sem seinastir
urðu eftir, beiddu þess líka, en kalífinn vildi ekki sleppa þeim; skipaði
hann stórvezírnum að setjast hjá sér, og spurði hann, hvort hann vissi,
hvers vegna hann léti hann vera hjá sér á þessari nótt. Þá svarar Gíafar:
„Guð einn veit það, sem hulið er.“ Gerði þá kalífinn uppskátt, að sér
hefði dottið í hug, að þeir skyldu allir þrír fara í dularbúning, og láta
róa með sig til skemmtunar úti á Tígrisfljótinu. „Leiðindin ætla að gera
út af við mig,“ mælti hann, „það er eins og þung byrði liggi á hjarta mínu.
Svo margt skrítið og skemmtilegt, sem borið hefur á góma í samsæti okkar,
þá hef ég samt ekki haft neitt gaman af því; hver veit nema ég geti nú
haft af fyrir mér með þessu móti? Nú er hinn rétti árstími til að fara
skemmtiferðir um Tígrisfljótið á náttarþeli, og veiztu, að það gera jafnt
ríkir sem fátækir.“ Stórvezírinn svaraði: „Voldugi drottinn, þú hefur
skipað, og nær sem þú vilt fara skemmtiferð um Tígrisfljótið, hvort heldur
á nótt eða degi, hver mundi þá geta aftrað því?“ „Förum þá af stað“
mælti kalífinn; fór hann síðan með Gíafar og Mesrúr út um leynidyr á
höllinni, sem vissu að fljótinu; voru þeir allir í kaupmanna búningi. Þegar
þeir komu að fljótinu, brá þeim í brún, því þeir sáu ekki svo mikið
sem einn af hinum óteljandi lystibátum, sem fljótið var vant að vera
alþakið af um þetta leyti sumars. Kalífinn réði sér ekki fyrir undrun og
spurði stórvezírinn, hvað til kæmi, að fljótið væri svo eyðilegt, og hvers
vegna íbúar Bagdads skemmtu sér ekki á fljótinu. Svaraði þá Mesrúr.
„Það eru ekki allir glaðir og vel fyrirkallaðir, hvenær sem vera skal, og
sannast að segja hæfir skemmtun þessi bezt þeim, sem velmegandi eru, og
geta sofið á daginn, störfum sínum að skaðlausu, eftir að þeir hafa vakað
alla nóttina. En fátæklingurinn, sem hlýtur að vinna til að hafa ofan af
fyrir sér, og aldrei er iðjulaus allan daginn, hann er þreyttur að kvöldi,
og kemur varla til hugar að róa út á Tígrisfljótið. Ef hann gerði það,
mundi hann þá að komandi morgni geta gengið til dagsverka sinna, til
þess að afla sér, og heimili sínu viðurværis? Þetta veldur vafalaust því, að
við sjáum hér engan mann.“ Kalífinn sagði, að þetta væri satt, hvað verkamenn
snerti, en kvaðst ekki skilja í því, að kaupmenn og ríkismenn væru
þar ekki, og sagði Gíafar líka, að sér væri það óskiljanlegt. Nú vildu þeir
að minnsta kosti fá sér bát og gengu fram með fljótsbakkanum; hittu þeir
þar loksins karl einn, er svaf í ferju sinni. Mesrúr vakti hann og fór með
hann til kalífans, skipaði kalífinn honum að rétta fram lófann, lét í
hann tuttugu gullpeninga og mælti: „Taktu við þessu, en þú verður að
róa með okkur tvær stundir í Tígrisfljótinu.“ Karlinn svaraði: „Farið þá
út í bátinn og varðveiti guð oss frá allri óhamingju.“ Stigu þeir nú í bátinn,
en ekki skildu þeir hin síðustu orð ferjumannsins. Þá bar fljótt út
á mitt fljótið, en þá sáu þeir koma á móti sér lystiskútu upplýsta með
gullnum kyndlum, sem loguðu af kvoðuríkum viði, og héldu á þeim
tveir menn í silkiklæðum. Þegar ferjukarl sá þá, æpti hann felmtraður:
„Mikli drottinn, frelsa oss frá háska þeim, er yfir oss vofir; dauðastund
vor er komin. Bölvuð sé ágirndin; hún veldur ein óförum mínum, því
hún ginnti mig til að þiggja af yður hina tuttugu gullpeninga.“ Slíkum
orðum mælti hann til kalífans grátandi, og til förunauta hans, og lét dæluna
ganga, því hann vissi ekki betur en þeir væru allir kaupmenn.
Kalífinn hló dátt að honum og mælti: „Því ertu að atyrða okkur, ferjukarl
minn?“ „Er það ekki von,“ svaraði hinn, „fyrst þið steypið mér í hina
mestu ógæfu?“ „Vertu ókvíðinn,“ mælti kalífinn, „það mun ekki fara
verr fyrir þér en okkur.“ „Veit ég það,“ anzaði ferjukarlinn, „að vörmu
spori verðið þið hálshöggnir, og förum við allir eina leiðina.“ „Hver lætur
þá höggva af okkur höfuðið?“ spurði kalífinn. „Hver annar en sá,
sem stýrir lystiskútunni þarna,“ svaraði ferjumaður. „Hver er sá?“ spurði
kalífinn. „Það er kalífinn, hann Harún Alrasjíd,“ svaraði ferjukarlinn,
„hann hefur látið kunngera, að hann höggvi höfuðið af hverjum manni,
sem fari skemmtiferðir um Tígrisfljótið, og ekki mun hann sýna okkur
neina vægð.“
Kalífinn átaldi nú ferjukarlinn fyrir það, að hann hefði stofnað þeim
í slíka hættu, fyrst hann vissi af forboði þessu, en karlinn afsakaði sig
með fátæktinni, sem hefði komið honum til að leyna því, þegar gullpeningarnir
buðust. „En nú er öll von úti, nema guð miskunni okkur,“ mælti
hann enn fremur grátandi, og las margar bænir til þess að búa sig undir
dauða sinn. Kalífinn komst við af örvæntingu manngreysins, gaf honum
aðra tuttugu gullpeninga og skipaði honum að róa inn í dimmt vik, sem
þar var nálægt, svo að þeir ekki skyldu sjást af lystiskútu kalífans. Karlinn
tók við fénu, og með því svo vildi til, að skammt frá þeim var lystihús
eitt, byggt á háum staurum, þá slapp hann inn í fylgsni þetta með bát
sinn, svo að hann sást ekki af lystiskútunni. Meðan hún renndi fram hjá,
horfðu þeir kalífinn, Gíafar og Mesrúr vandlega á hana. Var hún dýrðleg
til að sjá og ljómaði öll utan af gulli og skrautlegri litskrift. Blikuðu allskonar
vopn við birtuna af kyndlunum, sverð og kesjur og prýðisfagrar
spangabrynjur. Í afturstafni sáust dýrindis fortjöld og legubekkur með
flauelskoddum útsaumuðum með gulli, perlum og kóröllum. Upp af
honum miðjum reis gulllegur hástóll, fagurlega skreyttur perlum og gimsteinum,
og sat á honum ungur maður fríður sýnum og skrautbúinn.
Hann hafði hlað um enni, eins og konungar bera, alsett dýrum gimsteinum;
til hægri handar honum stóð maður líkur stórvezírnum Gíafar, en
til vinstri handar honum annar, er lék ráðgjafann Isakel Nedym. Mesrúr
stóð frammi fyrir honum, en að baki hans stóðu tuttugu ungir þrælar,
þriflegir og ásjálegir. Yfir þenna hluta skútunnar var breiddur flauelsdúkur,
alsettur gulli og gimsteinum, fagur sem hinn fjölstirndi himinn.
Fyrir framan hinn unga mann var borð, sem prýtt var blómum; stóðu á
því tvö ljós í gullnum kertistikum furðu þykkum. Við fætur hans rauk
upp úr fjórum litlum reykelsiskerum af ágætu reykelsi. Tuttugu gjörvulegir
og skrautklæddir ræðarar hertu skrið hinnar gangfljótu skútu á
straumi fljótsins.
Kalífinn sjálfur varð frá sér numinn af þessari dýrðlegu sjón, og fékk
eigi skilið, hvernig á þessu stæði, en þó undraðist hann enn meir, er
hann heyrði kallað hárri rödd úr stafni skútunnar: „Heyri það allur lýður,
ríkur og fátækur, frjálsir menn og ánauðugir, eðalbornir og útlendir,
hlýðið háleitum vilja drottins rétttrúaðra manna, skugga guðs á jarðríki,
konunganna konungs, uppsprettu miskunnarinnar, máttarstólpa hinna
voluðu, lofshetju fræðimanna og skálda, hinnar óþrjótandi máttarlindar,
hins háleita anda kalífans Harúns Alrasjíds. Hann bannar yður að fara
skemmtiferðir um Tígrisfljótið og að ljúka upp gluggum yðar.“ Kalífinn
hafði ekki haft augun af hinum unga manni, og því lengur sem hann
virti hann fyrir sér, því höfðinglegri, fríðari og þekkilegri þótti honum
hann vera. Gíafar gat ekki frætt hann á, hver maður þessi væri, og lét
kalífinn sér farast þannig orð um hann: „Hann kann afbragðs vel hirðsiðu,
því hann hefur engu gleymt, sem við á, þegar kalífi birtist mönnum.
En það fær mér mestrar undrunar, hvað maðurinn, sem stendur til
hægri handar honum, er líkur þér, og hvað sá, sem stendur fyrir framan
hann, er líkur honum Mesrúr. Hirðmenn hans leika og vel hirðmenn
mína, og er ég sem utan við mig af undrun.“ Því næst sáu þeir falskalífann
lenda spottakorn frá þeim; hann sté á bak ljómandi fallegum hesti,
og gengu á undan honum margir þjónar með kyndla, og fjöldi þræla, en
í fararbroddi fór kallari og kunngerði vegsemd drottins síns.
Þegar Harún Alrasjíd sá að enginn maður var eftir á fljótsbakkanum,
skipaði hann ferjukarli að róa til lands, til þess að veita hinum unga höfðingja
eftirför. En með því að hann ekki vissi, hverja leið hann hafði farið,
sneri hann aftur til hallarinnar með fylgdarmönnum sínum; gaf hann
ferjukarlinum tuttugu sekkínur að skilnaði og mælti: „Bíddu okkar á
sama stað annað kvöld. Við erum útlendingar og höldum til í sama gestaherbergi;
okkur langar til að vera nokkrar stundir á fljótinu okkur til
skemmtunar. Þú mátt reiða þig á, að við munum borga þér rausnarlega.“
Þessi kynlegu tilbrigði um nóttina gerðu kalífanum svo órótt, að honum
kom ekki svefn á auga, og hafði hann ekki eirð á að bíða ráðningarinnar
á gátu þessari. Undir eins og ljómaði af degi, gerði hann bæn sína,
ákallaði spámanninn og lét koma með morgunverð sinn. Leið þá ekki á
löngu, að Mesrúr kom og mælti: „Fulltrúi drottins, nú er fögur sjón að
líta samsöfnuð öldunga og ráðgjafa í ráðstefnusalnum, og vantar ekki
annað á en þú prýðir hann með návist þinni. Kom því og lát hermennina
sjá þig, sem unna þér hugástum; set niður deilur með þegnum
þínum, sem tilbiðja þig, og virzt að blessa skepnur drottins með velgjörðum
þínum.“ Kalífinn spratt upp, tók yfir sig skikkju sína með öllu því
skarti, sem táknar hið æðsta stjórnarvald og veitir þeim tignarbragð, er
bera, gekk hann síðan á ráðstefnu og settist í hásæti. Skipuðust menn þá
í raðir umhverfis hann eftir virðingu sinni, höfðingjar, herforingjar, ráðgjafar,
fræðimenn, skáld og aðrir, sem áttu sæti í ríkisráðinu. Bar einn
upp farsældaróskir kalífanum til handa eins og siður var til; tóku allir
hinir upp orð hans í einu hljóði. Því næst veik annar sér að kalífanum
og mælti: „Þú, sem ert kominn upp á hátind veldis og frægðar, forðast
þú glaum oflætisins því á morgun lýkur ríki þínu. Guðs ríki einungis
varir eilíflega. Hversu oftlega breytist veröldin og hefur drottna skipti!
Tak þú undir með mér: Dýrð sé þeim, sem ræður hinu óbrigðilega ríki!“
Þar næst tók fyrirlesari að þylja fram trúargreinir og siðafræði, en þagnaði
skjótt eftir bendingu kalífans, því hann fór nú að gera út um stjórnarmál
sín, en ekki minntist hann á næturævintýri sitt við neinn. Á vanalegum
tíma gengu öldungar ráðsins af fundi og hermennirnir sömuleiðis,
en Harún fór inn í áheyrnarsalinn og var þar, það sem eftir var dagsins;
beið hann næturinnar með mestu óþolinmæði. En er stjörnur voru á loft
komnar, kallaði hann stórvezírinn til fylgdar við sig, til að leita að hinum
nýja kalífa, og fóru þeir báðir á laun úr höllinni í kaupmannsbúningi.
Beið ferjumaður þeirra víð Tígrisfljótið og launaði Harún undir eins
orðheldni hans með tuttugu sekkínum. Því næst stigu þeir út í bátinn
og höfðu eigi langt farið, er þeir sáu lystiskútu falskalífans. Ferjumaður
komst heppilega inn í sama fylgsnið og þeir leyndust í fyrri nóttina, og
sáu þeir nú þaðan í náðum, er skútan renndi fram hjá. Stóðu frammi
fyrir falskalífanum sextíu mamelúkar[* Lífverðir.] fríðari og skrautbúnari en þeir,
sem þeir höfðu séð nóttina áður. Skammt frá fylgsni þeirra lenti lystiskútan,
og lét þá kalífinn skjótt róa að fljótsbakkanum, svo að hann ekki missti
sjónar á falskalífanum. Þeir Gíafar og Harún komust fljótt svo nálægt
flokknum, að þeir gátu séð allt við birtu hinna óteljandi kyndla, en sjálfir
sáust þeir ekki í náttmyrkrinu. Falskalífinn reið glæsilegum arabiskum
gæðingi; var söðull og beizli afarskrautlegt eins og tíðkast með Abassíðum.
Mamelúkar gengu á undan honum með góðri skipun, og fór fyrirliði
þeirra á undan og kallaði: „Hver, sem gengur frá húsi sínu eða lítur
út um glugga, fyrirgerir lífi sínu, og verða eigur hans gerðar upptækar.
Guð varðveiti oss frá reiði konunganna!“ Harún Alrasjíd gat ekki að
sér gert að hlæja að hótunum þessum og skopaðist að þeim við Gíafar;
kvaðst hann mundu elta falskalífann hvervetna, til þess að komast eftir,
hvernig á öllu þessu stæði.
Nú var hersingin eftir löngum vegi komin allt að hinum yztu aldingörðum
Bagdads; kalífinn og Gíafar færðu sig alltaf nær og nær, og loksins
voru þeir komnir inn í sjálfan hópinn. En ekki leið á löngu, að menn
tækju eftir þeim, og voru þeir þá teknir og leiddir til falskalífans, því að
enginn vissi annað en þeir væru kaupmenn. Hann veitti þeim harðar
átölur og mælti: „Hverjir eruð þið, þorpararnir? Hvað viljið þið hingað?
Hafið þið ekki heyrt auglýsinguna? Ég sver við mína hágöfugu forfeður,
að ég skal láta höggva af ykkur hendur og fætur, ef þið ljúgið að mér;
eruð þið svo djarfir að ætla að standa upp í hárinu á mér og virða skipanir
mínar að vettugi?“ Harún svaraði: „Stilltu þig, kalífi, þangað til við getum
talað máli okkar. Ef þú tekur afsökun vora gilda, muntu sýna vott
gæzku þinnar, og ef þú lætur drepa oss, munum vér ekki geta lastað réttlæti
þitt.“ „Hvað hafið þið ykkur þá til málsbóta?“ spurði hann. Þá svarar
Harún: „Vér erum ókunnugir og höfum aldrei komið í Bagdad fyrr
en í dag; höfum vér ráfað um stræti og torg, og með því að oss þótti undarlegt,
að þau voru auð af mönnum, spurðum vér, hvað orðið væri af
íbúum þessarar blómlegu borgar. Var okkur þá svarað þessu: „Allt, sem
vettlingi getur valdið, er að skemmta sér á Tígrisfljótinu eða á gangi á
bökkum fljótsins, því það er helzt haft til skemmtunar á þessum tíma árs.
Gengum vér þá ofan á bakka fljótsins, og var þar fjarskalegur manngrúi;
voru þar allir glaðir og í góðu skapi. Var þar etið og drukkið og slíkt hið
sama gerðum vér. Eftir það létum vér róa oss yfir fljótið og gengum á land;
höfum vér nú lengi haft góða skemmtun. Ferjumaður vor var þreyttur og
lagðist til svefns í ferju sinni, en réði oss til að vekja sig fyrir kvöldið, svo
að hann gæti flutt oss aftur til borgarinnar. Nú gengum vér lengi oss til
gamans og urðum líka lúnir; sofnuðum vér því og vöknuðum ekki fyrr
en dimmt var orðið. En er vér vöktum ferjumann, ámælti hann oss fyrir,
að vér hefðum vakið sig of seint. Sögðum vér honum þá, að vér hefðum
sofið yfir oss eins og hann og gætum vel þreyð af nóttina þar sem vér vorum.
Svaraði hann þá, að það væri ótryggilegt vegna stigamanna, og reri
hann oss að þessum bakka. En er hann sá birtuna, er stóð af kyndlum
yðar, mælti hann: „Sjáið, þarna fer nýkvæntur maður til húsa sinna.
Sláist í för með honum, og munuð þér þar komast í brúðkaupsveizluna.
Þrælar hans leika forkunnar vel á hljóðfæri, og munuð þér þar hafa góða
skemmtun allt til morguns; mun yður þá verða veittur ágætur morgunverður,
og getið þér síðan farið hvert sem yður líkar, því hér á landi er
friðsamt og með öllu hættulaust; þurfið þér því engu að kvíða.“ Af þessum
orðum hans létum vér til leiðast, að veita yður eftirför, og slógumst
vér í föruneyti yðar, í voninni um að verða veizlunnar njótandi; en auglýsingu
þá, er þér minntust á, höfum vér ekki heyrt nefnda á nafn.“
Þá mælti falskalífinn: „Ykkur vill það til hamingju, að þið eruð ekki
frá Bagdad, því væri svo, munduð þið ekki umflýja maklega refsingu.
En fyrst þið eruð aðkomnir, býð ég ykkur að vera gestir mínir það sem
eftir er nætur.“ „Mikinn sóma gerið þér oss,“ anzaði Harún, „og biðjum
vér yður, drottinn rétttrúaðra manna, að taka við þakklæti voru.“ Þá
laut Gíafar að kalífanum og hvíslaði að honum: „Vitur maður ert þú,
fulltrúi drottins!“ Skipaði þá kalífinn honum að þegja. Því næst fóru
þeir með hinum til hallar falskalífans; stóð hún fast við hina yztu aldingarða
borgarinnar og hvíldi loftið á súlum; var það dýrðlegt á að líta.
Aðalhliðið var úr ebenviði, slegið gulli og skínandi fágað.
Falskalífinn fór af baki og bauð Harúni að koma inn með fylgdarmönnum
sínum, Gíafar og Mesrúr. Var þeim fylgt inn í stóran sal; var
í honum miðjum víð brunnskál og þeyttist upp úr henni gjósandi vatnsstafur.
Allt umhverfis voru legubekkir með fagurlega útsaumuðum
ábreiðum og hægindum, en þetta var skrifað yfir salardyrunum: „Heill
og friður ríki í þessum stað, sem hamingjan hefur blessað með auðlegð
sinni. Hann er líkur undrum þeim, sem hin mesta orðsnilld fær ei lýst.“
Falskalífinn settist í gullið hásæti, alsett perlum og gimsteinum, undir
grænum tjaldhimni með gullnu kögri, svo að slíkt hefur eigi sézt í höllum
hinna voldugustu konunga; studdu hásætið stólpar úr sandelsviði og
lagði af þeim sætan ilm. Hirðmenn hans skipuðust með lotningu í kring
um hann og var Harúni og fylgdarmönnum hans leyft að setjast niður.
Falskalífinn benti nú hirðstjóra sínum og byrlara; voru þá óðara borin
inn borð og hlaðin dýrindis krásum og kostulegum vínum. Hellti ung
ambátt á skál og söng vísu þessa:
/#
Lát þú hræsnara
í hofi sitja,
en sit með oss að sumbli;
hatar hræsnara
heilög ritning,
en eigi vín-glaðan ver.
#/
Því næst rétti byrlarinn falskalífanum skálina og tæmdi hann hana
að vörmu spori; gekk hún síðan hringinn í kring, þangað til kom að
þeim Harún; færðust þeir undan víndrykkjunni og kváðust þeir við
eitt hræðilegt atvik ævi sinnar hafa strengt þess heit, að drekka aldrei
vín. Þá mælti falskalífinn: „Það veit hamingjan, að ekki skal ég áfella
ykkur fyrir það,“ og lét hann undir eins byrla þeim kostulegan svaladrykk.
Máltíðin stóð lengi yfir, og sagði kalífinn við stórvezírinn yfir
borðum, að hann væri hlessa á öllu, er hann sæi þar, og að hann hefði
aldrei etið betri mat en þar var veittur. „Mig dauðlangar,“ sagði hann,
„til að vita, hver þessi ungi maður er.“ Falskalífinn tók eftir pískri
þeirra og spurði, hver launungarmál þeir ræddu saman. Svaraði þá
Harún: „Fyrirgef drottinn rétttrúaðra manna! Fjarri fór því, að vér
vildum styggja þig. Fylgdarmaður minn, sem er gamall og víðförull,
lét í ljósi, hversu hann undraðist viðhöfn þá og dýrð, sem hér er; kvaðst
hann aldrei hafa séð slíkt, og mundi sér einskis á vant þykja, ef sönglist
væri hinu samfara; því veizla án söngs er eins og tré án ávaxta. Getur
kalífi verið án söngs í hátíðlegu gildi? Um þetta töluðum við lauslega,
og veiztu nú launungarmál okkar.“ Vínið var nú tekið að svífa
á gestina, og falskalífinn var einnig orðinn ör. Hann hló að játningu
Harúns og klappaði saman lófunum; kom þá inn lítill svartur þræll með
gullinn stól. Á eftir honum kom ung ambátt, töfrandi eins og sú er
skáldið lýsir:
/#
Munstærandi, mæra
menhlín sér þú skína?
Alabastri brjóstin
bjartari drósar skarta;
sigrar hold og huga,
hlýtur sá, er lítur
(ein veldur margra meinum)
mey, af elsku deyja.
#/
Hún fleygði sér fram fyrir fætur kalífans, en er Harún leit hina yndislegu
mey, mælti hann: „Dýrð sé skapara svo fullkominnar fegurðar;“ og
fann hann undir eins að ástarþokki kviknaði í hjarta hans til hennar.
Herra hennar skipaði henni því næst að setjast niður og settist hún á
hinn gullna stól, en svertinginn rétti henni haglega gjörvan strengleik.
Hún hélt honum við brjóst sér og stillti hann; því næst hafði hún yfir
öll hljóð raddstigans og söng síðan ýms kvæði, og var hvert öðru tilfinningarmeira.
Allir, sem á hana hlýddu, urðu frá sér numdir af undrun, og
enginn gat með köldu blóði og stilltu geði heyrt söng hennar.
En jafnskjótt sem hún þagnaði, æpti falskalífinn upp yfir sig, reif
sundur skikkju sína og hné í ómegin. Þjónar hans hlupu undir eins til
hans, drógu fyrir ársal tjaldhiminsins, og færðu hann í önnur klæði. En
er hann hafði jafnað sig aftur, rétti ungur byrlari honum aftur vínskál
og gekk hún síðan hringinn í kring. Ekki spurði hann eftir ambáttinni,
sem burt var gengin, en eftir bendingu hans kom önnur, sem var enn
þá yndislegri en hin, og söng hún sömuleiðis raunalegt ástarkvæði. En
er hún hafði lokið því, reif falskalífinn aftur klæði sín í sundur og hné
æpandi í öngvit. Stumruðu þjónar hans yfir honum eins og fyrr, en
á sömu leið fór í þriðja sinn, eftir að af honum bráði og hin þriðja
ambátt, sem var ennþá fríðari en báðar hinar, hafði sungið hjartnæmt
kvæði. En meðan verið var að færa falskalífann í ný klæði, vildi svo til,
að ársalurinn blakti til hliðar, og sá þá Harún, að líkami hans var allur
skemmdur af nýfengnum meiðslum, og leit svo út sem honum hefði verið
misþyrmt. Mælti hann þá í hljóði við Gíafar: „Svo laglegur sem hann er,
þessi ungi maður, þá er ég samt hræddur um, að hann sé ekki annað en
ræningi.“ Þjónar falskalífans drógu nú ársalinn fyrir og klæddu herra
sinn; settist hann því næst til borðs. Var þá aftur tekið til drykkju, en
Harún hélt áfram hljóðskrafinu við Gíafar. Þegar falskalífinn sá það,
mælti hann: „Heiðruðu gestir, sagði ég ykkur ekki áðan, hversu ósæmandi
slíkt launtal er?“ Var þá Harún fyrir svörum og mælti: „Herra!
Maður sá, sem hjá mér situr, er mikilsháttar kaupmaður, hefur farið um
allar heimsálfur, verið í hirð með konungum og umgengizt bæði tigna
menn og ótigna, en það fullyrti hann, að hann hefði aldrei séð slíkt,
sem hér gerist í húsum þínum. Þú hefur rifið mörg skrautleg klæði í
sundur, sem hljóta að kosta ærna peninga. Slíkt ber ekki til á degi hverjum,
og þætti oss gaman að vita, hvernig á því stendur. Þegar vér erum
komnir heim og förum að segja frá vegsemd þinni og dýrð og öllu því
er vér höfum séð í hirð þinni, getum vér ekki svarað, ef spurt verður,
hvers vegna þú hafir rifið sundur svo dýran klæðnað, nema því að eins
að þú skýrir oss frá því.“
Þá svaraði falskalífinn: „Góðir menn! Ég á öll þessi auðæfi og sömuleiðis
klæðnað minn, en þjónum mínum og þrælum kynni að bregða illa
við spurningu yðar, því þeir fá öll klæði, sem ég ríf í sundur, og þar á
ofan fimmhundruð sekkínur með hverju fati.“ Harún svaraði með vísu
þessari:
/#
„Kaus sér örlæti
að aðalbóli,
gramur gjöflasti!
greipar þínar;
skírist gull þitt
af göfgri eyðslu.
Lét gjafmildi
lokað sínum
helgum hofdyrum
hér á jörðu,
mundir þú aftur
þeim upp ljúka.“
#/
Að lofi þessu geðjaðist falskalífanum svo vel, að hann skipaði að fá honum
þúsund sekkínur. Brosti þá Harún við, og beiddi stórvezírinn Gíafar
að þiggja féð og gerði hann svo og mælti: „Við erum orðnir skáld og
þiggjum gjafir af konungum.“ Gekk nú bikarinn á ný, og gerðist glatt í
samkvæminu, svo að menn höfðu engin bönd á sér. Sætti Harún þá lagi
og spurði, hvernig á sárunum stæði, sem sýndust vera á líkama kalífans;
var honum engu svarað og skipaði hann því Gíafar að spyrja að því á
ný. Kvað hann sér ekki virðast hentugur tími til þess, en kalífinn hvíslaði
að honum, að hann skyldi láta drepa hann, ef hann ekki hlýddi. Falskalífinn
hafði tekið eftir hljóðskrafi þeirra og mælti: „Hvað oft á ég að
minna ykkur á það, að hljóðskraf er ósæmandi á mannfundum? En nú
vil ég vita, hvað þið voruð að þinga um og varið ykkur á að skrökva að
mér.“ Svaraði Gíafar, að þeir hefðu verið að tala um sárin, sem þeir
hefðu séð á honum; brosti þá falskalífinn og kvaðst albúinn að seðja
forvitni þeirra og segja þeim sögu sína, sem væri frábærlega merkileg
og full af fáheyrðum ævintýrum. Hann andvarpaði og mælti þannig:
„Þar sem ég er, sjáið þér raunamann, sem ástin hefur riðið að fullu; en
ef ég sé rétt, þá segi ég nú harmsögu mína kalífa heimsins, sem hér er
kominn með Gíafar, stórvezír sínum og Mesrúr, sem framkvæmir hans
háleitu boð. Hafi ég getið rétt til, þá eru hörmungar mínar á enda, og
stjarna hamingjunnar rennur upp fyrir mér; hjarta mitt treystir þessari
fagnaðarsælu von.“ Þá segir Gíafar, til þess að villa um fyrir honum:
„Fulltrúi drottins! Enginn þeirra, sem þú nefndir, er á meðal vor.“ Falskalífinn
beiddist samt undan nafnbótinni: „fulltrúi drottins og konungur
rétttrúaðra manna,“ því hann kvaðst eigi vera það, en hafa tekið
sér nafnbót þessa, til þess, að sem mest skyldi bera á sér, svo að Harún
Alrasjid boðaði hann á sinn fund. Kvaðst hann ætla að segja honum sögu
sína, sem eflaust mundi hræra hann til meðaumkvunar. Þá tók Harún
til orða: „Hreinskilni þín er þess verð, að hreinskilni komi í móti. Skaltu
því vita, að vér erum ekki kaupmenn, heldur erum vér hirðmenn kalífans;
erum vér í nokkrum metum hjá honum, og skulum vér nota oss það
þér til góðs. Seg oss því ævintýri þín, svo að vér getum aftur sagt kalífanum,
og þannig útvegað þér áheyrn hans. Vertu óhræddur um það, að allt
mun snúast þér til góðs.“
Eftir þetta sagði falskalífinn frásögu þessa: „Faðir minn hét Móhammed,
en ég heiti Alí Sjak. Hann lét mér eftir sig látinn eina þúsund
þúsunda sekkína í reiðupeningum, tuttugu aldingarða, tíu baðstaði, tuttugu
veitingastaði, fjörutíu hús, fimmtán mylnur, tólf torg, hvert með
áttatíu sölubúðum, og auk alls þessa ógrynni allskonar gimsteina. Þegar
ég hafði séð um útför hans, borgað skuldir hans og gefið fátæklingum
ölmusur, hélt ég verzlun minni áfram og keypti bæði og seldi gimsteina.
Einu sinni er ég sat í makindum í sölubúð minni innan um þræla mína
og þjóna, sá ég allt í einu koma forkunnar fagra ungfrú; reið hún fallegri
múlösnu og fylgdu henni þrír afbragðs fríðir þrælar. Hún var fegri en
máninn, þegar hann ljómar á miðjum næturhimninum; blakti blæja
hennar til hliðar og sást á hina fögru lokka hennar. Því nær sem hún kom,
því betur leizt mér á hana og gat ég ekki haft augun af henni. Fór hún af
baki fyrir utan sölubúð mína, gekk inn og settist niður, en þrælar mínir
stóðu hjá með lotningu. Og sem hún steig yfir búðarköskuldinn, heilsaði
ég henni með vísunni:
/#
„Kom þú heil
til húsa minna,
vorsins væna dís!
með ársprottinna
anemóna
og rósa hring um höfuð.“
#/
Tók hún kveðju minni og þótti mér koma hennar góðs viti; spurði ég
hana, hvort ég gæti verið henni til þægðar í nokkru. „Já,“ anzaði hún,
„og liggur mér mikið á; mun ég kunna yður mikla þökk fyrir, ef þér
getið útvegað mér það, sem mér leikur hugur á, en það er demanta-hálsmen.
Sýndi ég henni þá eitt, er kostaði tvö hundruð sekkínur, því næst
annað, er kostaði fjögur hundruð, og síðan hvert öðru dýrara. Loksins
sýndi ég henni eitt, er kostaði sjötíu þúsundir sekkína, og mælti hún þá:
„Þetta hef ég lengi þráð, hvað á það að kosta?“ Sagði ég henni þá, að ég
hefði gefið sjötíu þúsundir sekkína fyrir það, og kvaðst hún þá mundu
borga mér einni þúsund meira. Færðist ég undan og sagðist ekki kæra
mig um neinn ágóða, en hún ámælti mér fyrir það, og sagði, að ég yrði
að lifa á verzluninni, úr því ég væri kaupmaður. Fór hún nú á bak múlösnu
sinni og beiddi mig að koma með sér til þess að taka við fénu. Lokaði
ég því búð minni, og komum við að stóru húsi; stóðu þessi orð yfir
hliðinu skrifuð gullnu letri: „Friðsæla heimkynni! Hryggð og dimmar
sorgir komist aldrei inn fyrir múra þína og eigandi þinn lifi jafnan
óhultur fyrir áföllum ógæfunnar. Það hús er allra húsa fegurst, sem
stendur ávallt opið hverjum manni, og veitir gestum þæga hvíld.“ Þegar
ég var kominn inn, undraðist ég stórum viðhöfn þá, er lýsti sér þar í
öllu. Og er ég var að hugleiða þetta, kom ambátt nokkur inn og mælti:
„Húsfreyja mín skipaði mér að segja þér, að ekki sæmi þér að standa hér,
heldur skulir þú koma inn í salinn og hvíla þig þar, þangað til gjaldkeri
greiðir þér borgun þá, er þið urðuð ásátt um.“ Gekk ég þá með henni,
og bauð hún mér að setjast í glæsilegan legubekk. Varð ég frá mér numinn,
er ég sá hin dýrðlegu veggjatjöld, hinar fögru litmyndir og letrið í
salnum, og var ég varla setztur í legubekkinn, þegar önnur ambátt kom og
beiddi mig að koma inn í annað herbergi. Þótti mér þá sem ég kæmi í
höll einhverrar álfkonu; fannst mér þar mest um gullinn hástól, er stóð
undir tjaldhimni úr silki, og var fortjöldunum slegið til hliðar. En yngismær
ein sat á stólnum, og kenndi ég, að þar var sú, er keypt hafði af
mér demantamenið, enda tindraði það á hálsi hennar eins og hinar blikandi
stjörnur á næturhimninum. Ásjóna hennar var blæjulaus og ljómaði
eins og máni í fyllingu, og af sjón svo töfrandi fegurðar þótti mér sem
eldur færi um mig, og varð ég svo gagntekinn, að ég varla vissi af mér.
Stóð hún undir eins upp, gekk á móti mér og mælti: „Hinn fegursti elskhugi
flýgur annars vanalega í fang unnustu sinnar, en ég sný þessu við.“
Þá svaraði ég: „Þú hin eina fullkomna ímynd fegurðarinnar, þér færi
ég alla hylli mína; hið minnsta, sem þig prýðir, mundi veita hverri dauðlegri
konu fullan fríðleik.“ Þá tók hún þannig til máls: „Alí Sjak, ég
fæ ekki lengur dulið elsku mína til þín.“ Hef ég lengi þráð þá fagnaðarstund,
að tala við þig.“ Svo mælti hún og vafði mig örmum sínum, og
þrýsti mér með ákafri blíðu að hjarta sínu; varð ég þá svo frá mér numinn
af þessari himnesku sælu, að ég gerðist heldur frekur í tiltektum mínum,
en hún sneri mér aftur með orðum þessum: „Ætlarðu að neyta þess,
að hjarta mitt er á þínu valdi? Skaltu vita, að ég er dóttir Barmekíða, og
veit, að mér ber að varðveita sæmd og heiður ættar minnar óskertan.
Þekkir þú mig ekki?“ Kvað ég nei við, og sagði hún mér þá, að hún héti
Syttadúnýa og væri systir Gíafars stórvezírs. Varð ég þá óttasleginn, leit
til jarðar og mælti skjálfandi munni: „Tignaða ungfrú, mér verður ekki
gefin sök á því, heldur almætti fegurðar yðvarrar.“ Bað hún mig þá að
kvíða engu, og sagði, að við mundum bráðum ná saman með fullu lagaleyfi,
því hún hefði vald til að fastna sig sjálf. Kvað hún dómarann í
Bagdad vera fjárhaldsmann sinn, og mætti ég þegar kalla hana eiginkonu
mína. Sendi hún undir eins eftir dómaranum og vitnunum, sagði honum
að hér væri kominn Alí Sjak, gimsteinasali, og beiddi sín til eiginkonu;
kvað hún hann hafa gefið sér demantahálsmenið að brúðgjöf; „ég hef
lofazt honum,“ mælti hún, „og ætla að giftast honum.“ Dómarinn samdi
þá kaupmálann ummælalaust; fékk hann og vottarnir stórgjafir fyrir, en
er þeir voru farnir, skipaði Syttadúnýa þrælum sínum að reiða fram
brúðkaupsmáltíðina. Voru þá bornar á borð hinar dýrustu krásir og ágætustu
vín; fleiri en tíu söngmeyjar sungu fegurstu kvæði, og loksins tók
Syttadúnýa sjálf í hönd sér strengleik, lék á hann og söng undir, elskhuga
sínum til lofs, og lét henni það betur en öllum hinum. Ég var þá eins og
utan við mig af undrun og fögnuði, og særði hana, að syngja kvæðið aftur,
og gerði hún það með því skilyrði, að ég syngi á eftir. En er hún var
þögnuð, söng ég kvæði henni til vegsemdar, og var þetta niðurlagið:
/#
Þó ljúf séu
ljóð, er kveður
snjöllum unaðs ómi,
mun ég sætleik samt
sjúga meiri
þér af munni, mær!
#/
Brosti hún að þessu, og mælti: „Ég skal varast, að mótmæla þér, enda mun
tími til kominn, að við tökum á okkur náðir. Farið út, þrælar, ykkur mun
ekki heldur vera vanþörf á að hvíla ykkur.“
En er við vorum eftir tvö ein, leiddi hún mig við hönd sér inn í brúðarhúsið;
var þar hjónarúm úr fílabeini, gullbúið. Hún hjálpaði mér sjálf
úr fötunum, en alla ást og hylli hennar varð ég að kaupa með þeim svardaga,
að ég aldrei skyldi eiga lag við aðra konu. Þá lét hún fyrst eftir ákafri
löngun minni, og lifðum við nú hina gleðiríkustu og inndælustu nótt,
fullu skjóli fyrir forvitni manna, öfund og áleitni. En þér, sem forvitnir
eruð, varizt að skyggnast inn í leyndardóm ástarinnar! Morgunroðinn
kom að okkur, þar sem við lágum í ástríkum faðmlögum, og þá fyrst tók
ég á mig svefninn, er ég var dasaður af vökunni og munaðarsælunni. En
ég vaknaði aftur af værum blundi við það, að ég var kitlaður undir iljunum
með léttri hönd. Lauk ég þá upp augunum hálfsofandi og sá unga
ambátt; freistaði djöfullinn mín auðsjáanlega í líki hennar, því hún var
yndisfögur. „Hver ertu?“ spurði ég, „og hvaðan kemurðu?“ Og rann mér
undir eins girndarhugur til hennar. Svaraði hún þá: „Þér sjáið hér eina
af ambáttum yðar; mundi hún telja sig fullsæla, ef hún mætti verða yður
að skapi, og mundi það vera yndi hennar, að gera skyldu sína.“ Þá mælti
ég: „Hvað er orðið af Syttadúnýu?“ Sagði þá ambáttin mér, að hún væri
gengin til lauga og hefði sent sig, til þess að vekja mig, svo að ég skyldi
koma á eftir. „Æ,“ mælti hún, „þér eruð allra manna elskulegastur; ætli
ég gæti snúið huga yðar frá henni eitt augnablik?“ „Má ég þá eiga undir
því, að þú þegir?“ sagði ég. „þess hins sama bið ég yður,“ svaraði hún.
Varð ég þá gagntekinn af ástarjátningu hennar og ætlaði að svipta henni
upp í rúmið, en hún stritaðist á móti, og þótti mér kynlegt; spurði ég hana,
hvað það ætti að þýða, en í sama bili kom Syttadúnýa með svipu í hendi,
og brann heiptin úr augum hennar. „Svikarinn þinn,“ kallaði hún hátt,
„hvar eru nú eiðarnir þínir? Þú svíkur óðar en þú sver. Ég sendi sjálf ambátt
þessa hingað, og hef heyrt allt samtal ykkar. Slíkum illmennum, sem
þér er ekki líf gefandi.“ Kallaði hún þá undir eins á ambáttir sínar; tóku
þær mig höndum og bundu mig. Því næst var ég ofurseldur lögreglustjóra,
og var sagt, að ég hefði verið staðinn að þjófnaði og tekinn fastur;
skyldi hann lemja mig þangað til ég meðgengi, og ekki sleppa mér. Jafnskjótt
sem ég var kominn í hús lögreglustjórans, var ég afklæddur, laminn
stafshöggum á bakið, og spurður um leið, hvar ég geymdi það, sem ég
hefði stolið. Sór ég og sárt við lagði, að ég hefði engu stolið, en allt fyrir
það var ég laminn þangað til ég varð rænulaus, og var mér þannig útleiknum
varpað í myrkrastofu.
Nú tók að nátta, og stundi ég þungan, því mér logsveið í sárunum;
þá laukst veggurinn allt í einu upp, og kom inn til mín ung kona, ljómandi
eins og sól eftir illviðri. Hún tók þannig til máls: „Ég hef dvalið
hér lengi, en af svo mörgum mönnum, sem verið hafa í fangelsi þessu,
hefur enginn kveinað svo beisklega og gert mér eins mikið ónæði og þú
í nótt.“ Þá svaraði ég: „Ef þér vissuð, hvað veldur kveinstöfum mínum,
þá munduð þér heldur aumkva mig en átelja. Sjáið, hversu grimmlega ég
er útleikinn.“ Sýndi ég henni líkama minn, sem var alþakinn sárum;
kenndi hún þá í brjósti um mig og mælti: Á ég að trúa því, að þú sért
þjófur?“ „Það er ég ekki,“ svaraði ég, „og tek ég guð almáttugan til vitnis
um það; ég hef aldrei tekið neitt frá öðrum eða gert þeim rangt til, heldur
valda harðráð forlög hörmungum mínum.“ Af hinu einarðlega svari
mínu sannfærðist hún um sakleysi mitt, og leizt henni svo vel á mig, að
hún beiddi mig að segja sér sögu mína, og sagði ég hana þá hreinskilnislega.
En er ég hafði lokið henni, mælti hún: „Viljir þú hefna þín, þá skal
ég senda einn af þjónum mínum til hinnar grimmúðugu Syttadúnýu;
skal hann kvelja hana og jafnvel varna henni að neyta nokkurs.“ Svaraði
ég þá: „Guð varðveiti mig frá því, að baka henni hið minnsta mein
vísvitandi. Hún er enn sem áður unnusta hjarta míns, og er það á hennar
valdi, svo að ég mun jafnvel virða rangsleitni hennar.“ Hin ókunna kona
skildi ekki í því, að ég skyldi sleppa tækifærinu til að hefna mín. Minnti
ég hana þá á spakmæli þetta: „Högg af hendi unnustunnar eru sæt eins og
vínber, og steinar þeir, er hún kastar á oss eru sem eplakjarnar;“ kvað
ég og vísu þessa tárfellandi:
/#
Far vel, heitmey
in heittelskaða,
sem ég tilbið
og trega í leyni.
Harðdrægni þín
mér hugljúf þykir;
allt er mér þægt
af þinni hendi.
#/
Þá mælti hún brosandi: „Að slíku hugarfari geðjast mér, og lýsir það óspilltu
hjarta. Ef þú beiddist þess, skyldir þú á augabragði sleppa úr fangelsi
þessu, og skyldi ég láta þig hverfa til unnustu þinnar í skrautlega
höll, en hana skyldi ég láta vakna af svefni í faðmi þínum. En þá er ég
hrædd um, að hún mundi ekki virða hreinskilni þína, heldur spyrja þig
í sama heiptarhug og áður, hver hafi frelsað þig úr fangelsinu. Þá mundir
þú svara, að það hafi gert kona, sem þú ekki þekkir. Nú þekkir hún mig
ekki né veit, hversu það er hættulegt, að gera mér á móti skapi; kynni
hún því að ofurselja þig lögreglustjóranum á ný, og mundi hann vafalaust
láta hálshöggva þig fyrr en ég vissi af. En ég mundi þá kvelja hana til
dauða, svo að hún tæki maklega hefnd fyrir rangsleitni sína. Hef ég nú
tekið meira ástfóstri við þig en svo, að ég vilji stofna þér í slíka hættu.
Ég veit öruggt meðal: það er verndargripur einn, er ég mun fá þér; þegar
þú hefur hann, þarftu ekki framar að hræðast neitt vald á jörðu, og
ekkert er þér ómögulegt. Hann gefur þér aftur í vald unnustu þína, og
ræður þú sjálfur, hvort þú tortímir henni eða fyrirgefur henni. Þú hefur
óbundið vald yfir borginni Bagdad, og getur, ef þér svo lízt, steypt kalífanum,
fyrirkomið honum og eytt borgina gersamlega.“ Að svo mæltu
lét hún hring upp á fingur mér, og sagði enn fremur: „Undir eins og þú
snýr eski hringsins, mun trúlyndur þjónn minn birtast þér, og er vald
hans því nær takmarkalaust. Hann er í tölu þeirra anda, sem hófu uppreisn
gegn Salómon, og mun hann hlýða boðum þínum rækilega. Reyndu
nú hringinn meðan ég er við.“
Ég sneri eski hringsins og fór allt sem bjargvættur mín hafði sagt, því
allt í einu birtist mér þjónustusamur andi og spurði, hvers ég beiddist.
„Hvert er nafn þitt?“ spurði ég. „Snarfari heiti ég,“ svaraði hann. Hann
var ógurlegur ásýndum, og úr skolti hans sköguðu fram tvær geysistórar
tennur, líkar kvernsteinum. Spurði ég hann enn fremur: „Getur þú reist
handa mér höll með háum sal?“ „Það er velkomið,“ svaraði hann, „og er
ég reiðubúinn til að prýða hana að innan með mestu viðhöfn, og skipa
hana öllum þeim þrælum og þjónum, sem þér er þörf á; en þegar þú ert
fluttur í höllina, þarftu ekki annað en nefna ósk þína, og skal hún
samstundis uppfyllast.“ „Hvað marga mánuði verðurðu að gera höllina?“
spurði ég. „Því nefnirðu mánuði,“ mælti hann, „þar sem ég hvorki þarf
vikna né daga; höllin skal vera fullgerð áður en þessari nótt lýkur. En
seg mér, hvar þú vilt hún standi, og ef á þeim grundvelli eru hús nokkur,
þá skal ég fyrirkoma þeim, er í þeim búa. Höll þín skal vera alger fyrir
sólaruppkomu, og er það ætlun mín, að hún verði enn fegri en þú vonast
eftir. Á ég að byggja hana á rústum hallar kalífans eða Gíafars stórvezírs?
Seg þú til.“
„Fjarri fer því,“ svaraði ég, „að ég vilji að nokkur hljóti ónæði eða
skaða af mér; ég á engar sakir við kalífann eða Gíafar, og engan hagnað
mun ég þiggja, sem þeim er til meins. En ef þú getur reist mér höll, þá
gerðu það fyrir utan borgina, þar sem enginn maður hefur baga af því.“
Fór þá Snarfari með mig út úr borginni, sló tjaldi uppi á hól nokkrum
og útvegaði ágætasta mat og drykk til hressingar. Þegar ég hafði etið og
drukkið, lagðist ég til svefns. Ég vaknaði við fyrstu morgungeislana og
sá ég, þegar ég lauk upp augum mínum, að ég var kominn í þessa skrautlegu
höll. Stóð fjöldi þræla og ambátta kringum mig, og spurði ég Snarfara,
hver höllina ætti, en hann svaraði: „Þú átt hana, og allir þessir þrælar
bíða eftir skipunum þínum.“ „Hvernig stendur á þessu öllu?“ spurði
ég, og sagði hann mér þá, að slíkum öndum, sem honum, væri ekkert ómögulegt,
og hefði hann ekki látið meira en tíunda part þjóna sinna
starfa að hallarsmíðinni, og þó hefði enginn borið meira en einn stein
eða eitt húsgagn. En er ég var orðinn eigandi hallarinnar, beiddi ég andann
um skip, og gaf hann mér að vörmu spori skútuna, sem ég lét berast
á um Tígrisfljótið, eins og þið sáuð. Lét ég þá kunngera forboð gegn
öllum skemmtiferðum á fljótinu, og bannaði öllum að koma fram í
glugga; tók ég mér kalífa nafnbót, til þess að Harún Alrasjíd skyldi heyra
um það getið og kalla mig á sinn fund, og var það aðaltilgangur minn.
Ég ætla að segja honum sögu mína, og mun hann vafalaust hrærast til
meðaumkvunar, og ef þið eruð nokkurs megandi hjá konungi þessum,
sem er eins réttlátur og hann er voldugur, þá komið því til leiðar, að hann
skipi Gíafar, bróður Syttadúnýu, að koma mér í sátt við hana, því ást mín
hefur alls ekki rénað fyrir grimmd hennar og rangsleitni. En allir þessir
viðburðir munu vafalaust vera skráðir í bók forlaganna, og getur allt
snúizt til góðs, ef það er guðs vilji.“
Kalífinn hafði hlýtt með mestu undrun á ævintýri Alí Sjaks, og var
ekki trútt um, að hann yrði smeikur, þegar hann hugsaði til hins takmarkalausa
valds, sem honum var veitt. En með því það lýsti sér í samræðu
þeirra, að Alí Sjak var góður maður og bar lotningu fyrir kalífanum,
þá fór af honum allur kvíði. Því næst kvaddi hann Alí Sjak með förunautum
sínum, og lofaði að bera upp mál hans fyrir kalífanum. En ekki
vildi hann fyrir nokkurn mun taka við tveimur demanta-menjum, er Alí
Sjak beiddi hann að færa kalífanum að gjöf; varð þá Alí Sjak að fá Gíafar
þau. Þegar þeir komu til hallar kalífans, var dagur á lofti; átti kalífinn
launtal við Gíafar, og skipaði honum að sætta systur sína við mann hennar,
og mælti enn fremur: „Ef hún færist undan, þá er ykkur báðum ógæfan
vís.“ Þá svaraði Gíafar: „Ég skal flýta mér að hlýðnast þinni háleitu
skipun,“ og gekk skjálfandi burt úr höll kalífans, til þess að leita
upp systur sína. Hafði hún skjótt iðrast eftir grimmd sína við Alí Sjak,
er hún í raun og veru unni hugástum, og ætlaði næsta dag að frelsa hann
úr fangelsinu, en þá frétti hún, að hann væri horfinn. Varð hún óhuggandi
út af því, örvílnaðist, grét og andvarpaði dag og nótt, og kom Gíafar
að henni í þessu hryggilega ástandi. Játaði hún ást sína á Alí Sjak, er Gíafar
gekk á hana; kvaðst hún hafa leynt henni, af því hún hefði verið
hrædd um, að honum mundi mislíka; sagði hún honum svo upp alla söguna.
Kvaðst Gíafar þá hafa verið orðinn alls þessa vísari áður, og sagði
henni síðan frá ævintýrum þeim, er maður hennar hafði ratað í; „og
vita skaltu,“ mælti hann, „að hefði kalífinn ekki skipað mér að sætta ykkur,
þá mundi ég hafa rekið þig í gegn. En vertu nú óhrædd, og þegar eiginmaður
þinn vitjar þín aftur, þá reyndu að uppræta hjá honum endurminninguna
um hina illu meðferð, sem þú hefur látið hann verða fyrir.“
Þegar stórvezírinn var aftur kominn til kalífans, gekk Alí Sjak rétt á eftir
inn í höllina, og höfðu þá nokkrir embættismenn í hirðinni afhent honum
tignarklæði. Harún Alrasjíd gekk nokkur spor á móti honum, lét
hann setjast hjá hásæti sínu og mælti: „Í gær sátu við borð þitt þrír gestir,
sem unna þér af heilum hug, og voru þeir: ég, Gíafar stórvezír og Mesrúr.
En nú mun ég ekki tefja tímann fyrir þér lengur. Ég hef falið vezír mínum
á hendur að fylgja þér til konu þinnar, og skora ég á þig, að taka
afsökun hennar gilda, og snúa ást þinni til hennar aftur. Hún hefur nú,
vonandi, látið af strangleika sínum, og mun hún varast að misbjóða slíkum
eiginmanni sem þú ert.“ Fór Gíafar með hann til hallar sinnar og
sættist hann þar heilum sáttum við Syttadúnýu; skildi Alí Sjak ekki við
hana fyrr en að morgni næsta dags, er hann gekk til kalífans í ríkisráðið.
Lét kalífinn Alí Sjak setjast hjá sér og auðsýndi honum virðing á virðing
ofan, en Alí beitti hinu yfirnáttúrlega valdi, sem honum var veitt, einungis
til þess að greiða fyrir áformum Harúns Alrasjíds og til þess að auka
vegsemd hans. Leið svo eitt ár og voru þeir mestu alúðar vinir, en þá
missti Alí Syttadúnýu konu sína eftir stutta legu. Varð hann þá svo harmþrunginn,
að hann tók engri huggun og dó skömmu síðar. En er lík þeirra
höfðu verið vandlega lauguð, voru þau bæði lögð í sömu kistu og sömu
gröf; fylgdi kalífinn líki ástvinar síns til grafar og tregaði hann lengi. En
með því konungar missa aldrei sjónar á eigingagni sínu, skipaði hann
Gíafar að leita uppi töfrahringinn, en hann fannst aldrei síðan.
[1466.png]
Af því að nóttin var ekki á enda, leyfði soldán, sem hafði haft gaman
af sögu falskalífans, Sjerasade að segja eina sögu enn.
[1467.png]
Kvennaslægð
Einu sinni var í Bagdad ungur maður, fríður sýnum, fallega vaxinn
og elskulegur, og bar af öllum kaupmanna sonum. Einn dag gekk fram
hjá sölubúð hans yndisleg stúlka; varð henni litið upp á húsið og sá hún
þetta skrifað uppi yfir dyrunum með fögru letri: „Engin slægð er til nema
karlmannaslægð, því hún er máttugri en kvennaslægð.“ Þótti henni þetta
leitt og segir hún eftir nokkra umhugsun: „Ég sver það við blæju mína,
að hann skal verða kvennaslægð að leikfangi og breyta letri þessu.“
Hún kom aftur næsta dag í skrautlegasta búningi og hlaðin dýrasta
skarti; hafði hún litað hendur sínar í hinna og hrundu hárflétturnar ofan
á herðar henni. Brunaði hún áfram með miklum hefðarhætti, og fylgdu
henni ambáttir hennar, en er hún kom í búð hins unga kaupmanns, settist
hún niður og lét sem hún mundi kaupa nokkuð. Heilsaði hún kaupmanni,
gaf sig á tal við hann og mælti: „Lítið nú á, hvað ég er falleg í
vexti, og hvað ég er réttvaxin. Ætli nokkur mundi geta að því fundið og
kallað mig kryppling?“ Lét hún um leið sjá beran hálsinn og brjóstin,
og varð kaupmaður frá sér numinn, er hann sá, hve skínandi björt þau
voru, og mælti: „Guð láti blæjuna hylja yður!“ En mærin lét dæluna
ganga og mælti: „Getur nokkur sagt, að ég sé dyrgjulega sköpuð?“ og sýndi
beran framhandlegginn, var hann skær eins og kristall; því næst lyfti hún
blæjunni frá andlitinu og var það fagurt sem máni í fyllingu. Segir hún
þá: „Hver ætli nú segi, að ég sé bólugrafin í framan eða blind á öðru
auga?“ Kaupmaður var henni samdóma og mælti: „Því hafið þér sýnt
mér það, sem annars er siður að hylja með blæju?“ Þá svaraði hún:
„Herra! Þér skuluð vita, að ég er aumlega stödd, af því að ég á harðdrægan
föður, sem er svo mikill svíðingur, að hann alls engu tímir og vill
engu til kosta, að sjá fyrir mér, þó guð hafi veitt honum gnótt auðæfa.
Hann er og einhver hinn voldugasti þeirra manna, sem nú eru uppi, og
gæddur öllum farsællegum hlutum þessa heims.“ „Hver er faðir yðar?“
spurði kaupmaðurinn, „og hver er lífsstaða hans?“ „Hann er æðsti dómari
í borginni, og allir aðrir dómarar í henni eru hans undirmenn.“ Að
svo mæltu gekk hún burt, en kaupmaðurinn sat eftir svo gagntekinn af
ást og undrun, að hann vissi varla í þenna heim né annan. Hann lokaði
búðinni undir eins og flýtti sér til dómarans, sem hún hafði nefnt, sagði
honum, að hann hefði brennandi ástarhug á dóttur hans, og beiddi hennar.
Svaraði þá dómarinn: „Vinur, dóttir mín er ekki samboðin yður né
nokkrum manni, sem jafnast við yður að fríðleik, og er hún þess ómakleg,
að eiga slíkan öðling og prýðimann, sem þér eruð.“ Kaupmaður kvað
þetta vera ósæmilega talað, þar sem hann væri faðir stúlkunnar; hann
sagði, að sér litist vel á dóttur hans, og væri sér óskiljanlegt, því hann stæði
á móti vilja sínum. Fékk hann hana loksins, þó dómarinn mælti í móti,
og varð kaupmáli saminn með þeim skildaga, að brúðguminn skyldi
greiða fimm peningapoka á undan brúðkaupinu og síðan fimmtán, og
var þetta áskilið til þess, að hann ekki skyldi skilja við hana. Brúðguminn,
sem brann af ástar tilhlökkun, gerði tilkall til brúðurinnar samdægris,
og var honum fylgt til hennar, eftir að hann hafði lesið kvöldbænir
sínar, en er hann tók blæjuna frá andliti hennar, sá hann, að hún var
svo afskræmislega ljót, að ófrýnilegra gat ekki hugsazt. Var hann hjá henni
um nóttina, eins og í myrkvastofu, og þreyði morguninn óðfús, svo hann
mætti komast frá henni og ganga til lauga. Svaf hann þar dálitla stund, og
eftir baðið gekk hann til sölubúðar sinnar og drakk þar kaffi eftir vanda.
Voru þar ýmsir komnir frá höfninni, bæði kaupmenn og aðrir tignir
menn, og slógu upp á gamni. „Þú hefur ekki einu sinni svo mikið við okkur,“
sögðu þeir, „að þú gefir okkur kaffibolla með þér. Yndisleikur hinnar
ungu konu þinnar hefur gert þig frávita; guð láti hjónaband ykkar
verða farsællegt.“ Nokkru seinna um daginn kom stúlkan, sem var frumkvöðull
alls þessa, ennþá skrautlegar búin en daginn áður, yndisleg og
fögur í framgöngu, svo að þeir, sem framhjá gengu, staðnæmdust til að
virða hana fyrir sér. Hún settist niður í búðinni og bauð brúðguma góðan
daginn. „Guð láti þenna dag,“ segir hún, „verða yður hamingjudag,
Ólaeddín minn! Guð varðveiti yður og gefi yður svo glaða lund, að þér
leikið við hvern yðar fingur.“ Kaupmaður var dapur í bragði og lét brúnirnar
síga; tók hann þannig til orða: „Segið mér, hvers á ég að gjalda, að
þér farið svona með mig?“ „Þér hafið ekkert gert mér til meins,“ anzaði
hún, en mér gramdist yfirskriftin yfir búðardyrunum yðar. Ef þér snúið
henni á gagnstæða leið, skal ég hjálpa yður úr vandræðum yðar.“ Þá fékk
kaupmaðurinn undir eins einum af þrælum sínum gullpening og mælti:
„Far þú til skrifarans og bið hann að skrifa með hinu fegursta letri, bláu og
gullnu, þessi orð: „Engin slægð tekur kvennaslægð fram, því hún yfirstígur
slægð karlmanna og er henni stórum fremri.“ Stúlkan beiddi þrælinn
að flýta sér, enda kom hann skjótt aftur með yfirskriftina og festi
húsbóndinn hana upp yfir búðardyrunum. Þá segir stúlkan við kaupmanninn:
„Farið nú af stað og gangið til hallarinnar, munuð þér nálægt
henni hitta bjarndýra- og apatrúða, og aðra loddara; skuluð þér leggja
svo undir við þá, að þeir leiti yður upp í fyrra málið í dómhúsinu, þegar
þér sitjið hjá tengdaföður yðar og drekkið kaffi. Skulu þeir þá óska yður
til hamingju, eins og jafningja sínum og frænda, og segja, að sér þyki
sæmd að yður, þó yður þyki skömm til þeirra koma. Skuluð þér fleygja
peningum á milli þeirra og þegar dómarinn spyr, hvernig á slíku standi,
skuluð þér segja, að faðir yðar hafi að vísu verið apatrúður, og að ættmenn
yðar hafi aldrei haft aðra atvinnu, en þér hafið til allrar hamingju
orðið vel metnir og meðteknir af umsjónarmanni hafnarinnar, svo sem
kaupmaður.“ Allt þetta fór eins og stúlkan sagði fyrir: „Ert þú einn úr
flokki skrípaloddaranna?“ spurði dómarinn, og svaraði hinn þá, að svo
heita ást sem hann hefði á dóttur hans, þá gæti hann samt ekki afneitað
frændum sínum. Sagði dómarinn þá, að það sæmdi alls ekki, að gefa honum
dóttur fræðimanns, er komin væri af ættingjum spámannsins. En kaupmaðurinn
beiddi hann að athuga, að nú væri hún sín lögmæt eiginkona,
og mælti: „Hvert hár á hennar höfði er mér margfalt dýrmætara en líf
mitt, og ég sleppi henni ekki, þó öll ríki veraldarinnar séu í boði.“ Loksins
gátu þeir samt komið sér saman um skilnað, og var skilnaðardómur
upp kveðinn; renndi nú kaupmaður augum sínum til hinnar slægvitru
meyjar, sem var frumkvöðull alls þessa. Hún var dóttir forstjóra járnsmiðafélagsins,
og jafnskjótt sem kaupmaður hafði fengið hans samþykki,
gekk hann að eiga hana; bjuggu þau svo saman í velgengni, friði og fögnuði
allt til æviloka.
[1470.png]
Sagan af Abúlhassan Alí Ebn Bekar og Sjemselníhar
FRÁ 205. TIL 230. NÆTUR. Á ríkisárum kalífans Harúns Alrasjíds bjó
í Bagdad sætindakaupmaður Abúlhassan Ebn Thaher að nafni; var hann
ríkur, fríður sýnum og ljúfmenni. Auk þess að hann var hyggnari og
kurteisari en flestir í hans stétt, var hann ráðvandur, hreinskilinn og glaðlyndur,
svo að hann var hvers manns hugljúfi. Kalífinn þekkti hann líka
og hafði óbilandi traust á honum; hann hafði hann svo mjög í hávegum,
að hann lét hann útvega allt það, er hjákonur hans þurftu, og velja handa
þeim klæðnað, húsgögn og skartgripi; fórst honum það snilldarlega, því
hann var smekkmaður. Ná með því hann var slíkur afbragðsmaður og
uppáhald kalífans, komu synir emíra og annarra höfðingja heim til hans,
því þar hittust allir göfugir hirðmenn. Í tölu hinna ungu manna, er til
hans komu á hverjum degi, var einn, sem hann mat umfram aðra, og gerðist
með þeim mikið ástríki; hann hét Abúlhassan Alí Ebn Bekar, og var
kominn af hinni fyrri konungaætt Persalands, er haldizt hafði við í Bagdad
eftir að Tyrkir brutu undir sig Persaland. Í þessum unga prins virtist
svo sem náttúran hefði sameinað alla yfirburði sálar og líkama. Yfirbragð
hans var ímynd fegurðarinnar og svipur hans svo aðlaðandi, að
hver maður, sem sá hann, hlaut að unna honum; hann var réttvaxinn og
bar sig hvatlega. Þegar hann talaði, valdi hann orðatiltæki sín snoturt
og heppilega, og kunni að víkja máli sínu á marga vegu, svo að snilld
var á; malrómur hans var ljúfur og viðfeldinn. Auk þessa var prinsinn
andríkur, skarpvitur og réttdæmur um allt, en þó svo hógvær og þóttalaus
um leið, að hann varaðist grandgæfilega að koma svo fram, sem honum
þætti sinn dómur réttari en annarra. Það var því engin furða, þó Ebn
Thaher virti hann um fram hina aðra hirðmenn, því þeir voru flestir
furðu ólíkir honum.
Það bar til einn dag, þegar prinsinn var hjá honum, að ungfrú nokkur
kom ríðandi brúnskjóttum múlasna; fylgdu henni tíu ambáttir fótgangandi
og virtust þær vera afbragðs fríðar, að því er ráða mátti af líkamaburði
þeirra og sjá mátti gegnum blæjurnar. Sú, sem fyrir þeim var, hafði
um sig breitt rósrautt belti, alsett óvenju stórum perlum og demöntum;
var það af öllu auðráðið, að hún mundi bera svo langt af fylgikonum
sínum að fríðleika sem tungl í fyllingu ber af nýju tungli. Hún hafði
verið að kaupa sér eitthvað, og vildi nú finna Ebn Thaher að máli, og
gekk hún því inn í búð hans. Hann tók henni með dýpstu lotningu,
beiddi hana að setjast niður og benti um leið á tignasta sætið. Prinsinn
persneski sá sig nú ekki úr færi, að sýna kurteisi sína; hann tók hinn gullofna
svæfil, sem ætlaður var til hægindis ungfrúnni, lagði hann í legubekkinn
og veik sér síðan til hliðar, svo hún gæti setzt niður. Heilsaði
hann henni því næst með því að kyssa ábreiðuna undir fótum hennar,
og er hann var risinn á fætur, stóð hann kyrr frammi fyrir henni.
Með því nú að ungfrúin lét sem hún væri heima hjá sér í húsum Ebn
Thahers, brá hún blæjunni og lét hina frábæru fegurð sína skína prinsinum
fyrir augum, svo að hjarta hans varð gagntekið. Eins brá ungfrúnni
við að sjá prinsinn, og sagði hún vinalega við hann: „Herra! Setjizt
niður.“ Prinsinn tyllti sér niður á jaðar legubekkjarins og hafði aldrei
augun af henni á meðan, og teigaði þannig í sig hið sæta eitur ástarinnar.
Tók hún skjótt eftir, hvað um var að vera, og kviknaði við það brennandi
ást í brjósti hennar. Stóð hún upp að stundarkorni liðnu, gekk til
Ebn Thahers og sagði honum í hljóði erindi sitt; því næst spurði hún,
hver hinn ungi maður væri. En er hún heyrði, að hann væri af persneskum
[1472.png: Heilsaði hann henni því næst...]
konungum kominn, varð hún stórglöð og mælti: „Þér gerðuð mér
mikla gleði, ef þér kæmuð mér í kunningsskap við þenna unga mann.
Þegar ég sendi ambáttina þarna,“ sagði hún og benti á eina af ambáttunum
— „með þau boð, að þér skulið koma til mín, þá bið ég yður, að
hafa hann með yður. Ég vildi fegin sýna honum prýði hallar minnar, svo
hann mætti sjá það, að höfðingjarnir í Bagdad eru engir aumingjar. Þér
skiljið mig og hugsið til mín um þetta, ella styggið þér mig, og skal ég þá
aldrei framar koma hingað.“
Ebn Thaher var glöggskyggnari en svo, að hann mætti ekki af þessu
ráða, hvað henni bjó í skapi og svaraði hann: „Drottning mín, guð varðveiti
mig frá því að gera nokkurn hlut til styggðar við yður. Ég skal láta
það vera mér heilaga skyldu, að hlýðnast boðum yðar.“ Ungfrúin gekk
á burt og hneigði Ebn Thaher sig fyrir henni, en hún renndi vinaraugum
til prinsins, sté á bak múlasna sínum og reið burt.
Prinsinn persneski mændi ástfanginn á eftir henni svo langt sem augað
eygði, og er hún var úr augsýn, einblíndi hann á veginn, sem hún hafði
farið. Ebn Thaher varaði hann loksins við og sagði, að menn horfðu á
hann og væru farnir að hlæja að honum. Þá segir prinsinn: „Þér munduð
vorkenna mér, ef þér vissuð, að hin fagra kona hefur tekið með sér betri
helft sjálfs mín, og að hin, sem eftir er, vill fara sömu leiðina. Fyrir alla
muni, segið mér, hver er þessi kona, sem neyðir hvern mann til að unna
sér?“ „Herra,“ anzaði Ebn Thaher, „það er hin tignaða Sjemselníhar
(þ.e. dagsól), æðsta hjákona kalífans, herra vors, ann hann henni mjög
eða öllu fremur tilbiður hana. Hann hefur með berum orðum skipað mér
að láta hana fá allt það, er hún biður um, og gera henni allt það að skapi,
sem ég framast megna.“ Þetta sagði Ebn Thaher, til þess að snúa huga
hans frá elsku þeirri, sem hlaut að leiða til óheillavænlegra afdrifa, en
það varð ekki til annars en að æsa ást hans enn þá frekar. „Mér sagði svo
hugur um, töfrandi Sjemselníhar!“ mælti prinsinn, „að mér mundi þess
varnað, að hefja von mína til þín. En þó ég sé með öllu vonlaus um elsku
þína, þá finn ég samt, að mér er ómögulegt að hætta að elska þig. Ég skal
því unna þér og blessa forlögin, sem hafa gert mig að þræl hinnar fegurstu
veru undir sólinni.“
Meðan prinsinn þannig helgaði hinni fögru Sjemselníhar hjarta sitt,
var hún á leiðinni heim að hugsa um, hver ráð hún ætti að hafa, til þess
að fá að sjá hann og tala við hann í góðu tómi. Óðar en hún var komin
til hallarinnar, sendi hún ambáttina, er hún hafði áður til nefnt, og sem
hún trúði fyrir öllu, á fund Ebn Thahers, og lét hana skila því, að hann
skyldi tafarlaust koma til hennar með persneska prinsinn. Ambáttin bar
upp erindi sitt, og hittist svo á, að einmitt þá var Ebn Thaher með gildum
rökum að telja prinsinn af því, að elska hjákonuna. Hann svaraði ambáttinni
engu, en stóð upp og fór með henni, til þess að sýna hlýðni sína,
var honum það þó nauðugt. En prinsinn þar á móti fylgdist með, án þess
að honum kæmi til hugar, í hvern háska hann stofnaði sér; var hann áhyggjulaus,
af því að hann var með Ebn Thaher, því honum var heimilt
að koma til hjákonunnar.
Ambáttin var spölkorn á undan þeim. En er þeir voru komnir í höll
kalífans, þá náðu þeir henni við hlið hinnar litlu hallar, sem Sjemselníhar
bjó í; var henni þegar upp lokið, og var þeim fylgt inn í stóran sal og
boðið sæti. Hafði prinsinn aldrei komið á svo glæsilegan stað, og þótti
honum sem hann væri horfinn í eina af undrahöllum þeim, sem eru oss
fyrirheitnar í öðru lífi. Höfðu þeir eigi lengi setið þar, þegar lagleg svört
ambátt setti fram borð fyrir þá með allskonar dýrindis réttum, er sendu
frá sér ljúfan ilm. Ambáttin, sem hafði fylgt þeim þangað, var hjá þeim
meðan þeir snæddu, og bauð þeim hvað eftir annað rétti þá, er ljúffengastir
voru; en er þeir höfðu matazt, skenktu aðrar ambáttir þeim
dýrindis vín. Eftir það var hverjum þeirra um sig færð fögur mundlaug
úr gulli til handaþvottar, því næst var inn borið gulllegt reykelsisker, og
gerðu þeir við það skegg sitt og föt sín ilmandi með alóe. Eigi skorti þar
heldur ilmandi vatn; var því hellt á báðar hendur þeim úr gullinni
könnu, alsettri demöntum og roðasteinum, sem eigi var til annars höfð;
struku þeir sér þá um andlitið og skeggið eins og siður er til. Óðar en
þeir voru setztir niður aftur, beiddi ambáttin þá að koma með sér, og
fylgdi hún þeim gegnum dyr nokkrar inn í stærri sal, aðdáanlega fagran.
Í honum var glæsileg hjálmhvelfing, sem hvíldi á hundrað hvítum marmarasúlum,
líkum alabastri; voru bæði höfuð og öklun súlnanna prýdd
gullnum myndum allskonar ferfættra dýra og fugla. Gólftjaldið í þessum
dýrðlega sal var úr gullfjölluðum vefnaði, og voru saumaðir á það rósaknappar
með rauðu og hvítu silki, en á hvelfinguna voru skrifaðar litmyndir,
og var yndi á að horfa. Milli hverra tveggja súlna stóð lítill legubekkur
með samsvarandi skrauti, og mörg ker úr postulíni, kristalli, jaspis,
eldsteini og öðrum dýrmætum efnum, búin gulli og gimsteinum. Bilin
milli súlnanna fylltu stórir gluggar með stórum framstandandi svölum, er
skreyttar voru líkt legubekkjunum; var þaðan útsjón í hinn dýrðlegasta
aldingarð. Trjágöngin í honum voru lögð marglitum steinum, samlitum
gólftjaldinu í salnum, svo að ætla mátti, að bæði salurinn og garðurinn
með allri sinni prýði, stæðu á sama gólftjaldi. Að sínu leyti eins og salurinn
var kringlóttur, runnu tvær vatnsrennur hringinn í kring, og lá önnur
hærra en önnur, og steypti hinum kristallstæra straumi niður í þá, sem
lægri var. Fögrum eirkerum, logagylltum, með blómum og fögrum jurtum
í, var skipulega niðurraðað með jöfnu bili allt umhverfis fagra skógarteiga,
er þaktir voru hávöxnum og skuggamiklum trjám; þreyttu þar
þúsundir fugla sætthljómandi klið og flögruðu hingað og þangað; sumir
léku sér í loftinu, sumir hjuggust í illu og var gaman á að horfa.
Þeir prinsinn og Ebn Thaher dáðust lengi að dýrð þessari, og í hvert
skipti, sem þeim fannst mikið um eitthvað, urðu þeir næsta hátalaðir,
einkum prinsinn, því hann hafði aldrei séð neitt, sem gat komizt í samjöfnuð
við þetta. Ebn Thaher hafði oft komið þangað áður, en í hvert
skipti sá hann eitthvað nýtt, sem fagurt var. Meðan þeir voru nú að dást
að stað þessum sáu þeir nokkrar skrautbúnar konur, bilkorn frá salnum;
sátu þær allar á silfurskreyttum stólum úr indverskum platansviði,
með hljóðfæri í höndum, og biðu þess einungis, að þeim væri skipað
að syngja. Þeir prinsinn og Ebn Thaher gengu nú lengra fram,
svo að þeir gætu séð framan í ambáttir þessar. En er þeir litu til hægri
hliðar sér, sáu þeir stóran hallargarð, og voru fögur herbergi allt umhverfis,
en ofan úr honum gekk tröppustigi niður í aldingarðinn. Ambáttin
var skilin við þá, og sagði nú prinsinn við Ebn Thaher: „Ég veit
að þér, svo vitur maður, hafið gaman af að horfa á þessi merki maktar
og veldis. Það er og ætlun mín, að ekkert undursamlegra sé til í heimi,
en þegar ég hugsa til þess, að þetta er dýrðarsetur hinnar helzt til fögru
og elskuverðu Sjemselníhar, og að hinn voldugasti konungur í veröld
heldur henni hér í valdi sínu, þá hlýt ég að segja, að ég sé allra manna
ófarsælastur. Mér virðist ekki hryllilegra hlutskipti geta verið til en mitt,
þar sem ég elska konu, sem er á valdi annars elskhuga, og það á slíkum
stað, þar sem hann er svo voldugur, að ég get ekki nokkurt augnablik
verið óhultur um líf mitt.“ Ebn Thaher svaraði því, að sér skyldi þykja
vænt um, ef hann gæti með jafnmikilli vissu ábyrgzt það, að ást hans yrði
framgengt, eins og hitt, að líf hans væri óhult. Sagði hann honum, að þó
að kalífinn ætti höll þessa, og hefði reist hana handa Sjemselníhar einni,
eins og part úr höll sjálfs sín, og kallað hana „Höll eilífs fagnaðar“, þá
hefði hún þó samt fullt frelsi; væru engir geldingar settir til að gæta
hennar, og hefði hún þjónustufólk út af fyrir sig, sem væri háð hennar
vilja; hún gengi út og inn og beiddi ekki leyfis, og aldrei kæmi kalífinn
á hennar fund, nema hann léti Mesrúr boða henni það áður. „Megið
þér því,“ mælti hann, „vera með öllu óhræddur, og skuluð þér nú hlýða
með athygli á hljóðfæraleik þann, er ég sé að Sjemselníhar ætlar að
skemmta yður með.“ Í sama bili kom trúnaðarambátt Sjemselníhar og
færði ambáttunum, sem í garðinum sátu, þau boð, að þær skyldu hefja
söng og hljóðfæraslátt. Fyrst slógu þær allar hljóðfærin í einu eins og til
undirbúnings, en síðan söng ein þeirra undir með strengleik, er hún
lék forkunnar vel á. Hafði henni verið sagt, hvað syngja skyldi, og
samsvöruðu orðin svo vel tilfinningum prinsins, að hann mælti: „Er
þér þá veitt sú gáfa, að lesa í hjörtu manna, og léztu okkur heyra þína
ununarsætu söngrödd fara með þessi ljóð, af því þú vissir, hvað mér bjó
í skapi? Sjálfur mundi ég velja hin sömu orð til að lýsa því.“ Söngmærin
svaraði engu, en söng ýmsar aðrar vísur, sem fengu svo á prinsinn, að
hann hafði þær upp grátandi, og var af því auðséð, að hann tók þær til
sín; en er hún hafði sungið þær til enda, stóð hún upp með stallsystrum
sínum og sungu þær allar í einu hljóði, að nú mundi máninn birtast í
öllum ljóma sínum og nálægjast sólina. Átti það að merkja, að nú kæmi
Sjemselníhar, og að prinsinn hlyti þá sælu, að sjá hana. Þeir Ebn Thaher
sáu nú, að trúnaðarambáttin kom úr hallargarðinum með tíu svörtum
konum, sem báru haglega gjörvan silfurstól; settu þær hann niður spölkorn
fyrir framan þá. Hinar svörtu ambáttir gengu síðan á bak við tré
nokkur, framan til í trjágangi einum; því næst komu í tveimur röðum
tuttugu fríðar konur skrautlega búnar, og allar eins; sungu þær undir
með hljóðfærum, er þær léku og skipuðust báðum megin við hásætið.
Á eftir þeim komu tíu aðrar konur skrautbúnar út um sömu dyr og hinar;
staðnæmdust þær stundarkorn og biðu eftir Sjemselníhar.
Sjemselníhar gekk loksins inn mitt á milli hinna tíu kvenna, sem
biðu hennar við dyrnar. Var hún auðþekkt frá þeim, bæði á vaxtarlagi
sínu og tignarlegum limaburði, og á skikkju einni léttri úr himinbláum
vefnaði, gullstöfuðum, sem hún bar utan yfir búningi sínum, er var hinn
skrautlegasti og skartmesti. Hún var ekki prýdd mörgum demöntum,
perlum eða roðasteinum, en þeir fáu gimsteinar, sem hún bar, voru hinir
fágætustu og afar dýrmætir. Hún brunaði fram í hátign sinni eins og sólin,
þegar ský fer á eftir henni og tekur við geislum hennar, en fær eigi byrgt
ljóma þeirra. Settist hún niður á hinn silfurlega hástól, sem sóttur hafði
verið handa henni. Hafði prinsinn ekki haft af henni augun, frá því er
hún kom, og segir hann við Ebn Thaher: „Enginn spyr um það, er hann
leitar að, þegar hann sér það, og allar efasemdir hverfa, þegar sannleikurinn
kemur í ljós. Sjáið þér þessa yndislegu fegurð? Hún veldur hörmum
mínum, hörmum þeim, er ég blessa og mun blessa ævinlega, hversu
þungbærir og langvinnir, sem þeir verða. Slík sjón sviptir mig öllu valdi
yfir sjálfum mér. Sál mín fer á flótta og æsist, hún ætlar að skilja við mig;
farðu þá, sál mín, ég leyfi þér það, en verði það þessum veika líkama til
góðs! Þetta hlýzt af yður, Ebn Thaher, og var það grimmilega gert af yður.
Þér ætluðuð að veita mér mikla gleði með því að leiða mig hingað,
og nú sé ég, að ég er hingað kominn mér til mestu ógæfu. En það er satt,“
tók hann sig á, „fyrirgefið mér, ég fór hingað með fúsum vilja og get
ekki gefið öðrum en sjálfum mér sök á því.“ Þannig mælti hann tárfellandi.
Svaraði þá Ebn Thaher: „Það er vel, að þér látið mig njóta sannmælis.
Ég hafði þann tilgang með öllu, er ég sagði um Sjemselníhar, að
snúa huga yðar frá hinni óhamingjusamlegu ást, er þér óluð á í hjarta
yðar. Allt, sem þér sjáið hér, hlýtur að stuðla til þess, að þakklætistilfinning
ein má hreyfa sér í hjarta yðar fyrir þá sæmd, að Sjemselníhar
skipaði mér að koma með yður hingað. Stillið yður því og búist til að
koma henni fyrir sjónir eins og kurteisi býður. Sjáið, þarna kemur hún.
Ef við enn ættum kost á að snúa aftur, mundi ég taka upp annað ráð, en
nú bið ég drottin, fyrst út í það er komið, að við ekki á síðan þurfum
að iðrast. En á það vil ég minna yður, að ástin er svikul og getur hrundið
yður í það undirdjúp glötunarinnar, sem þér aldrei fáið risið upp úr.“
Þegar Sjemselníhar kom, þagnaði Ebn Thaher. Settist hún í hásæti og
hneigði sig fyrir þeim báðum, en augu hennar staðnæmdust á prinsinum
og töluðust þau við þegjandi með augunum og sögðu þannig hvort öðru
meira á fám augnablikum en þau hefðu getað með orðum á löngum
tíma. Sannfærðist Sjemselníhar betur og betur um það, að prinsinum
litist vel á sig, og þóttist því vera óumræðilega sæl. Skipaði hún ambáttum
þeim, er áður höfðu leikið á hljóðfæri og sungið, að koma nær.
Stóðu þær þá upp og gengu nær, og um leið komu hinar svörtu konur
úr trjágöngunum og báru stólana á eftir hinum. Settu þær þá nálægt
glugganum, þar sem þeir Ebn Thaher og prinsinn stóðu, í hálfhring
frammi fyrir hásæti Sjemselníhar og konum þeim, er stóðu á báðar hliðar
henni. En er ambáttir þessar voru setztar niður eftir bendingu hennar,
söng ein þeirra, þegar hún skipaði. Var hún nokkra stund að stilla
hljóðfærið, síðan söng hún vísur þessar:
/#
Unnustinn til unnustunnar snýr;
hjörtun bráðna ört í eining kæra;
ástar koma þau að læknum tæra:
hann þeim svölun hugum-þreyða býr.
Þar þau segja: „Því er hér í heim
fagnaðar oss fyrirmunað báðum?
Forlög hindra — við ei neinu ráðum;
hvergi grand við megnum móti þeim.“
#/
Lét Sjemselníhar svo ljóslega skilja á augnaráði sínu og bendingum, að
orð þessi ættu að heimfærast upp á hana og prinsinn, að hann réði sér
ekki lengur; gekk hann fram í glugga að brjóstriðinu og beiddi eina af
konum þeim, er sungu, að leika undir á hljóðfærið, meðan hann syngi.
Því næst söng hann kvæði, sem með hjartnæmum og tilfinningarríkum
orðum lýsti ákefð ástar hans, svaraði Sjemselníhar honum með öðru
kvæði, og æsti það enn meira ástina í hjarta hans. Söng hann þá enn eitt
kvæði enn þá ástríkara en hið fyrra, og þegar þau höfðu þannig lýst
tilfinningum sínum, hvort um sig, lét Sjemselníhar sigrast af viðkvæmri
ástar-nauðsyn hjarta síns, stóð upp úr hásætinu eins og í leiðslu og gekk
til salardyranna; hljóp prinsinn á móti henni og hittust þau bæði í dyrunum,
tókust í hendur og föðmuðust svo innilega, að á þau seig ómegin.
Mundu þau hafa fallið til jarðar, hefðu ekki þjónustumeyjar Sjemselníhar
tekið þau í fang sér og lagt þau í legubekk. Var ilmandi vatni dreypt
í andlit þeirra og reykelsi haldið fyrir vit þeim, og röknuðu þau þá við.
Sjemselníhar sást um til allra hliða, og er hún saknaði Ebn Thahers,
spurði hún ákaft eftir honum. Hafði hann gengið burt fyrir lotningar
sakir, meðan þjónustumeyjarnar voru að stumra yfir henni, og var hann
hræddur um, að ekki mundi gott af slíku leiða, sem von var. Undir eins
og hann heyrði að spurt var eftir honum, kom hann aftur.
Sjemselníhar þakkaði honum með blíðustu orðum fyrir það, að hann
hefði komið sér í kunningsskap við prinsinn persneska, sem væri hinn
elskuverðasti maður í heimi, og lofaði hún að sjá það við hann síðan.
Hneigði þá Ebn Thaher sig djúpt fyrir henni og óskaði, að henni mætti
verða að ósk sinni. Hún veik sér því næst að prinsinum, er sat hjá henni
og var hún þá feimin, sem ætla mátti, eftir að slíkt hafði farið á milli
þeirra. Tók hún þannig til orða: „Ég er sannfærð um, að þér elskið mig,
en hversu heit sem ást yðar er, þá er mín eins heit. En við skulum ekki
draga okkur á tálar, því þó tilfinningum okkar beri saman, þá sé ég, að
fyrir mér og yður liggja þrautir einar, hugsýki og dauðans hörmungar.
Gefst okkur ekki á öðru kostur en að elska hvort annað eilíflega, gefa
okkur undir guðs vilja og bíða þess, sem fyrir okkur liggur.“ Svaraði
prinsinn því, að hún mætti öruggt treysta stöðuglyndi sínu, og gætu
hvorki píslir, harmkvæli né hindranir skert elsku sína. Kom þá upp fyrir
honum grátur, og fékk Sjemselníhar ekki heldur tára bundizt. Þá sætti
Ebn Thaher lagi og mælti: „Tignaða ungfrú, mér virðist þér ættuð að
fagna í stað þess að gráta, þar sem þið nú eruð bæði saman. Ég skil ekki
í hryggð ykkar, og hvernig ætli þá fari, þegar þið neyðist til að skilja? En
það er satt, við höfum verið hér mikils til of lengi, og þér vitið, að nú
er tími til kominn, að við höfum okkur á burt.“ „Eruð þér svo harðbrjósta,“
anzaði Sjemselníhar, „þér, sem þekkið orsök harma minna, hafið
þér ekki meðaumkvun með mér?“ En með því að hún vissi, að Ebn Thaher
gekk ekki nema gott til, þá þykktist hún ekki af orðum hans. Stóð
hún þá upp og gerði trúnaðarambátt sinni bendingu um leið, fór ambáttin
út og kom aftur með lítið silfurborð, hlaðið aldinum, og setti það
milli Sjemselníhar og prinsins. Tók vildarmærin allt það, sem bezt var, og
rétti prinsinum, og eins gerði hann og bauð henni það, sem ljúffengast
var. Hún neyddi og Ebn Thaher til að borða með þeim, og gerði hann
það af tómri kurteisi, því hann þóttist eigi vera óhultur, þar sem hann
var, og mundi hann heldur hafa kosið, að vera kominn heim til sín. En
er búið var að bera af borðinu, var borin inn silfurskál og vatn í gullkönnu
til handaþvottar. Því næst settust þau öll aftur í sæti sín, og báru
þrjár af hinum svörtu konum, hver um sig, eina kristallsskál á gulldiski,
fulla af hinu ágætasta víni, og settu fram fyrir þau Sjemselníhar, prinsinn
og Ebn Thaher. Lét Sjemselníhar þá allar konurnar fara, nema hinar
tíu svörtu og hinar tíu, er sungu og léku á hljóðfæri; síðan tók hún eina
af vínskálunum og söng ástarvísur áður en hún drakk, en ein af ambáttunum
lék undir á strengleik. Rétti hún prinsinum aðra skálina, sem
eftir var, og beiddi hann að drekka af elsku til sín. Tók hann við skálinni
gagntekinn af fögnuði, og söng einnig ástarvísur, og lék ein af ambáttunum
undir á strengleik. Loksins rétti Sjemselníhar Ebn Thaher þriðju
skálina, en hann þakkaði fyrir góðsemd þá og virðingu, sem honum var
sýnd. Tók nú Sjemselníhar sjálf strengleik í hönd sér og söng með ákafri
geðshræringu, eins og hún væri utan við sig, en prinsinn sat eins og töfraður
og hafði ekki af henni augun. Í sama bili kom trúnaðarambáttin inn
óttaslegin og sagði Sjemselníhar, að Mesrúr væri kominn með fjölda
geldinga og beiddist inngöngu í nafni kalífans. Þeir prinsinn og Ebn
Thaher bliknuðu upp við sögu þessa, og skulfu af hræðslu eins og væri
þeim glötunin vís.
Sjemselníhar bað gesti sína að vera rólega, og skipaði trúnaðarambátt
sinni að tala við Mesrúr og förunauta hans og tefja fyrir þeim, þangað
til hún væri komin svo í lag, að hún gæti tekið á móti þeim; kvaðst hún
skyldu segja henni til, nær þeir mættu koma inn. Skipaði hún að loka
öllum salargluggunum og hleypa fortjöldunum fyrir þeim megin, sem
vissi út að garðinum. Sagði hún prinsinum og Ebn Thaher á ný, að þeir
gætu verið þar óhræddir, fór síðan með fylgikonum sínum gegnum hliðið
inn í garðinn og lokaði því á eftir sér. Lét hún bera úr garðinum alla
stóla, sem söngmeyjarnar höfðu setið á, og settist svo sjálf í hásæti sitt, og
er öllu var í lag komið, skipaði hún að leiða Mesrúr inn. Kom hann með
tveimur öðrum embættismönnum við hirðina og tuttugu geldingum,
þokkalega búnum, er báru sverð við hlið og höfðu um sig gullbelti fjóra
þumlunga á breidd. Jafnskjótt og þeir sáu vildarmeyna álengdar, hneigðu
þeir sig djúpt, og tók hún kveðju þeirra, sitjandi í hásætinu. En er þeir
komu nær, stóð hún upp og gekk á móti Mesrúr, sem fór á undan hinum;
spurði hún, hvert erindi hans væri. Svaraði hann, að drottinn rétttrúaðra
manna hefði sent sig og skipað sér að segja henni, að hann gæti eigi
lengur lifað án þess að sjá hana, og mundi hann vitja hennar næstu nótt;
en hann gerði þessi boð til þess, að hún gæti búist við honum, „og vonar
hann,“ mælti Mesrúr enn fremur, „að þér hlakkið ekki síður til að finna
hann, en hann hlakkar til að koma á yðvarn fund.“ Sjemselníhar fleygði
sér til jarðar til þess að votta undirgefni sína undir vilja kalífans, og
er hún var upp staðin, mælti hún: „Ég bið yður skila því frá mér til
drottins rétttrúaðra manna, að mér skuli þykja hin mesta sæmd, að hlýðnast
boðum hans hátignar, og að ambátt hans skuli leggja alúð á að fagna
honum með tilhlýðilegri lotningu.“ Skipaði hún trúnaðarambátt sinni
um leið, að láta hinar svörtu ambáttir, sem til þess voru settar, búa höllina
undir komu kalífans; en er hún kvaddi höfuðsmann geldinganna
mælti hún: „Þér sjáið, að vér þurfum enn þá nokkurs undirbúningstíma;
ég bið yður því, að sjá svo um, að kalífinn komi ekki að okkur
óvörum.“ Þegar Mesrúr var farinn með fylgdarmönnum sínum, gekk
Sjemselníhar aftur inn í salinn, sorgbitin, því hún varð að láta prinsinn
fara frá sér fyrr en hún hafði búizt við. Hörmuðu þau bæði forlög sín,
að þau hlutu að skilja; þóttist Sjemselníhar þó þeim mun aumlegar stödd
en hann, sem hún bæði hlaut að sjá honum á bak, og þar á ofan
varð að horfa á annan mann, sem hún var frá snúin, því nú var
henni að eins kvöl að ástaratlotum kalífans. Komu þau loksins engu
orði upp fyrir tárum, andvörpum og harmi; leitaðist Ebn Thaher,
sem hafði mestan hug á að komast burt úr höllinni, á allar lundir
við að hugga þau. Meðan hann var að því, kom trúnaðarambátt Sjemselníhar
og sagði, að kalífinn væri í þann veginn að koma; faðmaði þá prinsinn
Sjemselníhar að sér einu sinni enn, en hún skipaði ambáttinni að
fylgja þeim prinsinum og Ebn Thaher upp á loftsvalirnar, sem öðrumegin
vissu út að Tígrisfljótinu, en hinumegin að aldingarðinum, og sleppa
þeim burt þaðan í náttmyrkrinu, út um bakdyr. Fylgdi ambáttin þeim
þangað, sagði þeim, að þeir mættu vera óhræddir, og lokaði þá þar inni;
lofaði hún þeim fyrir víst, að koma til þeirra á réttum tíma og hleypa
þeim út.
Þeim Ebn Thaher og prinsinum varð litið ofan í garðinn, því þar
laust upp miklum bjarma; sáu þeir í gegnum hinar þéttu gluggagrindur,
að birtan stóð af hundrað hvítum vaxkyndlum, sem bornir voru af jafnmörgum
svörtum geldingum. Á eftir þeim kom annar hundraðsflokkur
eldri geldinga, sem voru kvennaverðir í höll kalífans, því næst kom kalífinn
með Mesrúr, höfuðsmanni þeirra, og Wassíf, sem var honum næstur
að völdum. Sjemselníhar beið kalífans frammi í trjágöngum, og stóðu
kringum hana tuttugu forkunnar fríðar konur. Voru þær prýddar hálsmenjum
og eyrnagullum með stórum og smáum demöntum í, og voru
höfuð þeirra alsett gimsteinum. Sungu þær undir með hljóðfærum sínum
og var yndi á að hlýða. Jafnskjótt sem vildarmærin sá kalífann, gekk
hún á móti honum og féll fram fyrir hann. Hugsaði hún þá í hjarta sínu:
„Kæri prins! Ef þú sér harmþrungnum augum, hvað ég nú geri, þá skaltu
af því ráða grimmd forlaga minna. Þér vildi ég hafa lotið svona lágt, og
á því mundi hjarta mitt ekki hafa haft neina óbeit.“
Kalífinn varð frá sér numinn af fögnuði, er hann sá Sjemselníhar og
mælti: „Stattu upp, og komdu nær! Ég álasa mér sjálfum, að ég svo lengi
hef svipt mig þeirri unun að sjá þig.“ Að svo mæltu tók hann hana við
hönd sér og talaði blíðlega til hennar; settist hann síðan í hið silfurlega
hásæti, sem þangað hafði verið borið handa honum. Sjemselníhar settist
á stól fyrir framan hann, og tuttugu konur í hring umhverfis hana,
en hinir ungu geldingar með kyndlana skipuðust í garðinum og létu vera
jafnt bil á milli sín. Garðurinn var lýstur ótal ljósum, og þótti kalífanum
vænt um það; hitt þótti honum kynlegt, að salnum var lokað. En jafnskjótt
sem hann spurði, hvernig á því stæði, lukust allir gluggarnir upp
á augabragði og sást þá, að salurinn var bjartur og dýrðlegar uppljómaður
en nokkurn tíma fyrri. Þegar kalífinn sá það, mælti hann: „Yndislega
Sjemselníhar! Þú vilt minna mig á það, að til séu fagrar nætur ekki
síður en fagrir dagar. Hlýt ég að játa að svo er, eftir því, sem hér ber fyrir
augu mín.“
Ebn Thaher dáðist mjög að þessari dýrðlegu sjón, er hann sá af svölunum,
og prinsinn stóð einnig grafkyrr og starblíndi út í garðinn. Hann
[1482.png: Sjemselníhar lét svo mjög bugast of sorginni, að hún hné í ómegin]
sá ekki annað en Sjemselníhar og var afar hugsjúkur út af nærveru kalífans.
Lýsti hann hinum angurblíðu og sorglegu tilfinningum sínum fyrir
Ebn Thaher með hjartnæmum orðum, en þagnaði skjótt við atburð einn,
er varð í garðinum, og varð hann þá eigi öðru sinnandi. Kalífinn hafði
skipað einni af ambáttunum að leika á strengleik og syngja; söng hún
kvæði nokkurt, er lýsti ákafri geðshræringu. Hélt kalífinn að hún gerði
það eftir skipun Sjemselníhar, sem hafði nú sýnt honum svo mikla kurteisi,
og tók hann allt til sín. Sjemselníhar hugsaði einungis um Alí Ebn
Bekar og lét svo mjög bugast af sorginni út af því, að hafa annan mann
fyrir augum sér, sem hún úr þessu gat ekki fellt sig við, að hún hné í
ómegin. Hún hné aftur á bak af stólnum og mundi hafa dottið til jarðar,
hefðu ekki nokkrar af þjónustukonum hennar hlaupið til í skyndi og
borið hana inn í salinn. Varð Ebn Thaher hverft við atvik þetta og veik
sér að prinsinum, sá hann þá hvar hann lá meðvitundarlaus, og brá
honum mjög við það. Skildi hann, að þessu mundi valda hin ákafa ást,
er hann hafði til Sjemselníhar, og furðaði sig á, hversu geðshræringum
þeirra bar saman. En er hann hugsaði til þess, hvar þeir voru staddir,
kom yfir hann dauðans angist; hann hafði sig allan við að koma prinsinum
til sjálfs sín aftur, en tókst það eigi; kom trúnaðar ambáttin þar að
þeim upp á svalirnar, með öndina í hálsinum, eins og utan við sig, og
kallaði: „Komið fljótt, svo ég geti hleypt ykkur út; hér er allt á tjá og
tundri, og ég held þetta sé hinn síðasti dagur ævi okkar.“ „Hvernig eigum
við að komast burt?“ anzaði Ebn Thaher og var mjög áhyggjufullur,
„þarna sjáið þér, hvernig prinsinn er á sig kominn.“ Undir eins og ambáttin
sá, að hann lá í öngviti, hljóp hún undireins út og kom í sama svip
aftur með vatn; stökkti hún því í andlit prinsinum, og raknaði hann svo
við, að Ebn Thaher og ambáttin gátu leitt hann úr höllinni út um járndyr
nokkrar, komu þau síðan að síki einu, sem lá út í Tígrisfljótið. Klappaði
ambáttin þar saman lófunum og kom jafnskjótt bátur, sem einn maður
reri; fóru þeir Ebn Thaher og prinsinn út í bátinn. Þegar prinsinn
var setztur niður, rétti hann út aðra höndina og benti henni til hallarinnar,
en hinni þrýsti hann á hjarta sitt og mælti með veikri raust: „Elskulegi
dýrgripur sálar minnar, meðtaktu heit mitt af þessari hendi, með
hinni sver ég þér, að hin brennandi ást, sem ég ber til þín í hjarta mínu,
skal aldrei slokkna.“
Ræðarinn reri hvað af tók til þess að komast út á fljótið, sem var þar
skammt frá; gekk ambáttin á bakkanum og fylgdi bátnum allt ofan að
fljótinu; þar kvaddi hún þá og sneri við. Meðan á því stóð, hughreysti
Ebn Thaher prinsinn og beiddi hann, að herða upp hugann, því þeir
ættu alllanga leið fyrir höndum til húsa sinna; beiddi hann prinsinn að
vera hjá sér um nóttina, því bústaður hans var enn þá lengra burtu. En
er þeir gengu frá bátnum, var prinsinn svo sjúkur, að hann gat ekki
gengið. Í þessum vandræðum kom Ebn Thaher til hugar, að einn vinur
hans bjó skammt þaðan, og dró hann prinsinn með sér heim í hús hans;
var þeim þar vel fagnað. Var þeim boðið sæti, og spurði vinurinn, hvaðan
þeir kæmu svo seint; bar þá Ebn Thaher það fyrir, að hann hefði heyrt
um kvöldið, að maður nokkur, sem hann átti töluverða peninga hjá, ætlaði
í langferð. Kvaðst hann þá tafarlaust hafa farið af stað að finna hann,
og hefði mætt hinum unga manni, sem hefði gert sér þann greiða að
fylgja sér til skuldunauts síns, af því að hann var honum kunnugur. Hefði
þeim veitt örðugt að fá hjá honum skuldina, og hefðu því ekki komizt af
stað heim til sín fyrr en svo seint. En á leiðinni hefði fylgdarmanni sínum
snögglega orðið illt skammt frá húsi vinarins, og hefði hann drepið þar
á dyr í von um, að þeir gætu verið hjá honum um nóttina.
Vinur Ebn Thahers lét það gott heita, sagði þá velkomna og bauð
prinsinum, sem hann ekki þekkti, alla þá hjálp, er hann þyrfti. Var Ebn
Thaher fyrir svörum, og sagði, að hann þyrfti hvíldar umfram allt; var
þeim þá báðum fylgt til svefnhúss. Næsta morgun reis Ebn Thaher
snemma úr rekkju og fór með prinsinum heim til sín, var hann þá svo
magnþrota, að hann fleygði sér undir eins niður í legubekk. Og með því
að hann var ekki fær um að ganga heim til sín, léði Ebn Thaher honum
herbergi heima hjá sér, og lét segja þjónum hans, hvar hann væri. Hann
hughreysti prinsinn og beiddi hann að segja fyrir, eins og honum líkaði.
Þáði prinsinn feginshendi boð hans, en beiddi hann að gera sér ekkert
ómak sín vegna, og láta ekki á því bera, að hann væri í húsum hans;
kvaðst hann ekki mundu verða þar stundu lengur, ef hann yrði honum
til nokkurrar byrði. Hinir helztu þjónar prinsins komu skjótt, til þess
að vita, hvað hann skipaði þeim; komu einnig nokkrir af vinum hans
og voru hjá honum mestallan daginn; hefði það nokkuð af fyrir honum.
Um kvöldið ætlaði hann að kveðja Ebn Thaher, en honum virtist prinsinn
svo máttfarinn, að hann beiddi hann að bíða hjá sér til næsta morguns.
Lét hann um kvöldið syngja og leika á hljóðfæri honum til afþreyingar,
en það minnti prinsinn svo glögglega á hljóðfæraleikinn hjá
Sjemselníhar, að hann morguninn eftir var veikari en áður. Var nú Ebn
Thaher ekki lengur mótfallinn því, að hann færi heim; lét hann bera
hann heim til sín og fylgdi honum sjálfur. En er hann var einn með
prinsinum í herbergi hans, leiddi hann honum enn þá einu sinni fyrir
sjónir allt það, er mátti knýja hann til að bæla karlmannlega niður ástríðu
þessa, sem hvorki gat orðið honum né Sjemselníhar til hamingju. Prinsinn
svaraði, að Ebn Thaher hefðu farizt vel orð, en þó hann sæi, að þetta
væri heilræði, kvaðst hann ekki vilja hlýða því, heldur fylgja Sjemselníhar
í gröfina með elsku sinni. En er Ebn Thaher sá, að fortölur hans máttu
sín einskis, ætlaði hann að kveðja prinsinn; en hann hélt honum aftur
og mælti: „Vinur! Þykkist eigi út af því, að ég sagði, að ég gæti ekki farið
eftir ráðum yðar, og verið vinur minn eins og áður. En með því sýnið
þér mér mestan vott vináttu yðvarrar, ef þér látið mig vita, hvernig Sjemselníhar
líður, undir eins og þér fáið vitneskju um það. Óhugurinn í
mér, sem þér ámælið mér fyrir, kemur mest af því, að ég er svo áhyggjufullur
út af öngviti Sjemselníhar.“ Ebn Thaher leitaðist við að hughreysta
hann og sagði, að trúnaðarambátt Sjemselníhar mundi bráðum
segja sér, hvernig farið hefði, og skyldi hann þá tafarlaust aftur segja
honum. Því næst fór hann heim og leið svo bæði þessi dagur og hinn
næsti, að ekki kom ambáttin. Varð hann þá hræddur um prinsinn, og
fór til hans; lá hann í rúmi sínu og var jafn sjúkur og áður. Voru þar
hjá honum margir vinir hans, og neyttu þeir allrar kunnáttu sinnar til
að komast fyrir undirrót veikindanna. Allir, sem viðstaddir voru, tíndust
smámsaman burt, þangað til þeir voru tveir einir eftir, Ebn Thaher
og prinsinn; sagði prinsinn honum, að elska sín og veikindi færu í vöxt,
vegna þess hann væri hræddur um Sjemselníhar, og vissi ekki, hvernig
henni liði; spurði hann Ebn Thaher, hvort hann hefði séð trúnaðarambáttina
eða haft tal af henni. En er hann heyrði, að Ebn Thaher hefði ekki
séð hana, kom upp fyrir honum grátur, og fékk hann eigi mælt fyrir
harmi. Leitaðist Ebn Thaher á allar lundir við að hugga hann og hughreysta,
og sagði honum að skilnaði, að hann hefði þess örugga von, að
hann mundi samdægris frétta, hvernig Sjemselníhar liði. Undir eins og
Ebn Thaher var kominn heim til sín, kom trúnaðarambátt Sjemselníhar.
Hún var hnuggin í bragði og spurði ítarlega eftir prinsinum. Sagði Ebn
Thaher allt hið sanna, og mælti þá ambáttin: „Ef prinsinn tekur mikið
út hennar vegna, þá kvelst hún eigi síður hans vegna. Þegar þið voruð
farnir, gekk ég aftur inn í salinn og var Sjemselníhar enn þá meðvitundarlaus,
þó allra ráða hefði verið leitað. Sat kalífinn hjá henni og var
auðséð, að hann var sárhryggur; spurði hann allar konurnar, og mig sér
í lagi, hvort við ekki vissum, hvað að henni gengi. En við þögðum yfir
því launungarmáli. Um miðnæturskeið vaknaði Sjemselníhar við; hafði
kalífinn verið svo þolinmóður, að sitja hjá henni allt þangað til; spurði
hann hana, hvað henni hefði viljað til. En er hún heyrði rödd hans, settist
hún upp með áreynslu, flýtti sér því næst að kyssa fætur hans, áður en
hann gat varnað henni þess, og sagði: „Herra! Ég tel mig þess vesala, að
guð lét mér eigi hlotnast, að deyja við fætur yðar hátignar, til þess að sýna,
hversu ég er gagntekin af náð og mildi yðar.“ „Vissi ég það fyrir löngu,“
anzaði kalífinn, „að þú elskaðir mig, en ég skipa þér að gæta vel heilbrigði
þinnar af elsku til mín. Mér þykir vænt um að þér batnar, og er það mitt
ráð, að þú verðir hér í nótt, en farir eigi til herbergja þinna, því þér kynni
að versna af hreyfingunni.“ Lét hann því næst sækja vín henni til hressingar,
og fór hann við svo búið heim til hallar sinnar. Óðar en hann
var farinn, spurði Sjemselníhar eftir ykkur og var hún heldur en ekki
óróleg. Ég sagði henni, að þið hefðuð komizt heilir á burt, og minntist
alls ekkert á sjúkleika prinsins, til þess að henni skyldi ekki slá niður.
Hún tók þá þannig til orða: „Kæri prins! Þegar ég ekki sé þig, hverfur
mér öll gleði. Mér ber að gráta blóðugum tárum, af því ég má eigi horfa
á þig, því augu þín munu eigi þorna fyrr en þau sjá mig aftur.“ Að
svo mæltu hné hún meðvitundarlaus í fang mér.
Eftir langan tíma gátum við með naumindum komið henni til sjálfrar
sín; beiddi ég hana innilega að varðveita líf sitt vegna prinsins. Svaraði
hún mér þá: „Ég kann þér þökk fyrir góðvilja þinn og ráð þín, en ég get
ekki farið eftir þeim; hvað stoða þau? Við getum ekki glaðzt af neinni
von, og gröfin ein getur gert enda á hörmungum okkar.“ Til þess að útrýma
þessum raunalegu hugsunum, fór ein af oss ambáttunum að leika á
strengleik og söng vísur, en Sjemselníhar skipaði henni að þegja, og öllum
sem þar voru, skipaði hún að fara út, nema mér. Varð ég að vera hjá
henni um nóttina. Hvílík nótt, — hún sat tárfellandi og andvarpandi og
nefndi óaflátanlega nafn prinsins og barmaði sér út af forlögum sínum,
sem hefðu selt sig í hendur kalífans, en ekki þess manns, sem hún unni
meira en lífi sínu. En morguninn eftir, er hún var borin inn í herbergi
sitt, komu læknar kalífans, og leið ekki á löngu, áður hann kom sjálfur.
Læknismeðul þau, er þeir ráðlögðu, dugðu því síður, sem læknarnir
vissu, hvernig á sjúkleika þessum stóð; þyngdi henni enn meir, þegar
kalífinn kom, því hún varð að leggja á sig þvingun í viðurvist hans. Í nótt,
sem leið, hafði hún nokkurn svefn, en jafnskjótt og hún vaknaði sendi
hún mig til yðar, til þess að spyrja eftir prinsinum.“ Þá svaraði Ebn
Thaher: „Þér vitið nú þegar, hvernig hann er á sig kominn, en segið
Sjemselníhar, að hann þreyi eins ákaft fréttir frá henni eins og hún frá
honum; hvetjið hana umfram allt til að stilla skap sitt, og varið hana við,
að láta sér nokkuð það um munn fara, sem getur steypt okkur í glötun.“
Ambáttin sagði ást Sjemselníhar vera svo ákafa, að við öllu mætti búast,
kvaðst hún eigi hafa sparað fortölur við hana, en hét þó að ítreka þær í
nafni Ebn Thahers. Hann var þá nýkominn frá prinsinum, og fór ekki
til hans aftur fyrr en um kvöldið, því hann þurfti að annast áríðandi
störf. Hitti hann prinsinn einan, og engu hressari en hann hafði verið um
morguninn; lofaði hann mikillega alla vináttu, góðvilja og greiðasemi
Ebn Thahers. Ebn Thaher beiddi hann, að eyða engum orðum að því, og
mælti: „Ég mundi fúslega láta líf mitt yðar vegna. En sleppum því — ég
ætlaði að láta yður vita, að trúnaðarambátt Sjemselníhar kom til mín;
spurði hún, hvernig yður liði og sagði mér af ástandi hennar.“ Því næst
sagði hann honum upp öll orð ambáttarinnar, og dvaldist honum svo
langt fram á nótt, að prinsinn neyddi hann til að vera kyrran hjá sér.
Þegar Ebn Thaher næsta morgun gekk heim til sín, mætti hann trúnaðarambátt
Sjemselníhar; fékk hún honum bréf til prinsins og gengu þau þá
bæði saman til hans.
Ebn Thaher lét ambáttina bíða í forsal prinsins, en fór sjálfur inn
til hans. Spurði prinsinn undir eins, hver tíðindi hann segði og svaraði
hann þá: „Hin beztu tíðindi, sem þér getið óskað. Sjemselníhar hefur
eins ákafa elsku á yður og þér hafið á henni, og bíður ambátt hennar í
forsalnum þess, að þér skipið henni, að koma inn, og takið við bréfi frá
húsmóður hennar.“ „Komi hún þá undir eins,“ mælti prinsinn, gagntekinn
af gleði, og reis upp til að fagna henni. En af því allir þjónar hans
höfðu gengið burt, þegar Ebn Thaher kom, hlaut hann sjálfur að ljúka
upp fyrir ambáttinni. Fékk hún honum bréfið og mælti: „Herra! Ég veit,
hvað þér hafið tekið út, síðan mér veittist sú sæmd, að fylgja yður til
bátsins, en ég vona að heilsa yðar hressist við af bréfi þessu.“ Prinsinn
kyssti bréfið, braut það upp og las:
„Bréfberinn mun færa yður tíðindi frá mér; látið það vera yður nóg,
þar sem þér megið ekki sjá mig. Þér skilduð við unnustu yðar hugsjúka,
og hefur henni ekki komið dúr á auga. Ég er þannig á mig komin: Svefninn
lykur aldrei augum mínum, sorgir og harmkvæli hjarta míns þverra
aldrei. Mér finnst eins og ég aldrei hafi vitað, hvað ánægja og heilbrigði
er, eins og ég aldrei hafi séð vingjarnlegt andlit, eða sjálf verið glöð. Mér
þykir sem ástríða, óumræðileg ástarlöngun og eftirþrá hafi upptendrað
mig; sjúkleikur hefur tekið sér stöðuga bólfestu hjá mér, og þrá mín og
kvíði fara í vöxt. Ég bið til guðs, að hann bráðum láti okkur finnast svo
að órósemi sálar minnar megi linna. Guð veri með yður!“
Prinsinn las bréf þetta hvað eftir annað grátandi og andvarpandi og
gat ekki þreytzt á að horfa á stafi þá, er unnusta hans hafði skrifað. Ebn
Thaher sagði honum þá, að hann léti ambáttina of lengi bíða svars, og
tók þá prinsinn þannig til máls: „Hvernig á ég að svara svo ástríku bréfi,
og hvernig get ég lýst tilfinningum mínum, þar sem slík geðshræring
ríkir í hjarta mínu?“ Að svo mæltu settist hann upp í rúminu, tók pappír
og penna og skrifaði svo látandi bréf: „Í nafni guðs hins miskunnsama,
líknarfulla. Ég hef meðtekið bréf yðar, og hefur það dreypt balsami í
sál mína, sem var kvalin af löngun og órósemi. Ég var yfirkominn af
dauðans hryggð, en þegar ég fékk bréfið, varð ég gagntekinn af óumræðilegri
gleði. Eins og ljómandi geislar hafa orðin, sem yðar fagra hönd
hefur skrifað, hrakið burt dimmu þá, er myrkvaði sálu mína. Ég sé,
hvað þér þolið vegna elsku yðar til mín, ég sé, að þér vitið líka, hvað ég
þoli yðar vegna, og er það mér huggun. Síðan við skildum, hef ég aldrei
notið augnabliks hvíldar; bréf yðar er það eina, sem er mér til huggunar.
Ég elska yður, og alla ævi mína skal mér þykja það hin mesta sæla, að
brenna af eldi þeim, sem þér hafið glætt í hjarta mínu. Hversu þungbært
sem mér er að sakna návistar yðar, skal ég þó bera þá sorg með þolinmæði,
í voninni um, að við einhverntíma munum finnast. Guð gæfi, að það yrði
í dag, og að ég í stað þess að senda yður bréf þetta, mætti sjálfur segja
yður, að ég dey af elsku til yðar. Ég get ekki skrifað meira fyrir tárum.
Guð veri með yður!“ Þegar prinsinn hafði lokið við bréfið, fékk hann
það Ebn Thaher og beiddi hann að lesa og gæta að, hvort ekkert þyrfti að
leiðrétta. Hann gerði svo og kvaðst ekkert geta lagfært í bréfinu. Því næst
innsiglaði prinsinn það og fékk trúnaðarambátt Sjemselníhar, svo mælandi:
„Fyrir guðs sakir færið Sjemselníhar bréf þetta og kveðju mína.“
Ebn Thaher og ambáttin urðu bæði samferða; skildi hann við hana
á leiðinni og gekk heim til sín. Gerðist hann hugsandi út af ævintýri þessu,
sem hann nú til allrar óhamingju var bendlaður við. Hann sá í hendi
sér, að þó prinsinum og Sjemselníhar riði lífið á, að leyna ástum sínum,
þá mundi samt ástarákafinn koma upp um þau, og jafnskjótt sem kalífinn
yrði þess áskynja, mundi reiði hans fyrst lenda á Sjemselníhar, og því
næst mundi hann láta taka prinsinn af lífi, og sjálfur mundi hann fara
sömu leiðina. Nú með því honum var annt um sóma sinn, konu og börn
og fjármuni sína, þá réði hann af að reyna að umflýja hættu þessa. Fór
hann næsta morgun til prinsins og réði honum fastlega til að kæfa niður
ástríðu þá, er hlaut að steypa honum í glötun; færði hann til þessa allar
ástæður, sem hann gat til fundið. Svaraði prinsinn þá: „Haldið þér, Ebn
Thaher, að ég geti hætt að elska Sjemselníhar, hana, sem elskar mig svo
einlæglega? Hún leggur sig í hættu mín vegna, og hvað skyldi ég þá hirða
um líf sjálfs mín? Hvert ólán, sem mig hendir, þá skal ég samt elska hana
til hins síðasta andartaks.“ Ebn Thaher styggðist við þrályndi prinsins og
kvaddi hann heldur fálega. Þegar hann var kominn heim, fór hann að
hugsa um, hvað hann ætti að taka til bragðs, og meðan hann var að hugleiða
þetta, kom til hans gimsteinasali nokkur, sem var vinur hans. Hafði
hann einatt furðað sig á því, að trúnaðarambátt Sjemselníhar kom svo
oft til Ebn Thahers, og eins þótti honum kynlegt, að hann svo margsinnis
vitjaði prinsins persneska í veikindum hans. Hann sá nú líka undir
eins á honum, að honum mundi liggja eitthvað þungt á hjarta, og spurði
hann því blátt áfram, hvers vegna trúnaðarambáttin kæmi svo oft til hans.
Kom spurning þessi flatt upp á Ebn Thaher, og færðist hann fyrst undan
að leysa úr henni, en hinn gekk svo fast á hann, að hann loksins gerði
honum allt uppskátt. „Þér vitið,“ mælti Ebn Thaher, „hversu vel ég er
metinn við hirðina, í borginni og hjá hinum göfugustu mönnum og hinum
tignustu konum, hvílík svívirða væri það nú fyrir mig, ef ástarævintýri
þetta kæmist upp; mundi það ekki steypa mér og mínum í ógæfu?
Þetta fær mér mestrar áhyggju, en ég hef hugsað mér ráð. Ég ætla tafarlaust
að borga skuldir mínar og heimta saman, það sem ég á hjá öðrum;
þegar ég er búinn að koma eigum mínum á óhultan stað, mun ég fara
til Balsora og vera þar, þangað til óveður þetta, sem yfir vofir, er fram
hjá liðið. Mér er vel við prinsinn og Sjemselníhar, og tekur mig sárt til
þeirra, ef þau hendir nokkurt ólán, bið ég því drottin að upp ljúka
augum þeirra, svo að þau sjái í hvílíkan háska þau stofna sér, og hafi gætur
á sér. Ef svo illa á að fara fyrir þeim, að kalífinn komist eftir ástum
þeirra, þá er ég að minnsta kosti óhultur fyrir reiði hans, því ekki verða
þau svo illgjörn og vanþakklát, þar sem ég hef verið þeim til svo mikils
liðs, að draga mig í sömu ógæfuna, úr því þau á annað borð hafa daufheyrzt
við heilræðum mínum.“ Gimsteinasalinn furðaði sig mjög á þessu
og kvaðst ekki skilja í því, að prinsinn og Sjemselníhar hefðu getað látið
hrífast af svo ákafri ástríðu. Hann féllst á fyrirætlun Ebn Thahers
og sagði, að hann gæti á engan annan hátt umflúið óhamingju þá, er honum
stóð svo mikill ótti af. Því næst skildu þeir og lagði Thaher ríkt á við
hann, að þegja yfir leyndarmáli þessu.
Tveim dögum eftir þetta gekk gimsteinasalinn fram hjá sölubúð Ebn
Thahers, og sá hann þá, að hún var lokuð; réði hann af því, að hann
mundi hafa gert það, er hann hafði í hyggju. Nábúarnir sögðu honum,
að Ebn Thaher væri farinn burt, og þurfti hann þá ekki frekar að spyrja.
Kom honum þá til hugar, hversu prinsinn mundi hryggjast, þegar hann
frétti, að Ebn Thaher væri farinn, og hugsaði hann þá með sjálfum sér:
„Ég skal reyna að ganga í stað trúnaðarmannsins, sem reyndist svona
huglítill.“ Erindi það, er hann hafði ætlað sér, þegar hann gekk út, var
ekki mjög áríðandi, og sló hann því þess vegna á frest, og fór rakleiðis
á fund prinsins, þó öll viðkynning hans við hann væri einungis sú, að
hann hafði selt honum nokkra gimsteina. Hann lét skila til hans, að hann
beiddist áheyrnar, og þyrfti að tala við hann um mikilsvarðandi mál; var
honum leyft inn að ganga og hitti hann prinsinn liggjandi í legubekk,
og hafði hann svæfil undir höfði. Prinsinn rankaði við, að hann hefði
einhverntíma séð gimsteinasalann; reis hann upp, til að fagna honum, og
bauð honum sæti; því næst spurði hann, hvort hann gæti gert honum
nokkurn greiða, eða hvort hann færði sér tíðindi, sem sig skiptu nokkru.
Gimsteinasalinn svaraði: „Tignaði prins! Þó mér eigi sé þeirrar sæmdar
auðið, að vera yður nákunnugur, þá langaði mig til að votta yður hollustu
mína, og því dirfðist ég að koma á yðvarn fund, til þess að segja
yður tíðindi, sem yður varða miklu. Ég vona að þér fyrirgefið dirfsku
mína, af því mér gekk ekki nema gott til. Skal ég þá fyrst geta þess, að
við Ebn Thaher erum alúðarvinir, og höfum lengi verið. Ég veit, að
hann þekkti yður og gerði allt fyrir yður, sem í hans valdi stóð; sagði
hann mér það sjálfur, því við leyndum hvor annan engu. Þegar ég áðan
gekk fram hjá sölubúð hans, sá ég, að hún var lokuð, og varð ég þess
vísari af einum af nábúum hans, að hann hefði tekið sig upp fyrir tveimur
dögum; hefði hann boðizt til að reka erindi þeirra í Balsora, því
þangað kvaðst hann ætla í áríðandi erindagjörðum. Þessi vitneskja þótti
mér ekki nóg, og sakir vináttu minnar við Ebn Thaher leyfi ég mér að
spyrja yður, hvort þér vitið nokkuð, hvernig stendur á þessari skyndilegu
burtferð hans.“ Þegar prinsinn heyrði þetta, brá hann lit og leit til gimsteinasalans
með slíkum svip, að auðséð var, hversu honum brá við þessi
tíðindi. Því næst mælti hann: „Saga yðar kemur mér óvart, og verra ólán
gat mér ekki viljað til. Ef þér segið satt, þá er fokið í öll skjól,“ mælti
hann, og kom upp fyrir honum grátur; „ég byggði alla von mína á Ebn
Thaher,“ sagði hann enn fremur, „og hann yfirgefur mig. Eftir slíkt
ólán get ég ekki lifað.“ Nú gat gimsteinasalinn gengið úr skugga um, að
Ebn Thaher hafði ekki sagt ofsögum af ástarákefð prinsins. Vináttan
kemst ekki þannig að orði, elskan ein getur vakið svo næmar tilfinningar.
Prinsinn stóð stundarkorn þungt hugsandi, síðan skipaði hann einum
af þjónum sínum, að fara sem skjótast til húsa Ebn Thahers og spyrja,
hvort það væri satt, að hann væri farinn til Balsora; beiddi hann þjóninn
að flýta sér. Á meðan leitaðist gimsteinasalinn við að hafa af fyrir prinsinum
með því að tala um hitt og þetta, en prinsinn sinnti því alls ekki,
því hann var sturlaður af kvíða og órósemi. Kom nú sendimaður aftur og
sagði satt vera, að Ebn Thaher væri farinn til Balsora. „Þegar ég gekk
burt frá húsinu,“ mælti hann enn fremur, „kom til mín vel búin ambátt
og spurði, hvort ég ekki væri yður áhangandi, kvaðst hún þurfa að tala
við yður og beiddi mig, að lofa sér að verða samferða hingað. Hún bíður
í forsalnum, og held ég hún eigi að afhenda bréf frá einhverjum tignum
manni.“ Nú var ambáttin látin koma inn og var þar sem vænta mátti
komin trúnaðarambátt Sjemselníhar. Hún heilsaði prinsinum og gat hún
ekki komið á hentugri tíma til að sefa örvæntingu hans.
Prinsinn tók kveðju hennar, og gekk gimsteinasalinn afsíðis, til þess
að þau gætu frjálslega talast við. Þegar ambáttin fór, var prinsinn í allt
öðru skapi en þegar hún kom. Augu hans voru hýrlegri og svipurinn glaðlegri,
og réði gimsteinasalinn af því, að ambáttin mundi hafa sagt einhver
þau tíðindi, sem voru elsku hans í vil. Þegar hann var setztur aftur hjá
prinsinum, mælti hann: „Ég sé, að þér hafið eitthvað mikið fyrir stafni í
höll kalífans.“ Varð prinsinn óttasleginn af orðum þessum og spurði, því
hann héldi það. Svaraði hann þá, að hann réði það af ambáttinni, sem var
nýfarin. „Hver haldið þér eigi hana?“ spurði prinsinn. „Vildarmær kalífans,“
svaraði gimsteinasalinn, „ég þekki ambáttina og þá, sem hún þjónar,
því hún hefur stundum gert mér þá sæmd, að kaupa hjá mér gimsteina.
Ég veit líka, að hún leynir ambáttina engu. Mig minnir ég sæi ambáttina
fyrir tveimur dögum, hún hljóp um strætin, og var á henni mesti asi;
geri ég mér í hugarlund, að eitthvað hafi búið undir, sem húsmóður
hennar ríður mikið á að koma í verk.“ Prinsinn varð hugsjúkur út af
orðum þessum og hugsaði með sér, að gimsteinasalanum myndu ekki
farast svo orð, nema hann grunaði eitthvað um leyndarmál sitt. Hann
þagði stundarkorn og tók síðan þannig til máls: „Af því, sem þér hafið
sagt, ræð ég, að þér munið vita meira. Ég hef engan frið, nema þér gerið
mér það uppskátt, og bið ég yður umfram allt að dylja mig einskis.“
Nú fór eins og gimsteinasalinn hafði ætlazt til, og sagði hann allt, sem
Ebn Thaher hafði sagt honum. Hann sagði honum einnig, að Ebn Thaher
hefði farið til Balsora af eintómri hræðslu; kvað hann sér þykja undarlegt,
að hann skyldi skilja við prinsinn eins og nú stóð á. „Játa ég það,
prins minn,“ mælti hann, „að meðaumkvun kemur mér til að bjóða yður
þjónustu mína, og ef þér viljið þiggja hana, þá skal ég reynast yður
eins trúr og Ebn Thaher, og því lofa ég, að ég skal vera einbeittari en
hann. Ég er reiðubúinn til að leggja líf mitt og mannorð í sölurnar fyrir
yður, og svo að þér trúið orðum mínum, þá sver ég yður við allt, sem
helgast er í trú vorri, að ég skal gæta óbrigðanlegrar þagmælsku. Verið
því viss um, að ég bæti yður að fullu vininn, sem þér hafið misst.“
Prinsinum var þetta hugfró, og saknaði hann nú ekki Ebn Thahers.
Hann þáði boð gimsteinasalans og þakkaði honum með mestu vinsemd.
„Munduð þér trúa því,“ mælti hann, „að ambátt Sjemselníhar hefur þegar
talað um yður? Hún gefur yður að sök, að þér hafið ráðið Ebn Thaher til
að fara frá Bagdad, og það fullyrti hún seinast, þegar ég talaði við hana.
En hún gerir yður rangt til, og um það hafa orð yðar sannfært mig til
hlítar.“ Gimsteinasalinn sagðist ekki hafa sagt nema það, sem satt var.
„Þegar Ebn Thaher sagði mér,“ mælti hann, „að hann ætlaði til Balsora,
þá taldi ég hann ekki af því, heldur sagði ég, að hann væri hygginn
og forsjáll maður. Látið það ekki aftra yður frá að treysta mér; ég skal
þjóna yður með alúð og kostgæfni. En ef þér ráðið annað af, þá skal ég
samt vera þagmælskur eins og ég lofaði yður.“ Þá svaraði prinsinn: „Ég
hef þegar sagt yður, að ég hef ekki verið samdóma trúnaðarambáttinni.
Dyggð hennar ein hefur blásið henni tortryggni í brjóst, og ber yður að
virða henni það til vorkunnar, eins og ég geri.“ Nú töluðu þeir saman um
hríð og ráðguðust um, hvernig þau prinsinn og Sjemselníhar bezt gætu
komið boðum hvort til annars. Prinsinn kvaðst mundu leiðrétta misskilning
ambáttarinnar, og skyldi hún eftirleiðis færa honum bréf og
boð frá Sjemselníhar, því ekki væri örvænt, að grunur mætti á leggjast,
ef hún léti oftar sjá sig í húsum prinsins.
Þegar gimsteinasalinn gekk frá prinsinum heim til sín, sá hann hvar
lá á strætinu bréf nokkurt, sem einhver hafði týnt. Tók hann það upp og
sá, að það var frá Sjemselníhar til prinsins; það var ekki innsiglað og
reif hann það þess vegna upp; bréfið var svolátandi:
„Trúnaðarambátt mín hefur fært mér þá fregn, sem ekki fær mér
minni hryggðar en hún mun fá yður. Okkur er mikil eftirsjá í Ebn Thaher,
en fyrst hann yfirgefur okkur af óþarfa forsjálni, þá verðum við að
láta huggast, og bera þetta sem annað óhjásneiðanlegt böl. Að vísu reið
okkur aldrei meira á honum en einmitt nú; látum okkur samt bera þetta
sviplega mótlæti með þolinmæði, og ekki hræðast; enginn nær ósk sinni
þrautalaust. Við skulum vona, að guð miskunni okkur og að hann uppfylli
okkar sárþreyðu óskir eftir svo miklar hörmungar. Líði yður vel!“
Meðan gimsteinasalinn var hjá prinsinum hafði ambáttin sagt Sjemselníhar
frá burtferð Ebn Thahers, og hafði hún undir eins skrifað prinsinum
bréf þetta og sent það með ambáttinni. Hún hafði týnt því á leiðinni
og varð gimsteinasalinn glaður, er hann fann það, því hann hugðist
[1493.png: Þegar hann hafði lesið bréfið til enda, sá hann hvar ambáttin kom]
að réttlæta sig í augum ambáttarinnar, svo að hún tryði sér. Þegar hann
hafði lesið bréfið til enda, sá hann, hvar ambáttin kom, og var að leita
að bréfinu, braut hann það þá saman í flýti og stakk því á sig. Tók hún
eftir því, hljóp til hans og krafðist bréfsins, sem hún hefði týnt og hann
fundið. Gimsteinasalinn lét eins og hann skildi ekki, og svaraði henni
ekki, heldur fór leiðar sinnar. Hún veitti honum eftirför og gekk á eftir
honum inn um dyrnar á húsi hans, sem hann lét standa opnar með ásettu
ráði, og beiddi hann að fá sér bréfið. Hann neyddi hana til að setjast niður,
áður en hann svaraði henni nokkru og mælti því næst: „Hefur ekki
Sjemselníhar skrifað bréf þetta, og er það ekki til persneska prinsins?“
Ambáttinni brá svo við spurningu þessa, að hún fölnaði upp; sagði hann
henni þá, að hann hefði ekki þegar í stað fengið henni bréfið aftur, einungis
af því hann vildi, að hún kæmi heim til sín, svo að hann geti skýrt
henni frá fyrirætlun sinni. Sagði hann henni frá viðtali þeirra prinsins,
og að hann hefði tekið sig fyrir trúnaðarmann í stað Ebn Thahers. „Ef
þér nú líka trúið mér,“ mælti hann, „þá getið þér eftirleiðis haft not af
meðalgöngu minni. Segið því Sjemselníhar það, sem ég hef sagt yður, og
það megið þér fullyrða, að þó ég steypi mér í glötun með því að bendla
mig við svo hættulegt ástarævintýri, þá skal ég samt aldrei sjá eftir því,
að ég lagði sjálfan mig í sölurnar fyrir unnustu og elskhuga, sem bæði
voru hvort öðru svo samboðin.“ Þegar trúnaðarambáttin hafði hlýtt á orð
gimsteinasalans, beiddi hún hann að fyrirgefa tortryggni sína, sem hefði
sprottið af innilegri umhyggju fyrir velferð Sjemselníhar. „Mér þykir
vænt um,“ mælti hún, „að prinsinum og Sjemselníhar hefur boðizt svo
góður maður í stað Ebn Thahers. Skal ég ekki láta mitt eftir liggja að
lýsa góðvilja yðar fyrir húsfreyju minni.“
Því næst fékk gimsteinasalinn ambáttinni bréfið og mælti: „Farið
undir eins með bréf þetta til prinsins og komið hingað á heimleiðinni,
svo ég sjái, hverju hann svarar. Skýrið honum ítarlega frá samtali okkar.“
Ambáttin kom fljótt aftur og hafði með sér svolátandi bréf frá prinsinum
til Sjemselníhar:
„Yðar dýrmæta bréf fær mér eigi svo mikils sem ég mundi á kjósa.
Þér leitizt við að hugga mig yfir missi Ebn Thahers, en hann er hin
minnsta orsök sorgar minnar. Þér þekkið þessar hörmungar og vitið að
þeim linnir aldrei, nema við finnumst. Nær mun sá tími koma, að ég
megi gleðjast við að sjá yður, og þurfi ekki að kvíða því að sjá yður á
bak? Hversu langt mun vera þangað til eða megum við vonast þess, að
það verði nokkurntíma? Ég skal reyna að herða upp hugann, eins og þér
hvetjið mig til, því ég þekki nú engan vilja nema yðar. Lifið heilar!“
Gimsteinasalinn fékk ambáttinni bréfið, þegar hann hafði lesið það;
lofaði hún að koma honum í kærleika hjá Sjemselníhar, og segja honum
næsta morgun, hvernig færi; eftir það fór hún. Morguninn eftir kom
hún og sagði honum, að þegar Sjemselníhar hefði fengið hið margþreyða
bréf frá prinsinum, hefði komið yfir hana mikið þunglyndi eins og hún
átti vanda til. Kvaðst hún þá hafa sagt: „Hugsýki yðar mun vera sprottin
af missi Ebn Thahers, en ég særi yður fyrir guðs sakir, látið það ekki á
yður festa. Annar maður hefur boðið sig fram, sem er eins kappsamur og
hann, og þar á ofan einbeittari.“ „Ég sagði henni,“ mælti ambáttin enn
fremur, „hvað yður hefði gengið til að fara á fund prinsins og fullyrti
að þér munduð geyma launungarmál þeirra vandlega, og gera allt, sem
í yðar valdi stæði til þess, að þau mættu njótast. Þótti mér sem hún glaðnaði
við, og sagði hún, að hún og prinsinn ættu slíkum manni mikið að
þakka, sem helgaði þeim þjónustu sína svo sérdrægnislaust og með svo
fáheyrðum drengskap. Kvaðst hún fegin vilja sjá yður, og beiddi mig að
fylgja yður til sín í dag; er ég nú komin til að sækja yður.“ Gimsteinasalanum
þótti nóg um, og svaraði: „Húsfreyja yðar hefur trauðlega vel
íhugað það, er hún heimtar af mér. Öðru máli var að gegna um Ebn
Thaher, því hann hafði leyfi til að ganga fyrir kalífann, og allir embættismenn
í hirðinni þekktu hann; veittist honum því hægt að finna Sjemselníhar
svo lítið bar á. Hvernig ætti ég að þora það? Þér sjáið sjálfar, að
mér er það ómögulegt, og ef þér viljið svo vel gera, að segja Sjemselníhar,
hvað aftrar mér frá því, að verða við ósk hennar, og hversu mikið illt
getur af því hlotizt, þá mun henni skiljast, að það er til lítils gagns, að
ég legg mig í þessa hættu.“ En ambáttin taldi svo lengi um fyrir gimsteinasalanum,
að hann loksins stóð upp og ætlaði að fara með henni.
Þó hann nú í fyrstunni hefði treyst djörfung sinni, þá skalf hann nú
samt og titraði af hræðslu, svo að ambáttin réði honum til að sitja heima;
sagði hún að Sjemselníhar mundi sjálf koma til hans til þess að sjá hann.
„Farið því hvergi,“ mælti hún, „og sjáið svo um, að þér verðið einn
heima;“ að svo mæltu kvaddi hún hann.
Ambáttin hafði getið rétt til, því jafnskjótt sem Sjemselníhar heyrði,
hversu hræddur gimsteinasalinn væri, fór hún af stað til hans. Hann tók
í móti henni með djúpri lotningu, og þegar hún var setzt niður, tók hún
blæjuna frá andliti sínu, því henni hafði orðið óhægt af hita; fannst þá
gimsteinasalanum svo mikið um fríðleik hennar, að honum þótti ekki
kyn, þó elska prinsins væri svo áköf. Hún tók þannig til máls: „Þegar ég
frétti, hverja hlutdeild þér vilduð eiga í ástum okkar, prinsins og mín,
þá gat ég ekki stillt mig um, að votta yður þakklæti mitt. Guði sé lof,
að hann hefur svo fljótt bætt okkur missi Ebn Thahers.“
Þar með talaði hún mörgum vingjarnlegum orðum til gimsteinasalans,
og fór síðan til hallar sinnar, en hann fór til prinsins, til þess að segja
honum frá því, að Sjemselníhar hefði komið til sín. Prinsinn sagði við
hann: „Mér hefur leiðzt eftir þér, því ambáttin færði mér bréf frá
Sjemselníhar, og hefur það veitt mér litla huggun. Hvað svo sem hin
elskulega Sjemselníhar segir, þori ég samt einskis að vonast, og þolinmæði
mín er á förum. Ég er eins og ringlaður, og örvæntingarfullur út
af burtferð Ebn Thahers. Hann var stoð og stytta mín, og með honum
hef ég misst allt. Ég gat þó byggt nokkra von á því, að honum var heimilt
að koma á fund Sjemselníhar.“ Prinsinn var svo óðamála af geðshræringu,
að gimsteinasalanum var ómögulegt að komast að, og gat hann ekki að
sér gert að brosa. Loksins náði hann þó að komast að, og mælti þá: „Enginn
getur tekið næmari hlutdeild í hörmum yðar en ég, og ef þér viljið
veita mér áheyrn, mun yður skiljast, að ég vil bæta úr böli yðar. Ég sé,
að yður verður með engu móti fullnægt, nema þér finnið Sjemselníhar
í góðu tómi, og skal ég sjá svo um, að yður á morgun veitist sá fögnuður.
Þér vitið af eigin reynslu, að það er ógjörningur fyrir yður, að hætta
yður inn í höll hennar, og veit ég af stað, sem hagkvæmari er og óhultari.“
Þegar prinsinn hafði heyrt þetta, faðmaði hann gimsteinasalann að sér og
mælti: „Þér gefið mér aftur líf mitt, og sé ég glöggt, að missir Ebn Thahers
er mér að fullu bættur. Gerið sem yður lízt, ég hef fullkomið traust á
yður.“
Morguninn eftir kom trúnaðarambáttin til gimsteinasalans; sagði
hann henni þá, að hann hefði dregizt á við prinsinn, að hann skyldi sjá
svo um, að hann fengi að sjá Sjemselníhar. Svaraði hún, að hún kæmi
beinlínis til þess, að tala sig saman við hann; sagði hún vel henta að
elskendurnir hittust í húsum hans. „Að vísu gætu þau fundizt hér,“ svaraði
hann, „en ég á annað hús, sem enginn býr í, og þar hygg ég þau hafi
betra tóm; ég skal undir eins láta búa það svo, að þeim verði hæfilega
fagnað.“ „Þá vantar ekki nema samþykki Sjemselníhar,“ mælti ambáttin,
„og skal ég undir eins skreppa til hennar, til þess að bera þetta undir
hana.“ Kom hún aftur að stundarkorni liðnu og sagði gimsteinasalanum,
að Sjemselníhar kæmi um dagsetur á hinn tiltekna stað. Fékk hún honum
um leið peningapyngju og beiddi hann að efna til kvöldverðar fyrir féð.
Því næst sýndi gimsteinasalinn ambáttinni húsið, þar sem elskendurnir
áttu að finnast, og jafnskjótt, sem hún var farin, leigði hann gull- og silfurborðbúnað,
dýrustu svæfla og aðra hluti; prýddi hann nú húsið sem
skrautlegast. En er allt var tilbúið, fór hann að sækja prinsinn, og varð
hann svo frá sér numinn af fögnuði þeim, er hann átti í vændum, að
hann gleymdi öllum hörmungum, klæddist skrautlegum búningi og fór
svo með gimsteinasalanum. Gimsteinasalinn lét hann ganga með sér gegnum
afvikin stræti, til þess að ekki yrði tekið eftir þeim, og er þeir voru
komnir heim, þurfti ekki lengi að bíða eftir Sjemselníhar. Kom hún
undir eins eftir kvöldbænir með trúnaðarambátt sinni og tveimur öðrum
ambáttum. Því verður ekki með orðum lýst, hvað þau prinsinn og vildarmærin
urðu fegin, þegar þau fundust; þau sátu orðlaus um stund og
horfðu hvort á annað, en jafnskjótt sem þau máttu mæla, töluðu þau
svo hjartnæmilega hvort til annars, að gimsteinasalinn, trúnaðarambáttin
og hinar ambáttirnar fengu eigi tára bundizt. Gimsteinasalinn þerraði
nú tárin af augum sér, og bar sjálfur á borð, en elskendurnir neyttu
lítils. Settust þau síðan saman í legubekk og beiddi Sjemselníhar um
hljóðfæri. Gimsteinasalinn hafði séð svo um, að ekkert vantaði, sem vera
mætti til yndis og skemmtunar, og kom hann með strengleik. Stillti
Sjemselníhar hljóðfærið, hrærði strengina og söng yndislega fagurt.
Sjemselníhar töfraði þannig prinsinn, því ástin veitti henni næga
orðgnótt til að lýsa tilfinningum sínum, en meðan á þessu stóð, heyrðist
brak mikið og háreysti. Í sama vetfangi kom inn þræll nokkur, sem gimsteinasalinn
hafði haft með sér, og sagði, að verið væri að brjóta upp dyrnar.
Kvaðst hann hafa spurt, hver þar væri; hefði engu verið svarað, en
höggin orðið því ofsalegri. Gimsteinasalinn varð óttasleginn og fór sjálfur
út, til þess að vita, hvort saga þessi reyndist sönn, og jafnskjótt sem
hann var kominn ofan í húsgarðinn, sá hann í myrkrinu koma á móti
sér flokk manna, vopnaðra með öxum og sverðum, og höfðu þeir mölvað
upp dyrnar. Hann skauzt undir vegginn og sá tíu úr flokknum ganga
fram hjá sér, en þeir tóku ekki eftir honum. Nú með því að hann gat
ekki orðið prinsinum og Sjemselníhar að liði, þá aumkvaði hann þau
einungis í hjarta sínu, en flýði sjálfur til eins af nábúum sínum, sem
ekki var háttaður. Hann hugði, sem sé, að dyrnar hefðu verið brotnar
upp eftir skipun kalífans; og honum borin njósn af ástarfundi þeirra
Sjemselníhar og prinsins. Heyrði hann háreysti mikið í húsi sínu allt
fram á miðnætti. En er honum virtist allt vera orðið kyrrt, fékk hann
sverð til láns hjá nábúa sínum og gekk síðan til húss síns, og er hann
kom inn í húsgarðinn, var hann spurður, hver hann væri. Varð honum
hverft við, en þekkti skjótt málróm þrælsins, og spurði hann þá aftur,
hvernig hann hefði sloppið undan varðmönnunum. Kvaðst þrællinn hafa
skriðið í skúmaskot og kúrt þar, þangað til kyrrt var orðið. „En það
skuluð þér vita, húsbóndi góður!“ mælti hann, „að það voru ekki varðmenn,
sem hér voru, heldur ræningjar, og hafa þeir fyrir nokkrum dögum
rænt annað hús í þessu hverfi borgarinnar. Þeir hafa séð, að þér
létuð flytja hingað svo marga fémæta hluti, og það hefur lokkað þá.“
Þegar nú gimsteinasalinn gáði að, sá hann, að öll hin dýrmætu húsgögn,
gull- og silfurborðbúnaður og í stuttu máli allt var horfið. Hann
æpti upp yfir sig óhuggandi: „Drottinn minn, hvílík vandræði er ég
kominn í! Hvað munu vinir mínir segja, þegar ég ber það fyrir, að ræningjar
hafi brotizt inn í hús mitt og haft á burt með sér það, sem ég
hafði fengið til láns hjá þeim? Og hvað er orðið af prinsinum og Sjemselníhar?
[1498.png: ...það voru ekki varðmenn sem hér voru, heldur ræningjar]
Mun mönnum mikið finnast um atburð þenna, svo að kalífinn
einnig verður þess áskynja; kemst hann þá að öllu og drepur mig í reiði
sinni.“ Þrællinn, sem var honum trúr, reyndi að hughreysta hann, og
sagðist mega fullyrða, að Sjemselníhar mundi að eins hafa verið rúin gripum,
en ræningjarnir mundu svo hafa sleppt henni og prinsinum. Mundu
þau því hvort um sig vera komin heim til sín, og kalífinn aldrei verða
neins áskynja. En hjá vinum sínum gæti hann afsakað sig með því, að
hann hefði ekki getað afstýrt óláninu, enda væri kunnugt, hve ræningjar
þessir væru mannmargir og bíræfnir; gæti því enginn ætlast til meira en
að hann bætti skaðann, og væri hann fullríkur samt. Áður en dagaði lét
gimsteinasalinn þræl sinn gera að dyrunum, eftir því sem tök voru á, og
fór síðan með hann í hús það, er hann var vanur að dvelja í, og var hann
harmandi mjög út af atburði þessum. „Þá var Ebn Thaher hyggnari en
ég,“ sagði hann við sjálfan sig, „hann sá ógæfuna, sem var í aðsigi, en ég
anaði út í hana blindandi. Hamingjan gæfi að ég aldrei hefði farið að
flækja mig í þenna vanda og tefla þannig lífi mínu í tvísýnu.“
Varla var dagur á loft kominn, þegar fregnin um næturrán þetta
var flogin um alla borgina. Kom fjöldi vina og nágranna til gimsteinasalans,
og létust þeir samhryggjast honum, en aðalerindi þeirra var þó
í raun réttri, að heyra sagt frá því, er gerzt hafði. Það var honum hugfró,
að enginn þeirra minntist á Sjemselníhar eða prinsinn, og réði hann af
því, að þau mundu hafa komizt heim, eða á einhvern hátt sloppið undan
heil á húfi. Þegar allir voru farnir, báru þjónar hans mat á borð fyrir
hann, en hann neytti því nær einskis. Um hádegisbil var honum sagt, að
maður væri kominn og vildi fá hann í tal. Vildi hann ekki hleypa ókunnugum
manni inn til sín, og fór því ofan til dyra. Tók aðkomumaður
þannig til orða: „Þó þér ekki berið kennsl á mig, þá þekki ég samt yður,
og er ég kominn til að tala við yður um áríðandi málefni.“ Gimsteinasalinn
beiddi hann þá að koma inn til sín, en hinn svaraði: „Nei, það
geri ég ekki, en ég ætla að biðja yður að koma með mér í hitt húsið
yðar.“ „Hvernig vitið þér af hinu húsinu mínu?“ spurði gimsteinasalinn.
„það greinir ekki um það,“ svaraði hinn, „ég veit af húsinu. Komið með
mér, og verið óhræddur; ég get sagt yður nokkuð, sem yður mun þykja
vænt um.“
Gimsteinasalinn fór nú með honum og sagði honum á leiðinni, að
hitt húsið hefði orðið fyrir ránskap, og kvað þar ekki vera boðlegt gestum.
Þegar þeir voru komnir þangað og hinn ókunnugi maður sá dyrnar
brotnar, mælti hann: „Ég sé, að þér hafið sagt mér satt. En látum okkur
nú halda lengra áfram, ég veit af stað, þar sem vistlegra er en hér.“ Héldu
þeir síðan áfram og gengu viðstöðulaust, það sem eftir var dagsins. Gimsteinasalinn
gerðist þreyttur og óþolinmóður, því hinn hélt áfram, en
sagði ekki, hvert hann færi, og var nú komið undir nótt. Komu þeir
loksins ofan á pláss nokkurt við Tígrisfljótið, og reru þeir yfir það á lítilli
kænu. Ókunni maðurinn dró hann nú með sér innan um mörg
stræti, sem hann aldrei hafði komið í, þangað til hann lét staðar numið
við dyr á húsi einu; lauk þeim upp, og fóru þeir þar inn. Lokaði hann
þá dyrunum og hleypti fyrir járnlokum og slagbröndum; fylgdi hann
síðan gimsteinasalanum inn í herbergi eitt, og voru þar fyrir tíu aðrir,
sem hann ekki þekkti. Þeir heilsuðu honum með lítilli hæversku, en
buðu honum þó sæti; kom honum það vel, því hann var dauðlúinn, var
hann svo hræddur við menn þessa, að hann skalf eins og hrísla. Þeir
höfðu ekki viljað taka kvöldverð fyrr en yfirmaður þeirra kæmi, en nú
báru þeir á borð, þvoðu hendur sínar og neyddu gimsteinasalinn til
að taka handlaug og setjast til borðs með sér. Þegar þeir höfðu matazt,
spurðu þeir hann, hvort hann þekkti þá; kvað hann nei við og sagðist
ekki einu sinni vita, hvar hann nú væri í borginni. Beiddu þeir hann
að segja sér, hvað sögulegt honum hefði viljað til seinastliðna nótt. Þótti
honum það kynlegt og kvaðst ætla, að þeim mundi það þegar kunnugt.
„Að vísu er svo,“ svöruðu þeir, „gestir þeir, er voru hjá yður í gærkvöldi,
hafa sagt oss það, en oss langar til að heyra yður sjálfan segja frá því.“
Sá nú gimsteinasalinn, að þetta voru ræningjarnir, sem höfðu rænt hús
hans, og mælti: „Góðir menn! Ég er næsta áhyggjufullur út af manninum
og konunni, sem hjá mér voru. Getið þið sagt mér nokkuð, hvað af þeim
er orðið?“ Ræningjarnir svöruðu honum, að þau væru með öllu óhult,
og að þeim liði vel; bentu þeir honum um leið á tvö herbergi, og sögðu
að þau væru þar inni, sitt í hvoru. „Þau sögðu oss,“ mæltu þeir enn
fremur, „að þér einn gætuð skýrt frá högum þeirra, og frá því er vér
heyrðum það, höfum vér sýnt þeim kurteisi og nærgætni, og enginn okkar
skal illt til þeirra leggja. Skulum vér ekki fara lakar með yður, og er
yður óhætt að trúa oss.“ Varð gimsteinasalinn stórglaður, er hann heyrði,
að þeim prinsinum og Sjemselníhar hafði ekki verið gert neitt til meins:
lofaði hann ræningjana og blessaði þá fyrir mannást þeirra og drengskap;
kvaðst hann vita, að eins og þeir væru menn til að fremja stórræði,
mundu þeir og geta þagað yfir leyndarmálum, sem þeim væri trúað
fyrir. Sagði hann þeim síðan frá öllum ástabrögðum prinsins og
Sjemselníhar, allt þangað til þeir höfðu brotizt inn í hús hans. Urðu
ræningjarnir hissa og gátu varla trúað því, að þeir höfðu hinn hágöfuga
Persaprins og hina nafnkunnu Sjemselníhar í valdi sínu; en gimsteinasalinn
sór þeim, að svo væri, og sagði að þeir skyldu ekki furða sig á því,
þó svo tigið fólk segði ekki til nafns síns. Ræningjarnir fóru því næst til
prinsins og Sjemselníhar, féllu fram fyrir þau, hver af öðrum og beiddu
þau fyrirgefningar; þeir sóru og sárt við lögðu, að ef þeir hefðu vitað,
hver þau voru, mundu þeir alls ekki hafa ráðizt í ránsförina, en nú skyldu
þeir leggja alúð á að bæta yfir glæp sinn. Síðan komu þeir til gimsteinasalans
og sögðu illa farið, að þeir gætu ekki skilað honum öllu aftur,
sem þeir hefðu rænt úr húsum hans, því sumt væri ekki lengur í vörzlum
þeirra. Beiddu þeir hann því, að láta sér nægja silfurkerin og skiluðu
þeim; hrósaði hann happi, er hann hafði fengið þau aftur. Eftir það kölluðu
þeir á prinsinn og Sjemselníhar og létu þau lofa sér með svardaga,
að koma ekki upp um sig. Að því búnu fóru þeir af stað með þeim þremur
og gengu ofan að Tígrisfljótinu. Á leiðinni spurði gimsteinasalinn
Sjemselníhar eftir trúnaðarambátt hennar og báðum hinum ambáttunum,
því hann vissi ekki, hvað af þeim var orðið. „Ég veit ekkert,“ anzaði
hún, „nema það, að með okkur var farið út úr húsinu, og að við vorum
flutt yfir Tígrisfljótið á þann stað, sem við nú skildum við.“ Þegar prinsinn
og Sjemselníhar stigu á land úr bát ræningjanna fyrir handan fljótið,
komu varðmenn ríðandi með miklum gný, rétt í því ræningjarnir skutu
bátnum aftur frá landi, og reru undan hvað af tók. Varðmannaforinginn
spurði prinsinn, Sjemselníhar og gimsteinasalann, hvaðan þau kæmu
svo seint, og hver þau væru. Urðu þau svo felmtruð og hrædd um, að
þau mundu svara einhverju, sem vekti grunsemd, að þau gátu fyrst engu
svarað, en þó tjáði ekki annað en að svara, og hafði gimsteinasalinn orð
fyrir þeim, því hann gat bezt stillt sig. „Herra!“ mælti hann, „fyrst og
fremst ábyrgist ég yður það, að við erum ráðvandir íbúar borgar þessarar;
en hinir, sem róa þarna á bátnum, eru ræningjar, sem í nótt eð var brutust
inn í hús það, sem við vorum í, og fluttu okkur í bæli sitt. Þegar við
höfðum herjað á þá með öllum bænum vorum, fengum vér loksins hrært
skap þeirra, svo að þeir slepptu oss. Fluttu þeir oss hingað og skiluðu
oss aftur nokkru af ránsfénu, eins og þér sjáið.“ Svo mælti hann og sýndi
foringja varðmannanna silfurböggulinn, sem hann bar. En fyrirliðinn
lét sér ekki þetta nægja, heldur virti hann prinsinn og gimsteinasalann
vandlega fyrir sér og mælti: „Segið mér satt, hver er kona þessi? Hvaðan
þekkið þið hana, og hvar í borginni eigið þið heima?“ Við þessa spurningu
kom fát á þá, og vissu þeir ekki, hverju svara skyldi, en Sjemselníhar
hjálpaði þeim úr þessum vandræðum, og veik hún varðmannaforingjanum
afsíðis; og jafnskjótt sem hún hafði talað við hann eitt eða tvö orð,
fór hann af baki með mestu kurteisi og lotningu, og skipaði mönnum
sínum að sækja tvo báta. En er bátarnir komu, lét hann Sjemselníhar
stíga út í annan þeirra, en prinsinn og gimsteinasalann í hinn; lét hann
tvo af mönnum sínum fara á hvorn bátinn og skipaði þeim að ferja þau
heim til sín. Fór þá sinn báturinn í hvora áttina, en nú munum vér fyrst
segja af prinsinum og gimsteinasalanum. Til þess að stytta leiðina bauð
prinsinn honum að fara heim með sér til hallar sinnar og sagði fylgdarmönnum
sínum, hvar hún væri. En þeir reru bátnum að höll kalífans
og lentu þar; urðu þeir prinsinn og gimsteinasalinn mjög hræddir, þó
þeir ekki létu á bera, því þeir héldu, að þeir mundu verða ofurseldir
[1502.png: Fór þá sinn báturinn í hvora áttina...]
varðmönnunum og leiddir fyrir kalífann næsta morgun. En ekki var það
ásetningur þeirra, heldur beiddu þeir varðmannaforingjann fyrir þá, en
hann fékk þeim tvo varðmenn til fylgdar, enda var og langur vegur til
hallar prinsins. Þegar þangað kom, voru þeir svo lúnir, að þeir gátu ekki
hreyft legg né lið; og prinsinn, sem nú var úrkula vonar um, að hann
nokkurntíma mundi hitta Sjemselníhar eftir þenna hryggilega atburð, var
svo harmþrunginn út af því, að hann hneig í ómegin í því hann settist í
legubekk sinn.
Meðan sumir þjónar prinsins stumruðu yfir honum, nauðuðu sumir
á gimsteinasalanum og beiddu hann að segja sér, hvað herra þeirra
hefði viljað til. Svaraði hann þeim, að það væru mikil fádæmi, en nú
væri ekki tími til að tala um það, og væri þeim nær að hjúkra prinsinum
en forvitnast um slíkt. Til allrar hamingju raknaði hann við,
og gengu þeir þá burt, sem áfjáðastir voru að spyrja. Var prinsinn svo
sjúkur, að hann mátti eigi mæla, og gat ekki svarað vinum sínum og
ættingjum nema með bendingum. Um morguninn þegar gimsteinasalinn
kvaddi hann, gat hann ekki heldur svarað honum, nema með augnaráði
sínu, og með því að taka í hönd honum. En er hann sá, að hann
ætlaði að hafa á burt með sér silfur það, er ræningjarnir höfðu skilað
aftur, skipaði hann einum af þjónum sínum með bendingum, að bera
það fyrir hann. Þegar gimsteinasalinn kom heim, varð mikill fagnafundur,
því kona hans, börn og hjú höfðu verið dauðhrædd um, að
honum hefði viljað eitthvert slys til. Urðu þau því fegin, þegar hann
kom, en það olli þeim kvíða, að útlit hans hafði breytzt svo mjög á jafnstuttum
tíma, að hann nú var eins og annar maður; leiddi það af
áreynslu hans daginn áður, svefnleysi og angist. Til þess að ná sér aftur,
fór hann ekki út í tvo daga, og leyfði engum að koma til sín, nema
tveimur einkavinum sínum. Á hinum þriðja degi hélt hann það mundi
vera sér til heilsubata að hreyfa sig úti, og gekk því á fund kaupmanns
nokkurs, sem var góðkunningi hans, og sat hann alllengi í sölubúð hans.
Þegar hann stóð upp og kvaddi kaupmann, sá hann konu nokkra álengdar,
benti hún honum, og sá hann, að það var trúnaðarambátt Sjemselníhar.
Fékk það honum í einu gleði og áhyggju, og gekk hann fljótt
leiðar sinnar, og leit ekki við; kom hún á eftir honum eins og hann
ætlaðist til. En af því hann gekk hart, kallaði ambáttin til hans, því hún
gat ekki fylgt honum, og beiddi hann hvað eftir annað að bíða sín.
Lét hann sem hann heyrði það ekki, unz hann kom til musteris eins,
er fáir sóttu; vissi hann, að þar mundi enginn vera og fór þangað inn.
Ambáttin fór inn með honum; gat hann þar talað við hana og þurfti
ekki að óttast, að neinn réði af því, að hann væri í þingum við Sjemselníhar,
en það þorði hann ekki, svo aðrir sæju, því hvert mannsbarn í Bagdad
vissi, að ambáttin þjónaði henni. Urðu þau fegin að finnast, og
beiddi ambáttin hann að segja sér, hvernig farið hefði fyrir honum eftir
að þau skildu svo sviplega; hann gerði svo, og beiddi hana síðan að
segja sér, hvernig hún hefði komizt undan með báðum hinum ambáttunum.
„Ég hélt í fyrstunni eins og þér,” tók ambáttin til máls, „að ræningjarnir
væru hermenn kalífans, og mundu vera sendir til að lífláta
Sjemselníhar og prinsinn; flýði ég því upp á hið flata þak hússins með
báðum hinum ambáttunum, meðan ræningjarnir ruddust inn í herbergið.
Við klifruðumst þak af þaki, þangað til við komum að húsi
einu, sem góðir menn bjuggu í; vorum við þar um nóttina og fórum
næsta morgun heim til hallarinnar. Urðu hinar konurnar hissa, er þær
sáu, að Sjemselníhar kom ekki með okkur; sögðum við þeim, að hún
hefði orðið eftir hjá einni af vinkonum sínum, og mundi hún láta
okkur vita, nær við ættum að sækja hana. Þær létu það gott heita, en ég
var utan við mig af hræðslu allan daginn. Þegar nótt var komin, lauk
ég upp bakdyrunum, og sá hvar lítill bátur var á síki því, er liggur út
í Tígrisfljótið; kallaði ég á ferjumann og beiddi hana að róa fram með
báðum bökkum fljótsins, og láta mig vita, ef hann kæmi auga á einhverja
tigna konu. Beið ég Sjemselníhar með báðum ambáttunum,
sem voru eins hræddar og ég; um miðnætti sáum við sama bátinn
koma, reru honum tveir menn, en aftur í skutnum lá kona. Undir
eins og hún sté á land, sá ég að það var Sjemselníhar, og varð ég þá
óumræðilega glöð. Ég rétti henni hönd mína til stuðnings, og veitti
henni ekki af, því hún gat varla staðið upprétt fyrir þreytu. Hvíslaði
hún að mér með raunalegum málróm, að ég skyldi sækja sjóð með
þúsund gullpeningum í handa báðum hermönnunum, sem hefðu fylgt
henni. Skildi ég þá báðar ambáttirnar eftir hjá henni, og beiddi báða
hermennina að bíða; kom ég fljótt aftur og fékk þeim féð og borgaði
ferjumanninum. Því næst lokaði ég dyrunum og flýtti mér til Sjemselníhar,
og hjálpaði til að koma henni til herbergja sinna. Afklæddum við
hana og lögðum hana í rekkju; þótti okkur, sem hún mundi gefa upp
öndina á hverri stundu. Hún grét og andvarpaði og vildi einskis neyta;
gátum við aðeins fengið hana til að súpa á víni öðru hverju. En hinum
konunum sögðum við, að hún væri svo yfirkomin af þreytu, að hún
þyrfti töluverðrar hvíldar; fengum við þær þannig til að fara burt.
Lét hún nú loksins til leiðast fyrir sárbeiðni okkar, og neytti dálítils.
En er hún var svo hress, að hún mátti mæla, beiddi ég hana að segja
mér, hvernig hún hefði verið svo heppin að sleppa frá ræningjunum.
Var hún treg til þess, en sagði mér það þó á þessa leið: „Þegar ég sá
ræningjana ryðjast inn með sverð og hnífa, hélt ég að mér og prinsinum
væri dauðinn vís. Þótti mér ekkert fyrir að deyja, því ég bjóst við því,
að fá að deyja með honum. En í stað þess að ráðast á okkur og höggva
okkur niður, settu þeir tvo ræningja til að gæta okkar, en á meðan
rændu þeir bæði herbergið, sem við vorum í og það, sem næst var, og
bundu ránsféð saman í böggla; síðan báru þeir bögglana burt og höfðu
okkur með sér. Á leiðinni spurðu þeir, hvað manna við værum, og
lézt ég vera dansmey, en prinsinn sagði ég, væri borgarmaður; en er
við vorum komin heim til þeirra og þeir virtu oss betur fyrir sér,
þá rengdu þeir mig vegna búnings míns og gimsteinaskarts, og trúðu
ekki heldur prinsinum; gengu þeir þá fast á okkur, að við skyldum
segja þeim sannleikann. Svaraði prinsinn, að hann hefði verið í orlofi
hjá gimsteinasalanum, nafngreindi hann, og sagði, að hann ætti húsið.
Gall þá einn af ræningjunum við, sem við hugðum vera fyrirliða, og
kvaðst þekkja gimsteinasalann, sagði hann vera góðs verðan af sér, þó
sjálfur væri hann þess dulinn. Lofaði hann að koma með honum þangað
næsta dag, en ekki sagði hann við mættum fyrr vænta lausnar en þeir
hefðu heyrt af hans sögusögn, hver við værum; mættum við treysta því,
að okkur yrði ekkert gert til meins.“
Sjemselníhar sagði nú enn fremur frá því, er gimsteinasalinn var
sóttur, og þau voru gefin laus, ferjuð yfir fljótið og tekin föst af ríðandi
varðmönnum. „Ég brá fyrirliðanum á einmæli,“ mælti hún ennfremur,
„sagði honum, hver ég væri og að ræningjarnir, sem flýðu á bátnum,
hefðu brottnumið mig kvöldið áður, er ég var á leið úr heimsókn hjá
einni af vinkonum mínum, en sleppt mér og báðum hinum mönnunum,
þegar ég sagði þeim, hver ég var. Þegar ég hafði sagt þetta, fór hann
óðara af baki, til að votta mér lotningu sína, og kvað hann sér þykja
vænt um, að hann gæti gert mér greiða; lét hann sækja tvo báta, annan
handa prinsinum og gimsteinasalanum, en hinn handa mér, skipaði
tveimur mönnum á hvorn, og lét þannig flytja oss heim. Vona ég að
þeim hafi ekki neitt illt til viljað síðan við skildum, en þess er ég fullviss,
að prinsinn er ekki síður sorgbitinn en ég. Gimsteinasalinn á það
skilið fyrir greiðvikni sína, að honum sé bættur skaði sá, er hann okkar
vegna hefur beðið. Gleymdu því ekki að færa honum í fyrramálið tvo
sjóði, og séu þúsund gullpeningar í hvorum, skaltu fá honum þá í
mínu nafni og spyrja eftir prinsinum.“ Ég reyndi þá til að leiða henni
fyrir sjónir, að henni væri fyrir beztu að bæla nú niður ást sína, eftir
slíkar hættur, sem hún hafði svo furðanlega sloppið úr, en hún skipaði
mér að þegja og hlýða boðum sínum. Sá ég þá ekki annað sýnna en að
leita yður upp, og með því að ég hitti yður ekki heima, þá kom mér
til hugar að fara til prinsins, en til þess hafði ég ekki áræði. Ég skildi
báða sjóðina eftir hjá kunningja mínum, sem býr hér nálægt; bíðið
mín hér stundarkorn meðan ég sæki þá.“
Trúnaðarambáttin kom fljótt aftur og fékk gimsteinasalanum sjóðina,
svo mælandi: „Takið við þessu og borgið vinum yðar.“ „Þetta fé
er miklu meira en til þess þarf,“ anzaði hann, „en ég dirfist ekki að
drepa hendi við náð þeirri, sem tigin og drenglynd kona auðsýnir
þjóni sínum; segið henni, að ég alla ævi mína skuli minnast gæzku hennar.“
Því næst komu þau sér saman um, að hún skyldi koma til hans í
húsið, þar sem hún fyrst hafði komið til hans, þegar hún ætti að skila
einhverju frá Sjemselníhar, eða spyrja eftir prinsinum. Fór þá gimsteinasalinn
heim og var stórglaður, því bæði hafði hann nú nóg
milli handa til að bæta vinum sínum skaðann, og þóttist viss um, að
enginn mundi vita, að prinsinn og Sjemselníhar hefðu verið í húsum
hans, þegar rænt var. Morguninn eftir veitti honum hægt að fullnægja
vinum sínum, og hafði hann svo mikið afgangs af fénu, að hann gat
fengið fullsæmilegan búnað til hins hússins, sem hann nú lét nokkra
af þjónum sínum hafa til íbúðar. Gleymdi hann nú háskasemdum
þeim, er hann hafði afstaðið, og fór um kvöldið til prinsins; sögðu
þjónar hans, að hann kæmi í hæfilegan tíma, því herra þeirra talaði
ekki orð, og hefði verið svo á sig kominn síðan þeir skildu, að lífi hans
virtist hætta búin. Leiddu þeir hann sem hljóðlegast inn til prinsins;
lá hann í rúmi sínu með augun afturlokuð og var sárþjáður. Gimsteinasalinn
tók í hönd honum, heilsaði honum og reyndi að hughreysta
hann. Þegar prinsinn kenndist við málróm hans, leit hann upp, og höfðu
augu hans aldrei verið daprari né raunalegri frá því hann sá Sjemselníhar
í fyrsta sinn. Hann tók í hönd gimsteinasalanum og þakkaði honum
fyrir, að hann vitjaði svo sorgbitins og ólánsams manns, sem hann
væri. Gimsteinasalinn beiddi hann að fást ekki um það, heldur leita
sér heilsubata, því hann kvaðst vera hræddur um, að hann væri búinn
að gefa allt frá sér og neytti ekki einu sinni nauðsynlegrar fæðu. Þjónarnir,
sem viðstaddir voru, gáfu sig þá fram, og sögðu svo vera, að herra
þeirra hefði í langan tíma á engu nærzt. Gimsteinasalinn nauðaði nú á
honum, þangað til hann lét þjóna sína færa sér mat, og tók nú meira
til sín af honum en hann hafði gert áður. Síðan skipaði hann þjónunum
út, svo hann væri einn með gimsteinasalanum, og tók þá til máls:
„Auk óhamingju sjálfs mín, hryggir mig mikillega tjón það, er þér hafið
beðið af góðvilja til mín, og er sanngjarnt að ég reyni að bæta yður
það. En segið mér fyrst, hvort þér hafið frétt nokkuð af Sjemselníhar
síðan við skildum.”
Gimsteinasalinn sagði honum nú það, er hann vissi gerst af sögusögn
ambáttarinnar, og hlýddi prinsinn á það grátandi og andvarpandi.
Því næst reis hann upp, og varð honum mikið fyrir því, gekk inn í
geymslusal og lét þjóna sína binda saman í marga stóra böggla ýmsa
dýrindis muni og silfurborðbúnað, og skipaði að bera það til gimsteinasalans.
Vildi hann ekki þiggja gjöfina og sagði, að Sjemselníhar
hefði ríkulega bætt sér skaðann, en prinsinn stóð fast á honum, að
þiggja. Gimsteinasalinn kvaðst fyrirverða sig fyrir slíkri stórmennsku,
og eigi geta vottað honum þakklátsemi sína sem skyldi; ætlaði hann þá
að fara, en prinsinn beiddi hann að vera hjá sér, og sátu þeir á tali mestalla
nóttina. En áður en gimsteinasalinn gengi burt morguninn eftir,
beiddi prinsinn hann að setjast hjá sér og mælti: „Þér vitið, að menn í
öllum hlutum hafa eitthvert takmark fyrir augum; takmark elskhugans
er hin frjálsa eign unnustunnar, og verði hann vonlaus um hana,
þá ber honum að verða afhuga lífinu. Þér sjáið, að þannig er komið
fyrir mér. Ég hugðist tvívegis hafa náð ósk minni, og var svo á hinn
grimmasta hátt slitinn frá unnustu minni. Nú er ekki annað fyrir en
dauðinn, og mundi ég sjálfur hafa séð fyrir mér, ef trú vor eigi bannaði
slíkt. En ég þarf ekki að taka fram fyrir hendur dauðans, því ég finn
glöggt, að hann mun ekki láta mig bíða lengi.“
Að svo mæltu þagnaði prinsinn stynjandi og tárfellandi, og með
því að gimsteinasalinn vissi ekkert ráð til að snúa honum frá svo örvæntingarfullum
hugsunum, nema að minna hann á Sjemselníhar, og
gefa honum nokkra von, þá kvaðst hann undir eins mundu fara heim
til sín, því hann væri hræddur um að trúnaðarambáttin hefði þegar
leitað sín. „Farið þá,“ mælti prinsinn, „og ef þér hittið hana, þá látið
hana skila til Sjemselníhar frá mér, að ef ég dey bráðum, sem ég býst
við, þá elski ég hana til hins síðasta andartaks, allt þangað til ég ligg
í gröfinni.“
Þegar gimsteinasalinn hafði beðið nokkrar stundir heima hjá sér,
kom trúnaðarambáttin, en öll í tárum og í dauðans ofboði; fékk það honum
áhyggju og spurði hann óðar, hvað að henni gengi. „Við erum öll
frá,“ svaraði hún, „Sjemselníhar, prinsinn, þér og ég. Skuluð þér nú
heyra harmasögu þá, er ég heyrði í gær, þegar ég kom heim til mín frá
yður. Sjemselníhar hafði vegna einhverrar yfirsjónar látið refsa annarri
ambáttinni, sem var við, þegar hún hitti prinsinn í öðru húsinu
yðar. Kom illt í ambáttina, og með því að dyrnar á höllinni voru opnar,
læddist hún burt, og hefur hún vafalaust sagt einhverjum af geldingunum
allt saman. Hin ambáttin, sem var með henni, er líka flúin
til hallar kalífans, og er ekkert líklegra en hún hafi sagt honum allt
leyndarmálið, því í dag lét kalífinn tuttugu geldinga sækja Sjemselníhar.
Mér tókst að læðast burt, til þess að segja yður, hvernig komið er.
Ég veit ekki, hvað síðan hefur gerzt, en ekki býzt ég við góðu. Hvernig
sem fer, þá geymið launungarmálið vandlega.“ Hún réði honum þessu
næst til þess, að segja prinsinum undir eins, hvernig farið hefði; gekk
hún síðan burt í skyndi og beið ekki svars. Enda hefði gimsteinasalinn
ekki getað svarað miklu, því hann varð eins og steini lostinn. Hann
sá samt, að honum var ekki til setunnar boðið og fór því til prinsins. Sá
prinsinn á svip hans, að hann hafði ill tíðindi að segja. „Prins minn!“
mælti gimsteinasalinn, „brynjið yður nú með þolinmæði, staðfestu og
hugprýði, og búist við hinu skelfilegasta, sem yður hefur nokkurntíma
að hendi borið.“ „Hafið færri orð,“ anzaði prinsinn, „látið mig ekki
vefjast í kvalafullum efa, ég er við búinn dauða mínum.“ Því næst
sagði gimsteinasalinn honum það, sem ambáttin hafði sagt, og mælti
ennfremur: „Yður er ógæfan vís, rísið upp og forðið yður í skyndi;
tíminn er dýrmætur. Ofurseljið yður ekki reiði kalífans, né eigið það á
hættu, að þér verðið píndur til sagna með píslarfærum.“ Það vantaði
minna á, að prinsinn gæfi upp öndina samstundis, af ótta og harmi;
samt herti hann upp hugann og spurði gimsteinasalann, hvað hann
legði til. „Ekki er annað sýnna,“ svaraði hann, „en að stíga sem skjótast
á bak og þeysa burt. Hafið með yður svo marga þjóna sem yður líkar,
og leyfið mér að flýja með yður.“ Prinsinn sá ekki annað ráð vænna til
undankomu, og skipaði mönnum að búast sem fljótast; hann stakk á
sig peningum og gimsteinum, kvaddi móður sína og fór frá Bagdad
með gimsteinasalanum og fylgdarliði sínu. Riðu þeir stanzlaust, það
sem eftir var dags, og mestalla nóttina; urðu þeir sjálfir og hestarnir svo
þreyttir, að þeir urðu að nema staðar nokkrum stundum fyrir sólaruppkomu.
En sem þeir naumast höfðu kastað mæðinni, réðist á þá fjölmennur
ræningjaflokkur. Vörðust þeir að vísu drengilega, en er menn
prinsins voru fallnir, urðu þeir að gefast upp, hann og gimsteinasalinn.
Ræningjarnir gáfu þeim líf, en rændu þá og flettu klæðum, og
tóku frá þeim hestana og allan farangurinn. Þegar þeir voru farnir,
mælti prinsinn: „Hefði ekki verið betra, að ég hefði verið kyrr í Bagdad
og beðið dauða míns, í hverri mynd sem hann hefði birzt mér?“
Gimsteinasalinn leiddi honum fyrir sjónir, að þetta væri ráðsályktun
guðs og að honum þóknaðist að reyna þá með þrautum á þrautir ofan;
ættu þeir því ekki að mögla, heldur taka slysi þessu, sem hann hefði
látið þeim að höndum bera, með auðmjúku hugarfari. „En látum okkur
ekki vera hér lengur,“ mælti hann ennfremur, „heldur leitum okkur
einhvers skjóls, þar sem okkur verður með fúsum vilja hjálpað í
bágindum okkar.“ „Lofið mér að deyja hér,“ anzaði prinsinn, „það
stendur á sama, hvort ég dey hér eða annarsstaðar. Hver veit nema
Sjemselníhar þegar sé dáin, og ber mér ekki að lifa hana.“ Loksins
tókst þó gimsteinasalanum með fortölum sínum að fá hann til að fara
með sér. Gengu þeir um hríð, þangað til þeir komu að musteri einu,
sem stóð opið; fóru þeir þar inn og lögðust fyrir út í horni. Þegar lýsti
af degi, gerðu þeir bæn sína; þá kom maður inn í musterið og baðst fyrir,
og er hann að aflokinni bænagjörð ætlaði út, varð honum litið til þeirra;
kvaddi hann þá og spurði, hvort þeir væru ókunnugir. Gimsteinasalinn
játti því og sagði honum frá því, að þeir hefðu verið rændir og væru
þurfandi hjálpar, en vissu eigi, til hvers leita skyldi. Bauð maðurinn þá
að liðsinna þeim eftir megni, og beiddi þá að koma með sér heim til
sín. Gimsteinasalinn réð prinsinum til að þiggja svo vingjarnlegt boð,
því heldur sem uggvænt væri, að einhver kynni að koma, sem þekkti
þá, og féllst prinsinn einnig á það. En er maðurinn sá, að þeir stóðu
og þinguðu um eitthvað í hljóði, spurði hann, hvort þeir ekki ætluðu
að koma með sér. „Það viljum við fegnir,“ anzaði gimsteinasalinn,
„en við fyrirverðum okkur að láta nokkurn mann sjá okkur, því við erum
naktir.“ Tók þá maðurinn af sér nokkuð af klæðnaði sínum og fékk
þeim, svo að þeir gátu skýlt nekt sinni; fór hann síðan með þá heim
til sín. Þegar þangað var komið, lét hann fá þeim heilan klæðnað,
hvorum um sig, og bera mat og drykk á borð fyrir þá; en þeir neyttu
því nær einskis, og var prinsinn svo magnþrota og harmsfullur, að
gimsteinasalinn varð hræddur um, að honum væri ekki líft.
Húsráðandinn kom oft til þeirra um daginn, en fór snemma frá
þeim um kvöldið, því hann vissi, að þeir þurftu hvíldar. Hlaut gimsteinasalinn
fljótt að kalla á hann, til þess að vera með sér hjá prinsinum,
meðan hann lá í andarslitrunum; andardráttur hans gerðist
þungur og erfiður, og var auðséð, að hann þá og þegar mundi gefa upp
öndina. Gimsteinasalinn gekk þá til prinsins og tók hann þannig til
orða: „Líf mitt er á förum, eins og þér sjáið, og er ég því feginn, að
þér eruð hjá mér á dauðastundinni. Ég dey glaður, og vitið þér, hvað
veldur. Það eitt fær mér hryggðar, að mér ekki auðnaðist að deyja í
faðmi móður minnar, því hún hefur ávallt haft á mér viðkvæma ást,
og mun henni sárna, að fara á mis við hina sorglegu huggun, að veita
mér nábjargir og sveipa mig í náklæði. Segið henni, þegar ég er látinn,
hversu mér hafi fallið það nær um trega, og biðjið hana í mínu nafni,
að flytja lík mitt til Bagdad, svo að tár hennar hrynji á gröf mína og
bænir hennar árni mér friðar.“ Hann þakkaði húsráðandanum fyrir
gestrisni sína og beiddi hann að geyma lík sitt, þangað til það yrði sótt.
Að svo fyrirmæltu andaðist hann.
Daginn eftir lát prinsins fól gimsteinasalinn lík hans varðveizlu
húsráðandans og fór aftur með kauplest einni til Bagdad. Gekk hann
undir eins heim til sín og hafði fataskipti, því næst fór hann til hallar
þeirrar, er prinsinn hafði búið í; varð heimilisfólkið hrætt, þegar það
sá, að prinsinn var ekki í för með honum. Gimsteinasalinn beiddi að
skila til móður prinsins, að hann vildi tala við hana; var honum þá fylgt
inn í sal einn, og sat hún þar á meðal margra kvenna. Hann heilsaði
henni og tók þannig til máls, með slíkum svip og málróm, að sorgarfregnin
ekki leyndi sér: „Guð varðveiti yður og auðsýni yður nægð
miskunnar sinnar. Þér vitið, að hann stýrir högum vorum eins og
honum þóknast;“ þá greip móðirin fram í og kallaði hátt: „Æ, þér segið
mér lát sonar míns;“ að svo mæltu æpti hún aumkvunarlega og hinar
konurnar með henni, svo að gimsteinasalinn tárfelldi að nýju. Hún sat
lengi og lét bugast af harmi sínum, en loksins beiddi hún hann að
segja sér harmsögu þessa og dylja sig einskis. En er hann hafði gert
það, spurði hún, hvort prinsinn í andlátinu hefði beðið hann að skila
nokkru til sín sér í lagi. Sagði hann henni þá, að honum hefði þótt það
sárast, að deyja svo fjarri henni, og hefði hann eigi óskað neins, nema
þess að hún léti flytja lík hans til Bagdad.
Árla næsta morgun fór hún af stað með konum sínum og þrælum.
Gimsteinasalinn, sem hún hafði haldið hjá sér þangað til, gekk nú
heim hryggur í huga og horfði til jarðar. Mætti hann á leiðinni konu,
og sá að það var trúnaðarambátt Sjemselníhar. Hún var í sorgarbúningi
og grét, og fylgdi hún honum heim. Þegar þau voru þangað komin,
stundi hann þungan og spurði, hvort hún hefði frétt dauða prinsins
og gréti þess vegna. „Er hann dáinn, prinsinn elskulegi?“ mælti hún,
„hann hefur þá ekki lifað Sjemselníhar sína lengi. Fögru sálir, hvar
sem þið eruð, þá munuð þið fagna, því nú megið þið njótast. — Líkamir
ykkar voru því til fyrirstöðu, að óskum ykkar yrði framgengt, nú hefur
guð losað ykkar við þá, til þess að samtengja ykkur.“ Gimsteinasalinn
vissi ekki af fráfalli Sjemselníhar, og tók nú fyrst eftir því, að ambáttin
var í sorgarbúningi. „Er Sjemselníhar dáin?“ mælti hann og varð hálfu
hryggari en áður. „Hún er dáin,“ svaraði ambáttin grátandi, „en áður
en ég segi yður frá hinum minnilegu atvikum andláts hennar, þá segið
mér, á hvern hátt prinsinn andaðist, því ég mun alla ævi trega hann
ásamt húsmóður minni, hinni elskulegu Sjemselníhar.“ Gimsteinasalinn
gerði sem hún beiddi, og er hann hafði sagt henni allt, sem gerzt
hafði, þangað til móðir prinsins lagði af stað, tók ambáttin þannig til
máls: „Þér munið, að ég sagði yður fyrr, að Sjemselníhar var sótt til hallar
kalífans, því svo var, sem ég hafði getið til, að báðar ambáttirnar höfðu
sagt honum frá ástum þeirra, prinsins og Sjemselníhar, og hafði hann
haldið próf yfir hvorri um sig. Nú munuð þér ætla, að hann hafi orðið
afarreiður Sjemselníhar, og brunnið af afbrýði og löngun til að hefna sín
á prinsinum. En fjarri fór því; hann aumkvaði Sjemselníhar, og er vel
líklegt, að hann hafi kennt sér sjálfum um, að svona fór, af því hann hafði
leyft henni að ganga út fylgdarlaust. Fórst honum svo óvenjulega við
hana, að þessi tilgáta mín hlýtur að vera rétt. Hann fagnaði henni með
glöðu yfirbragði, en hún gekk fram fyrir hann án alls ótta og undrunar;
sá hann hversu hún var hnuggin og mælti: „Sjemselníhar! Ég má ekki
sjá þig koma með svo hryggum svip, og fær það mér mikillar sorgar. Þú
veizt hversu brennandi ást ég hef haft á þér, og hef ég sýnt þér svo mörg
merki þess, að þú mátt vera sannfærð um það. Ég er ekki hverflyndur,
og aldrei hef ég elskað þig heitar en nú. Þú átt óvini, og þeir hafa borið
mér ófagrar sögur um háttalag þitt, en allt, sem þeir hafa sagt, hef ég látið
sem vind um eyrun þjóta. Útrýmdu því þunglyndi þínu og bústu til að
veita mér ljúfa og unaðssama skemmtun í kvöld, eins og þú hefur svo
oft gert að undanförnu.“ Slík og önnur vinmæli hafði hann við hana, og
vísaði henni til skrautlegs herbergis við hliðina á herbergi hans sjálfs.
Beiddi hann hana að bíða sín þar.
Þótt Sjemselníhar byggi yfir huggunarlausum harmi, viknaði hún
samt innilega af slíkum virðingarmerkjum, en því betur sem hún fann,
hversu mikið gott hún átti kalífanum upp að inna, því sárar sveið henni,
að vera skilin frá prinsinum, sem hún unni svo heitt, að hún gat ekki
án hans lifað. Þetta hafði nú gerzt, þegar ég talaði við yður, og sögðu
mér frá því konur þær, er viðstaddar voru. En þegar ég kom frá yður,
fór ég til Sjemselníhar og var sjónarvottur að því, er fram fór um kvöldið.
Hitti ég hana í herbergi því, sem ég fyrr nefndi, og af því hún þóttist vita,
hvaðan ég kæmi, beiddi hún mig að koma til sín og sagði svo enginn
heyrði: „Ég þakka þér innilega fyrir greiða þann, er þú hefur gert mér;
ég veit vel, að það er hinn síðasti.“ Hún sagði ekki meira, en ég fékk ekki
færi á að segja henni neitt til huggunar. Um kvöldið kom kalífinn inn í
herbergið, og léku þá ambáttir Sjemselníhar á hljóðfæri. Var undir eins
borið á borð; kalífinn tók Sjemselníhar við hönd sér og lét hana setjast
í legubekkinn hjá sér; tók hún svo nærri sér að gera sér upp blíðlæti við
hann, að hún dó rétt á eftir, því óðar en hún var setzt niður, hné hún
aftur á bak. Við héldum eins og kalífinn, að það hefði liðið yfir hana;
en hvernig sem við leituðumst við, var ómögulegt að vekja hana til
lífs. Kalífinn gat ekki að sér gert að gráta og heiðraði hana með
tárum sínum. Áður en hann gekk aftur til herbergis síns, skipaði hann
að mölva sundur öll hljóðfærin og bera líkið inn til sín. Sat hann yfir því
alla nóttina, en er birti af degi, sagði hann fyrir um greftrun hennar og
skipaði að lauga líkið, sveipa það náklæði og flytja það í skrautlegan legstað.
Fyrst nú lík prinsins verður flutt til Bagdad, þá skal ég sjá svo um,
að það verði lagt í sömu gröfina.“ Gimsteinasalinn kvaðst ætla það ógjörlegt
vegna kalífans, en ambáttin svaraði: „Þér munuð sjálfur játa, að það
er mögulegt, því ég get sagt yður, að kalífinn hefur gefið öllum ambáttum
Sjemselníhar frelsi og ætlað þeim árlegan forlagseyri. Mig hefur hann
sett til að gæta grafarinnar, og veitt mikið fé, bæði gröfinni til viðhalds,
og mér til viðurlífis. Að öðru leyti mun kalífanum því síður mislíka það,
sem honum var kunnugt, að þau Sjemselníhar og prinsinn elskuðust, og
mislíkaði það ekki.“ Féllst þá gimsteinasalinn á fyrirætlun hennar og
beiddi hana að fylgja sér til legstaðarins, svo að hann mætti gera þar bæn
sína. En heldur en ekki undraðist hann, er hann sá ógrynni fólks, bæði
karla og konur, þyrpast þangað frá Bagdad, og var það slíkur grúi, að ómögulegt
var að komast nálægt, og hlaut hann að standa langt í burtu. „Nú
held ég áformi yðar megi verða framgengt,“ mælti hann við ambáttina,
er hann hafði gert bæn sína, „við þurfum ekki annað en að segja það, sem
við vitum um elsku þeirra beggja, og það einkum, að prinsinn andaðist
því nær á sömu stundinni og hún. Áður en lík hans kemur, mun allur
borgarlýður flykkjast saman og krefjast þess, að hans lík verði ekki skilið
frá líki hennar.“ Ráð þetta heppnaðist, og daginn, sem von var á líkinu,
fór mesti manngrúi tuttugu mílur vegar, til að taka á móti því. Trúnaðarambáttin
beið við borgarhliðin og beiddi móður prinsins í nafni allrar
borgarinnar að leyfa, að lík beggja elskendanna, sem frá fyrstu byrjun ástarinnar
allt fram í andlátið höfðu verið sem einn maður, yrðu lögð í sömu
gröf. Móðirin leyfði það, og var líkið jarðað við hlið Sjemselníhar
ásjáandi ótölulegum manngrúa. Síðan hafa bæði íbúar Bagdads og útlendir
átrúendur Mahómets úr öllum áttum haft legstað þenna í miklum
heiðri, og sækja þangað enn til að gera bæn sína.
[1513.png]
[1514.png]
Sagan af Kamaralsaman kóngssyni og Badúr kóngsdóttur
FRÁ 230. TIL 250. NÆTUR. Kaledan heitir ey nokkur í meginhafinu
og er tuttugu daga sigling til hennar frá ströndum Persalands. Er henni
skipt í allmörg stór fylki og eru þar blómlegar og fjölmennar borgir.
Eyjan er konungs ríki, og réði yfir henni í fyrndinni konungur, er Sjaksaman
hét. Hann átti fjórar eiginkonur og voru allar konungadætur, en
auk þeirra hafði hann sextíu hjákonur. Taldi hann sig giftumestan allra
konunga í heimi, því ársæld og friður breiddi blessun yfir allt hans ríki.
Samt var honum eitt að angri, að hann átti engan erfingja að ríki sínu,
en var sjálfur kominn að fótum fram; vissi hann ekki, hverjum hann ætti
að kenna um gæfuleysi þetta. Þótti honum það, sem von var, vera hið
mesta ólán að deyja erfingjalaus. Í langan tíma duldi hann angur sitt út
af þessu, og gekk það því nær honum, sem hann gerði sér meira far um
að láta ekki á því bera. En þar kom loksins, að honum varð ómögulegt
að þegja lengur, svo að hann tjáði vezír sínum einslega harma sína og
spurði hann, hvort hann gæti kennt sér nokkurt ráð til að umflýja ógæfu
þá, er yfir vofði. Þá svaraði hinn vitri vezír þannig: „Yðar hátign mundi
fljótt veitast ráð við því, ef því væri svo varið, að mannleg hyggindi fengju
nokkuð að gert. En því er verr, ég hlýt að játa, að mannleg vizka og
reynsla má sín hér ekkert, og er eina úrræðið í slíkum vandræðum, að
snúa sér til guðs. Hinum alvitra og almáttuga drottni þóknast oft að
senda oss mótlæti, einmitt þegar allt leikur í lyndi, og vér hugsum sízt
til hans, til þess að vér finnum til almættis hans og minnumst þess, að
vér höfum ekkert af sjálfum oss þegið, heldur allt frá honum. Meðal
þegna yðvarra eru sumir, sem öðrum fremur leggja stund á að tilbiðja
hina æðstu veru, og fyrir guðs sakir leggja á sig allskonar meinlæti og
vanda lifnað sinn kostgæfilega. Það er því mín tillaga, að þér látið útbýta
ríflegum ölmusum meðal þessa guðhrædda fólks, og skorið á það,
að leggjast á eitt með yður í bænagjörð. Hver veit nema einhver meðal
þess sé guði svo þóknanlegur, að hann uppfylli yðar innilegu ósk.“ Sjaksaman
leizt vel á þetta viturlega ráð og þakkaði stórvezír sínum af öllu
hjarta. Sendi hann án tafar ríflegar ölmusur til allra þeirra félaga, er
stunduðu heilagleik og guðhræðslu, og stefndi forstöðumönnum þeirra á
sinn fund. Veitti hann þeim fyrst hófsamlega máltíð, sagði þeim síðan,
hvað sér byggi í huga og beiddi þá að sjá svo um, að hinir guðhræddu
menn, sem þeir ættu yfir að segja, bæðu fyrir sér.
Og sjá, ekki leið á löngu, að ein af konum konungs varð barnshafandi,
og ól hún sveinbarn að liðnum reglulegum meðgöngutíma. Til þess að
votta þakklátsemi sína fyrir þetta mikla happ, sendi Sjaksaman konungur
aftur ölmusur til hinna helgu félaga, og voru þær miklar, eins og von
var, því hann var stórglaður og stórríkur. Voru margar dýrðlegar hátíðir
haldnar í minningu þess, að kóngsson var fæddur, bæði í höfuðborginni
og hvarvetna í ríkinu. Jafnskjótt sem hann var fæddur, var hann borinn
til föður síns, og þótti honum sveinninn svo fagur, að hann kallaði hann
Kamaralsaman (þ.e. máni sinnar aldar). Vandaði hann uppeldi hans með
mestu alúð og lét sér annt um uppfræðingu hans, þegar hann var kominn
á þann aldur. Voru Kamaralsaman fengnir hinir beztu kennarar og hinir
vitrustu siðameistarar, sem til voru í öllu landinu. Menn þessir, er gæddir
voru allskonar fróðleik, listum og mannkostum, sáu undir eins, að
kóngsson var bæði næmur og námfús, og veitti hægt að nema allar vísindagreinir.
Seinna meir nam hann allskonar líkamlegar listir og varð slíkur
afbragðsmaður til alls atgjörvis, að allir dáðust að honum, sem hann
þekktu, en enginn þó eins og faðir hans.
Þegar kóngsson var fimmtán ára gamall, ásetti konungur sér af föðurlegri
elsku sinni að afsala sér ríkinu honum í hag, og fór hann þessum
[1516.png: Kamaralsaman]
orðum við vezírinn, sem hann trúði bezt: „Ef sonur minn er aðgjörðalaus
í æsku sinni, þá er ég hræddur um að hann missi hinar frábæru gáfur,
sem náttúran hefur svo ríkulega veitt honum, og ekki þær einungis, heldur
týni hann því niður, sem hann hefur numið í hinu góða uppeldi, sem
ég veitti honum af föðurlegri elsku. Ég er nú kominn á þann aldur, að ég
þarf hvíldar við, enda þreyi ég hana líka; hef ég því ásett mér að afsala
mér ríkisstjórn, og ætla, það sem eftir er ævinnar, að láta mér nægja þá
gleði, að sjá hann stjórna. Hvernig lízt þér á þetta, fornvinur minn?“
Stórvezírinn þekkti herra sinn og hafði vit til þess að mótmæla ekki
ráðsályktun hans beinlínis, þótt hann hefði margar ástæður til; lézt hann
fúslega fallast á fyrirætlun hans og mælti: „Orð yðar votta föðurlegt ástríki,
og er mér fögnuður að hlýða á þau; en að vísu mætti ísjárvert þykja
að leggja á jafnungar herðar svo þunga byrði, sem það er, að stjórna voldugu
og miklu ríki. Yðar hátign hefur fullkomna ástæðu til að kvíða því,
að iðjuleysi muni spilla hinni göfugu sál sonar yðar; en er þá ómögulegt
að fá honum annað starf? Væri ekki ráð að láta hann kvongast? Hjónabandið
er óskaráð til að snúa ungum mönnum frá óreglulegum lifnaði.
Gæti yðar hátign um leið veitt honum sæti í ríkisráði yðru; mætti hann
þá smámsaman sjá, hvernig hann síðan á að halda við dýrð og vegsemd
ríkisins, og gætuð þér afsalað yður ríkisstjórn, ef yður sýndist hann vera
vaxinn svo háleitu ætlunarverki.“ Konungi virtist þetta hyggilegt ráð og
gerði boð eftir syni sínum, jafnskjótt sem stórvezírinn var kominn út.
Kóngsson hafði aldrei verið vanur að koma á fund föður síns nema á tilteknum
tíma dags, og brá honum því í brún, er hann fékk boð þessi. Gekk
hann því ekki fram fyrir hann með sonarlegri djörfung, eins og hann
var vanur, heldur heilsaði hann honum með djúpri lotningu og stóð
frammi fyrir honum, horfandi til jarðar. Soldán tók eftir þessu og sagði
því til að hughreysta hann: „Sonur minn! Geturðu getið upp á, hvers
vegna ég hef gert boð eftir þér?“ „Herra!“ svaraði kóngssonur, „guð einn
sér, hvað í hjartanu býr, en ég vil glaður heyra skipanir yðar hátignar.“
„Þá skaltu vita,“ segir soldán, „að ég ætla að láta þig kvongast; hvernig
lízt þér á það?“ Kóngssyni líkuðu illa þessi tíðindi, og kom á hann fát;
hann svitnaði um ennið og vissi ekki, hverju svara skyldi. Svaraði hann
þannig eftir langa umhugsun: „Herra! Fyrirgefið mér, að mér bregður
svo mjög við þessi tíðindi; ég er enn svo ungur, að mér hefur aldrei slíkt
til hugar komið. Veit ég ekki einu sinni, hvort ég nokkurntíma muni
ráðast í að kvongast, ekki einungis vegna áhyggju þeirrar, sem konur
valda, heldur letja mig líka orð hinna mestu skálda vorra, er bregða þeim
um illsku og ótryggð. Eitt þeirra kemst þannig að orði:
/#
Ef um fljóð fírar
fræðast vilja,
veiti ég sönn svör,
því ég sjálfur reyndi;
hærist höfuð
eða hverfi auður,
er ást þeirra
öll á förum.
Varast því, vinur,
að víf þig ginni,
ef þig guðs götu
ganga fýsir;
firrist þroska
sá, er fljóðum lýtur,
ungur sveinn,
verður aldrei nýtur.
#/
Nú má vera að mér einhverntíma snúist hugur; en „þá koma tímar, þá
koma ráð,“ og er nógur tíminn þangað til að hugsa um kvonfang.“
Soldán hryggðist mjög af þessu svari sonar síns, því hann sá, að hann
var með öllu ófús að hlýðnast vilja hans. Allt fyrir það vildi hann samt
ekki taka þessa undanfærslu hans eins og mótþróa og óhlýðni, eða beita
sínu föðurlega valdi til að kúga hann, og svaraði hann honum því á þessa
leið: „Ég ætla enga nauðung að gera þér, heldur veita þér langan umhugsunar
frest, svo þér geti skilizt, að kóngssonur sá, sem ríki á að erfa,
hlýtur fyrst og fremst að sjá sér fyrir erfingja. Ég vona fyrir víst, að þú
munir ráða það úr, sem báðum okkur er æskilegast, og hlakka ég til að
sjá mig endurborinn í börnum þínum.“ Soldán hreyfði nú ekki frekar
við máli þessu, en veitti syni sínum allt frá sama degi sæti í ríkisráðinu
og gerði allt sitt til þess, að hann yrði sem ánægðastur með kjör sín við
hirðina. En að ári liðnu kallaði hann son sinn aftur á sinn fund og mælti:
„Sonur minn! Hefur þú hagnýtt þér tímann vel til þess að hugleiða áform
mitt, er ég gerði þér uppskátt í fyrra? Færistu enn sem fyrri undan að
veita mér þessa gleði, sem ég vænti mér til handa af sonarlegri hlýðni
þinni? Ætlarðu að láta mig deyja án þeirrar huggunar, að sjá ætt mína
margfaldast?“ Í þetta skipti var kóngsson stilltari en í fyrra skiptið, og
svaraði hann eftir stutta umhugsun skýrt og einarðlega: „Herra! Ég
hef sannarlega íhugað það vandlega, en þegar ég hafði skoðað huga minn
til hlítar, gerðist ég enn öruggari í áformi mínu, að kvongast aldrei. Hin
endalausa ógæfa, sem konur hafa valdið á öllum öldum, eins og lesa má
í sagnaritum vorum, og heyra má dags daglega, er mér sannarlega fullkomin
ástæða til að sneiða hjá allri sambúð við þær meðan ég lifi. Yðar
hátign mun því fyrirgefa mér, að ég lýsi yfir því, að það er árangurslaus
fyrirhöfn, að eggja mig til kvonfangs.“ Að svo mæltu gekk hann fljótt í
burt og stóð ekki við til að heyra svar föður síns. Mundi hverjum öðrum
konungi hafa veitt örðugt að bæla niður reiðina, þar sem slík ofdirfska
var sýnd, en konungurinn hefði óumræðilega ást á syni sínum og vildi
reyna allt með góðu, áður en hann beitti valdi. Sagði hann stórvezír sínum
samt frá skapraun þeirri, er sonur sinn hefði gert sér: „Ég fór að ráði
þínu,“ mælti hann, „en Kamaralsaman er nú ennþá móthverfari áformi
mínu en í fyrra skiptið, og hefur hann mælt í móti vilja mínum með svo
ósvífnum orðum, að ég varð að taka á allri stillingu minni, svo að ég ekki
léti hann gjalda réttlátrar reiði minnar. Þeir, sem sækjast eins eftir barneign
og ég sóttist eftir þessum syni mínum, eru meira en meðalflón, því
þeir svipta sig öllum friði lífs síns.“ „Herra!“ svaraði vezírinn, „með þolinmæðinni
koma menn miklu til leiðar í heimi þessum. Ég fullyrði ekki,
að hún sé einhlít í þessu máli, en þér þurfið aldrei að iðrast þess, þó þér
veitið syni yðar ennþá eins árs umhugsunarfrest. Ef hann á þeim tíma
lætur eftir vilja yðar, þá getið þér ekki ætlast til meiri launa fyrir föðurlegt
langlundargeð; en ef hann þverskallast eins og fyrri, þá hafið þér hina
gildustu ástæðu til að segja honum í viðurvist ríkisráðsins, hversu nauðsyn
beri til, að hann kvongist, ríkisins vegna. Er þá ólíklegt, að hann
vogi að óhlýðnast skipun yðvarri á svo lotningarverðri samkomu, sem þér
heiðrið með návist yðvarri.“ Svo annt sem soldáni var um að sonur hans
kvongaðist, lét hann þó til leiðast að hlýða hinu viturlega ráði vezírsins,
og veitti hann syni sínum enn þá eins árs umhugsunarfrest.
Þegar vezírinn var farinn, gekk soldán til Fatíme, móður Kamaralsamans.
Hafði hann fyrir löngu sagt þessari konu sinni allan vilja sinn
um kvonfang hans, og sagði hann henni nú hryggur frá því, hversu hann
hefði staðið í gegn vilja sínum, og hvílíkt umburðarlyndi hann sjálfur
hefði sýnt. Beiddi hann hana um leið að tala rækilega um fyrir syni þeirra,
þegar færi gæfist, og láta hann skilja, að ef hann héldi áfram slíkri þverúð
og þrjózku, þá mundi þar koma loksins, að hann iðraðist beisklega eftir
háttalag sitt. Fatíme hlýddi eiginmanni sínum, og í fyrsta skipti, sem Kamaralsaman
kom til hennar, sagði hún honum, að hún hefði heyrt, hversu
hann færðist undan hjónabandinu og væri sér raun að því, að hann hefði
veitt föður sínum slíkt sorgar- og þykkjuefni. „Góða móðir!“ anzaði
kóngsson, „ef þér elskið mig, þá minnið mig ekki á þetta hvimleiða málefni.
Þætti mér illt, ef ég freistaðist til að segja nokkuð það, er skerða
kynni lotningu þá, sem mér ber að sýna yður.“ Af svari þessu réði Fatíme,
að sonur sinn mundi enn vera of æstur, og lét því þetta liggja í þagnargildi
um tíma. En nokkru seinna hélt hún, að hann mundi vera fúsari
að hlýða á áminningar sínar, og tók þá þannig til máls: „Seg mér fyrir alla
muni, elsku sonur, af hvaða ástæðum ertu svo tregur til að kvongast? Ef
þú ekki ber annað fyrir en vonzku og ótryggð kvenna, þá eru engar
ástæður marklausari. Fer því fjarri, að ég vilji verja vondar konur, sem
ekki eru allfáar, en það væri hið mesta óréttlæti, að dæma allar eftir hinum
einstöku. Ef þú gerir svo, því snýr þú þá ekki eins huganum til hinna
mörgu vondu konunga, höfðingja og soldána, sem illræmdir eru í sögunni
fyrir grimmleika, sællífi og harðstjórn? Þú gætir eins dæmt þitt eigið kyn
eftir þessum einstöku dæmum. Trúðu mér, það eru eins margir vondir
karlmenn til og vondar konur; ég skírskota til sögunnar, því hana hef
ég lesið ekki síður en þú. Eða heldur þú, að skírlífar og ástúðugar konur,
sem giftar eru slíkum mannhundum, séu of sælar? Þú mátt skammast
þín, sonur minn, að gera kyni móður þinnar svo rangt til.“ „Móðir
mín góða!“ anzaði kóngsson, „ég efast ekki um, að til séu margar hreinlífar,
vænar og elskuverðar konur. Guð gæfi að þær væru allar líkar yður!
En það þykir mér verst, að maðurinn kýs oft í óvissu, þegar hann
kvongast, og oft er honum ekki gefinn kostur á að kjósa. Ef ég nú léti
eftir ákafri ósk föður míns og réði það af, að kvongast, hverja konu ætli
hann þá gæfi mér? Líklega einhverja kóngsdóttur frá nágrannalöndunum,
og það ekki þá sem fegurst væri og elskuverðust, heldur þá, sem
veitti ríki voru og ætt vorri mesta hagsmuni með auðlegð og veldi.
Mundi ég ekki verða spurður að, hvort mér yrði kóngsdóttir að skapi,
heldur yrði ég að taka hana eins og hún væri, og er mér lítill hugur
á því. En hugsum okkur nú, að hún væri fögur ásýndum, hver
ábyrgist mér þá innri mann hennar? Því ekki stendur mér á sama,
hvort hún er vitur eða óvitur, hvort hún er ljúflynd eða geðvond. Ekki
mun sú kona verða mér að skapi, sem ekki getur talað um annað merkara
en klæðnað, skart og þesskonar hégóma, og því síður sú, sem er þóttafull,
reigingsleg, duttlungasöm og þrætugjörn. Hin fyrrnefnda mundi sóa út
öllu fé ríkisins með heimskulegu óhófi í klæðaburði, gimsteinum og
fánýtu glingri, og hin síðarnefnda mundi gera mér lífið þungbært, svo
að ég mundi eldast fyrir tímann. Þessar ástæður virðast mér vera fullgildar
til þess að hafna hjónabandinu. En þó einhver kóngsdóttir væri
lýtalaus að öllu leyti, þá veit ég ótalmargar merkari ástæður, sem mundu
styrkja mig enn betur í áformi mínu.“ „Hvað áttu við, sonur minn!“
anzaði Fatíme, „hefurðu fleiri ástæður? Mér þætti gaman að heyra þær.
En þær, sem þú hefur komið með, eru svo lítilsverðar, að ég get hrakið
þær með einu orði.“ „Látið sjá, móðir mín!“ anzaði Kamaralsaman, „og
hrindið þeim, sem fyrir liggja.“ „Ég þarf ekki annað en geta þess,“ mælti
Fatíme, „að kóngssonur sá, sem hefur gifzt svo illa, sem þú sagðir, á hægast
með að losna við slíka byrði með því að reka konuna frá sér. Með því
afstýrir hann í einu tjóni sjálfs sín og ríkisins. „En er það ekki hryggilegt,“
svaraði kóngsson, „að neyðast til að grípa til slíks óyndisúrræðis? Mundi
hann ekki lifa við betri orðstír og rósamari í huga, ef hann aldrei legði sig
í þessa hættu?“ „Fyrst svona liggur í þér, sonur,“ svaraði Fatíme, „þá verður
þú hinn síðasti konungur af ætt hinna nafnkunnu konunga á eynni
Kaledan.“ „Kæra móðir!“ mælti Kamaralsaman, „mig langar ekki til að
lifa föður minn, og væri eigi svo undarlegt þó ég dæi á undan honum,
því mörg börn hafa orðið skammlífari foreldrum sínum. Hvernig sem
fer, þá er það sómi fyrir konungaætt, að líða undir lok með miklum konungi.
Ég skal gera mitt til, að ég verði enginn ættleri.“
Eftir þetta átti Fatíme oft áþekkar orðadeilur við son sinn, en hann
hafði jafnan nægar ástæður í móti, sem hún fékk eigi hrakið, og lét hann
ekki af sínu máli. Leið svo árið, og einhvern dag var hátíðleg ráðsamkoma,
voru þar bæði stórvezírinn og aðrir vezírar, helztu embættismenn og herforingjar;
segir þá soldán við son sinn: „Sonur minn! Ég hef fyrir löngu
látið í ljósi við þig hina áköfustu ósk mína, að þú kvæntist, og hugði ég
að þú mundir vera mér eftirlátari, þar sem ég fór ekki fram á neitt ósanngjarnt.
Nú er þú hefur þreytt þolinmæði mína, svo að hún er á enda, þá
birti ég þér hið sama og fyrr í viðurvist alls ríkisráðsins. Hér er ekki
einungis undir því komið, að þú fullnægir föður þínum, sem þú ekki
hefðir átt að sýna mótþróa, heldur útheimtir velferð ríkisins það, og allir
þessir menn óska þess ásamt mér. Seg því vilja þinn, og svo að ég geti eftir
því gert ráð mitt.“ Svaraði þá kóngsson með slíkum ofstopa, að faðir hans,
eins og von var, varð stórreiður út af óvirðingu þeirri, er sonur hans
sýndi honum í viðurvist ráðsins, og kallaði hátt: „Ertu svo ósvífinn, ættlerinn
þinn, að tala slíkum orðum til föður þíns og konungs?“ Lét hann
síðan flytja hann í turn einn, sem í langan tíma hafði verið óbyggður, var
hann lokaður þar inni; var honum fengið rúm, nokkrar bækur og einn
þræll til þjónustu. En kóngsson tók það ekki nærri sér, úr því honum
gafst kostur á að lesa bækur í góðu næði. Um kvöldið gerði hann bæn
sína, og þegar hann hafði lesið nokkra kapítula í kóraninum með sömu
hugarró, sem væri hann í herbergjum hallarinnar, þá lagðist hann til
hvíldar, en slökkti samt ekki á lampanum, er brann hjá rúmi hans.
Í turninum var brunnur, og bjó í honum á daginn álfkona ein, að
nafni Maimúne, dóttir Damríats, andakonungs. Þegar hún sveif um miðnættið
upp úr brunninum til þess að fljúga um víða veröld, eins og hún
átti vanda til, sá hún ljósið í fangelsi Kamaralsamans og þótti henni það
kynlegt. Fór hún þar inn og gaf engan gaum að þrælnum, sem svaf við
dyrnar; leið hún inn að hinu skrautlega rúmi, og sá að einhver lá í því.
Ábreiðan huldi andlit kóngssonar til hálfs; lyfti álfkonan henni og sá
unglinginn, sem var svo fríður, að hún aldrei hafði svo fagran litið á öllum
ferðum sínum. Hugsaði hún með sér: „Hversu dásamlegur mun hann
vera, þegar augu hans opnast, sem nú eru hulin hinum fagurmynduðu
augnalokum? Hvernig gat hann, svo tiginn maður, bakað sér svo óvirðulega
meóferð. Viti það himinn, að ég skal honum ekkert mein gera, og
ekki þola, að neinn komi honum of nærri; skal ég hjálpa honum úr vandræðum
hans.“ Hún gat ekki þreytzt á að dást að kóngssyni, en að endingu
kyssti hún á enni hans og báða vanga, lagði síðan ábreiðuna í samt lag
yfir hann og flaug svo á burt, að hann ekki vaknaði. Þegar hún var komin
upp í miðlofts geiminn, varð hún vör við vængja súg, beindi flug eftir
honum og sá, að þar fór andinn Danesj, sonur Sjamhurasj. Hann
var einn af öndum þeim, er höfðu gert uppreisn gegn guði, en Maimúne
var í tölu þeirra, sem hinn mikli Salómon hafði þröngvað til að lúta guði,
og var henni því gefið vald yfir Danesj. Mundi Danesj feginn hafa
flúið úr vegi fyrir henni, en hann var kominn svo nálægt, að ekki var
annars kostur en annaðhvort að berjast eða gefa sig upp, og þann kost
tók hann og beiddi hana að sverja sér við guðs háleita nafn, að hún skyldi
ekki gera sér mein; kvaðst hann lofa henni því sama. Svaraði þá Maimúne
í reiði: „Þinn bölvaði andi! Hvað getur þú grandað mér? Ég er ekki
hrædd við þig. En ég skal eigi synja þér þeirrar miskunnar, sem þú beiðist
og henni heiti ég þér með svardaga. En seg mér nú: hvaðan ber þig
að? Hvað hefur þú aðhafzt í nótt og hvað hefur þú séð?“ Svaraði þá
Danesj: „Fagra álfkona! Ég skal þá segja þér, fyrst þig fýsir að vita
það, að ég kem frá endimörkum Kínlands, þar sem hinar yztu eyjar þessa
hnattarhelmings liggja fyrir landi. Kínland er eitthvert hið stærsta og
voldugasta ríki í heimi, og undir það liggja eyjar þær, er ég nefndi.
Ghaiur heitir sá, sem nú er konungur yfir Kínlandi, og á eina dóttur
barna, sem er fegri öllum konum, er verið hafa frá upphafi heimsins.
Hvorki ég né þú, engir andar af þínu kyni eða mínu, og enginn mennskur
maður á völ á hæfilegum orðum til að lýsa henni nokkurnveginn. Hið
svarta hár hennar er svo sítt, að það tekur ofan á fætur, og svo mikið, að
[1523.png: Þinn bölvaði andi, hvað getur þú grandað mér?]
þegar hún hefur sett það í lokka, er það áþekkt afarstórum vínþrúgum.
Undir hári þessu ljómar hið fegursta enni, slétt sem hin skærasta skuggsjá;
hin svörtu augu hennar tindra sem eldur, nefið er hvorki of stutt
né of langt; munnurinn lítill og purpurarauður, tennur hennar eru sem
tvær perluraðir skínandi hvítar. Málfæri hennar er sætt og fagurt, og orðin
lýsa fjörugum anda. Brjóst hennar eru hvítari en hið dýrmætasta alabastur.
Af þessari lauslegu lýsingu máttu ráða, að engin fegri kona er
til á jarðríki. Sá sem eigi þekkir konunginn, föður hennar, mætti halda,
að hann tilbæði hana, því enginn unnusti getur gert slíkt fyrir unnustu
sína, sem hann gerir fyrir hana. Hinum afbrýðisamasta manni hefur ekki
dottið slíkt í hug, sem hann hefur upphugsað af fyrirhyggju sinni, til
þess að gera öllum, nema hinum tilvonandi eiginmanni hennar, ómögulegt
að komast að henni. En svo að henni ekki leiðist í einsetu þeirri, er
hann hefur fyrirbúið henni, þá hefur hann látið reisa sjö hallir handa
henni, og hefur enginn séð eða heyrt getið um neitt, er við þær jafnist.
Hin fyrsta er úr fjallakristall, önnur úr eiri, þriðja úr verkuðu stáli, fjórða
úr enn dýrmætara málmi en báðar hinar síðastnefndu, fimmta úr onyx,
sjötta úr silfri, og hin sjöunda úr skíru gulli. Húsbúnaður hverrar hallar
er óviðjafnanlega fagur, og samsvarar efni því, sem höllin er gerð af;
lystigarður fylgir hverri höll og vantar þar eigi grasbekki, urtabeð, vatnsstæður,
gosbrunna, rennur, fossa og trjáþyrpingar, er sólin fær eigi skinið
í gegnum, en enginn garðurinn er öðrum líkur, heldur sitt fyrirkomulag
í hverjum. Hinir voldugustu konungur nágrannalandanna heyrðu sagt
af hinni óviðjafnanlegu fegurð kóngsdóttur, og gerðu því út sendiboða
til að biðja hennar sér til handa. En konungurinn, faðir hennar, vildi
því aðeins gifta hana, að hún sjálf samþykkti, en henni varð enginn ráðahagur
að skapi. Fóru sendiboðarnir heim við svo búið, en voru samt
ánægðir, því þeim hafði verið sýnd mikil virðing og kurteisi.
Kóngsdóttirin sagði einu sinni við föður sinn: „Þú vilt gifta mig, og
hyggur, að það sé mér til gleði. Ég kann þér þakkir fyrir það, en hvar
mundi ég finna svo skrautlegar hallir og svo inndæla aldingarða sem
hér hjá þér? Þar að auki lætur þú mig hafa fullt frelsi, og er mér sama
virðing sýnd og sjálfum þér. Slíka hagsmuni veitir ekkert land í heimi og
enginn eiginmaður, hver sem hann er. Mennirnir vilja ætíð drottna, og
mig fýsir lítt að hlýða öðrum.“
Meðan á þessu stóð, komu enn fleiri sendiboðar, og loksins frá konungi
einum, sem var auðugri og voldugri en allir hinir fyrri; leitaðist því
konungur við að leiða dóttur sinni fyrir sjónir, hversu hagnaðarsamur
ráðahagur þessi væri. En hún færðist undan eins og áður, og bar hinar
sömu ástæður fyrir sig, og er faðir hennar lagði fast að henni, að láta undan,
gleymdi hún lotningu þeirri, er henni bar að auðsýna honum, og
bannaði honum í reiði að tala við sig um nokkurn ráðahag, hvorki þenna
né annan, ella kvaðst hún mundu reka hníf í brjóst sér, til þess að komast
undan þrásækni hans. Svaraði þá konungur í bræði: „Þú ert vitskert,
barn mitt! Enda skal ég fara með þig eins og vitfirring.“ Því næst lét
hann loka hana inni í herbergi einu í höll sinni með tíu kerlingum, sem
áttu að þjóna henni og vera henni til skemmtunar; var hin elzta þeirra
fóstra hennar. En til þess að nágrannakonungarnir, sem höfðu sent sendiboða
til hans, skyldu ekki hafa hug á henni framar, lét hann sendimenn
skila til þeirra, að hún væri frábitin öllum giftingum; áttu þeir einnig
að lýsa yfir því við hverja konungshirð, að ef nokkur læknir treysti sér
til að lækna hana, þá skyldi hann koma, og fá hana sjálfa í lækninga laun.“
„Svona er nú mál með vexti, fagra Maimúne!“ mælti Danesj ennfremur;
„læt ég engan dag hjá líða, að ég ekki fari þangað, til þess að
gleðjast við sjón þessarar óviðjafnanlegu fegurðar, og svo illgjarn sem
ég er að náttúrufari, þá vil ég ekki fyrir nokkurn mun gera henni mein.
Komdu og sjáðu hana, það er sannarlega ómaksins vert. Þegar þú svo með
eigin augum ert orðin sannfærð um, að ég sagði satt, muntu kunna mér
þökk fyrir, að ég vísaði þér svo óumræðilega fagra kóngsdóttur. Seg þú
til, ég er boðinn og búinn til að vísa þér leið.“ Í stað þess að svara, skellti
álfkonan Maimúne upp yfir sig og hló lengi, því næst mælti hún: „Ætlarðu
að telja mér trú um slíkt? Ég hélt þú mundir ætla að segja mér eitthvað
fágætt og frábært, en í þess stað talar þú um greppatrýni. Heyr á
endemi! Hvað mundirðu segja, þú hinn bölvaði, ef þú eins og ég hefðir
séð kóngssoninn fagra, sem ég elska eins og hann á skilið? Á slíku er
sannarlega mikill munur, og mundir þú verða trylltur af fegurð hans.“
Danesj spurði, hver kóngsson þessi væri, og svaraði Maimúne þá — því
hún hafði þegar heyrt nokkuð um Kamaralsaman: „Það hefur farið nákvæmlega
eins fyrir honum og kóngsdótturinni, sem þú nefndir. Soldáninn,
faðir hans, vildi fyrir hvern mun láta hann kvongast, en þó að jafnt
og þétt væri nauðað á honum, þá setti hann þvert nei fyrir; var hann þá
lokaður inni í gamla turninum, sem ég bý í, og þar dáðist ég áðan að
fegurð hans. “ Svaraði þá Danesj, að ekki þyrði hann beint að mótmæla
þessu, en þangað til hann sæi kóngsson, mundi hann halda fast við trú
sína, að enginn dauðlegur maður né dauðleg kona gæti jafnast við kóngsdótturina
að fríðleik. Um þetta þrættu þau stundarkorn, þangað til Maimúne
skipaði Danesj að sækja kóngsdóttur og leggja hana niður hjá
kóngssyni, svo að þau gætu borið þau saman og skorið úr, hvort þeirra
á réttara máli hefði að standa. Danesj ætlaði því fyrst til Kínlands, en
Maimúne aftraði honum, og varð hann fyrst að fara með henni til turnsins,
sem kóngsson var í, svo að hann vissi, hvert hann ætti að fara með
kóngsdótturina. Að svo búnu lét hún hann fara.
Danesj sótti kóngsdótturina á augabragði og kom með hana sofandi;
hafði hann hitt hana í nátthjúp einum úr egipzku lérefti, sem var
prýddur gullnum snúrum og gullkögri, bæði um höfuðsmáttina, saumana
og bryddingarnar. Maimúne tók við henni og fór með hana í herbergi
Kamaralsamans, og lögðu þau hana í rúmið hjá honum. Andinn og álfkonan
stóðu stundarkorn þegjandi, dáðust að kóngssyni og kóngsdóttur,
þar sem þau lágu sofandi, og báru þau saman. En er Danesj tók til
orða og sagði, að kóngsdóttirin væri fríðari en kóngssonurinn, þá sló í
kappmæli með þeim; vildi Maimúne ráða því til lykta og kvaðst skjóta
[1526.png: ... sex horn stóðu upp úr höfði hans]
þessari deilu þeirra til úrskurðar gjörðardómara, en ef andinn vildi eigi
á það fallast, þá mundi hún taka það svo sem hann færi ofan af sínu máli.
Danesj tók kosti þessum, og stappaði þá álfkonan í gólfið; laukst það
óðar í sundur og reis upp úr því ógurlegur andi; hann var krypplingur,
eineygður og haltur; sex horn stóðu upp úr höfði hans, en fætur hans og
hendur voru krepptar. En er hann var allur upp kominn og gólfið hafði
lokizt saman aftur, fleygði hann sér fram fyrir fætur Maimúne og spurði
hana, liggjandi á knjánum, hvað hún vildi sér, auðmjúkum þjóni hennar.
Svaraði hún þá: „Stattu upp Kasjkasj![* Nafn andans.] Ég hef kvatt þig hingað, til
þess að þú dæmir í þrætu einni, er ég á við þenna bölvaða anda, Danesj.
Lít nú á hvílu þessa og seg hlutdræg-nislaust, hvort þér þykir fríðara,
yngissveinninn eða yngismærin?“
Kasjkasj virti kóngsson og kóngsdóttur fyrir sér, og var auðséð, að
honum fannst mikið um, en er hann hafði horft á þau um hríð og verið
á báðum áttum, segir hann við Maimúne: „Lafði mín! Ég mundi svíkja
[1527.png: ...undraðist hann mjög er hann sá svo frábærlega fríða konu hjá sér]
bæði sjálfan mig og yður, segði ég annað fegurra en annað. Þau eru gagnlík
hvort öðru að fegurð, yndisþokka og snoturleik, og á hvorugu er
minnsta lýti, sem geri það ófegra en hitt. En til þess að gera út um þrætuna,
þá legg ég til, að annað þeirra sé vakið, og verði þá svo álitið, að
hvort þeirra, sem meiri elsku eða tilfinningu lýsir, sé ekki eins fagurt og
hitt.“ Álfkonunni og andanum leizt þetta óskaráð; Maimúne brá sér að
vörmu spori í flóarlíki, stökk á háls kóngssonar og beit hann svo tilfinnanlega,
að hann vaknaði og þreifaði hendinni þangað er honum sveið.
En engu náði hann, því Maimúne þaut undir eins burt og brást í hina
fyrri mynd sína, — ósýnileg eins og báðir andarnir, — til þess að sjá, hvað
Kamaralsaman tæki sér fyrir hendur.
Í því kóngsson brá niður hendinni, snerti hann hönd kóngsdótturinnar
frá Kínlandi; lukust þá upp augu hans, og undraðist hann mjög,
er hann sá svo frábærlega fríða konu hjá sér. Hann reis upp til hálfs og
studdist fram á olbogann, til þess að virða hana fyrir sér. Hinn unglegi
meyjablómi og hin óviðjafnanlega fegurð kóngsdótturinnar kveiktu samstundis
þann eld í hjarta hans, sem hann aldrei hafði fundið til áður, en
ætíð haft óbeit á og varazt. Elskan gagntók hjarta hans með ákefð og gat
hann ekki að sér gert að kalla hátt: „Hvílík fegurð, hvílíkir töfrar, hjarta
mitt! Sál mín!“ Og kyssti hann hana þá svo ógætilega á enni, munn og
vanga, að hún mundi hafa vaknað, hefði Danesj ekki séð svo um með
töfrum, að hún svaf fastar en hún átti að sér. Hvernig er þessu varið,
fagra ungfrú!“ mælti kóngsson ennfremur, „vaknið þér ekki við ástaratlot
Kamaralsamans, kóngssonar? Hverjar svo sem þér eruð, þá er hann yður
samboðinn.“ Ætlaði hann þá að vekja hana, en sleppti því, því honum
datt allt í einu í hug: „Skyldi þetta vera sú, sem faðir minn ætlaðist til, að
yrði eiginkona mín? Það var rangt gert af honum, að láta mig ekki sjá
hana fyrr, því þá mundi ég ekki hafa móðgað hann með óhlýðni minni
og opinberum mótþróa, og þá mundi hann hafa komizt hjá skapraun
þeirri, sem ég gerði honum.“ Iðraðist kóngssonur ávirðinga sinna og ætlaði
nú í annað sinn að vekja kóngsdóttur, en hætti við, því honum kom
þetta til hugar: „Hver veit nema faðir minn ætli að láta þetta koma flatt
upp á mig. Hann hefur vafalaust sett öll þessi ráð, til þess að freista mín,
hvort hjónabandið sé mér í raun og veru eins leitt og ég hef látið. Hann
hefur ef til vill sjálfur flutt hana hingað og falið sig hér einhversstaðar
nálægt, og ætlar svo að gefa sig fram, til þess að láta mig verða mér til
skammar fyrir uppgerð mína. Slík yfirsjón væri enn verri en hin fyrri.
En hvernig svo sem þessu er varið, þá ætla ég að láta mér nægja hring
þenna, svo ég hafi hann til minningar um hana.“ Tók hann þá fagran
hring af hendi kóngsdóttur og smeygði hring sjálfs sín upp á fingur hennar
í staðinn, því næst sneri hann bakinu að henni og sofnaði hinum fastasta
svefni; ollu því töfrar andanna.
Nú breytti Danesj sér í fló og beit kóngsdóttur fyrir neðan vörina,
svo að hún hrökk upp; hún reis upp og lauk upp augunum; varð hún
undrun slegin, er hún sá karlmann hvíla hjá sér. En undrunin snerist
í óstjórnlegan fögnuð, er hún sá, að þetta var svo fagurt og elskulegt ungmenni.
„Skyldi þetta vera sá, sem faðir minn ætlaði að gifta mig?“ mælti
hún, „hversu ófarsæl er ég, að ég ekki vissi það! Ég skyldi þá ekki hafa
reitt hann til reiði, og svipt sjálfa mig þeim manni, er ég hlýt að unna
af öllu hjarta. Vaknið, vaknið, brúðgumanum ber ekki að sofa svo lengi
fyrstu nóttina.“ Að svo mæltu tók kóngsdóttir svo fast í handlegg rekkjunautar
síns, að hann mundi vafalaust hafa vaknað, hefði honum ekki verið
stungið svefnþorn. Kom því fyrir ekki, þó hún gerði hverja atrennuna
eftir aðra, að vekja hann, og mælti hún því forviða: „Hvað hefur hann
hent? Skyldi hann eiga sér sambiðil, er sér ofsjónum yfir sælu hans og
minni, og hefur drepið honum í þenna dauðadvala með töfrum? Því
hvenær ætti hann heldur að vaka en einmitt nú?“ Tók hún þá hönd hans,
kyssti hana blíðlega og sá hringinn; þótti henni hann svo líkur sínum, að
hún gekk úr skugga um, að það væri hann, því hún sá annan hring á
fingri sjálfrar sín, og gat ekki skilið í, hvernig á hringaskiptum þessum
stæði. Efaðist hún því ekki, að þetta væri ljós vottur þess, að þau ættu
að eigast; var hún nú þreytt, er hún svo lengi og árangurslaust hafði reynt
til að vekja kóngsson, en með því að hún var sannfærð um, að hann
mundi ekki strjúka frá sér, þá kyssti hún hann á vangann og mælti: „Fyrst
mér ekki einu sinni tekst að vekja yður, þá skal ég ekki lengur glepja
yður svefn. Lifið heilir þangað til við sjáumst næst.“ Því næst lagðist hún
aftur fyrir og sofnaði samstundis.
Þegar Maimúne sá að kóngsdóttirin var sofnuð svo fast, að hún ekki
mundi vakna við mál hennar, segir hún: „Bölvaði Danesj! Ertu nú
sannfærður um að kóngsdóttirin þín sé gædd minni fegurð en kóngssonurinn
minn?“ Að svo mæltu veik hún sér að Kasjkasj og mælti:
„En þér þakka ég; nú skuluð þið Danesj flytja kóngsdótturina aftur í
rúm sitt.“ Þeir Kasjkasj og Danesj gerðu sem fyrir þá var lagt, en
álfkonan hvarf aftur ofan í brunninn.
Þegar Kamaralsaman vaknaði morguninn eftir og sá hvergi konu þá,
er hann hafði séð hvíla hjá sér um nóttina, segir hann við sjálfan sig:
„Mig grunaði það allténd, að faðir minn ætlaði að leika á mig með þessu,
og þykir mér vænt um, að ég lét ekki taka mig í þeirri gildru.“ Kallaði
hann undir eins á þrælinn, sem enn þá svaf, til þess að hjálpa sér í fötin,
en ekki nefndi hann þetta á nafn við hann. Þrællinn færði honum þvottarvatn,
og reis hann þá úr rekkju og gerði bæn sína, tók síðan bók og las
um stund. Kallaði hann þá aftur á þrælinn og sagði: „Komdu hingað, en
skrökvaðu nú ekki að mér. Hvernig komst konan hingað inn, sem svaf hjá
mér í nótt, og hver kom með hana hingað?“ Þrællinn varð hissa og spurði
kóngsson, hvaða konu hann ætti við; svaraði hann, að það væri sú, sem
hefði komið til sín um nóttina og samrekkt sér, hvort sem hún hefði
komið sjálfkrafa eða aðrir hefðu komið með hana. „Ég sver yður,“ mælti
þrællinn, „að ég veit ekkert af því, og hvernig ætti nokkur að komast inn,
þar sem ég ligg við dyrnar?“ „þú lýgur, þorparinn þinn!“ svaraði kóngsson,
„og þú ert í vitorði með þeim til þess að særa mig enn meira og espa
mig til heiptar.“ Rak hann þrælnum þá kinnhest svo að hann datt til jarðar,
og tróð hann lengi undir fótum sér, síðan brá hann brunnfesti undir
hendur honum, lét hann síga ofan í brunninn og kaffærði hann nokkrum
sinnum; „ég drekki þér,“ kallaði hann til hans, „nema þú þegar í
stað segir mér, hver konan var og hver kom með hana.“ Þrællinn, sem
var dauðhræddur, gat ekki öðru trúað en að kóngsson væri orðinn vitskertur,
og reyndi að forða lífi sínu með ósannindum. Beiddi hann kóngsson
því að gefa sér líf og lofaði að segja honum sannleikann. Dró kóngsson
hann þá upp aftur og gekk á hann, en þrællinn sagði skjálfandi, að
sér væri ómögulegt að verða við ósk hans, meðan hann væri þannig til
reika, og beiddi hann því að leyfa sér að hafa fataskipti. Leyfði kóngsson
honum það, en skipaði honum að flýta sér; fór þrællinn þá út, lokaði
kóngsson inni og hljóp til hallarinnar eins og hann stóð.
Það hittist þá svo á, að konungur var að kvarta yfir því við stórvezír
sinn, hversu illa nótt hann hefði átt út af óhlýðni og refsingarverðri þvermóðsku
sonar síns; leitaðist vezírinn við að spekja geðsmuni hans. „Yðar
hátign,“ mælti hann, „þarf ekki að sjá eftir því, að þér hafið sett son yðar
í varðhald; þegar hann er búinn að vera þar nokkra stund, mun renna af
honum æskumóðurinn, og mun hann þá gefa sig undir vilja yðvarn.“
Sagði þrællinn þá greinilega, hvað Kamaralsaman hefði talað, og hversu
hann hefði farið með sig. Konungurinn, sem sízt átti von á þessari harmafregn,
segir þá við vezírinn: „Slíkt er mikill harmur, og er fregn þessi
furðu ólík því, sem þú rétt í þessu varst að telja mér trú um. Far nú undir
eins og grennslast eftir, hvernig á þessu stendur, og ger mér síðan grein
fyrir því.“ Fór stórvezírinn þá undir eins til kóngssonar og kom að honum
lesandi í bók; heilsaði hann honum, settist hjá honum og mælti: „Bölvaður
sé þrællinn yðar, því hann hefur borið konunginum, föður yðar,
slíka fregn, að hann er orðinn dauðhræddur.“ „Hvaða fregn er það?“ mælti
kóngsson, „ég hef miklu fremur ástæðu til að bera mig upp undan þrælnum.“
„Guð láti það aldrei rætast, sem hann sagði um yður,“ mælti stórvezírinn;
„sé ég nú að engin hæfa er í því, því yður líður vel, og láti guð
svo jafnan verða framvegis.“ „Hann hefur ef til vill ekki getað gert sig
skiljanlegan,“ mælti kóngsson, „en fyrst þér eruð kominn hingað, þykir
mér vænt um, að ég get spurt mann, sem eitthvað mun af vita, hver konan
var, sem samrekkti mér í nótt sem leið.“ Stórvezírinn vissi ekki, hvort
hann hefði tekið rétt eftir, og svaraði: „Kóngsson! Undrist ekki, þó mér
þyki þessi spurning kynleg. Hvernig getur það átt sér stað, að nokkur,
hvort heldur karl eða kona, komist hér inn á náttarþeli, því enginn kemst
inn annarsstaðar en um dyrnar, og hlýtur hann að stíga fæti á kvið þrælsins
yðar. Hugsið nú betur eftir þessu, og munuð þér sjá, að þetta er ekki
annað en draumur, sem hefur orðið yður svo minnisstæður.“ „Ég hirði
ekki um, hvað þér segið,“ mælti kóngsson með ákefð, „ég vil fyrir hvern
mun vita, hvað orðið er af konunni, og þér eruð nú á þeim stað, að þér
skuluð hlýða mér með illu, ef þér ekki viljið með góðu.“ Þegar stórvezírinn
sá, að hann var svo einbeittur, datt honum allur ketill í eld, og hugsaði
nú ekki um annað en að komast burt með góðu móti. Fór hann að
kóngssyni með hógværð, og spurði með auðmjúkustu og kurteisustu orðum,
hvort kóngsson hefði séð konu þessa með sínum eigin augum. „Víst
sá ég hana,“ svaraði kóngsson, „og skildi ég undir eins, að hún var send
til að freista mín. Hún leysti hlutverk sitt prýðilega af hendi, hún talaði
ekki orð, lét sem hún svæfi fasta svefni og hafði sig á burt, þegar ég var
sofnaður í annað sinn. Þér vitið vafalaust af þessu, og mun hún þegar
hafa sagt yður hvernig fór.“ Tjáði ekkert að stórvezírinn margsór honum,
að hvorki sér né konungi hefði nokkru sinni komið til hugar, að senda
konuna; brást hann þá reiður við og mælti: „Þér hafið ekki komið hingað
til annars en að gera gabb að mér.“ Þreif hann í skegg vezírsins og
lamdi hann þangað til hann varð uppgefinn: Þoldi vezírinn ofstopa kóngssonar
með stillingu og hugsaði með sér: Það fer eins fyrir mér og þrælnum,
og má ég hrósa happi, takist mér eins og honum, að sleppa úr slíkum
háska. Meðan kóngsson lét hvert höggið á fætur öðru dynja á honum,
kallaði hann: „Veitið mér aðeins augnabliks áheyrn!“ Hætti Kamaralsaman
þá, því hann var lúinn af barsmíðinni. „Ég játa,“ mælti stórvezírinn,
„að nokkuð er hæft í tilgátu yðvarri, en þér vitið, að ráðgjafanum
er nauðugur einn kostur, að gera skipanir konungs síns og herra. Ef þér
viljið af náð yðvarri leyfa mér það, þá skal ég fara til hans og skila til hans
því, sem þér leggið fyrir mig.“ „Gott og vel,“ anzaði kóngsson, „farið og
segið honum, að ég vilji eiga konuna, sem svaf hjá mér síðastliðna nótt,
hvort sem hann hefur sent mér hana, eða sjálfur komið með hana. Flýtið
yður nú, og segið mér, hverju hann svarar.“ Stórvezírinn hneigði sig djúpt
fyrir honum og þótti sér ekki vera borgið fyrr en hann var kominn út úr
turninum og hafði lokað á eftir sér dyrunum. Fór hann því mest áhyggjufullur
til Sjaksamans konungs og sagði hann honum að saga þrælsins væri
helzt til sönn; sagði hann honum öll orð kóngssonar, hvernig hann hefði
farið með sig, og hverra ráða hann hefði neytt til að sleppa frá honum.
[1532.png: Þreif hann í skegg vezírsins og lamdi hann]
Konungurinn hryggðist enn meira við þetta; vildi hann nú sjálfur komast
eftir, hvernig á öllu stæði, og gekk með vezírnum í turninn til sonar síns.
Kóngsson tók með lotningu á móti föður sínum. Þegar hann var setztur
niður, lét hann son sinn setjast hjá sér, og spurði hann að ýmsu, en
hann svaraði öllu skynsamlega. Renndi þá konungur öðruhvoru auga til
stórvezírsins, eins og hann vildi segja, að hann sæi engin merki þess, að
hann væri orðinn brjálaður eða óður eins og vezírinn hafði sagt. Loksins
minntist konungur á konuna og mælti: „Sonur minn! Ég ætla að biðja
þig að segja mér, hvaða kona það er, sem orð leikur á, að hafi hvílt hjá
þér í nótt sem leið?“ Þá svaraði kóngsson: „Herra! Ég bið yðar hátign
að bæta ekki meiru á skapraun þá, er ég hef haft af þessu. Auðsýnið mér
heldur þá náð, að gifta mér konu þessa. Því svo mikla andstyggð, sem ég
hingað til hef haft á konum, þá hefur fegurð yngismeyjar þessarar töfrað
mig svo, að ég hika mér ekki við að játa breyskleika minn, og er ég reiðubúinn
að þiggja hana af yðar hendi með einlægri þakklátsemi.“ Konungur
varð hlessa á svari þessu og þótti það því kynlegra, sem hann allt
til þessa hafði talað skynsamlega. „Orð þín fá mér svo mikillar undrunar,“
mælti hann, „að ég veit hvorki upp né niður. Ég sver það við kórónu
sem þú munt einhverntíma taka við eftir mig — ég veit ekkert um konu
þessa. Hafi hún komið hingað, þá á ég engan þátt í því, en hvernig ætti
nokkur að komast inn í turn þenna án míns leyfis? Því það sem stórvezír
minn kann að hafa sagt þér, sagði hann ekki til annars en að sefa æði
þitt. Það hefur allt saman ekki verið annað en draumur; ég bið þig því
að hugleiða þetta vel.“ Svaraði þá kóngsson: „Ef ég rengdi orð yðar hátignar,
væri ég ómaklegur mildi yðvarrar, en ég bið yður veita mér áheyrn
og dæma síðan um, hvort það er draumur, sem ég segi frá.“ Sagði hann
honum þá allan atburð með sannindum, lýsti fegurð hinnar ókunnu meyjar,
og elsku þeirri, er allt í einu hafði kviknað í hjarta hans, og sýndi
hringinn, sem hann hafði tekið í skiptum fyrir sinn. Stóð þá Sjaksaman
nokkra stund orðlaus af undrun, og sagði sonur hans þá, að ást sín á
meynni væri orðin svo rík, að hann réði sér ekki, og beiddi því konunginn
að aumkvast yfir sig og hlutast svo til, að hann fengi hana til eiginkonu.
Svaraði þá konungurinn: „Sonur minn! Þegar ég hef heyrt þetta
og séð hring þenna, þá get ég ekki efast um, að þú í raun og veru elskir,
og að þú með eigin augum hafir séð þá konu, sem þú elskar. Guð gæfi ég
þekkti hana, ég skyldi þá gera vilja þinn þegar í dag, og mundi ég þá
vera hinn sælasti faðir í allri veröld. En hvar skal hennar leita? Hvernig
gat hún komizt hingað án vilja míns og vitundar? Hvers vegna kom
hún einungis til þess að sofa hjá þér, sýna þér fegurð sína, upptendra
elsku þína sofandi og hverfa svo burt meðan þú svafst? Ég skil ekkert
í ævintýri þessu, sonur! Og ef guð eigi miskunnar oss, mun það draga
báða okkur til dauða.“ Að svo mæltu tók hann í hönd sonur síns og
sagði: „Komdu, við skulum báðir bera harma okkar sameiginlega, því þú
ert vonlaus um að fá unnustu þína, en ég örvænti um, að geta orðið þér að
liði.“ Að svo mæltu fór hann með son sinn inn í höllina; lagðist kóngssonur
þar fyrir í rúm, fullur örvæntingar út af því, að hann þekkti ekki
þá, er hann elskaði. Læsti konungur sig inni hjá honum nokkra daga,
grét með honum og sinnti engum stjórnarstörfum. Stórvezírnum einum
var leyft að koma til hans; leiddi hann nú konungi loksins fyrir sjónir,
hversu illur kurr væri kominn í fólkið út af því, að hann gekk ekki eftir
vanda til dóma á degi hverjum; kvaðst hann nú eigi geta að gert, þó
óregla og óspektir hlytust af. Beiddi hann konung innilega að hugleiða
þetta, og láta ekki allt kollsteypast, þó syni hans væri huggun að því að
hafa hann hjá sér. „Leyfið mér yðar hátign,“ mælti hann ennfremur, „að
leggja það til, að þér flytjið með syni yðar í höll yðar á eynni, sem liggur
nálægt höfninni, og veitið mönnum áheyrn að minnsta kosti tvisvar í viku.
Meðan þér þeirra erinda vegna yfirgefið son yðar, mun hann hressast, því
eyjan er inndælislega fögur, og er þar hin fegursta útsjón, en loftið hreint
og heilnæmt.“
Konungur féllst á ráð þetta og var höllinni komið í lag; hafði hann
um langan tíma aldrei komið í hana; fór hann þangað með syni sínum
og yfirgaf hann aldrei, nema þegar hann fór þaðan til að veita mönnum
áheyrn. Allan hinn tímann sat hann hjá rúmi hans og leitaðist ýmist við
að hugga hann eða grét með honum.
Nú skal víkja sögunni þangað, er andarnir Danesj og Kasjkasj
fluttu kóngsdótturina frá Kínlandi til hallarinnar, þar sem faðir hennar
hafði lokað hana inni, og lögðu þeir hana í rúm sitt. Þegar þeir luku
verki þessu, lifði að eins þriðjungur nætur. En er kóngsdóttir loksins vaknaði
í dögun, reis hún upp, leit á báðar hliðar sér og sá hvergi Kamaralsaman
kóngsson; kallaði hún þá svo hátt á þjónustukonur sínar, að þær
æddu inn til hennar og þyrptust kringum hvílu hennar. Fóstra hennar
stóð við höfðalagið og spurði, hvað hún vildi gera láta, og hvort henni
hefði viljað nokkuð til. „Segðu mér,“ anzaði kóngsdóttir, „hvað er orðið
af unglingnum elskulega, sem svaf hjá mér í nótt?“ Svaraði þá fóstran:
„Kóngsdóttir! Við skiljum ekki, hvað þér eigið við, nema þér talið ljósara.“
„Hinn elskuverðasti og fríðasti yngismaður,“ mælti kóngsdóttir,
„sem hugsazt getur, svaf hjá mér í nótt. Ég reyndi lengi til að vekja hann
með ástaratlotum mínum, en mér tókst það ekki. Hvað er orðið af honum?“
„Þér ætlið að henda gaman að okkur,“ svaraði fóstran, „þóknast
yður nú að rísa á fætur?“ „Ég tala allt í alvöru,“ segir kóngsdóttir, „og
vil ég vita, hvað orðið er af hinum unga manni.“ En er fóstran stóð fast á
því, að enginn maður hefði farið þangað inn og sofið þar, svo hún eða
hinar konurnar vissu af, varð kóngsdóttir reið, þreif í höfuð fóstru sinni,
rak henni löðrunga og hnefahögg og kallaði hátt: „Segðu mér, gamla
galdrakerling, það sem ég vil vita, eða ég drep þig.“ Fóstran slapp með
naumindum úr höndum hennar og flýtti sér grátandi með uppþrútnað
andlit til drottningar, móður kóngdótturinnar. Hún spurði hana undir
eins, hver svo hefði leikið hana. Sagði fóstran drottningu undir eins,
hvernig dóttir hennar hefði farið með sig; varð drottning hrædd og hugsjúk
út af þessu. „Þér sjáið,“ mælti fóstran, „að dóttir yðar er gengin af
vitinu og getið þér sannfærzt um það, ef þér viljið sjálfar fara til hennar.“
Drottningin unni dóttur sinni af alhuga, og fór til hennar þegar í stað
með fóstrunni.
Þegar drottning kom til dóttur sinnar, settist hún hjá henni, spurði
hvernig henni liði, hvað henni mislíkaði við fóstru sína, og hvers vegna
hún hefði farið svo illa með hana. „Það var ekki vel gert, dóttir mín,“
mælti hún, „og svo tiginni konu, sem þú ert, ber eigi að hlaupa svo á
sig.“ „Heiðraða móðir!“ svaraði kóngsdóttir, „ég sé að yðar hátign ætlar
að draga dár að mér, en ég lýsi nú yfir því, að ég skal ekki hætta fyrr en
ég fæ unglinginn elskulega, sem svaf hjá mér í nótt eð var. Þér hljótið
að vita, hvar hann er, bið ég yður fyrir hvern mun að láta hann koma
aftur.“ „Dóttir mín,“ anzaði drottningin, „þú gerir mig forviða, og ég
skil ekkert í því, sem þú segir.“ Þá gleymdi kóngsdóttir lotningu þeirri,
er henni var skylt að sýna, og mælti: „Þér og konungurinn, faðir minn
ætluðuð að þröngva mér til að giftast, þegar ég ekki vildi. En nú er ég
fús til þess, og vil ég fyrir hvern mun eiga hinn unga mann, sem ég
nefndi, að öðrum kosti drep ég mig.“
Drottning ætlaði nú með blíðum fortölum að sannfæra dóttur sína
um það, að enginn maður hefði getað komizt inn í herbergi hennar, en
hún greip fram í með slíkum ofsa, að drottningin fór burt í þungu skapi,
og hlaut hún að segja konunginum, hvernig komið var. Vildi hann sjálfur
komast að raun um þetta, fór til dóttur sinnar og átaldi hana; vildi
hún alls ekki segja frá neinu, heldur beiddist hún að eins, að sér yrði
skilað aftur eiginmanni sínum, sem hefði sofið hjá henni um nóttina.
Var hún svo óðamála að konungur komst eigi að. „Vita skal yðar hátign,“
mælti hún, „að hann var fegurstur allra unglinga undir sólinni; ég krefst
hans aftur, — ég bið yður að synja mér ekki bænar minnar. En svo að
þér gangið úr skugga um, að ég hef séð hann, sýnt honum blíðlæti og
reynt að vekja hann af svefni, þó fyrir ekki kæmi, þá lítið á hring þenna.“
Rétti hún þá konungi höndina, sem hringur kóngssonar var á, og sýndi
honum, sá konungur að það var karlmanns hringur og þótti þetta furðu
gegna. En með því að hann skildi ekkert í sögu hennar, þá styrktist hann
nú því heldur í trúnni, að hún væri vitskert. Lét hann því undir eins
leggja fjötra á hana og setja hana í varðhald, svo að hún yrði hvorki honum
né öðrum til skaðræðis. Skyldi hún engan hafa til þjónustu, nema
fóstru sína, og voru öflugir verðir settir fyrir dyr herbergis hennar. Konungur
var óhuggandi út af óláni því, er hann hugði dóttur sína hafa ratað
í, og þótti eigi ráð nema í tíma væri tekið; stefndi því saman ráðgjöfum
sínum og lýsti yfir því, að hver þeirra, sem gæti gert hana alheila
meina sinna, skyldi fá hana til eiginkonu og erfa ríki hans. —
Emír nokkur gamall og fjölkunnugur tældist af þessari glæsilegu von,
og bauð konungi þjónustu sína til þessa, því hann treysti töfrum sínum.
Þáði konungur boð hans, en mælti um leið: „Ég læt þig vita fyrir fram,
að ef þú kemur engu áleiðis, þá verður það þinn bani; er það og sanngjarnt,
að þú eigir nokkuð á hættu, þar sem til svo mikils er að vinna.
Nær þessi skildagi til allra, sem seinna meir kunna að bjóða sig fram, ef
þú gengur ekki að þessum kostum eða vinnur fyrir gýg. En emírinn tók
þessum kostum og fór konungur nú sjálfur með hann til dóttur sinnar.
Undir eins og hún sá emírinn, sveipaði hún blæjunni fyrir andlit
sér og mælti: „Herra! Þér gerið mér bilt við, þar sem þér komið
með ókunnugan karlmann, sem ég eigi má láta sjá andlit mitt eftir
boðorðum trúar minnar.“ Þá mælti konungur: „Ekki skaltu hneykslast
á komu hans, því hann er einn af emírum mínum og biður þín til
eiginkonu.“ „Herra!“ svaraði kóngsdóttir, „það er annar en sá, sem þér
áður hafið gift mig, og ekki sá, sem fékk mér hringinn, er ég geng með;
fyrirgefið mér, að ég tek engum manni öðrum.“ Þegar emírinn heyrði, að
henni fórust svo skynsamlega orð, sá hann að vitfirring hennar var ekki
annað en áköf elska. En ekki þorði hann að gera konungi það uppskátt,
því hann mundi eigi hafa þolað, að dóttir hans hneigði ástir sínar til annars
en þess, sem hann leiddi til hennar. Fleygði emírinn sér þá fram fyrir
fætur hans og mælti: „Herra! Eftir því sem ég hef orðið áskynja, þá munu
allar lækninga tilraunir við dóttur yðar verða árangurslausar, því ég veit
ekkert ráð, er dugi við meini hennar, og er nú líf mitt á valdi yðar hátignar.“
Varð þá konungur svo reiður út af ódugnaði emírsins, að hann lét
hálshöggva hann.
Nokkrum dögum síðar lét hann gera heyrinkunnugt í helztu borgum
ríkis síns og í konungasetrum þeim, er næst voru, að ef nokkur læknir,
stjörnuvitringur eða töframaður treysti sér til að gera dóttur sína heilvita
aftur, þá skyldi hann koma, en lífláti skyldi varða, ef lækningin mistækist.
Stjörnuspámaður nokkur fjölkunnugur varð fyrstur til as leggja sig
í hættu þessa, og lét konungur einn af geldingunum fylgja honum til
dóttur sinnar. Tók þá stjörnuspámaðurinn upp úr poka, er hann bar
undir hendinni, hæðarmæli, lítinn himinhnött, glóðarker, allskonar reykelsi
og eirker ásamt ýmsu öðru, og heimtaði eld. Spurði kóngsdóttir hann,
til hvers hann hefði allan þenna viðbúnað, en hann svaraði, að hann ætlaði
að særa hinn illa anda, sem í henni byggi, byrgja hann í eirkerinu og
sökkva honum í sjávardjúp. Þá ávítaði kóngsdóttir hann og sagði, að honum
væri nær að færa sér unnusta sinn en byrja á slíkum hégóma, ef hann
annars væri svo máttugur. „Ef svo er,“ anzaði stjörnuspámaðurinn, „þá
verðið þér að vænta hans af hendi föður yðvars, en ekki af mér.“ Því
næst lét hann dót sitt niður og var hnugginn út af því, að hann svo ófyrirsynju
hafði ráðizt í að lækna sjúkdóm, sem var einber hugarburður. En
er hann var leiddur fyrir konung, lét hann ekki geldinginn komast að,
heldur tók hann sjálfur undir eins til orða og mælti: „Eftir auglýsingu
yðar hátignar hélt ég að dóttir yðar væri vitskert, og hefði svo verið, mundi
ég hafa læknað hana með kunnáttu minni. En hún er að eins ástfangin,
og megnar íþrótt mín þar einskis, en yðar hátign gæti öllum fremur gert
við meini þessu, ef þér giftuð hana manni þeim, sem henni leikur hugur
á.“ Konungi þótti stjörnuspámaður tala þetta af ósvífni og lét hálshöggva
hann í bræði. Sömu afdrif höfðu hundrað og fimmtíu læknar, stjörnuspámenn
og töframenn, er buðu lækningar sínar, og voru höfuð þeirra
reist upp á stjaka fyrir utan borgarhliðin.
Fóstra kóngsdóttur átti son, er Marsawan hét, og var hann brjóstbróðir
kóngsdóttur, því móðir hans hafði alið þau bæði saman á brjóstum sér
og uppfætt þau. Meðan börn þessi voru saman, höfðu þau fengið elsku
hvort til annars eins og systkin, og svo var þeim hvoru til annars, eftir
að skildi með þeim sökum aldurs. Hafði Marsawan allt frá æsku lagt stund
á stjörnuspár og jarðspár og önnur dularfull vísindi, og var hann vel að
sér í þeim. Lét hann sér ekki nægja það, er hann hafði numið af kennurum
sínum, heldur tókst hann ferðir á hendur, til að auka þekkingu sína.
Hvern mann, sem frægur var af einhverri list eða vísindagrein, hafði hann
leitað upp í hinum fjarlægustu borgum, og dvaldi hjá honum, þangað
til hann var búinn að nema allt það, er honum líkaði. En er hann hafði
verið nokkur ár í burtu, sneri hann heim aftur til höfuðborgar Kínlands
og undraðist mjög, er hann sá höfuðin uppreist fyrir framan borgarhliðin.
Óðar en hann var kominn heim til sín, spurði hann, hvernig á þessu
stæði, en ítarlegast spurði hann eftir kóngsdótturinni, því fjarri fór því,
að hún væri honum úr minni liðin. En eigi var hægt að leysa úr fyrri
spurningunni, svo að ekki yrði leyst úr hinni síðari um leið, og hryggðist
hann mjög, er hann varð þess vísari, sem hann spurði um; beið hann
nú þess, að móðir sín, fóstra kóngsdótturinnar, segði sér gerr, hvernig
á öllu stæði.
Undir eins og fóstra kóngsdóttur spurði heimkomu sonar síns, gaf
hún sér tómstund, enda þótt hún væri önnum kafin, til að finna hann,
faðma hann að sér og tala við hann stundarkorn. Sagði hún honum grátandi
frá hinu hörmulega ástandi kóngsdóttur, og ástæðum þeim, er knúð
höfðu konunginn til að fara þannig með hana; spurði Marsawan þá,
hvort hún gæti ekki séð svo um, að hann fengi talað við kóngsdóttur í
góðu tómi, þannig að konungur ekki vissi af. Hún hugsaði sig um og
kvaðst engu mega lofa í þann svipinn, en næsta morgun skyldi hún segja
honum það. Nú var engum heimilt að koma á fund kóngsdóttur, svo að
geldingurinn ekki leyfði, nema fóstru hennar; var hann yfirmaður dyravarðanna,
en hafði nýtekið við embættinu og vissi því ekkert um það,
sem gerzt hafði þar við hirð konungsins. Fóstran fór því til hans og mælti:
„Þér munuð vita, að ég hef alið kóngsdóttur á brjóstum mínum og uppfætt;
hitt mun yður ókunnugt, að ég ásamt henni hafði dóttur mína á
brjósti, sem ég fyrir skemmstu hef gift. Kóngsdóttir hefur sömu ást á henni
og fyrri og þætti henni gaman að finna hana, en hún vill það því að eins,
að enginn sjái, þegar dóttir mín kemur eða fer.“ Fóstran ætlaði að segja
meira, en geldingurinn greip fram í og mælti: „Gott og vel, ég er fús að
gera hvað sem vera skal, kóngsdótturinni til vilja. Dóttir yðar má koma,
eða þér sækið hana sjálfar, þegar skuggsýnt er orðið og konungur farinn
burt; ég skal láta dyrnar standa opnar.“ Þegar nótt var komin, fór fóstran
til sonar síns og færði hann svo laglega í kvenmannsbúning, að engum
mundi til hugar koma, að þar væri karlmaður. Fór hún því næst af stað
með hann, en geldingurinn var með öllu grunlaus og hleypti þeim báðum
inn. Sagði fóstran kóngsdóttur, að hún væri þar komin með Marsawan
son sinn í dularklæðum og væri hann nýkominn heim úr ferðum sínum;
kvaðst hún vona að kóngsdóttir synjaði honum eigi þeirrar sæmdar, að
mega votta henni lotningu sína. Þegar kóngsdóttir heyrði Marsawan
nefndan, varð hún frá sér numin af fögnuði og mælti: „Færðu þig nær,
bróðir minn, og taktu af þér blæjuna, því systkinum er ekki bannað að
sjá hvort annað blæjulaust.“ Heilsaði Marsawan henni með lotningu, og
varð hún svo glöð, að hún gaf honum eigi málrúm, heldur segir hún:
„Það fær mér mikils fagnaðar að sjá þig heilan á húfi eftir svo margra
ára fjarveru, þar sem þú allan þann tíma lézt ekki einu sinni móður þína
vita, hvernig þér liði.“ Þá svaraði Marsawan: „Mikla þökk kann ég þér
fyrir náð þína og góðvilja, en betri tíðinda átti ég von um þína hagi, þegar
ég kom heim, heldur en nú verður raun á, og er hörmung að sjá,
hvernig þú ert á þig komin. Er ég því samt fegin, að mér auðnaðist, að
koma nógu snemma, til þess að lækna þig að fullu, eftir að svo margir
hafa frá gengið. Og þó ekki yrði annar ávöxtur ferða minna og vísindaiðkana
en þessi, þættist ég vel í haldinn.“ Að svo mæltu tók hann upp bók
og ýmsa aðra hluti, er hann hugði nauðsynlega, samkvæmt lýsingu móður
sinnar á veikindum kóngsdóttur. Þegar kóngsdóttir sá allan þenna tilbúning,
mælti hún: „Bróðir minn! Heldur þú líka að ég sé vitskert? Sláðu
frá þér þeirri villu og hlýddu á það, sem ég segi.“ Sagði hún honum þá
greinilega alla sögu sína, þangað til hringunum var skipt, og sýndi honum
þann, sem hún bar á hendi sér. „Það er óskiljanlegt,“ mælti hún að endingu
„að menn kalla mig vitstola, og er mér í því mikill óréttur gjör.“
Marsawan varð forviða, er hann heyrði þetta, og horfði þegjandi til jarðar
nokkra stund; því næst tekur hann til orða: „Ef svo er sem þér segist,
þá er ég ekki vonlaus um, að geta orðið við óskum þínum. Ég bið þig þess
að eins, að þú þreyir nokkurn tíma með þolinmæði, þangað til ég verð búinn
að fara um nokkur lönd, sem ég allt til þessa hef ekki komið í, og
máttu vita, að þegar þú spyr mig heim kominn, þá mun sá ekki langt í
burtu, sem þér leikur hugur á.“ Að svo mæltu kvaddi hann hana og lagði
af stað morguninn eftir.
Marsawan fór nú úr einni borginni í aðra, einu landinu í annað, og
úr einni eynni í aðra og heyrði hvarvetna talað um Badúr kóngsdóttur á
Kínlandi; gekk á því allt þangað til hann kom í verzlunarborg nokkra
mikla, er lá við sjó. Þar var eigi talað um Badúr kóngsdóttur, heldur um
Kamaralsaman kóngsson, og fór merkileg saga af honum og veikindum
hans. Það vakti undir eins eftirtekt Marsawans, hversu líkar sögur gengu
af honum og kóngsdóttur og þótti honum það góðs viti; spurðist hann
fyrir, í hverri heimsálfu kóngssonur þessi ætti heima, og með því að
hann sá að skemmst mundi að fara sjóveg, þá tók hann sér fari með verzlunarskipi
nokkru, sem ætlaði til höfuðborgar Sjaksamans konungs, Náði
skipið farsællega að hafnarmynni, en þar vildi það slys til fyrir handvömm
hafnsögumanns, að skipið rak á grynningar og fórst fyrir utan höll
þá, er Kamaralsaman kóngssonur bjó í. Vildi þá svo til að konungur var
þar staddur með stórvezír sínum. Marsawan var ágætur sundmaður, og
tókst honum að ná landi rétt fyrir neðan höllina; var honum vel tekið
eftir skipun konungs og veitt öll sú hjálp og hjúkrun, sem hann þarfnaðist.
En er hann var kominn í ný föt og hafði fengið hressingu nokkra,
gerði vezírinn boð eftir honum. Fann vezírinn skjótt á tali hans, að hann
skorti eigi gáfur né kunnáttu, og tók hann þannig til orða: „Það er auðheyrt
á orðalagi yðar, að þér eruð umfram flesta menn; guð gæfi að þér
á langferðum yðar hefðuð komizt að einhverjum töframeðulum, er
lækna mættu sjúkling einn, sem öll hirðin hér hefur lengi borið kvíðboga
fyrir með sárum harmi.“ Svaraði Marsawan, að ekki mætti vita, nema
hann kynni að finna ráð, er dygði, ef hann vissi, hvað að sjúklingnum
[1540.png: Marsawan tókst að ná landi rétt fyrir neðan höllina]
gengi. Sagði stórvezírinn honum þá upp alla sögu Kamaralsamans frá
fæðingu hans, þangað til hann fékk ást á ungri mey, sem gaf honum hring
og lofaðist honum. Varð Marsawan þá stórglaður, er hann sá, að skipreikinn
hafði komið honum á þess manns fund, er hann leitaði að, og
Kamaralsaman kóngssonur var sá, sem kóngsdóttirin kínverska elskaði svo
ákaft. En ekki lét hann á neinu bera við stórvezírinn, heldur beiddist
hann að eins leyfis, að koma á fund kóngssonar, svo að hann gæti kynnt
sér sjúkleika hans. „Komið þá undir eins með mér,“ mælti stórvezírinn,
„konungur er nú hjá honum, og hefur hann áður látið á sér skilja, að
hann vildi sjá yður.“ Þegar Marsawan kom inn í herbergi kóngssonar, lá
hann í hvílu sinni með augun afturlokuð eins og dauðvona maður. „Mikil
undur“, mælti Marsawan ósjálfrátt, er hann sá hann, „ekkert getur
verið öðru líkara.“ Konungurinn og stórvezírinn furðuðu sig mjög á
þessum orðum Marsawans, en kóngsson lauk upp augum sínum og horfði
forviða á hinn ókunna mann. En Marsawan ávarpaði hann þannig með
skáldmælum:
„Ég sé þig gagntekinn af fögnuði og frá mér numinn, þú lifandi ímynd
fegurðarinnar! Hefur ástin lostið þig, eða hafa örvar sært þig? Því enginn
lætur svo, nema sá, sem særður er. Réttu mér bikar víns svo ég megi
drekka af honum, og syngdu ljóð fyrir mig, Súleimu og Errabal til dýrðar.
Ég öfunda hjúpinn, sem hylur hennar munaðarlega hold, og bikarinn,
sem snertir varir hennar. Nei, vinur! Ég er eigi særður tvíeggjuðu sverði,
heldur örvum þeim, er standa af augunum fögru. Þegar við hittumst,
sá ég að fingur hennar voru rauðlitaðir „hinnalegi.“ Hún kveikti loga í
hjarta mínu og talaði um leið, eins og sú, er vill leyna, en getur ekki leynt
elsku sinni. Vertu þolinmóður, ég hef óviljandi roðið fingurgóma mína;
lát þér fyrir alla muni eigi til hugar koma, að svik búi í hjarta mínu. En
ég sá þig í svefni og sár löngun æstist í hjarta mínu. Ég grét blóðugum
tárum út af skilnaði okkrum og þerraði þau af mér með höndum mínum,
og þannig urðu fingurgómar mínir rauðir. Ámæltu mér eigi fyrir tár mín,
því ég sver það við sjálfa elskuna, að hjarta mitt þjáist af óbærilegum
harmkvælum. Ég græt vegna hennar, sem ber fyrirmynd fegurðarinnar
í yfirbragði sínu, sem hvergi á sinn jafningja, hvorki í Arabíu, Persíu né
í víðri veröld. Hún er gædd vizku Lokmans, gjörvileika Jóseps, málrómi
Davíðs og skírlífi Maríu. Fyrir þá sök kvelst ég af harmi Jakobs, angist
Jónasar, kvölum Jobs og iðrun Adams.“
Orð þessi höfðu svo mikil og góð áhrif á Kamaralsaman, að hann
brosti við og benti Marsawan, að hann skyldi færa sig nær rúmi hans.
Varð konungur feginn, er hann sá breytingu þessa verða á syni sínum;
stóð hann þá upp, tók Marsawan við hönd sér og beiddi hann að setjast
við rúmstokkinn. Þegar hann hafði heyrt, hver og hvaðan hann væri,
mælti hann klökkvandi: „Guð gæfi, að þér vissuð ráð til að lækna son
minn, ég skyldi launa yður það stórmannlega, svo slíks væru ekki dæmi.“
Því næst fór hann afsíðis með stórvezírinn og sá svo um, að Marsawan gæti
talað við son sinn í góðu tómi. Laut Marsawan þá ofan að kóngssyni og
mælti: „Kóngsson! Nú mun hryggð yðar bráðum enda taka. Ég þekki
yngismey þá, er veldur ástarharmi yðar, og heitir hún Badúr og er dóttir
Ghaiurs konungs á Kínlandi. Tekur hún ekki minna út af elsku til yðar,
en þér þjáist af elsku til hennar.“ Sagði hann kóngssyni siðan allt það, er
hann vissi af sögu kóngsdótturinnar, allt frá þeirri nótt, er hún fyrst
kynntist kóngssyni með svo fáheyrðum atvikum; lét hann þess og getið,
hvernig konungur Kínlands hefði farið með þá, er tókust á hendur að
lækna geðveiki kóngsdóttur, en komu engu áleiðis. „Þér eruð sá eini,“
mælti hann, „sem getur læknað hana og óskelfdur gengið að hinum setta
skildaga. En fullri heilsu verðið þér að ná, áður en þér takizt svo langa
ferð á hendur. Látið þér mig einan um allt annað; ég skal koma yður til
hennar og gera ykkur bæði að hjónum.“ Varð þá kóngsson svo hughraustur
og vongóður af orðum Marsawans, að hann kenndi sig fullstyrkan til
að fara á fætur og spurði konung leyfis, hvort hann mætti klæðast. Konungur
varð svo frá sér numinn af gleði, að hann faðmaði Marsawan að
sér og spurði enn þá einu sinni, með hverjum meðulum hann hefði gert
slíkt kraftaverk; gekk hann síðan burt með stórvezírnum til þess að segja
frá tíðindum þessum. Skipaði hann þá að halda fagnaðarhátíð í marga
daga, lét útbýta gjöfum meðal hirðmanna og embættismanna, en ölmusum
meðal fátæklinga, og gaf öllum bandingjum frelsi. Er þar stutt frá að
segja: Höfuðborgin og þar næst gjörvallt ríkið kváðu við af fagnaðarópi.
Svo máttfarinn sem kóngsson var af hungri og svefnleysi, náði hann samt
fljótt aftur kröftum sínum. Undir eins og hann þóttist vera vaxinn lengri
og erfiðri ferð, segir hann við Marsawan: „Nú er tími til kominn, að þér
bindið enda á heit yðvart; kvelst ég svo mjög af bráðlæti og óþolinmæði
eftir að sjá kóngsdóttur og eyða harmkvælum þeim, er hún þolir mín
vegna, að ég mundi verða jafnvesall og ég var, þegar þér komuð til mín,
ef við ekki leggjum af stað nú þegar. En ég er hræddur um að faðir minn
synji mér orlofs til þessarar ferðar, slíka ást hefur hann á mér, og verðið
þér því að finna eitthvert ráð, svo að við getum sloppið á burt.“ Í því
kóngssonur mælti þetta, kom upp fyrir honum grátur. En Marsawan
svaraði, að hann hefði þegar hugleitt þetta og lagt niður ráðin til að flýja
burt á laun. „Þér skuluð,“ mælti hann, „þegar í stað biðja föður yðar
leyfis til að fara á veiðar og vera burtu tvo eða þrjá daga; þegar hann
hefur samþykkt það, látið þér tvo hesta vera til taks handa hvorum okkar,
og skulum við undireins stíga öðrum hestinum á bak, en hafa hinn til
skipta og til vonar og vara. Látið mig sjá um allt annað.“
Morguninn eftir bar kóngsson erindi sitt upp fyrir föður sinn, og
veitti hann syni sínum það, er hann beiddist, með því einu skilyrði, að
hann yrði ekki burtu lengur en eina nótt. „Því mér mundi vera kvalræði,“
mælti hann, „að vera skilinn frá þér lengri tíma; þú veizt líka sjálfur, að
þú ert hið sætasta ljós augna minna. Þó ég ætti alla jarðneska fullsælu
og réði yfir hinu volduga ríki Kosróesar, mundi mér þykja það minna
vert en flugufótur, ef augum mínum væri synjað þess yndis, að horfa á
þig.“ Bauð þá konungur, að velja skyldi hina beztu gæðinga handa syni
sínum og annaðist sjálfur allt það, er hann þurfti til fararinnar. En er
allt var tilbúið, faðmaði hann son sinn með hrærðu hjarta, fól hann
Marsawan á hendur alúðlega og lét þá síðan frá sér fara.
Þeir félagar fóru nú undir eins að veiða dýr, til blekkingar við förunauta
sína, og leituðust við að komast sem lengst burt frá borginni. Þegar
náttaði, sóttu þeir til gistingar í gestgjafahúsi nokkru; tóku þeir þar
kvöldverð og sváfu síðan þangað til um miðnætti. Vaknaði Marsawan fyrr
og vakti kóngsson, en þjónana lét hann sofa í náðum. Eftir það fóru
þeir í dularklæði, skiptu um farskjóta og riðu á burt í skyndi með tvo
lausa hesta í taumi. Um aftureldingu komu þeir að krossgötum nokkrum
langt inni í skógi, og beiddi Marsawan þá kóngsson að nema staðar, en
sjálfur reið hann inn í skóginn, þar sem hann var þykkvastur. Drap hann
þar annan lausa hestinn, reif sundur skikkju þá, er kóngsson hafði farið
úr um morguninn og rauð hana í blóði, svo að menn skyldu ætla að óarga
dýr hefðu rifið hann til bana. „Konungurinn, faðir yðar,“ mælti hann,
„mun senda menn til að leita að okkur. Þegar þeir finna skikkju yðar
rifna og löðrandi í blóði, munu þeir snúa heim aftur og hafa fyrir satt,
að þér hafið dáið aumkvunarlegum dauða, en ég hafi flúið af ótta fyrir
reiði konungs. Það er að vísu hart aðgöngu fyrir son, að draga ástríkan
föður þannig á tálar, en þetta er eina úrræðið, ef við eigum að komast
hjá því, að okkur verði veitt eftirför. Mun faðir yðar verða því fegnari,
er hann spyr yður lífs og heilan á húfi.“ Kóngsson þakkaði Marsawan af
hjarta fyrir þetta hyggilega ráð og fóru þeir í skyndi leiðar sinnar, ýmist
landveg eða sjóveg. Höfðu þeir tekið með sér dýra gimsteina til ferðakostnaðar.
Þurftu þeir því eigi að halda spart á, heldur gátu þeir hagað
ferðinni eins og þeim líkaði. En vegurinn var geysilangur og leið langur
tími áður en þeir náðu til höfuðborgar Kínlands. Þegar þangað var komið,
fór Marsawan með kóngsson til gestaherbergis nokkurs, og voru þeir
þar í þrjá daga að hvíla sig eftir ferðina. Á þeim tíma lét Marsawan gera
handa kóngssyni þesskonar búning, er stjörnuspámenn tíðka, og er hinir
þrír dagar voru liðnir, fóru þeir báðir í laug og lét hann þá kóngsson fara
í búninginn. Því næst fór Marsawan með hann gegnum borgina til hallar
Kínlands konungs og kenndi honum nokkur ráð, hvernig hann skyldi fara
að. En sjálfur flýtti hann sér til móður sinnar, svo að hún gæti undir eins
gert Badúr kóngsdóttur þess vísari, að hann væri aftur kominn.
Kamaralsaman, sem var búinn eins og stjörnuspámaður, og hafði allt,
sem þá einkennir, kallaði nú hárri röddu, er hann kom að hliðum kóngshallarinnar:
„Ég er stjörnuspámaður og kominn til að lækna hina tignuðu
Badúr kóngsdóttur, með þeim skilmála, sem konungur hefur sett, að ég
fái hana til eiginkonu, ef lækningin heppnast, en láti líf mitt, ef mér mistekst.“
Þyrptist þá ótölulegur manngrúi kringum kóngsson auk hallarvarðanna
og dyravarðanna, því nú var langt liðið síðan nokkur læknir eða
fræðimaður hafði lagt sig í hættu þessa. Var kóngsson svo fagur ásýndum,
svo kurteislegur í framgöngu og unglegur, að hver maður kenndi í brjósti
um hann, og sögðu þeir við hann, er næst honum stóðu: „Herra! Hvaða
æði kemur yður, svo mannvænlegum unglingi, til að hrapa svo í vísa
glötun? Hafið þér ekki séð afhöggnu höfuðin fyrir framan borgarhliðin?
Hættið fyrir guðs sakir við þessa vitleysu og verðið á brott sem skjótast?“
En kóngsson gaf viðvörun þeirra engan gaum, og er enginn kom til að
fylgja honum inn í höllina, kallaði hann aftur svo djarflega, að felmtur
fór um alla, sem heyrðu, og sögðu þeir: „Hann hefur fastráðið með sér
að deyja; guð miskunni sál hans.“ Þegar kóngsson hafði kallað í þriðja
sinn, kom stórvezírinn loksins og leiddi hann fyrir konung.
Jafnframt sem Kamaralsaman sá konung Kínlands, fleygði hann sér
fram fyrir hásæti hans og kyssti á gólfið. Engan þeirra allra, sem höfðu
hætt lífi sínu af metorðagirni einni, hafði konungur virt viðlits, en undir
eins og hann sá Kamaralsaman, aumkvaðist hann yfir hann. Bauð hann
honum að færa sig nær, lét hann setjast hjá sér í hásætið og mælti: „Ungur
maður, ég trúi því trauðlega, að þú sért svo reyndur, að þú getir læknað
dóttur mína. Ég vildi óska, að þér tækist það, og skyldi ég feginn gefa þér
hana í launa skyni. En hins vegar segi ég þér fyrir fullt og fast, þó mér
sjálfum renni til rifja, að hvorki æska þín né fegurð mun aftra mér frá
lífláti þínu, ef þér mistekst.“ Þá svaraði kóngsson: „Ég þakka yðar hátign
fyrir þá náð og sæmd, er þér auðsýnið mér ókunnugum manni, en því
aðeins er ég kominn úr fjarlægu landi, að ekki mun ég brigða áformi
mínu, úr því svo langt er komið. Gerði ég það, mundi ég fyrirgera virðingu
þeirri, er þér auðsýnið mér af náð yðvarri. Eigi ég að láta líf mitt,
þá verði guðs vilji! En ég treysti íþrótt minni og vona fyrir víst, að ég
muni geta unnið til gjaforðs hinnar elskulegu dóttur yðar.“
Konungur skipaði nú geldingnum, verði kóngsdóttur, að fylgja
stjörnuspámanninum til hennar. Fór Kamaralsaman með honum, og
barðist hjarta hans af ákafanum og ástarlönguninni. Komu þeir nú á
svalir nokkrar, og var herbergi kóngsdóttur við enda þeirra. En er Kamaralsaman
sá, að hann var kominn svo nálægt takmarki ástar sinnar, hljóp
hann á undan fylgdarmanni sínum. Náði geldingurinn honum með naumindum,
tók í handlegg honum og mælti: „Hvað liggur á, herra! Þér komist
svo ekki inn, hvort heldur er, nema ég hjálpi yður. Yður mun vera
mikill hugur á að deyja, fyrst þér anið svona í greipar dauðans. Enginn
af öllum þeim stjörnuspámönnum, sem ég hef fylgt þangað, var eins áfjáður
og þér eruð, en þér munuð koma þangað fullsnemma.“ Þá mælti kóngsson
og seinkaði sér hvergi: „Allir hinir stjörnuvitringarnir voru afglapar
og vissu ekki, hvað þeir gerðu. En ég veit fyrir víst, að ég flýg í fang hamingju
minnar, og því skyldi ég þá ekki flýta mér?“ Í þessu bar þá að dyrunum;
lauk geldingurinn þeim upp og leiddi kóngsson gegnum fordyri
inn í stóran og glæsilegan sal, og var ekki nema fortjald milli hans og herbergis
þess, er kóngsdóttir var í. Áður en kóngsson gekk inn, segir hann
við geldinginn í hljóði, svo að kóngsdóttir ekki skyldi heyra: „Svo að þér
skiljist, að hvorki hroki né gapaskapur hefur ginnt mig hingað, þá leyfi
ég þér að ákveða, hvort ég skuli heldur fara inn með þér og lækna kóngsdóttur
í þinni viðurvist, eða ég bíði hér fyrir utan og lækni hana óséða.“
Geldingurinn varð forviða af sjálfstrausti kóngssonar, svo hann hætti
að draga dár að honum og svaraði í fullri alvöru: „Það stendur á sama,
hvort þér læknið hana hér eða þar, þér öðlist ódauðlega sæmd hvort heldur
er, bæði á Kínlandi og hvarvetna annarsstaðar í heimi.“ „Þá kýs ég
heldur að lækna hana óséða,“ mælti kóngsson, „og mun íþrótt mín sýnast
því veglegri.“ Að svo mæltu tók hann upp skriffæri og ritaði þetta:
„Hver, sem þjáist af hugraun skilnaðarins, mun bíða bætur harma
sinna, þegar heitorð elskandans er efnt, en aumt er þess manns hlutskipti,
sem örvæntir og veit með vissu, að honum er synjað þess um eilífð, sem
hann elskar. Hjarta hans er harmþrungið og honum er engrar hjálpar
né huggunar von; augu hans eru svefnlaus og andvakan flýr þau aldrei.
Á daginn brennur hann af eldsloga, á nóttinni þjáist hann af harmkvælum;
líkami hans mornar og þornar og engin orðsending kemur til hans
frá þeirri, sem hann elskar. Hjarta mitt er aðeins helgað umhugsuninni
um þig, mér svíður í hvörmum og af þeim drjúpa niður blóðug tár, en
líkami minn er örmagnaður af hryggð og brennandi löngun. Því barma
ég mér fyrir þér út af kvölum ástar minnar og óþolinmæði minni; — vertu
mér ljúf og líknsöm og ástrík, því hjarta mitt ætlar að bugast fyrir ofurmegni
ástríðunnar. — Hjarta elskhugans læknast, þegar hann fær notið
unnustu sinnar, og guð einn er læknirinn, sem læknað getur þann, er
kvelst af löngun eftir því, sem hann elskar. Sért þú ótrygg eða sé ég það,
þá þrífist aldrei það okkar, sem ótryggð sýnir.“ Ritaði hann undir línur
þessar: „Frá hinum harmþrungna og sturlaða, sem ýmist er frost eða funi,
sem er eirðarlaus af löngun og brennandi ástarþrá, frá Kamaralsaman,
syni Sjaksamans, til þeirrar meyjar, er ber af öllum meyjum sinnar aldar,
til Badúr dóttur Ghaiur konungs. Vita skaltu, að ég er andvaka um nætur
og agndofa um daga, að ég þjáist af óumræðilegum sjúkleik, þrá og elsku,
úthellandi ótal tárum og stynjandi ótal andvörpum, að ég er þræll ástarinnar,
píslarvottur ástríðunnar og tek aldrei á mér heilum. Ég er sá
hvíldarlausi maður, sem aldrei sofnar út af, ég er sá þræll elskunnar, sem
grætur án afláts. Eldur hjarta míns slokknar aldrei og bruni löngunar
minnar þverrar eigi.“ Síðan ritaði hann þessi orð á spássíu bréfsins: „Friður
af nægð guðs miskunnar sé með henni, sem á sálu mína og hjarta mitt.
Braut hann nú bréfið saman og lét hringinn innan í, svo að geldingurinn
ekki sá, því næst innsiglaði hann það og ritaði þessi orð á það eins og yfirskrift:
„Lestu það í bréfi mínu, sem hönd mín, hefur ritað, og stafirnir
munu segja óskir mínar og hörmungar. Meðan höndin ritar, hrynja tárin,
og sál mín tjáir blaðinu harma sína; tár mín drjúpa jafnt og þétt á bréfið;
ef lindir þeirra þrytu, mundi ég gráta blóði í þeirra stað. Ég sendi þér
hring þinn, er ég tók í staðinn fyrir minn, þegar við fundumst í fyrsta
sinn; sendu mér minn hring aftur.“
Þegar kóngsson hafði lokið við bréfið, fékk hann geldingnum það og
beiddi hann að fá kóngsdóttur. „Verði hún ekki alheil,“ mælti hann,
„undir eins og hún er búin að lesa það, máttu kalla mig vesalastan og
ósvífnastan allra stjörnuspámanna, bæði þeirra, sem eru og verið hafa.“
Geldingurinn fór nú til kóngsdóttur með bréfið, fékk henni það og
mælti: „Kóngsdóttir! Nú er kominn stjörnuspámaður, sem er fífldjarfari
en allir hinir fyrri og fullyrðir hann, að þér verðið albata jafnskjótt sem
þér lesið bréfið og komist að efni þess. Betur hann færi ekki með lygi né
fals.“ Kóngsdóttir tók tómlega við bréfinu, en er hún hafði brotið það
upp og fundið í því hring sinn, gaf hún sér varla tíma til að lesa það. Hún
spratt upp af æði og sleit fjötur þann, er á henni var; því næst hljóp hún
til dyranna og reif fortjaldið frá, kannaðist hún þá undir eins við kóngsson,
og flugu þau hvort um háls öðru og föðmuðust innilega. Var fögnuður
þeirra svo óumræðilegur, að þau gátu engu orði upp komið, heldur
horfðu lengi þegjandi hvort á annað og undruðust stórum, að þau skyldu
sjást aftur, eftir að fundum þeirra fyrst hafði borið saman með svo kynlegum
hætti. Fóstran, sem hafði farið með kóngsdóttur, fór nú með þau
bæði inn í herbergi eitt; fékk Badúr kóngssyni þar hring sinn og mælti:
„Takið aftur við honum, því ég mundi ekki geta haldið honum, nema
ég skilaði yðar hring aftur, en ég vil aldrei láta hann skilja við mig, meðan
ég lifi“
Meðan á þessu stóð, hafði geldingurinn hlaupið til konungs, og sagði
hann honum, að þar sem allir stjörnuspámenn þeir og læknar, sem áður
buðust til að lækna kóngsdóttur, hefðu verið heimskingjar, þá hefði nú
sá, er síðast bauð sig fram, læknað hana óséða og hvorki neytt særinga né
reykelsis. Konungur brást glaður við og fór undir eins til dóttur sinnar,
vafði hana að brjósti sínu, faðmaði síðan kóngsson, greip um hönd dóttur
sinnar og mælti: „Hver, sem þú ert, gæfusamlegi útlendingur, þá gef ég
þér nú dóttur mína; en það ræð ég af yfirlitum þínum, að þú munir vera
annar en þú þóttist vera.“ — Kóngsson þakkaði konungi auðmjúklega og
kvaðst svo mikið mega fullyrða, að hann væri enginn stjörnuspámaður.
Sagðist hann hafa brugðið því á, til þess að sér yrði hægra að ná fundi
hans, sem var voldugastur konungur á jarðríki: Nafn mitt er Kamaralsaman,
mælti hann, „en faðir minn heitir Sjaksaman og ræður yfir eynni
Kaledan, sem alþekkt er.“ Því næst sagði hann sögu sína og upptök ásta
þeirra kóngsdóttur, og sannaði hann orð sín með hringaskiptunum. En
er kóngsson hafði lokið sögu sinni, sagði konungur, að svo fáheyrða sögu
yrði fyrir hvern mun að geyma, komandi mönnum til fróðleiks; lét hann
færa hana í letur og leggja frumritið til geymslu í skjalahirzlu ríkisins;
sá hann og um, að sagan kæmist út í almenning og yrði þjóðkunn í nágrannalöndunum.
Brúðkaupið fór nú fram sama dag og voru gleðihátíðir
haldnar um allt Kínland. En Marsawan veitti konungur embætti við hirð
sína og hét honum vegsauka eftirleiðis.
Þau Kamaralsaman og Badúr nutu nú alsælu ástarinnar og vottaði
konungur Kínlands fögnuð sinn með sífelldu hátíðahaldi, er stóð í
nokkra mánuði. Það var einhverja nótt, að kóngsson dreymdi að hann
sæi Sjaksaman konung, föður sinn, deyjandi, og þótti honum hann segja:
„Þessi sonur minn, er ég unni svo af alhuga, hefur yfirgefið mig, og veldur
hann dauða mínum.“ Vaknaði hann þá og varpaði öndinni mæðilega,
svo að Badúr hrökk við og spurði, hverju það sætti. Þá mælti kóngsson:
„Hver veit nema faðir minn hafi skilið við í þessu vetfangi!” og sagði
hann henni draum sinn. Kóngsdóttir hafði ekki hugann á öðru en að gera
manni sínum allt að skapi og hugsaði með sér, að hann mundi langa til
að finna föður sinn, og mundi það standa honum fyrir gleði, að hann
hlaut að dvelja með henni í fjarlægu landi, en ekki lét hún samt á neinu
bera við hann. En samdægurs sætti hún lagi, þegar faðir hennar var einn,
kyssti hún þá á hönd honum og mælti: „Ég hefi mikillar bænar að biðja
yðar hátign, gerið það fyrir orð mín að synja mér hennar eigi. En svo þér
ekki ætlið, að ég geri það eftir fyrirmælum manns míns, þá læt ég yður fyrirfram
vita, að hann er þessa með öllu dulinn. Bæn mín er sú, að þér af
náð yðvarri leyfið mér að fara með honum á fund Sjaksamans konungs,
tengdaföður míns.“
Þá svaraði konungur: „Dóttir mín! Svo þungt sem mér fellur að sjá
þér á bak, þá geðjast mér samt vel að fyrirætlun þinni og veiti ég þér samþykki
mitt. En það geri ég að eins með því skilyrði, að þið ekki dveljið
lengur en eitt ár við hirð Sjaksamans konungs. Mun hann víst láta sér
lynda, ef við skiptumst svo á, að hann sjái annað árið son sinn og tengdadóttur,
en ég sjái hitt árið dóttur mína og tengdason.“ Kóngsdóttir sagði
nú manni sínum þetta vilyrði föður síns, en hann varð sárglaður, er hann
sá þenna nýja vott elsku hennar og tjáði henni þakklæti sitt. Kínlands
konungur bjó nú til burtferðar þeirra og fylgdi hann þeim margar dagleiðir,
þangað til þau skildu innilega, grátandi fögrum tárum. Beiddi konungur
Kamaralsaman að hafa jafnan slíka ást á dóttur sinni sem hann
hafði nú, og sneri hann því næst aftur til aðsetursborgar sinnar, en á
heimleiðinni skemmti hann sér með dýraveiðum. Þegar þau kóngsson og
kóngsdóttir höfðu þerrað tár sín, hugsuðu þau að eins um fögnuð þann,
er þau áttu í vændum, þegar þau kæmu til Sjaksamans konungs.
Þegar þau höfðu verið eitthvað mánuð á leiðinni, komu þau einhvern
dag á engi nokkurt mikið um sig, alvaxið háum og skuggamiklum
trjám. Veður var ákaflega heitt og segir kóngsson við Badúr, að sér þætti
ráð að ægja, og féllst hún á það. Var því staðar numið þar sem hentast
þótti og tjaldað, en kóngsdóttir stóð á meðan í forsælunni; því næst gekk
hún inn í tjald og lét leysa af sér beltið sér til hagræðis; lögðu þjónustukonurnar
það niður hjá henni. Sofnaði hún þá af þreytu, en konurnar
gengu frá henni. Kóngsson, sem hafði verið að segja fyrir verkum, kom
nú inn í tjaldið og settist hljóðlega niður, því kona hans svaf. Ætlaði hann
að leggjast til svefns, en þá hafði hann hönd á belti konu sinnar og horfði
á demanta þá og roðasteina, er það var prýtt með. Sá hann að lítil taska
hékk við beltið, harðla snotur, og reimuð saman með bandi, og fann hann,
að eitthvað hart mundi vera í henni. Langaði hann til að vita, hvað það
væri, og leysti frá töskunni; fann hann þá í henni karneól, en á hann voru
grafnar myndir og ókennilegt letur. Honum kom undir eins til hugar,
að steinninn mundi vera afar dýrmætur, fyrst kóngsdóttir geymdi hann
svo vandlega. Enda var þetta verndargripur, sem drottningin á Kínlandi,
móðir hennar, hafði gefið henni, og fylgdi honum sú náttúra, að henni
yrði aldrei hamingju vant, meðan hún bæri hann á sér. Gekk þá kóngsson
út fyrir tjaldið til að skoða hann vandlegar, en er hann hélt honum
í lófa sínum, kom allt í einu fugl úr lofti ofan, hremmdi steininn og flaug
burt með hann. Stóð kóngsson stundarkorn höggdofa af harmi, er dýrgripur
þessi var þannig hrifsaður úr höndum honum, og horfði á eftir
fuglinum; hafði hann setzt niður skammt frá með steininn í nefinu. Vonaði
kóngsson, að hann mundi sleppa honum, og gekk því að honum, en
jafnskjótt sem hann nálgaðist, flaug fuglinn aftur spölkorn. Hélt kóngsson
að sér mundi ef til vill takast að drepa hann með steinkasti, því hann
var mjög hæfinn; elti hann því fuglinn, sem undan flýði í ákefð, svo að
hann ekki með öllu skyldi missa sjónar á honum. Þannig var kóngsson
allan daginn að elta hann yfir leiti og lautir, og ginntist hann æ lengra
og lengra frá tjöldunum og Badúr kóngsdóttur. En vit hafði fuglinn til
þess, að setjast ekki fyrir í runni, þar sem Kamaralsaman hefði getað
læðzt að honum í myrkrinu, heldur settist hann í toppinn á háu tré, þar
sem hann gat verið óhultur. Örvænti kóngsson nú, er fyrirhöfn hans
varð til ónýtis, og hugsaði með sér, hvort hann ætti að hverfa aftur til
tjaldsins. Skoðaði hann um það huga sinn, hverja leið hann skyldi fara
og þótti uggvænt, að hann kynni að villast; þorði hann og eigi að koma til
kóngsdóttur svo, að hann ekki hefði verndargripinn. Stríddu þessar hryllilegu
hugleiðingar á hann, og var hann þar á ofan yfirkominn af þreytu,
hungri, þorsta og svefni; lagðist hann því niður og lét fyrirberast um nóttina
undir tré nokkru. Næsta morgun vaknaði hann áður en fuglinn flaug
frá trénu, en er hann sá hann fljúga af stað, hljóp hann og þenna dag
allan á eftir honum árangurslaust, og nærðist hann ekki á öðru en jurtum
og ávöxtum, er hann fann á leiðinni. Þessu fór fram í tíu daga og lá hann
jafnan um nætur undir því trénu, sem fuglinn settist á. Á ellefta degi
kom hann að stórri borg, en í því fuglinn flaug yfir borgarvegginn missti
kóngsson sjónar honum og varð þá vonlaus um að fá verndargripinn
nokkurn tíma framar. Gekk hann sárhryggur inn í borgina, en hún lá við
sjó niðri og var þar fögur höfn. Ráfaði hann lengi um borgarstrætin og
vissi hvorki upp né niður, og kom hann þá niður að höfninni. Var hann
mjög í vafa um, hvað hann skyldi taka til bragðs og gekk með sjó fram,
þangað til hann kom að hliði trjágarðs nokkurs; stóð hliðið opið og leit
hann þar inn. Garðyrkjumaðurinn, garnall maður og góðlegur, leit upp
frá vinnu sinni, og jafnskjótt sem hann sá, að komumaður var Mahómets
maður og ókunnugur, bauð hann honum að koma inn og loka eftir sér
hliðinu. Gerði Kamaralsaman það, og er hann kom til karlsins, spurði
hann hvað honum gengi til þessa. Varð hann þá þess vísari, að blótmenn
bjuggu í borginni; voru þeir svarnir óvinir Mahómets manna og fóru
illa með átrúendur spámannsins. „Mér þykir það vera kraftaverk,“ mælti
garðyrkjumaður, „að þér náðuð hingað óáreittur, því blótmenn þessir
leggja einkum tálsnörur fyrir útlenda og ókunnuga Mahómets menn.
Guði sé lof, að hann leiddi yður á óhultan stað.“ Ætlaði þá Kamaralsaman
að votta hinum góða manni hjartanlegt þakklæti sitt, en hann greip
fram í og mælti: „Sleppið nú öllum fagurmælum, komið heldur með mér
og hvílið yður;“ fór hann þá með kóngsson heim í hús sitt. Þegar kóngsson
hafði snætt drjúgum af því, sem þar var framreitt með ástúð og hugulsemi,
beiddi garðyrkjumaður hann að segja sér, hvernig stæði á þarkomu
hans. Sagði Kamaralsaman honum þá sögu sína hreinskilnislega og spurði
því næst, hvernig hann gæti komizt þaðan heim í ríki föður síns, því
ekki væri að hugsa til að komast aftur til Badúr kóngsdóttur, þar sem ellefu
dagar væru liðnir síðan hann varð viðskila við hana. „Ég veit ekki,
hvar hún er í víðri veröld,“ mælti hann og fékk ekki tára bundizt. Sagði
garðyrkjumaður honum þá, að eins árs ferð væri til landa þeirra, er mahómedanskir
konungar réðu yfir eða Mahómedanar byggðu. En sjóveg
mætti á miklu skemmri tíma komast til Svartviðareyjar, og væri hægt að
komast þaðan til eyjarinnar Kaledan. Kvað hann verzlunarskip sigla á
ári hverju til Svartviðareyjar, og gæti hann komizt þá leið heim til sín,
og hefði hann komið nokkrum dögum fyrr, mundi hann hafa getað komizt
með skipi því, er fór þangað þetta árið. „En ef þér viljið bíða hjá mér,“
mælti garðyrkjumaðurinn, „þangað til skipið fer næsta ár, þá er yður af
hjarta velkomin vist hjá mér, svo góð sem föng eru til.“ Taldi kóngsson
sig sælan að hafa hitt slíkt athvarf, þar sem hann var öllum ókunnugur
og vildi engum kynnast, og var hann því kyrr hjá garðyrkjumanninum.
Nú munum vér skilja við hann um hríð og segja nokkuð af Badúr kóngsdóttur,
er vér hurfum frá, þar sem hún lá sofandi í tjaldi sínu.
Kóngsdóttir svaf alllengi, en þegar hún vaknaði, brá henni heldur en
ekki í brún, er hún saknaði manns síns; kallaði hún á þjónustukonur sínar
og spurði, hvar hann væri. Kváðust þær að vísu hafa séð hann tjaldinu,
en ekki séð hann fara út aftur, en er hún gyrði sig beltinu, sá hún
að verndargripurinn var horfinn, en taskan opin, og kom henni ekki
annað til hugar en að Kamaralsaman hefði tekið hann og viljað skoða
hann, og mundi hann koma með gripinn aftur. Beið hún með lítilli eirð
til kvöldsins og þótti kynlegt, að hann ekki kom; en er náttmyrkrið datt
á og hann kom eigi að heldur, varð hún óumræðilega sorgbitin. Formælti
hún verndargripnum hvað eftir annað og þeim, er hann hefði smíðað, og
mundi hún ekki einu sinni hafa þyrmt móður sinni, sem hafði gefið
henni hann. En þó hún væri nú óhuggandi út af þessu voðalega atviki,
því hún vissi ekki hvernig hvarf kóngssonar hlauzt af verndargripnum,
þá var hún samt ekki af baki dottin, heldur tók hún djarft og drengilegt
ráð, sem sjaldheyrt er meðal kvenna. Enginn í tjöldunum vissi af hvarfi
kóngssonar nema kóngsdóttir og þjónustukonur hennar, því allt hitt föruneytið
svaf í tjöldunum. Nú með því að hún óttaðist svik, ef þetta yrði
kunnugt, bar hún harm sinn í hljóði og skipaði þjónustukonum sínum
að leyna þessu. Því næst fór hún í einn af búningum Kamaralsamans;
var hún mjög lík honum, og næsta morgun, er hún skipaði liðinu að
taka saman farangurinn og leggja af stað, héldu allir, að þar væri Kamaralsaman
kominn. Þegar allt var tilbúið, lét hún eina af þjónustukonunum
setjast upp í burðarstól sinn, en sjálf sté hún á hestbak og hélt nú
lestin áfram. Ferðaðist kóngsdóttir þannig undir nafni Kamaralsamans og
kom til eyjarinnar Kaledan. Þaðan náði hún eftir nokkurra mánaða
ferð, sjóveg og landveg, til höfuðborgarinnar á Svartviðarey; ríkti þar í
þann tíma Armanos konungur. Menn þeir, er fyrst lentu og áttu að útvega
henni herbergi, sögðu, að Kamaralsaman kóngssonur væri á skipi
þeirra, og hefði hann vegna andviðra orðið að sækja þar til hafna; flaug
fregn þessi skjótt til konungshallarinnar. Fór konungur því til móts við
Badúr með allan þorra hirðar sinnar og hitti hana, í því hún gekk á land
og ætlaði til herbergja þeirra, er tilbúin voru handa henni. Fagnaði hann
henni eins og syni þess konungs, sem jafnan hafði verið honum hinn vinveittasti,
og leiddi hana til hallarinnar með öllu föruneyti sínu. Sýndi
hann henni alla virðingu, sem hugsazt gat, og hélt dýrðlega veizlu, er stóð
í þrjá daga. Varð hann frá sér numinn af fegurð hennar og viturleik, og
er hann heyrði hana minnast á burtsiglingu sína eftir veizluna, veik hann
henni afsíðis og mælti: „Kóngsson! Með því ég er hniginn á efra aldur
og lítil von til að ég lifi lengi, fær það mér áhyggju, að ég á engan erfingja
[1552.png: ... sjálf sté hún á hestbak og hélt nú lestin áfram]
að ríki mínu. Guð hefur aðeins gefið mér einkadóttur og er hún svo afbragðs
fögur, að hún mundi hvergi betur komin en í höndum svo fagurs,
göfugs og algjörs kóngssonar, sem þér eruð. Hugsið því ekki framar um
burtferð, heldur þiggið hana ásamt kórónu minni, sem ég afsala mér
héðan í frá yður í hag. Ég hef borið þunga hennar í mörg ár, og er nú tími
til kominn, að ég taki mér hvíld; get ég aldrei gert það með rósamara
geði en nú, þar sem ég fæ stjórn ríkis míns í hendur svo verðugs eftirmanns.“
Þetta var að vísu stórmannlega boðið af konungi, að gifta Badúr einkadóttur
sína og gefa henni kórónu sína í tilbót, en Badúr varð ráðalaus
eins og von var. Hún gat ekki fengið af sér að játa, að hún væri ekki
Kamaralsaman, heldur kona hans, því henni þótti það ósæmandi fyrir
kóngsdóttur, eftir að hún allt til þessa hafði þótzt vera kóngssonur og leikið
hann svo afbragðsvel. Annars vegar gat hún ekki hafnað boðinu, því
svo var ráðahagur þessi hugleikinn konungi, að hún hafði fulla ástæðu
til að óttast, að góðvilji hans kynni að snúast í hatur og fjandskap, svo
lífi hennar yrði jafnvel hætta búin. Hún vissi ekki heldur, hvort hún
mundi hitta Kamaralsaman hjá Sjaksaman konungi, föður hans. — Réði
hún því af, að ganga að boði Armanos konungs, bæði vegna þessara orsaka,
og svo af hinu, að hana langaði til að vinna ríki undir mann sinn,
ef hún skyldi finna hann aftur. Þagði hún stundarkorn og tók því næst
til orða: „Herra! Miklar þakkir kann ég yður fyrir traust það, er þér hafið
á mér, fyrir alla sæmd mér auðsýnda og óverðskuldaða náð, er ég eigi
dirfist að drepa hendi við. En því að eins tek ég þessum kosti, að yðar
hátign heiti mér ráða fulltingi, og mun ég eigi ráðast í neitt, nema yðar
hátign hafi áður samþykkt.“ Var brúðkaup ákveðið til næsta dags; vissi
föruneyti kóngsdóttur enn þá ekki annað en hún væri Kamaralsaman,
og notaði hún nú tímann til að segja því, hvað í ráðum væri, og sagði, að
Badúr kóngsdóttir hafði veitt til þessa samþykki sitt; gerði hún þetta til
þess að liðið skyldi ekki furða sig á tiltæki hennar. Var konungur harðla
ánægður, er hann hafði fengið svo ákjósanlegan mann handa dóttur sinni
og stefndi ráðinu saman næsta dag; lét hann Badúr setjast hjá sér og lýsti
yfir því, að hann gæfi Kamaralsaman þessum einkadóttur sína og afsalaði
honum kórónu sinni; skipaði hann öllum, að taka hann til konungs og
hylla hann. Því næst sté hann niður úr hásætinu og lét Badúr setjast í
það, en settist sjálfur í hennar sæti; tók hún þá við trúnaðareiðum og
hyllingu hinna voldugustu höfðingja á Svartviðarey, er þar voru komnir.
Eftir það fóru kallarar um borgina og kunngjörðu, að Kamaralsaman
væri til konungs tekinn; boðuðu þeir gleðihátíðir, er standa skyldu í
marga daga, og voru menn sendir um allt ríkið til að birta það. Um kvöldið
kvað öll höllin við af fögnuði og var dóttir konungsins á Svartviðarey,
Haiatalnefus að nafni, leidd til Badúr kóngsdóttur, búin konunglegum
skrúða, en allir héldu, að Badúr væri karlmaður. Að aflokinni hjónavígslunni
og brúðkaupinu voru þau skilin eftir tvö ein og gengu þau þá til
hvílu. Næsta morgun kom Badúr á almenna samkomu og tók þar við fagnaðaróskum
hirðarinnar, svo sem nýr og nýkvæntur konungur, en konungur
og drottning hans vitjuðu dóttur sinnar og spurðu, hvernig henni hefði
sofnazt um nóttina. Svaraði hún engu, heldur horfði hún niður fyrir sig
og var næsta döpur; reyndu þau að hugga hana með því, að Kamaralsaman
hefði komið með þeim ásetningi, að fara undir eins heim aftur til
föður síns; þó hann mætti nú vel við una, að honum var haldið aftur,
þá væri samt öll von á, að honum sárnaði sú tilhugsun, að sjá aldrei framar
föður sinn eða nokkurn af ættingjum og vinum, en vonandi væri, að
hann sýndi henni alúðlega hjúskaparást, þegar harmur þessi rættist af
honum. Badúr, sem nú var konungur yfir Svartviðarey, lét sér ekki nægja
á degi þessum að taka við fagnaðaróskum hirðarinnar, heldur kannaði
hún og hallarlið sitt og gegndi mörgum öðrum konunglegum störfum;
fór henni það svo vel og sköruglega, að allir luku lofsorði á, sem það sáu.
Var þegar dagsett, er hún kom aftur til Haitalnefus; tók hún henni fálega
og skildi Badúr á því, að hún mundi hafa fyrri nóttina í huga. Leitaðist
hún við að hafa af henni ólundina með viðtali sínu og tók á öllum lipurleik
gáfna sinna, er henni voru svo ríkulega veittar, til að telja henni trú
um, að hún elskaði hana. En er hún loksins þagnaði og hin fór að hátta,
tók hún að biðjast fyrir, og teygði svo úr bæninni, að Haitalnefus sofnaði
á meðan. Því næst lagðist hún niður hjá henni, en vakti hana ekki; var
henni þá þungt í skapi, bæði af því hún saknaði Kamaralsamans sáran,
og neyddist til að leika það, er henni var lítt að skapi. Næsta morgun reis
hún enn á fætur áður en Haiatalnefus vaknaði, og gekk til ráðstefnu í
konunglegum skrúða. Fór Armanos konungur á meðan að vitja dóttur
sinnar og hitti hana grátandi. Þurfti ekki meira til þess að hann sæi, hvað
um var að vera; varð hann þá fokreiður út af svívirðingu þeirri, er hann
hugði sér gerða, og tók þannig til orða: „Dóttir mín! Haf þú þolinmæði
til næstu nætur. Ég hef sett mann þinn í hásæti mitt, en ég mun aftur
víkja honum úr sessi og reka hann burt með skömm og háðung, nema
hann sýni þér þá sæmd, sem honum ber, því í raun réttri gerir hann
sjálfum mér svívirðingu þessa.- Þenna dag kom Badúr einnig fjarska
seint til Haiatalnefus og talaði við hana; ætlaði hún síðan að leggjast á
bæn, meðan hún háttaði. En Haiatalnefus aftraði henni og átaldi hana
blíðlega fyrir það, að hún óvirti sig svo mjög; sárbændi hún hana að
segja, hvað henni þætti að sér og varaði hana við reiði föður síns, er á
mundi dynja að liðinni þessari nótt. Að endingu beiddi hún hana að
steypa sér ekki í örvílnun, því hún gæti ekki að því gert, að hún
elskaði hana. Komst nú Badúr kóngsdóttir í mesta vanda. Hafði Armanos
konungur verið fálátur við hana um daginn, og réði hún af
því, að viðvörun dóttur hans mundi ekki vera um skör fram; vissi
hún því ekki annað ráð en að segja Haiatalnefus allan sannleik. Að
vísu hafði hún séð það fyrir, að til þessa mundi draga, en samt hraus
henni nú hugur við af óvissunni, hvort kóngsdóttur mundi líka vel
eða illa. Hugleiddi hún nú, að ef Kamaralsaman lifði, þá hlyti hann
að koma við í Svartviðarey á leiðinni til föður síns, og yrði hún að
leita sér lífs hans vegna, en þess væri enginn kostur, nema hún léti
uppskátt launungarmál sitt, enda hætti hún nú á það. Var hún eins og
utan við sig og þagði í fyrstu; ætlaði þá Haiatalnefus að taka til máls, en
Badúr varð fyrri til og mælti: „Ástfagra og elskulega kóngsdóttir! Ég
hef gert rangt, og það játa ég; ég kveð sjálf upp áfellisdóminn yfir mér,
en ég vona, að þér fyrirgefið mér og þegið yfir leyndarmáli því, er ég nú
segi yður mér til réttlætingar.“ Sagði hún þá Haiatalnefus kóngsdóttur,
að hún væri kvenmaður, og mælti enn fremur: „Hyggið að, hvort ég, sem
er kona og kóngsdóttir eins og þér, er ómakleg fyrirgefningar yðvarrar. Ég
veit þér fyrirgefið mér af hjarta, er þér hafið heyrt sögu mína og ég hef
sagt yður frá óláni því, sem neyddi mig til að leika það, er þér sjáið að
ég leik enn.“ Þegar Badúr hafði sagt henni allt hið sanna, beiddi hún
hana enn ný að þegja yfir þessu, þangað til Kamaralsaman kæmi, því
hún kvaóst vonast eftir honum. Svaraði þá Haiatalnefus. „Undarleg væru
forlögin þá, ef svo farsælt hjónaband, sem ykkar er, skyldi verða svo
skammvinnt, eftir frábærar ástir af beggja ykkar hálfu. Ég óska þess, að
guð láti ykkar bráðum finnast, og megið þér vita fyrir víst, að ég skal
dyggilega leyna því, er þér hafið trúað mér fyrir. Er það mér hin mesta
ánægja, að enginn í Svartviðarey veit, hver þér eruð, nema ég, en þér skuluð
halda áfram ríkisstjórn yðar, er þér hafið svo fagurlega byrjað. Ég
beiddi yður ástar, en nú segi ég yður, að ég óska einskis framar en þess,
að þér álítið mig maklega vináttu yðvarrar.“ Eftir það föðmuðust þær
kóngsdæturnar og sýndu hvor annarri ótal vinahót.
Þar í landi var siðvenja, að sýna opinberlega raun á því, að hjúskapnum
væri framgengt orðið; fundu þær kóngsdæturnar gott ráð við þeim
vanda svo að þjónustukonur Haiatalnefus blekktust á því, en þær blekktu
aftur konunginn, drottninguna og alla hirðina. Þannig ríkti Badúr kóngsdóttir
með nafni Kamaralsamans kóngssonar yfir Svartviðarey enn sem
fyrri, og varð bæði konunginum og þjóðinni vel að skapi.
Meðan þetta gerðist á Svartviðarey, dvaldi Kamaralsaman hjá garðyrkjumanninum
gamla í borg blótmannanna. Einn morgun fór hann
snemma til vinnu í garðinum eins og hann var vanur, en þá aftraði garðyrkjumaður
honum og sagði, að blótmenn héldu mikla hátíð þann dag,
[1556.png: ... steyptist annar fuglanna dauður niður úr trénu]
og snertu ekki á vinnu, heldur sinntu þeir að eins opinberum skemmtunum
og samkvæmum; eigi vildu þeir heldur að átrúendur Mahómets
ynnu þann dag. „Mahómetsmenn,“ mælti hann enn fremur, „horfa á
leikana, og er vert aó sjá þá; gera þeir það bæði sér til skemmtunar og
til þess að spilla ekki fyrir sér hjá blótmönnum. Nú verður bráðum hin
næsta ferð til Svartviðareyjar, og mun ég fara og komast eftir því hjá einhverjum
af kunningjum mínum, nær skipið fer, og skal ég um leið útvega
yður far með því.“ Að svo mæltu fór garðyrkjumaður í hátíðabúning
sinn og skildi kóngsson eftir einan og vinnulausan; hvarflaði hugur hans
þá því heldur til Badúr kóngsdóttur, og gekk hann andvarpandi inn í
garðinn. Þá létu tveir fuglar hátt í tré nokkru og vakti það eftirtekt
hans; undraðist hann mjög, hversu ákaft þeir hjuggust, og steyptist annar
fuglanna dauður niður úr trénu, en hinn flaug á burt. En í sama bili
komu tveir fuglar fljúgandi úr annarri átt, og höfðu þeir álengdar séð
bardagann; settist annar við höfuð, en hinn við fætur dauða fuglsins og
horfðu þeir á hann hnípnir og dapurlegir; því næst grófu þeir holu með
klónum, greftruðu hræ fuglsins og flugu á burt. — Horfði Kamaralsaman
forviða á þenna kynlega atburð, sem gerðist niðri undir tré nokkru; gekk
hann þangað, og sá eitthvað rautt, er stóð út úr kviði fuglsins, sem hafði
verið rifinn í sundur. Beygði hann sig þá niður og tók það upp; sá hann
að það var verndargripur Badúr kóngsdóttur, sem hafði valdið honum svo
mikils harms, frá því fuglinn tók hann frá honum. „Þú hinn grimmi
fugl,“ mælti hann, „þú hafðir yndi af að koma illu til leiðar. Svo mikið
illt sem ég hef reynt, svo mikils góðs óska ég þeim, sem hefndu mín á
þér, þar sem þeir guldu þér dráp eins jafningja síns.“ Var nú kóngsson
óumræðilega glaður. „Elskulega kóngsdóttir!“ mælti hann, „þessi blessaða
stund, er gefur mér það aftur, sem var þér svo dýrmætt, er vafalaust
fyrirboði þess, að ég finni sjálfa þig aftur, og það ef til vill fyrr en mig
varir. Lofaður sé drottinn, að hann sendi mér heill þessa og gaf mér von
um hina mestu hamingju, sem ég get óskað mér.“ Svo mælti hann og
kyssti verndargripinn, vafði hann vandlega í lín og batt hann á handlegg
sér. Næstu nótt sofnaði hann værum blundi, enda hafði honum ekki í
langan tíma komið dúr á auga. Morguninn eftir spurði hann garðyrkjumanninn,
hvað hann ætti að vinna, og beiddi hann kóngsson þá að fella
og uppræta gamalt tré, sem engan ávöxt bar. Fór þá kóngsson út með öxi
og tók til verka. En í því hann hjó einn rótarangann, varð eitthvar hart
fyrir öxinni og söng í; sópaði hann því moldinni frá og fann stóra járnplötu.
En er hann hafði lyft henni upp, varð fyrir honum rið með tíu
þrepum; gekk hann þar ofan og kom niður í hvelfingu eina, er var marga
faðma ummáls; stóðu þar allt umhverfis fimmtíu stór koparker og var
lok yfir þeim. Lauk hann þeim upp, hverju eftir annað, og voru þau öll
saman full af gullsandi. Varð hann stórglaður, er hann fann svo mikil
auðæfi og fór upp aftur, lagði járnplötuna yfir riðið og hélt áfram vinnu
sinni, því hann vonaði eftir garðyrkjumanninum. Hafði garðyrkjumaður
heyrt daginn áður, að skipið, sem fara átti til Svartviðareyjar, mundi
sigla þá dagana, og þenna dag hafði hann farið út til að fá vissa vitneskju
um, nær skipið færi. Þegar hann kom aftur, mátti sjá á yfirbragði hans, að
hann færði Kamaralsaman gleðitíðindi. „Fagna þú, son minn!“ sagði
hann við kóngsson, „og ver ferðbúinn að þriggja daga fresti, því þá leggur
skipið af stað. Ég hef umgengizt allt við skipstjórnarmann og útvegað
þér far með honum.“
[1558.png: En gamli maðurinn vildi ekki þiggja auðæfin]
„Eins og nú stendur,“ svaraði Kamaralsaman, „gátuð þér ekki sagt
mér gleðilegri tíðindi, en í þakklætis skyni get ég líka sagt yður nokkuð,
sem ég veit yður mun þykja vænt um. Komið nú með mér og sjáið, hvílíka
blessun drottinn hefur sent yður.“ Fór hann þá með garðyrkjumanninum
niður í hvelfinguna og sýndi honum auðæfin, sem þar voru;
kvaðst hann fagna því af alhuga, að guð hefði launað með þessu langvinnar
þrautir hans. En gamli maðurinn vildi ekki þiggja auðæfin og
mælti: „Þetta er þín eign; ég hef nú rótað moldinni í garði þessum í áttatíu
ár, allt frá því faðir minn andaðist og ekki fundið auðæfi þessi; sé ég
af því, að þau hafa verið þér fyrirhuguð. Enda sæma þau þér betur, sem
ert kóngsson, heldur en mér, sem stend þegar með annan fótinn í gröfinni,
og þarf ekki neins við. Guð sendir þér þau í hæfilegan tíma, þar sem þú
fer nú heim í ríki þitt; veit ég að þú munir verja þeim til góðs.“ Kóngsson
vildi ekki verða garðyrkjumanninum minni að drengskap, og urðu
þeir eftir langa deilu ásáttir um að skipta gullinu, og fékk hvor um sig
tuttugu og fimm ker. „En ekki má hér við lenda, sonur!“ mælti garðyrkjumaðurinn,
„því nú er eftir að koma auðæfunum út á skip, svo að
enginn verði þess áskynja, því ella áttu á hættu að þú missir þau. Á Svartviðarey
vaxa ekki olífur, en þær, sem hér vaxa, eru þar í afhaldi. Þú veizt
að ég hef haft mikla olífnatekju af garði mínum, skaltu því taka fimmtíu
ker, fylla þau gullsandi til hálfs, en olífum til hálfs, síðan látum við flytja
þau út á skip.“ Kamaralsaman hlýddi heilræði hans og var nú, það sem
eftir var dagsins, að búa um olífurnar. Faldi hann verndargrip Badúr í
einu kerinu og setti á það merki, því hann var hræddur um, að hann
kynni að týna honum. En er hann hafði búið fullvel um öll kerin, fór
hann með garðyrkjumanni heim til hans, sagði honum frá viðureign
beggja fuglanna og öllum atvikum, hvernig hann náði aftur verndargrip
Badúr kóngsdóttur, á svo kynjalegan hátt, að það fékk honum undrunar
ekki síður en það gladdi hann. Næstu nótt varð garðyrkjumanni illt, hvort
sem það nú hefur verið ellikrankleiki eða afleiðing af áreynslu hans daginn
áður; elnaði honum sóttin tvo næstu dagana. En á þriðja morgni árdegis
kom skipstjórnarmaður með mörgum hásetum að garðshliðinu, og
lauk Kamaralsaman upp fyrir þeim; spurðu þeir eftir manni þeim, sem
ætlaði að verða þeim samferða til Svartviðareyjar. Sagði hann undir eins
til sín og mælti: „Garðyrkjumaðurinn, sem samdi um farið fyrir mína
hönd, er nú veikur og getur ekki talað við ykkur, en komið samt inn og
gerið svo vel að taka ker þessi, sem eru full af olívum, ásamt farangri
mínum. Ég verð að kveðja garðyrkjumanninn, og mun ég fljótt ná ykkur.“
Hásetarnir báru nú burt kerin og annan farangur Kamaralsamans,
og áður en skipstjórnarmaður færi, beiddi hann kóngsson að koma tafarlaust
út á skip, því nú væri gott leiði og gætu þeir undir eins siglt, ef ekki
stæði á honum. Þegar skipstjórnarmaður og hásetarnir voru farnir, fór
Kamaralsaman aftur til garðyrkjumannsins til að kveðja hann og þakka
honum fyrir allt gott. Hann kom að honum, þar sem hann lá í andarslitrunum,
og beiddi hann, eins og er siður guðhræddra Mahómets manna
á dauðastundinni, að mæla fram trúarjátning sína; gerði garðyrkjumaðurinn
það og andaðist því næst. Nú með því Kamaralsaman varð undir
eins að stíga á skipsfjöl, flýtti hann sér eins og hann gat að veita hinum
framliðna nábjargir. Þvoði hann líkið, veitti því umbúnað og greftraði
það einsamall í garðinum, því, Mahómets menn, sem með naumindum
voru liðnir þar í borginni, höfðu engan opinberan greftrunarstað; varð
hann ekki búinn að þessu fyrr en um kvöldið. Hljóp hann nú af stað og
ætlaði út á skipið; hafði hann með sér lykilinn að garðinum, með þeim
ásetningi, að skila honum í hendur eigandans ef hann hefði tíma til, eða
fá hann einhverjum áreiðanlegum manni í vitna viðurvist og biðja hann
að skila honum. En er hann kom ofan til hafnarinnar, var honum sagt, að
skipið væri fyrir löngu siglt af stað og horfið úr augsýn, en hefði þó beðið
hans í rúmar þrjár stundir.
Nú var Kamaralsaman, eins og fer að líkindum, nauðugur einn kostur
að dvelja einn lengur í landi þessu, þar sem hann var öllum ókunnugur
og vildi engum kynnast; hlaut hann að bíða eitt ár enn þangað til ferð
sú yrði aftur, er hann hafði setið af sér. Jók það á hryggð hans, að hann
hafði látið frá sér verndargrip Badúr kóngsdóttur og hugði hann nú, að
hann væri með öllu týndur. Nú sá hann ekki annað vænna, eftir því sem
komið var, en að hverfa aftur til garðsins, og leigja hann til yrkingar og
notkunar hjá eigandanum, og una svo við ólán sitt. Af því hann gat ekki
sjálfur unnið öll þau verk, er þurfti, leigði hann sér vinnudreng; hugsaði
hann með sér, að ekki skyldi hann missa þann part auðæfanna, sem garðyrkjumaðurinn
hafði látið honum eftir sig, eins og hann hafði misst sinn
hlut áður, og skipti því gullsandinum niður í fimmtíu ker og fyllti þau
efst með olífum, svo að hann gæti tekið þær með sér, þegar að því kæmi.
Þannig byrjaði nú nýtt hörmunga ár fyrir Kamaralsaman, en skipið
sigldi leiðar sinnar í óskabyr og náði farsællega til höfuðborgarinnar
Svartviðarey. Konungshöllin stóð þar á sjávarbakkanum og sá því hinn
nýi konungur, eða með öðrum orðum Badúr kóngsdóttir, þegar skipið
lagði inn á höfnina með blaktandi flöggum og veifum. Spurði hún, hvaða
skip það væri, og var henni sagt, að það kæmi á ári hverju, og ætíð um
sama leyti, frá borg blótmannanna, og væri oftastnær hlaðið dýrindis
farmi.
Þó nú kóngsdóttir sæi ekki annað í kringum sig en konunglega dýrð
og viðhöfn, hafði hún þó ætíð Kamaralsaman í huganum, og datt henni í
hug, að hann kynni að vera á skipi þessu. Hugsaði hún sér því að verða
fyrri til og fara til móts við hann, en gera ekki uppskátt, hver hún væri,
því hún þóttist vita, að hann mundi ekki þekkja sig; vildi hún fyrst
fullar sönnur fyrir því, að hann væri kominn og síðan setja ráð til að þau
fengju notist. Lét hún í veðri vaka, að hún sjálf ætlaði að spyrjast fyrir
um varninginn á skipinu, skoða hann og kjósa úr það, sem henni yrði að
skapi, og skipaði hún að komið væri með hest handa sér. Fór hún svo
með ýmsum embættismönnum og kom ofan til hafnarinnar í sama bili
sem skipstjórnarmaður sté á land. Hún lét kalla hann fyrir sig og spurði
hann, hvaðan hann kæmi, hvað lengi hann hefði verið á leiðinni og hvað
honum hefði viljað til á ferðinni; spurði hún og, hvort ekki væru neinir
tignir útlendingar með honum, og hvers konar varningi skipið væri fermt.
Leysti skipstjórnarmaður úr öllum þessum spurningum og sagði, að engir
ferðamenn væru á skipinu, heldur eintómir kaupmenn, sem vanir væru
að koma, og hefðu þeir meðferðis hinn dýrasta vefnað úr ýmsum löndum,
hið smágjörvasta léreft, og væru litmyndir á sumu, en sumu ekki, — gimsteina,
des, grátt reykelsi, kamfóru, kryddvörur, læknislyf, olífur og alls
kyns annan varning. Nú þótti kóngsdóttur olífur ákaflega góðar og brá
því undir eins vel við, er hún heyrði þær nefndar og mælti: „Allt sem þér
hafið innanborðs af olívum tek ég handa mér; látið undir eins skipa þeim
upp, svo að við getum gert út um kaupin. En segið kaupmönnunum, að
þeir skuli sýna mér það sem bezt er af hinum varningnum, áður en nokkur
annar fær að sjá það.“ „Herra!“ svaraði skipstjórnarmaður, sem ekki
vissi betur en hann ætti tal við sjálfan konunginn, „úti á skipinu eru
fimmtíu ker full af olífum, en þær á kaupmaður nokkur, sem eftir varð.
Ég lét hann vita, þegar við ætluðum að sigla af stað og beið lengi eftir
honum. En er hann kom eigi að heldur, og seinlæti hans varnaði mér að
nota hagstæðan byr, þá þraut mig þolinmæði og sigldi ég því af stað.“
„Látið skipa upp olífurnar,“ mælti kóngsdóttir, „svo ég geti fest kaupin.“
Sendi skipstjórnarmaður þá bát sinn út til skipsins og leið ekki á löngu að
olífukerin voru borin á land. Spurði kóngsdóttir, hversu mikils þessi
fimmtíu ker mundu vera verð á Svartviðarey, og svaraði skipstjórnarmaður:
„Eigandinn er örsnauður og ekki mundi yðar hátign ofborga,
þó þér gæfuð honum þúsund silfurpeninga fyrir þau.“ „Svo að hann uni
vel kaupum,“ mælti kóngsdóttir, „með því líka þér segið hann vera fátækan,
skal ég fá yður þúsund gullpeninga og bið ég yður afhenda honum þá.“
Skipaði hún að greiða féð af hendi og lét bera kerin burt; því
næst sneri hún heim aftur til hallarinnar. En er náttaði, gekk hún til innri
herbergjanna í höllinni á fund Haiatalnefus kóngsdóttur og lét bera
þangað hin fimmtíu ker. Opnaði hún eitt þeirra, og ætlaði sjálf að
smakka, og láta hana smakka á olífunum, og hellti þeim úr kerinu niður
í skál. Brá henni þá mjög við, því að hún sá, að olífurnar voru blandnar
gullsandi. „Sjá undur mikið,“ mælti hún og lét ambáttir Haiatalnefus
opna kerin að sér ásjáandi og hella úr þeim. Undraðist hún enn meir,
er hún sá að olífurnar í öllum kerunum voru blandnar gullsandi; en er
hrist var úr því kerinu, sem Kamaralsaman hafði fólgið í verndargripinn
og hún kom auga á hann, þá brá henni svo við, að hún hné í ómegin. Þær
Haiatalnefus og ambáttir hennar hlupu nú til að stumra yfir henni,
stökktu vatni í andlit henni og komu henni til sjálfrar sín. En er hún var
röknuð við, tók hún verndargripinn og kyssti hann hvað eftir annað. Nú
með því að hún ekki vildi gera neitt uppskátt fyrir þjónustukonunum,
en háttatími var kominn, skipaði hún þeim að fara burt. En er hún var
ein orðin með Haiatalnefus, tók hún þannig til máls: „Kóngsdóttir! Ég
hef sagt yður svo mikið af ævi minni, að yður mun ekki leika neinn efi
á, að öngvit mitt kom af því, að ég sá verndargripinn. Ég á hann, og það
er sá hinn sami, sem skildi mig frá Kamaralsaman, elskulegum eiginmanni
mínum; olli hann sárgrætilegum skilnaði okkar, og það veit ég fyrir víst,
að hann mun einnig valda því, að við finnumst bráðum aftur.“ Snemma
næsta dag sendi Badúr kóngsdóttir eftir skipstjórnarmanni og sagði við
hann: „Segið mér nokkuð gerr af kaupmanninum, er olífurnar átti, sem
ég keypti í gær. Mig minnir þér segðuð, að þér hefðuð skilið hann eftir
í borg blótmanna; getið þér ekki sagt mér, hvað hann hafði þar með
höndum?“ „Það get ég áreiðanlega sagt yður,“ svaraði skipstjórnarmaður,
„því garðyrkjumaður nokkur gamall samdi við mig um far fyrir hans
hönd, og sagði hann mér, að ég gæti hitt hann hjá sér í garðinum, því
hann væri þar við vinnu; sagði ég fyrir þá sök,að hann væri fátækur. Ég
leitaði hann upp í garðinum og sagði honum sjálfur, að hann skyldi koma
út á skip.“ „Fyrst svo er mál með vexti,“ mælti Badúr, „þá verðið þér
þegar í dag að sigla aftur til borgar blótmannanna, og sækja garðyrkjusvein
þenna, því ég á hjá honum; ella mun ég kasta eigu minni bæði á
varning yðar og kaupmanna þeirra, sem eru í för með yður, og skal það
varða lífi bæði yðar og þeirra. Skal ég þegar í stað láta setja innsigli fyrir
geymslubúr þau, sem varningurinn er í, og skal það eigi burt tekið fyrr
en maður þessi er á mitt vald kominn. Þetta var erindi mitt við yður;
farið nú og gerið vilja minn.“ Skipstjórnarmaður þorði ekki að mögla
mót skipun þessari, er bæði hann og kaupmenn máttu svo mikið tjón af
hljóta, ef eigi væri hlýtt. — Sagði hann kaupmönnum frá þessu, og undu
þeir nú bráðan bug að því að flytja vatn og vistir út á skipið, svo sem til
ferðarinnar þurfti, og urðu þeir svo skjótbúnir, að skipið lagði út sama
dag. — Gekk ferðin vel, og gerði skipstjórnarmaður svo vel ráð sitt, að í
það mund er tekið var að nátta, hafði hann borg blótmannanna beint
fyrir stafni; hélt hann svo skipinu nokkuð nær landi, en varpaði eigi akkeri,
og lét vera þar á vakki, reri síðan til lands á bát og lenti spölkorn
frá höfninni; fór hann því næst með sex áræðna háseta til garðsins, sem
Kamaralsaman var í. Kóngsson var vakandi, og harmaði hann eins og
fyrri skilnaðinn frá konu sinni, og bölvaði þeirri stund, er hann lét forvitnina
ginna sig til að skoða belti hennar, er hann aldrei skyldi hafa
snert. Vakti hann þannig á þeim tíma, sem til hvíldar var ætlaður, en nú
heyrir hann, að barið er á dyr. Hleypur hann því hálfklæddur til dyra og
lýkur upp, en í sama vetfangi taka þeir hann höndum, skipstjórnarmaður
og hásetarnir; mæltu þeir ekki orð, en drógu hann með valdi fyrst út í
bátinn og reru síðan út til skipsins; því næst sigldu þeir jafnharðan aftur
til Svartviðareyjar. Hafði Kamaralsaman í fyrstu þagað eins og skipstjórnarmaður
og hásetar hans, en nú spurði hann skipstjórnarmann, hví þeir
drægju sig burt með ofríki. Þá mælti skipstjórnarmaður: „Eruð þér ekki
skuldunautur konungsins á Svartviðarey?“ en Kamaralsaman varð forviða
og kvaðst eigi þekkja hann, aldrei hafa stigið fæti á land hans, eða
átt nokkur viðskipti við hann. Þá svaraði skipstjórnarmaður: „Þér munuð
vita það betur en ég, og munuð síðan hafa tal af honum, en sitjið hér nú
fyrst um sinn og hafið þolinmæði.“ Skipinu varð nú eins farsællegrar
ferðar auðið, er það flutti Kamaralsaman til Svartviðareyjar, eins og
þegar það lagði af stað til að sækja hann. Þegar það lagðist á höfninni,
var komið dagsetur og lét skipstjórnarmaður allt fyrir það róa sig og
Kamaralsaman til lands, fór hann með hann til konungshallarinnar og
kvaðst vilja finna konung að máli. Badúr var þá komin í innri herbergi
hallarinnar, en undir eins og hún heyrði að skipið væri komið með eiganda
olífnanna, kom hún út til að tala við hann. Hún leit til kóngssonar,
er hún hafði saknað svo mjög og þekkti hann á augabragði, þó hann væri
í auðvirðilegum búningi. En Kamaralsaman gekk skjálfandi fram fyrir
konunginn, sem hann nú átti að gera skil fyrir ímyndaðri skuld, og ekki
datt honum í hug né hjarta, að hann stæði frammi fyrir þeirri konu, er
hann þráði svo mjög að finna. Hefði kóngsdóttir gert svo sem henni
hneigðist hugur til, mundi hún hafa hlaupið um háls honum og sagt,
hver hún var. En hún hugði það vera þeim báðum fyrir beztu, að halda
uppteknu ráði enn þá nokkra stund, áður en hún segði til sín. Lét hún
sér því nægja að biðja embættismann nokkurn, er viðstaddur var, að sjá
um kóngsson og þjóna honum vel til næsta morguns. Því næst launaði hún
skipstjórnarmanni hið mikla gagn, er hann hafði gert henni, lét lausar
vörur hans, er hún hafði látið innsigla, og gaf honum dýran demant, sem
margfaldlega var fyrir kostnaðinum við sjóferðina þá, sem hún hafði neytt
hann til að fara. Hún sagði og, að hann skyldi eiga hina þúsund gullpeninga,
sem hann hafði tekið við fyrir olífnakerin; kvaðst hún skyldu koma
sér saman um þetta við eiganda þeirra. En er hún kom aftur í herbergi
Haiatalnefus og sagði henni þessi gleðitíðindi, beiddi hún hana um leið
að vera þagmælska eins og fyrri og sagði henni, hvernig hún ætlaði sér
að haga ráði sínu áður en hún segði kóngssyni, hver hún væri, og léti
kunnugt verða, hver hann væri. „Það er svo langt bil milli þess að vera
garðyrkjumaður og voldugur konungur,“ mælti hún, „að ísjárvert er að
hefja hann af lægsta stigi til slíkrar tignar, þó hann sé þess í alla staði maklegur.“
Fór því fjarri að Haiatalnefus kóngsdóttir brygðist henni nú, heldur
féllst hún á áform hennar og kvaðst með ánægju skyldu gera allt, sem
hún vildi. Lét nú Badúr fylgja kóngssyni til lauga snemma morguns, og
var honum þar fengin emírs eða jarls skikkja. Kóngsdóttir, sem enn
kom hvarvetna fram eins og konungur Svartviðareyjar, búin konunglegum
skrúða, lét nú leiða hann til ráðssamkomu; varð öllum höfðingjunum
þar starsýnt á hann, sökum fríðleika hans, fyrirmennsku og kurteisi. Varð
Badúr stórglöð, er hún sá, að hann var enn þá eins elskulegur og henni
hafði virzt hann vera fyrrum, og jók það henni þor til að lofa hann í
heyranda hljóði. „Þér höfðingjar!“ mælti hún, og veik sér að hinum emírunum,
„Kamaralsaman þessi, er ég í dag geri að samfélaga ykkar, er eigi
ómaklegur sætis þess, er ég fæ honum yðar á meðal. Ég hef kynnzt honum
til hlítar á ferðum mínum, svo ég þori að ábyrgjast hann, og það fullyrði
ég, að hann muni ekki minna bera af öðrum mönnum sakir hreysti og
annarra mannkosta, en sakir andlegs atgjörvis.“ Undraðist Kamaralsaman
mjög, er hann heyrði, að konungurinn á Svartviðarey nefndi hann með
nafni og sagðist þekkja hann, en ekki grunaði hann, að konungurinn
væri kona, og því síður, að hann væri hans kona. Þóttist hann með sjálfum
sér vera viss um, að hann hefði aldrei heyrt hann né séð, og þótti honum
því kynlegra, að hann skyldi setja slíkt hól upp á sig. En eigi kom samt
fát á hann, heldur tók hann öllu með slíkri kurteisi, að auðsætt virtist,
að hann væri sæmdanna maklegur, og mundi eigi ofmetnast af þeim.
Fleygði hann sér fram fyrir hásæti konungs og mælti: „Herra! Mér verður
orðfátt að þakka yður hina miklu virðingu, er þér auðsýnið mér, og
hinar miklu velgjörðir, sem þér hafið veitt mér. Ég skal af fremsta megni
reyna til að sýna mig þeirra verðugan.“ Embættismaður nokkur fylgdi
Kamaralsaman af ráðssamkomunni til stórrar hallar; hafði Badúr látið
búa hana og koma henni í lag, svo að Kamaralsaman gæti búið í henni.
Hitti hann þar þjóna og embættismenn, er biðu skipana hans; höllinni
fylgdi og hesthús fullt af afbragðs gæðingum. Vildi Badúr að hann bærist
ekki minna á en emír sæmdi, og jafnskjótt sem hann var kominn í
herbergi sitt, fékk ráðsmaður hans honum kistu fulla af gullpeningum.
Furðaði kóngsson sig á þessu, því heldur sem hann fékk eigi skilið, hvers
vegna svo mikið væri haft við sig; en sízt kom honum til hugar að kóngsdóttirin
frá Kínlandi ætti nokkra hlutdeild í því. Að tveimur eða þremur
dögum liðnum gerði Badúr hann að fjárhagsráðgjafa, því það embætti
var þá losnað; gerði hún það til þess að hann ætti frjálsara að koma á
sinn fund, og líka til þess að auka virðingu hans. Stýrði Kamaralsaman
embætti þessu svo réttvíslega, að hann varð hvers manns hugljúfi,
og varð hann ekki einungis vinur allra hirðmannanna, heldur ávann
hann sér almenna þjóðhylli með rausn og ráðvendni. Mundi Kamaralsaman
nú hafa verið hinn sælasti maður undir sólinni, þar sem hann var
í svo góðu yfirlæti hjá útlendum konungi, en virðing hans fór dagvaxandi,
hefði hann eigi saknað konu sinnar. Þrátt fyrir alla velgengni sína sárnaði
honum sí og æ, að hann skyldi ekkert frétta til hennar í landi þessu;
því hún hlaut að hafa farið þar hjá, eftir að þau skildu. Mundi hann hafa
komizt eftir hvernig í þessu lá, hefði kóngsdóttir haldið nafni og búningi
Kamaralsamans, er hún bar í fyrstu. En er hún settist í konungs hásæti,
hafði hún lagt nafnið niður, og tekið upp nafn Armanos tengdaföður
síns í virðingar skyni við hann, og var hún nú almennt kölluð Armanos
hinn yngri. Að vísu mundu einstöku hirðmenn, að hún hafði nefnt sig
Kamaralsaman, þegar hún fyrst kom í Svartviðarey, en kóngsson var þeim
lítt kunnugur og hafði því eigi heyrt það. En líklegt var, að til þess mundi
draga, og það var Badúr kóngsdóttir hrædd um; vildi hún sjálf hlutast
svo til, að Kamaralsaman þekkti hana aftur, og ásetti sér því að gera enda
á harmi sínum og hans. Hafði hún tekið eftir því, að í hvert sinn, sem
hann ræddi um embættismálefni sín, varpaði hann öndinni öðru hverju,
og var auðvitað, að hann gat ekki andvarpað annars vegna en hennar.
Hún hlaut og sjálf að leggja á sig mikla þvingun, meðan þessu fór fram,
og hugði hún bezt að varpa af sér þessu oki. En svo var Kamaralsaman
vinsæll meðal höfðingja og svo elskaður af lýðnum, að honum mundi
veita hægt að verða konungur á Svartviðarey. Sagði nú Badúr Haiatalnefus
frá þessari ætlun sinni, kallaði Kamaralsaman því, næst á eintal og
sagði við hann: „Kamaralsaman, ég þarf yðar ráðuneytis í mikilsvarðandi
máli, og með því ég veit engan hentugri tíma til að ræða um það við yður,
þá ætla ég að gera það í nótt. Komið því til mín í kvöld og sjáið svo
um, að yðar ekki verði vænzt heima hjá yður; yður skal fyrirbúin hvíla
hérna.“ Kom Kamaralsaman á tilteknum tíma til hallarinnar og fór Badúr
með hann í innri herbergin. Ætlaði þá höfuðsmaður geldinganna að
fylgja þeim, en hún sagði, að hans væri ekki þörf, og skyldi hann sjá um
að dyrunum væri lokað. Fylgdi hún síðan kóngssyni í herbergi nokkurt;
var hún sjálf vön að sofa í því, en Haiatalnefus var í öðru herbergi. Þegar
þau voru bæði komin inn í herbergið og dyrunum var lokað, tók Badúr
kóngsdóttir verndargripinn upp úr litlu eski, sýndi kóngssyni og mælti:
„Stjörnuspámaður nokkur gaf mér verndargrip þenna fyrir skömmu síðan;
nú með því þér eruð svo fróður um alla hluti, þá munuð þér geta sagt
mér, hver náttúra fylgir honum.“ Tók Kamaralsaman við verndargripnum
og gekk að ljósi einu til að skoða hann betur. Kannaðist hann við
hann og brá honum mjög við, en kóngsdóttur þótti vænt um. „Yðar hátign
spyr mig,“ mælti hann, „hver náttúra fylgi verndargrip þessum. Æ, hann
getur banað mér með sorg og harmi, ef ég finn ekki aftur kóngsdótturina,
sem var fegurst og elskulegust allra kvenna, sem eru og verið hafa; hann
olli því, að ég missti hana. Er það kynlegt ævintýri, og vildi yðar hátign
heyra mig segja frá því, þá gæti það hrært yður til meðaumkvunar með
ólánsömum manni, sem hefur mikla elsku á konu sinni.“ „Það getið þér
gert í annað skipti,“ svaraði kóngsdóttir, „en vænt þykir mér um það, að
ég get sagt yður, að ég er þessu eigi ókunnug. Ég skal undir eins koma aftur,
bíðið mín að eins stundarkorn. Að svo mæltu gekk hún inn í herbergi,
sem var til hliðar, tók þar af sér konungs höfuðdjásnið, fór í kvenklæðnað,
setti upp kvenlegan höfuðbúnað, og gyrti sig belti því, er hún hafði
borið daginn sem þau Kamaralsaman skildu. Kom hún aftur í búningi
þessum og þekkti kóngsson konu sína undir eins, hljóp um háls henni og
vafði hana í faðm sinn svo mælandi: „Hvílíkar þakkir má ég kunna konungi
fyrir, að hann býr mér svo óvæntan fögnuð!“ Þá svaraði kóngsdóttir
og lagði grátandi hendur sínar um háls honum: „Vonastu ekki eftir að
sjá konunginn, því þar sem ég er, sérðu hann. Nú skulum við setjast niður
og skal ég skýra þér þessa gátu.“ Sagði kóngsdóttir nú manni sínum,
hvert ráð hún hafði tekið, þegar þau höfðu seinast tjaldað á enginu, eftir
að hún þóttist gengin úr skugga um, að hann mundi ekki koma aftur.
Hún sagði honum enn fremur, hversu hún hefði farið ráði sínu fram
þangað til hún kom í Svartviðarey, og varð neydd til að eiga Haiatalnefus,
svo að hún fyrir ráðahag þenna gæti tekið við ríki og völdum af Armanos
konungi. Greindi hún og frá því, hversu vel Haiatalnefus hefði farizt, er
hún sagði henni, að hún væri kona, og hvernig hún hefði fundið verndargripinn
aftur í einu af kerunum, sem hún keypti af skipstjórnarmanni
og full voru af olífum og gullsandi; væri það þannig verndargripnum að
þakka, að hún hefði getað látið sækja hann úr borg blótmannanna. Þegar
Badúr hafði lokið sögu sinni, spurði hún, hvernig skilnaður þeirra
hefði atvikazt af verndargripnum. Gerði Kamaralsaman það og lauk sögu
sinni með átölum út af hörku hennar, að hún skyldi láta hann þrá svo
lengi. En hún sagði honum, hvað sér hefði gengið til þess, og er skýrt frá
því hér að ofan; var nú framorðið og gengu þau því bæði til hvílu.
Undir eins og birti af degi risu þau Kamaralsaman og Badúr úr rekkju,
en nú klæddist hún kvenfötum, en eigi konungsbúningi. Þegar hún var
alklædd, sendi hún höfuðsmann geldinganna til Armanos konungs,
tengdaföður síns, og beiddi hann að finna sig að máli. En er Armanos kom
inn í herbergið, varð hann forviða, er hann sá ókunnuga konu og fjárhagsráðgjafann,
sem enga heimild hafði til að koma í innri herbergi hallarinnar,
fremur en hinir hirðmennirnir. Settist hann niður og spurði,
hvar konungur væri. Þá svaraði kóngsdóttir: „Herra, í gær var ég konungur,
en í dag er ég ekki nema kóngsdóttir frá Kínlandi, kona hins
rétta Kamaralsamans, sonar Sjaksamans konungs. Vilji yðar hátign hafa
þolimmeði og heyra sögu okkar, þá vona ég þér kastið ekki þungum steini
á mig, heldur virðið mér til vorkunnar, að ég lék á yður.“ Armanos konungur
veitti henni áheyrn og hlýddi með undrun á sögu hennar frá upphafi
til enda. Lauk kóngsdóttir þannig máli sínu: „Herra! Þó að konur
þær, er vora trú hafa, uni því illa, að menn neyti heimildar sinnar til að
hafa fleiri en eina konu, þá vil ég samt, ef yðar hátign samþykkir, að
Kamaralsaman gangi að eiga Haiatalnefus, dóttur yðar; eftirlæt ég henni
drottningartignina, sem hún með réttu á tilkall til, og læt ég mér lynda
að ganga henni næst. Og þó hún ekki ætti heimtingu á að ganga fyrir
mér, þá ber mér samt að víkja úr sæti fyrir henni, af því að hún þagði
yfir launungarmáli mínu með slíkum drengskap. En skyldi yðar hátign
heimta samþykki hennar, þá læt ég yður vita, að ég hef borið þetta undir
hana og fengið vissu fyrir, að henni geðjast vel að.“ Hlýddi Armanos
konungur með undrun á mál Badúr kóngsdóttur, en er hún var þögnuð,
veik hann sér að Kamaralsaman og mælti: „Sonur! Ég blekktist, svo að ég
hugði Badúr konu þína vera tengdason minn, og skal ég eigi fást um það.
Úr því hún nú segist vilja eiga hvíluneyti við þig jöfnum höndum með
dóttur minni, þá hlýt ég að spyrja þig þess, hvort þú viljir eiga hana
líka, og þiggja kórónu þá, sem kóngsdóttirin frá Kínlandi átti skilið að
bera ævilangt, ef hún nú ekki afsalaði sér henni af elsku til þín.“ Svaraði
þá Kamaralsaman: „Herra! Svo ákaft sem mig langar til að sjá föður minn
aftur, þá á ég þó yðar hátign og Haiatalnefus dóttur yðar svo mikið gott
upp að inna, að ég má ekki synja yður neins.“
Nú gerðu kallarar heyrinkunnugt, að Kamaralsaman væri orðinn
konungur; fór brúðkaup hans fram þann sama dag með mikilli viðhöfn.
Hafði hann mesta yndi af gáfum, fríðleika og elsku Haiatalnefus kóngsdóttur,
en báðar drottningarnar bjuggu framvegis saman í sátt og samlyndi
eins og fyrri, enda gerði Kamaralsaman þeirra engan mun. Eignuðust
þær sama árið sinn soninn hvor, og voru miklar fagnaðarhátíðir
haldnar, er sveinarnir voru fæddir. Eldri sveininn, sem Badúr átti, kallaði
Kamaralsaman Amgiad, en son Haiatalnefus kallaði hann Assad.
Sagan af Amgiad og Assad
FRÁ 250. TIL 272. NÆTUR. „Báðir kóngssynirnir voru uppaldir með
mestu alúð, og er þeim jókst aldur, var þeim fenginn sami siðameistari og
sömu kennarar í öllum þeim fræðum, listum og íþróttum, sem Kamaralsaman
vildi láta kenna þeim. Höfðu þeir hina mestu ást hvor á öðrum
frá blautu barnsbeini og fór hún dagvaxandi. En er þeir voru komnir á
þann aldur, að þeir skyldu búa sinn í hvoru húsi, voru þeir svo samrýndir,
að þeir báðu Kamaralsaman, að lofa sér að búa í sama húsinu. Var þeim
lofað það, og höfðu þeir hina sömu embættismenn undir sér, sömu þjóna,
sömu hesta, sama hús og sama borð. Hafði Kamaralsaman svo mikið traust
á vitsmunum þeirra og ráðvendni, að þegar þeir voru átján vetra, hikaði
hann sér ekki við, að láta þá til skiptis hafa forsæti í ríkisráðinu, þegar
hann reið út á veiðar og ætlaði sér að vera nokkra daga burtu. Voru báðir
kóngssynirnir fríðir sýnum og vel vaxnir, og þótti mæðrum þeirra frábærlega
vænt um þá, en því veik svo við, að Badúr unni meira Assad syni
Haiatalnefus en Amgiad syni sínum; aftur unni Haiatalnefus Amgiad
meira en Assad syni sínum. Í fyrstunni hugðu þær drottningarnar, að
þokki þessi væri sprottinn af hinni miklu elsku, er þær báru hvor til annarrar,
en að því skapi, sem sveinarnir eltust, snerist hann í ákafa ást, en
ástin varð að brennandi ástríðu, því þeir kóngssynirnir voru gæddir töfrandi
fegurð. Vissu þær að vísu, hversu andstyggileg ástríða þessi var og
gerðu allt sitt til að bæla hana niður. En með því þær umgengust þá á
degi hverjum og höfðu allt frá því þeir voru börn, vanið sig á að dást að
þeim og kjassa þá, urðu þær svo upptendraðar af girnd, að þær nutu hvorki
svefns né matar. Varð það bæði sjálfum þeim og kóngssonunum til óhamingju,
að þeim datt ekki í hug né hjarta, að drottningarnar byggju yfir
þessari syndsamlegu ást.
Sín í milli leyndi hvorug drottningin aðra þessari ástríðu, en eigi
voru þær svo ósvífnar, að þær þyrðu að láta hana í ljósi við þá sonu sína,
og kom þeim því saman um, að þær skyldu gera það bréflega. Sættu þær
lagi, að koma þessari svívirðilegu ætlun fram einu sinni þegar Kamaralsaman
var farinn út á veiðar og ætlaði að vera burtu þrjá eða fjóra daga.
Fyrsta daginn, sem hann var burtu, þegar Amgiad kom af ráðstefnu til
hallarinnar nokkrum stundum eftir hádegi, veik geldingur nokkur honum
afsíðis og fékk honum seðil frá Haiatalnefus. Tók Amgiad við honum
og brá honum ógurlega við, er hann las það, er í honum stóð. Hann brá
sverði sínu úr slíðrum og æpti að geldingnum: „Drottinssvikari! Er þetta
tryggð sú, er þér ber að sýna konungi þínum og herra?“ Að svo mæltu hjó
hann af honum höfuðið. Fór nú Amgiad undir eins fokreiður til Badúr
móður sinnar og sýndi henni með reiðisvip bréf það, er hann hafði fengið
og sagði henni, frá hverri það væri og hvers efnis. En Badúr vildi eigi hlýða
á orð hans, heldur brást hún reið við og mælti: „Sonur! Það, sem þú segir,
er ekki annað en lygi og rógur. Haiatalnefus drottning er vitrari en svo,
að hún geri slíkt, og þykir mér þú furðu djarfur, að hafa svo ósvífin orð
um hana, þegar ég heyri til.“ Varð Amgiad þá bálreiður við móður sína
og mælti: „Þið haldið saman og er hvor annarri verri. Skyldi Haiatalnefus
lifa þenna dag síðastan, ef ekki aftraði mér lotning sú, er mér ber að sýna
föður mínum.“ Þóttist Badúr drottning geta ráðið það af breytni Amgiads
sonar síns, að Assad, sem var eins vammlaus, mundi ekki betur taka ástarjátningu
þeirri, er hún ætlaði að tjá honum. En eigi aftraði það henni frá
þessu andstyggilega áformi og skrifaði hún seðil til hans daginn eftir og
fékk hann gamalli konu, sem heimilt var að koma í höllina. Sat kerling
um, þegar Assad kom af ráðstefnu og fékk honum bréfið, því hann hafði
forsæti í ráðinu þann dag. Tók hann við bréfinu, en áður en hann læsi
það til enda, varð hann svo reiður, að hann brá sverði sínu og launaði
kerlingu eins og maklegt var. Hljóp hann til Haiatalnefus móður sinnar
með seðilinn í hendinni og ætlaði að sýna henni. En hún gaf honum
ekki tíma til þess, heldur segir hún: „Ég veit hvað þú vilt mér, þú ert
eins ósvífinn og Amgiad bróðir þinn. Snáfaðu burt og komdu aldrei fvrir
mín augu framar.“ — Assad varð fyrst forviða, er móðir hans tók honum
þannig, en því næst varð hann svo reiður, að við sjálft lá, að hann mundi
láta hana kenna á bræði sinni. En hann stillti samt reiðina og gekk burt
svo að hann sagði ekki orð, því hann vildi ekki segja neitt það, er ósamboðið
væri drengskap sínum. Amgiad hafði verið svo dulur, að hann
hafði alls ekki sagt honum frá bréfi því, er hann fékk daginn áður, en
Assad gat ráðið það af orðum móður sinnar, að hún mundi vera jafnsek
og Badúr, gekk hann því á hans fund og átaldi hann blíðlega fyrir þagmælsku
sína og svöluðu þeir nú báðir harmi sínum. Drottningarnar örvæntu,
er þær höfðu reynt manndyggð sona sinna, en í stað þess að sjá að
sér, gleymdu þær öllum móðurlegum tilfinningum og tóku sig saman um
að fyrirkoma þeim. Töldu þær því þjónustukonum sínum trú um, að þeir
hefðu ætlað að nauðga sér; gerðu þær sér upp grát og ekka og margbölvuðu
þeim; lögðust síðan báðar fyrir í rúm, eins og þær væru dauðuppgefnar
af því að verjast ásóknum þeirra. Þegar Kamaralsaman kom heim
af veiðum næsta dag, brá honum mjög í brún, er hann hitti þær liggjandi
í rúminu, þrútnar af gráti og aumlega útleiknar, og sá hann aumur á
þeim. En er hann spurði, hvað þær hefði hent, gerðu þær sér upp hálfu
meiri grát og ekka en áður, og létu hann lengi ganga á sig, en loksins tók
Badúr drottning til orða og mælti: „Herra! Harmur okkar er ekki um
skör fram, og svo er honum varið, að við ættum aldrei að láta sjá okkur
við dagsbirtuna framar, slíka skapraun hafa synir þínir gert okkur með
fádæma ósvífni. Þeir hafa, meðan þú varst burtu, gert samtök um það,
sem er óhæfa eftir ætterni þeirra, og reynt til að ósæma okkur. Beiðstu
ekki frekari frásagnar af okkur, það sem á vantar, muntu fá ráðið af harmi
okkar.“ Lét þá konungur kalla á báða sonu sína og mundi hafa drepið
þá, hefði Armanos tengdafaðir hans eigi verið nærstaddur og aftrað honum.
„Hvað ætlarðu að gera, son minn!“ mælti hann, „ætlarðu að flekka
hendur þínar og höll þína með þínu eigin blóði? Séu þeir í raun og veru
sekir, þá má hegna þeim á annan hátt.“ Leitaðist hann því næst við að
sefa reiði Kamaralsamans og beiddi hann að rannsaka nákvæmlega, hvort
þeir væru sannir að þeim sökum, er sagðar voru á hendur þeim. Lét Kamaralsaman
fúslega af því, að vera sjálfur böðull barna sinna, en er hann
hafði látið setja þá í varðhald, skipaði hann háöldruðum emír, er Giandar
hét, að lífláta þá fyrir utan borgina, þar sem honum bezt líkaði, og mætti
hann ekki koma svo aftur, að hann ekki hefði með sér klæði sveinanna
til merkis um, að hann hefði fullnægt skyldu sinni. Lét Giandar hvorn
þeirra um sig í kistu, með hendurnar bundnar á bak aftur; lét hann síðan
báðar kisturnar upp á múlasna, sté sjálfur á hestbak og reið burt með þá
úr borginni alla nóttina, þangað til hann næsta morgun kom á afskekktan
eyðistað. Þar lét hann staðar numið, og fór af baki, því næst tók hann
kisturnar ofan, lauk þeim upp og hleypti kóngssonunum út. Sagði hann
þá við þá grátandi: „Börn mín! Þið vitið að ég er ekki annað en þræll,
er hlýða verður skipun þeirra, sem voldugri eru, og gengur mér til hjarta
að gera ykkur mein, en faðir ykkar hefur skipað mér að hálshöggva ykkur.
Guð gæfi, að ég gæti komist undan boði þessu, en ég veit þið munuð
fyrirgefa mér.“ Þá svöruðu kóngssynirnir emírnum: „Gerðu eins og konungurinn
hefur fyrir þig lagt; við skulum taka öllu með þolinmæði, sem
guð lætur okkur að hendi bera, því hans er mátturinn og dýrðin. Við
fyrirgefum þér, og þú ert saklaus, þó þú úthellir blóði okkar. Því næst
föðmuðust sveinarnir og kvöddust í hinzta sinni svo innilega, að þeir
langa stund gátu ekki slitið sig hvor úr annars faðmi. Loksins bauðst Assad
til að ganga fyrr undir banahöggið og segir við Giandar: „Ég særi þig
fyrir guðs sakir, byrjaðu á mér svo að mitt hlutskipti verði léttara og láttu
mig ekki horfa á líflát bróður míns.“ En Amgíad beiddist hins sama og
vitnaði til þess, að hann væri eldri. Kom upp grátur fyrir þeim báðum
og gat Giandar eigi að sér gert að tárfella með þeim. Því næst hnigu kóngssynirnir
enn þá einu sinni hvor í annars faðm og kvöddust, sagði þá annar
þeirra: „Allt þetta hlýzt af tveimur fláráðum konum, en hvergi er vald
né máttur nema hjá guði. Í sannleika, við erum hans börn og hverfum
til hans aftur.“ Faðmaði þá Assad bróður sinn með gráti og ekka og mælti:
„Ó þú, sem ert athvarf hinna nauðstöddu og skjól hinna ofsóttu, þú ert
ætíð reiðubúinn að heyra hverja bæn. Ég á mér enga hjálpar von, nema
að knýja á þínar náðar dyr, og verði mér þar frá vísað, að hvers dyrum
á ég þá að ganga? Guð minn, nægð þinnar náðar styðst við anda almættisorðsins;
vertu mér líknsamur, því hjá þér er öll miskunn.“
Þá vafði Amgiad bróður sinn enn fastara að brjósti sínu og mælti:
„Ó, drottinn, þú, sem hefur auðsýnt mér svo margfalda miskunn og blessað
mig með óteljandi velgjörðum, aldrei hefur mótlætið vitjað mín svo,
að ég eigi fyndi vissa hjálp hjá þér.“
Þessi hjartnæmilega kappdeila bræðranna um það, hvor fyrr skyldi
deyja, varð þannig útkljáð, að þeir skyldu leggjast í faðmlög og Giandar
reyra þá báða saman, svo að hann væri viss um að geta höggið af þeim
höfuðin í einu höggi. — Samþykktist Giandar því, og föðmuðu þá bræðurnir
hvor annan fast og innilega, svo að auga lá við auga, en hann batt
þá því næst saman grátandi og spurði, hvort þeir ekki vildu biðja sig neins
áður en þeir væru líflátnir. Svöruðu þá kóngssynirnir: „Við biðjum þig
einungis að segja konunginum, föður okkar, fyrir satt, þegar þú ert heim
kominn, að við höfum dáið saklausir, en höfum honum enga sök á gefið,
þó hann úthellti blóði okkar. Við vitum að honum er lítt kunnugt, hver
tilhæfa er í glæp þeim, sem á okkur er borinn.“ Lofaði Giandar að gera
sem þeir beiddu og reiddi nú sverðið til höggs, en við þá hreyfingu hans
og af bliki sverðsins fældist hestur hans, er bundinn var við tré eitt
skammt frá; sleit hann sundur taumana og hljóp burt. Þótti Gíandar illt
að missa hestinn, því hann var afbragðs gæðingur og búinn dýrustu reiðtygjum.
Fleygði hann því sverðinu í stað þess að höggva kóngssonuna,
hljóp á eftir hestinum og ætlaði að ná honum. En hesturinn stökk á undan
honum út í ýmsar hliðar og inn í skóg nokkurn, en Giandar hljóp á
eftir. Ljón nokkurt, sem hafði legið þar sofandi, hrökk upp við hneggið
í hestinum, en ekki veittist það að honum, heldur hljóp það í Giandar
undir eins og það sá hann. Varð hann þá hræddur um líf sitt, hætti að
elta hestinn og flýði undan ljóninu, en það elti hann án afláts og var
skammt á eftir honum. Í þessum dauðans nauðum sagði emírinn við sjálfan
sig: „Guð mundi ekki senda mér refsingu þessa nema kóngssynirnir
væru saklausir, sem mér var skipað að drepa. Er það yfirtak ógæfunnar,
að ég ekki einu sinni hef sverð mitt til að verjast með.“ Meðan Giandar
var í burtu, kvöldust báðir kóngssynirnir af brennandi þorsta, og kom það
af dauðaangistinni, enn þótt þeir með drengskap vildu gefa sig undir vilja
föður síns. Amgíad segir við bróður sinn, að lind nokkur renni ekki
mjög langt frá þeim og skuli þeir leysa sig úr böndum, fara til lindarinnar
og drekka. „Bróðir minn góður!“ svaraði Assad, „úr því við eigum
svo skammt eftir ólifað, þá tekur því ekki, að við slökkvum þorstann, við
munum þola við hina litlu stund, sem eftir er.“ En Amgiad losaði sig
allt fyrir það og leysti síðan böndin af bróður sínum. Gengu þeir þá báðir
[1573.png: ... ljónið varpaði emírnum til jarðar]
til lindarinnar og svöluðu sér, en í sama bili heyrðu þeir ljónsöskur
og óp mikið inni í skóginum. Þá tók Amgiad undir eins sverð emírsins og
mælti við Assad: „Flýtum okkur og hjálpum Giandar, hver veit nema við
getum enn þá komið í tækan tíma og frelsað hann úr háskanum.“ Hlupu
kóngssynirnir undir eins af stað og komu að í sama bili og ljónið varpaði
emírnum til jarðar. En er dýrið sá Amgiad vaða að sér með brugðið
sverðið, sleppti það emírnum og flaug grenjandi á hann. Stóð Amgiad
óhræddur fyrir og greiddi ljóninu svo ósvikið högg, að það steyptist dautt
til jarðar. Þegar Giandar sá að hann átti kóngssonunum líf sitt að þakka,
fleygði hann sér fram fyrir fætur þeim og þakkaði þeim innilega fyrir
drengilega hjálp. Stóð hann þá upp, kyssti á hendur þeirra grátandi og
mælti: „Kóngssynir! guð varðveiti mig frá því, að gera ykkur nokkurt
mein, nú er þið hafið liðsinnt mér með slíkum drengskap. Enginn skal
geta brugðið Giandar emír um svo svívirðilegt vanþakklæti.“ Þá svöruðu
kóngssynirnir: „Greiði sá, er við gerðum þér, á ekki að aftra þér frá því
að gera það, sem þér var skipað. Við skulum nú fyrst ná hesti þínum og
fara síðan þangað, er þú skildir við okkur.“ Náðu þeir skjótt hestinum,
því hann hafði stöðvazt þegar fælnin var af honum. En er þeir voru aftur
komnir að lindinni, gátu þeir með engu móti fengið Giandar til að lífláta
sig. „Ég bið ykkur að eins einnar bænar,“ mælti hann, „og megið þið
ekki synja mér hennar, en hún er sú, að þið reynið að komast af með
það, sem ég fæ ykkur af klæðnaði mínum, en fáið mér klæði ykkar í staðinn,
og það með, að þið farið svo langt í burt, að Kamaralsaman konungur
frétti aldrei til ykkar framar.“ Urðu þá kóngssynirnir að láta undan honum
og fóru þeir nú úr klæðum sínum og huldu nekt sína með því, er
emírinn gaf þeim af klæðum sínum; tróð hann og upp á þá öllu því fé,
er hann hafði á sér, kvaddi þá því næst og reið á burt. Sneri hann inn í
skóginn og rauð þar klæði kóngssonanna í blóði ljónsins, braut þau síðan
saman og lét þau upp á múlasnann. Kom hann síðan heim aftur í höfuðborgina
á Svartviðarey, og spurði Kamaralsaman hann, hvort hann hefði
trúlega afrekað erindi sitt. Þá rétti emírinn fram klæðin alblóðug og
mælti: „Herra! Hér eru jarteiknirnar.“ „Seg mér,“ mælti konungur,
„hvernig bárust þeir af við hegninguna, er ég dæmdi á hendur þeim?“
„Herra!“ svaraði Giandar, „þeir tóku henni með aðdáanlegri staðfestu og
undirgefni undir guðs vilja, sem ráða mátti af því, hversu innilega þeir
mæltu fram trúarjátningu sína; en einkum létu þeir mikla lotningu í ljósi
fyrir yðar hátign og gáfu sig undir dauðadóminn með óskiljanlegri auðsveipni.
„Við deyjum saklausir,“ sögðu þeir, „en kvörtum ekki. Við meðtökum
dauða vorn af drottins hendi og fyrirgefum konunginum föður
okkar, því við vitum, að honum voru glaptar sjónir í þessu máli.“ Viknaði
Kamaralsaman af hjarta við frásögn emírsins og datt honum í hug að
skoða í vasa sona sinna. Leitaði hann fyrst í vösum Amgiads og fann bréf,
las hann það og fór um hann hryllingur, því hann sá bæði á rithöndinni
og hárlokk einum, er lá innan í, að það var frá Haiatalnefus drottningu.
Leitaði hann síðan skjálfandi í vasa Assads og fann þar seðilinn frá Badúr
drottningu; fékk það honum svo mikils, að hann féll í óvit. Hefur enginn
maður orðið hryggari í bragði en Kamaralsaman varð, þá er hann raknaði
við. „Hvað gerðirðu, grimmdarfulli faðir?“, æpti hann hástöfum, „þú
hefur drepið þín eigin börn. Veslings synir mínir; hafa ekki vitsmunir
þeirra, kurteisi, auðsveipni og undirgefni undir vilja þinn, talað máli
þeirra hjá þér? Ertu þess verður að skríða á jörðinni eftir svo skelfilegan
glæp? Ég hef sjálfur bakað mér svívirðingu þessa og nú bitnar guðleg
refsing á mér, af því ég hélt ekki fast við þá óbeit á konum, sem var mér
meðfædd. En eigi mun ég samt afþvo glæp ykkarn í blóði ykkar, eins og
þið eigið skilið, þið andstyggilegu konur! Nei, þið eruð ekki einu sinni
verðar reiði minnar. En guðs reiði skal lenda á mér, ef ég nokkurn tíma lít
ykkur framar augum mínum.“ Kamaralsaman konungur hélt heit sitt
trúlega. Lét hann samdægris fara með báðar drottningarnar í afskekkt
herbergi; skyldu þær vera þar ævilangt í ströngu yarðhaldi og kom hann
aldrei nálægt þeim eftir það.
Meðan Kamaralsaman nagaði sig í handarbökin út af missi sona sinna,
ráfuðu þeir um eyðistaði og vöruðust að koma nálægt nokkrum byggðum
eða hitta nokkra menn. Nærðust þeir eingöngu á villijurtum og aldinum
og drukku óhreint rigningarvatn, er safnazt hafði í bjargskorunum.
Um nætur sváfu þeir og vöktu til skiptis, svo þeir gætu verið óhultir fyrir
villidýrum. Eftir mánaðartíma komu þeir að fjalli einu ógurlegu, sem
ekki virtist nokkur leið að komast yfir fyrir bratta sakir og var það allt
af svartri grjóttegund. Sáu þeir að vísu troðning á einum stað, en svo var
hann mjór og örðugur að þeir þorðu eigi að ráða þar til uppgöngu. Vonuðust
þeir að finna aðra götu, er greiðfærari væri, og gengu því í fimm
daga fram með fjallinu, en fóru jafnnærri og urðu að þræða götuna, er
þeir í fyrstunni höfðu frá horfið. — Var þar illt yfirferðar og voru þeir
lengi efablandnir áður en þeir réðust í að klifrast upp fjallið. Varð fjallið
því hærra og þverbrattara, sem þeir komust lengra, og lá þeim oft við að
snúa aftur. Þegar annarhvor þeirra varð uppgefinn og hinn varð þess
áskynja, staldraði hann við, og hvíldu þeir sig þá báðir. En margsinnis
voru þeir báðir svo þreyttir, að þeir urðu með öllu magnþrota og úrkula
vonar um að geta klifrazt lengra og hugðu að þeir mundu deyja samstundis
af lúa. En er nokkur stund var liðin og þeir kenndu sig styrkari,
þá hughreysti hvor annan og héldu þeir síðan áfram. En þrátt fyrir allan
ákafa þeirra, strit og áreynslu, var þeim ómögulegt að ná upp á fjallstindinn
þenna dag. Náttmyrkrið datt yfir og var Assad svo lúinn og örmagna,
að hann stóð við og sagði við Amgiad bróður sinn: „Ég kemst ekki lengra,
og mun ég deyja hér í sömu sporum.“ „Við skulum hvíla okkur svo lengi
sem þér líkar,“ mælti Amgiad og reyndi að hughreysta hann; „þú sér að
við eigum ekki eftir nema kippkorn að klifrast, en nú er vel vegljóst af
tunglskininu.“ Hvíldi Assad sig rúma hálfa stund, og neytti síðan allrar
orku; náðu þeir loksins upp á fjallstindinn og hvíldu sig þar aftur. Stóð
Amgiad fyrr upp og reikaði þar í kring; fann hann þar allnærri granateplatré,
hlaðið stórum aldinum, en uppsprettulind rann við rætur trésins.
Hljóp hann þá undir eins til Assads að segja honum þessi gleðitíðindi
og leiddi hann að lindinni; svöluðu þeir sér þar báðir, snæddu sitt
granat eplið hvor, og lögðust síðan til svefns. En er þeir vöknuðu næsta
morgun, uppörvaði Amgiad bróður sinn til að halda áfram, og sagði að
fjallið væri ekki nærri eins snarbratt hinumegin, enda hallaði nú undan
fæti. Var Assad þá svo uppgefinn eftir fyrri daginn, að hann varð ekki
afþreyttur fyrr en eftir þrjá sólarhringa. — Allan þenna tíma voru þeir
að tala um hina ónáttúrlegu ást mæðra sinna, sem hafði stofnað þeim í
þessi vandræði. „Það er auðsjáanlegt,“ sögðu þeir, „að guð vill annast
okkur, og verðum við því að bera mótlæti okkar með þolinmæði og gleðjast
í voninni um, að hann láti því linna.“ Þegar hinir þrír dagar voru liðnir
lögðu bræðurnir aftur af stað; var fjallið á þessa hliðina jafnt aflíðandi
með breiðum hjöllum, og gengu þeir í fimm daga áður en þeir komu ofan
á undirlendið. Loksins komu þeir auga á borg eina mikla, og segir þá
Amgiad við bróður sinn: „Viljirðu fara að mínum ráðum, þá skaltu vera
hér kyrr fyrir utan borgina einhversstaðar þar sem ég get fundið þig, en
ég mun fara og komast eftir, hvað borg þessi heitir, og á hvert land við erum
komnir; mun ég koma aftur með vistir. Það er hollast að við komum
ekki báðir saman í borgina, ef þar skyldi einhver hætta vera búin.“ Sagði
Assad þá, að sér þætti ráð hans hyggilegt, „en ef við eigum að skilja fyrir
þá sök,“ mælti hann, „þá mun ég aldrei líða að þú farir, heldur verður
þú að lofa mér að fara, því það mundi fá mér sárustu hryggðar, ef þér
vildi nokkurt slys til.“ „Bróðir minn góði!“ anzaði Amgiad, „ég kvíði
hinu sama þín vegna, sem þú kvíðir mín vegna, lofaðu mér því fyrir alla
muni að fara og bíddu mín með þolinmæði.“ „Það líð ég aldrei,“ mælti
Assad, „og hendi mig einhver ógæfan, þá hef ég samt þá huggun, að ég
veit þig óhultan.“ Varð Amgiad þá að láta undan og sat hann eftir undir
trjánum við rætur fjallsins, en Assad gekk til borgarinnar, og hafði með
sér nokkuð af fé því, er Amgiad bar í pyngju sinni. Þegar Assad var nýkominn
í fyrsta borgarstræti, mætti hann karli nokkrum vel búnum og öldurmannlegum
með staf í hendi. Taldi Assad víst, að hann mundi vera tiginn
maður, sem ekki mundi vilja gabba sig, og ávarpaði hann þannig: „Herra!
Gerið svo vel og segið mér leið til kauptorgsins.“ „Það er auðséð að þú ert
ókunnugur hér, son minn!“ svaraði karlinn, „því annars mundirðu ekki
spyrja mig að þessu.“ Assad kvað svo vera, og segir karlinn: „Vertu þá
velkominn, það er sómi fyrir land vort, að svo fríður unglingur skuli
hafa tekið sér ferð á hendur til að sjá það. En seg mér samt, hvert erindi
þitt er á kauptorgið?“ „Herra!“ svaraði Assad, „nú eru bráðum tveir mánuðir
síðan ég lagði af stað með bróður mínum úr fjarlægu landi. Höfum
við gengið allan þann tíma samfleytt og komum við hingað fyrst í dag.
Varð bróðir minn eftir uppi undir fjallinu, því svo var hann þreyttur
eftir þessa löngu ferð; ætla ég nú að sækja vistir handa honum og sjálfum
mér.“ „Son minn!“ mælti karlinn, „þú hefur hitt á góðan stað og þykir
mér vænt um það, bæði sjálfs þín og bróður þíns vegna. Svo stendur
að ég hef í dag haldið mörgum af vinum mínum stórveizlu og hefur verið
leift mörgum réttum, sem ekki er snert á. Komdu því með mér; skaltu
eta þig saddan og síðan hafa mat á burt með þér, sem nægir ykkur bræðrum
í marga daga. Skaltu ekki eyða peningum þínum á torginu, því aldrei
hafa ferðamenn of mikið at fénu. En meðan þú snæðir, skal ég segja þér
frá því, sem merkilegt er í borg vorri; er mér um það kunnugra en nokkrum
öðrum, því ég hef gegnt hér öllum hinum æðstu embættum með
heiðri og sóma. Mátt þú hrósa happi, að þú hittir mig, en ekki aðra, því
hérna að segja, þá eru ekki allir borgarmenn eins skapi farnir og ég. Ég
segi þér satt, það er margur þorparinn í þeirra tölu. En komdu nú með
mér; ég skal kenna þér að þekkja mun á ráðvöndum mönnum, eins og ég
er, og mörgum öðrum, sem þykjast vera, en eru það ekki.“ „Ég kann yður
mikla þökk fyrir, að þér eruð svo góðviljaður til mín,“ mælti Assad, „og
treysti ég yður í öllu. Ég er fús að fara með yður, hvert sem þér viljið.“
Brosti þá karl í kampinn og hélt áfram með Assad; en af því hann var
hræddur um, að hann kynni að taka eftir því, talaði hann við hann um hitt
og þetta til þess að halda honum stöðugum í trausti því, er hann hafði fengið
til hans. „Ég get ekki annað sagt,“ mælti hann, „en þú sért mikill lánsmaður,
þar sem þú hittir mig og engan annan. Lofa ég guð fyrir, að hann
lét þig verða á vegi mínum og munt þú skilja, því ég segi það, undir
eins og þú ert kominn í hús mitt.“ Þegar karlinn var kominn með Assad
heim til sín, fylgdi hann honum inn í stóran sal; sátu þar fjörutíu karlar
kringum eld og tilbáðu hann. — Bauð kóngssyni við að horfa á óvitringa
þessa, er tignuðu verk skaparans í stað þess að tigna hann sjálfan; varð
hann og hræddur, er hann sá, að hann var svikinn og kominn á svo andstyggilegan
stað; var hann nú eins og steini lostinn af hræðslu, en karlinn
hrekkvísi heilsaði hinum fjörutíu körlum og mælti: „Þér guðhræddu
eldsdýrkendur, þetta er oss mikill heilladagur. En hvar er hann Kasban?
Kallið þið á hann.“ Við þessi orð hans, er hann talaði hátt og skýrt, kom
inn svertingi, er heyrt hafði til hans niðri undir salnum. Var þetta Kasban
og jafnskjótt sem hann sá Assad hræddan og forviða, óð hann að honum,
lamdi hann svo í andlit honum, að hann rauk um koll, og batt síðan
hendur hans. En er hann var búinn að því, sagði karlinn: „Farðu ofan
með hann og mundu að segja þeim dætrum mínum, Bostane og Kawane,
að þær skuli á hverjum degi gefa honum iljastroku, svo hann megi reka
minni til, og ekki fá honum neitt til matar, nema eitt brauð að morgni
og eitt að kvöldi. Munum við þannig halda í honum lífinu, þangað til
skipið siglir af stað til bláa hafsins og eldfjallsins. Þar munum við blóta
honum og færa guði vorum þæga fórn.“ Óðar en hinn grimmúðugi karl
hafði sagt þetta, dró Kasban Assad ofan úr salnum heldur óþyrmilega,
og fór með hann gegnum margar dyr, þangað til þeir komu ofan í myrkvastofu
eina; lágu niður að henni rúmar tuttugu tröppur. Hneppti hann
Assad þar í sterka fjötra og fór því næst að segja dætrum karlsins til. En
karlinn sjálfur var þegar kominn til þeirra og mælti: „Dætur mínar!
Farið ofan og lemjið í iljar Mahómetsmanni þeim, er ég hef sett í varðhald;
dragið ekki af honum. Þið getið með engu sýnt betur, að þið séuð
sannir eldsdýrkendur.“ Þær Bostane og Kawane voru uppaldar í hatri á
Mahómets átrúendum og urðu þær því fegnar skipun þessari. Fóru þær
undir eins ofan í myrkvastofuna, færðu Assad úr fötunum og lömdu hann
miskunnarlaust til blóðs, þar til hann hné í ómegin. En er þær höfðu
misþyrmt honum þannig, skildu þær eftir hjá honum brauð og vatnskrukku,
og gengu burt að svo búnu. Leið löng stund áður en Assad raknaði
við; grét hann þá mjög í vandræðum sínum, en huggaði sig við það,
að Amgiad bróðir hans hafði ekki orðið fyrir óláni þessu. Sat nú Amgiad
undir fjallinu allt til kvölds og gerðist óþolinmóður að bíða eftir Assad.
En er langt var liðið af dagsetri og bróðir hans kom eigi að heldur, þótti
honum sem öll von væri úti. Sat hann alla nóttina kvíðafullur og óhuggandi,
en jafnskjótt sem lýsti af degi, sneri hann á leið til borgarinnar.
Það þótti honum undrum sæta, hversu fáum Mahómets mönnum
hann mætti í borginni, en hinn fyrsta, sem varð á vegi hans, spurði hann
að nafni borgarinnar, og svaraði hann því, að hún væri kölluð Magíaborg
því allur þorri borgarmanna væri eldsdýrkendur, en næsta fáir
Mahómetsmenn væru í borginni. Assad spurði og að því, hversu langt
væri þaðan til Svartviðareyjar og var honum svarað, að þangað væri fjögra
mánaða ferð á sjó, en ekki veitti af heilu ári, ef landveg væri farið. Þegar
Amgiad hafði fengið þessa úrlausn, gekk Mahómets maðurinn skyndilega
burt og flýtti sér til starfa sinna. Nú með því að Amgiad og bróðir
hans höfðu ekki verið lengur en sex vikur á leiðinni frá Svartviðarey, fékk
hann eigi skilið, hvernig þeir hefðu átt að fara svo langa leið á svo stuttum
tíma, nema þeir væru leiknir töfrum eða fjallvegurinn stytti svo mjög
leið, en væri sjaldfarinn sökum örðugleika.
Meðan hann var að ráfa um í borginni, staldraði hann við sölubúð
skraddara nokkurs; sá hann á klæðnaði hans, að hann var Mahómetsmaður,
og hafði hann á hinu sama þekkt þann, er hann fyrst talaði við. Heilsaði
hann skraddaranum, settist því næst niður hjá honum og sagði honum,
hvernig stæði á kvíða sínum og harmi. Svaraði þá skraddarinn: „Sé bróðir
yðar kominn á vald nokkurs eldsdýrkanda, þá megið þér búast við, að
sjá hann aldrei framar. Það er ómögulegt að bjarga honum, og verðið
þér að leita yður huggunar og hafa hugann á því, að firrast slíka óhamingju
sjálfur. Ef þér viljið eiga undir mér, þá skuluð þér vera hjá mér, og
skal ég segja yður allar vélar Magía þessara, svo að þér getið varað yður á
þeim, þegar þér gangið út.“ Amgiad, sem var sárhryggur út af missi bróður
síns, þáði boð skraddarans og margþakkaði honum góðvilja sinn. Leið
svo heill mánuður, að hann gekk aldrei út fyrir dyr, nema skraddarinn
væri með honum, en loksins hætti hann á, að fara til lauga einsamall. Á
heimleiðinni varð honum gengið um stræti nokkurt, sem var autt að
mönnum, og mætti hann þar konu einni. Undir eins og hún sá hinn
vel vaxna unga mann, svo hressilegan og bragðlegan eftir baðið, gekk
hún að honum og lyfti blæjunni, og spurði hann brosandi með hýrlegu
augnaráði, hvert hann ætlaði. Fékk Amgiad eigi staðizt fegurð hennar og
svaraði: „Lafði mín! Ég fer heim til mín eða þá með yður, allt eftir því
sem yður líkar.“ Leit hún þá augum sínum til jarðar, og með orði hans,
sem lofaður sé og vegsamaður, svaraði hún á þessa leið: „Karlar eiga að
ganga á undan konum sökum yfirburða þeirra, sem guð hefur veitt þeim.“
Skildi Amgiad á svari þessu, að hún mundi vilja fara með honum, og
komst hann nú í meiri vanda en hann átti von á. Hann fyrirvarð sig að
hafa hana heim með sér í hús skraddarans, og var líka hræddur um, að
hann kynni að svipta sig skjóli því, er hann þurfti í borginni, þar sem
hann hlaut að fara svo varlega. En hann vildi ekki heldur vísa svo fríðri
og girnilegri konu frá sér, og gekk því á undan henni upp á von og óvon.
Fylgdi hún honum úr einu strætinu í annað, þangað til hún varð þreytt
og spurði hann: „Herra! Hvar er þá húsið yðar?“ „Við erum nú rétt að
segja komin að því,“ svaraði Assad og gekk inn í hliðarstræti eitt; stóð hús
eitt glæsilegt með læstu hliði fyrir enda þess og voru tveir bekkir sinn
hvoru megin; var ómögulegt að komast þar út úr strætinu. Settist Amgiad
á annan bekkinn, en konan á hinn, og segir hún: „Þetta er þá húsið yðar?“
„Það getið þér nú sjálfar séð,“ svaraði Amgiad. „Því ljúkið þér því þá
ekki upp?“ mælti konan, „eftir hverju eruð þér að bíða?“ „Mig vantar
lykilinn,“ svaraði Amgiad, „ég skildi hann eftir hjá þrælnum mínum, en
hann átti að annast erindi nokkurt fyrir mig, og er engin von til, að
hann sé kominn enn. Ég skipaði honum líka að kaupa allt, sem heyrði
til góðrar máltíðar, og er ég því hræddur um, að hans verði langt að bíða.“
Til þessa undanbragðs greip Amgiad af því að hann sá, hversu örðugt sér
mundi verða að koma fram vilja sínum, og vonaði hann að konan mundi
verða óþolinmóð og fara að reyna lukku sína annarsstaðar. En eigi varð
honum að því, og tók hún þannig til máls: „Þetta er ljóti þrællinn, að láta
okkur bíða svona lengi eftir sér. Ég skal taka ofan í lurginn á honum eins
og hann á skilið, þegar hann kemur, ef þér ekki gerið það. Annars er
það ósæmilegt, að ég sitji svona hjá karlmanni fyrir utan dyr.“ Að svo
mæltu stóð hún upp og tók stein í hönd sér, gekk síðan að dyrunum og
ætlaði að brjóta lásinn í sundur, því hann var veikur og úr tré eins og
tíðkaðist þar í landi. Varð Amgiad hræddur við þetta tiltæki hennar og
ætlaði að aftra henni, en hún mælti: „Við hvað eruð þér hræddur? Eigið
þér ekki húsið? Það er ekki hundrað í hættunni, þó trélásinn sé brotinn;
það er hægast að fá annan í staðinn.“ Því næst mölvaði hún sundur lásinn
og er dyrnar lukust upp, gekk hún inn á undan. Þótti Amgiad, sem
fokið væri í öll skjól, er dyrnar voru brotnar upp, og var hann á báðum
áttum, hvort hann skyldi heldur fara á eftir henni eða flýja, svo að hann
kæmist úr háska þeim, sem óumflýjanlegur var að öðrum kosti. — Réði
hann það af að flýja, en í sama bili leit konan fagra um öxl sér og sá að
hann gekk ekki inn, sagði hún þá við hann: „Hvað er nú að? Því komið
þér ekki inn í húsið yðar?“ „Ég er að gá að, hvort þrællinn minn ekki
kemur,“ anzaði Amgiad, „því ég er hræddur um, að ekkert sé tilbúið enn.“
„Komið þér nú bara, komið þér!“ kallaði konan, „það er betra að við
bíðum inni en úti.“ Fylgdi Amgiad nú nauðugur konunni, sem var að
freista hans, og komu þau inn í víðan húsgarð, hreinlegan og steinlagðan,
gengu þau þar upp rið eitt og komu í anddyri mikið. Varð þá fyrir þeim
stór salur, er stóð opinn; var þar fögur skipun á öllu og stóð þar eitt borð
alsett dýrindis réttum, og annað hlaðið allskonar fögrum aldinum; þar
var og drykkjarborð alþakið fullum vínflöskum. Þegar Amgiad sá allan
þenna viðbúnað, taldi hann glötun sína vísa. „Þú ert nú frá, veslings Amgiad!“
hugsaði hann með sér, „þú munt ekki lifa hann Assad bróður þinn
lengi.“ En fylgikona hans réði sér ekki fyrir kæti, er hún sá allan þenna
fögnuð, og mælti: „Herra! Þér voruð hræddur um, að þér munduð grípa í
tómt, nú sjáið þér að þrællinn yðar hefur gert betri skil en þér áttuð von á.
En ef ég get rétt til, þá er allur þessi fögnuður búinn í móti einhverri
annarri en mér. En hvað sem því líður, þá er hún velkomin; ég lofa yður
því, að ég skal ekki verða afbrýðisöm. Ég bið einungis þeirrar náðar, að
mér leyfist að þjóna henni og yður.“ Svo hugsjúkur sem Amgiad var, gat
hann samt ekki að sér gert að hlæja að gamanyrðum konunnar fögru og
svaraði: „Ég segi yður satt, þér getið með öllu rangt til; það er allt saman
eins einfalt og vant er hjá mér hversdagslega.“ Gat hann ekki fengið af
sér að setjast við borð, sem ekki var uppreitt handa honum, og ætlaði
því að setjast í legubekkinn, en konan varnaði honum þess. „Hvað er
yður nú í hug?“ mælti hún, „þér hljótið að vera svangur eftir baðið, við
skulum því setjast við borðið, og gleðja okkur.“ Sá Amgiad ekki annað
vænna en láta eftir henni og settust þau bæði til borðs og snæddu. Óðar
en hún hafði látið upp í sig fyrsta bitann, tók hún flösku og staup,
hellti á og drakk Amgiad til. Því næst fyllti hún sama staupið og rétti
Amgiad; drakk hann þá aftur til hennar. Því meira sem Amgiad hugsaði
um ævintýri sitt, því meira furðaði hann sig á því, að hann skyldi ekki
sjá húsbóndann og að enginn þjónn skyldi vera í svo fögru húsi, er prýtt
var með slíkri viðhöfn. „Það væri fáheyrð heppni,“ hugsaði hann með
sér, „ef húsbóndinn kæmi ekki fyrr heim, en ég er sloppinn úr þessum
vanda.“ Meðan hann var sokkinn niður í slíkar og aðrar enn þyngri hugleiðingar,
át konan og drakk næsta lystugt og neyddi hann öðru hvoru til
að gera eins. Voru þau rétt um það leyti að byrja á aldinunum, þegar húsbóndinn
kom; hann var æðsti hestavörður Magía konungs og hét Bahader.
Hann átti hús þetta, og bjó þó í öðru húsi; en í þessu húsi var hann vanur
að veita þremur eða fjórum hinum beztu vinum sínum. En það er til þess
þurfti, lét hann bera þangað úr íveruhúsi sínu, og svo hafði hann látið
nokkra þjóna sína gera þenna dag; voru þeir rétt nýfarnir þegar Amgiad
kom.
[... tók hún flösku og staup, hellti á og drakk Amgiad til]
Bahader kom nú í dularbúningi og fylgdarlaus eins og hann var vanur,
nokkru fyrr en hann hafði boðið vinum sínum að koma. Varð honum
hverft við, er hann sá að dyrnar voru brotnar upp. Gekk hann hljóðlega
inn og með því að hann heyrði mannamál og gleðilæti inni í salnum, þá
læddist hann meðfram veggnum og rak höfuðið inn í dyrnar til hálfs, til
þess að sjá hver í salnum væri. En er hann sá þau Amgiad og yngiskonuna
eta og drekka við borð það, er ætlað var honum og vinum hans, þótti
honum minna að orðið en hann hafði búizt við í fyrstu; kom honum
þá til hugar að hafa gaman af þeim. Konan fagra sneri bakinu að honum
og gat því ekki séð hann, en Amgiad sá hann, og hélt hann þá á staupi í
hendinni. Brá hann lit og starði á Bahader, en hann gerði honum bendingu,
að hann skyldi þegja og koma út til sín. Drakk Amgiad þá af staupinu
og stóð upp. Spurði konan, hvert hann ætlaði, en hann beiddi hana
að vera kyrra, kvaðst verða að bregða sér út allra snöggvast, og skyldi hann
koma undir eins aftur. Gekk Amgiad nú út og hitti Bahader í anddyrinu;
tók Bahader hann með sér niður í garðinn, til þess að konan ekki skyldi
heyra, hvað þeir töluðu saman. Þegar Amgiad var kominn niður í garðinn
með hestaverðinum, spurði hann, hvernig það hefði atvikazt, að hann
væri kominn með konu hingað í híbýli sín, og hvers vegna þau hefðu
mölvað upp dyrnar. „Herra!“ svaraði Amgiad, „ég veit yður mun þykja
ég vera refsingarverður, en ef þér viljið svo vel gera, að veita mér áheyrn,
þá hygg ég þér munið vorkenna mér.“ Sagði hann honum því næst stutt
og hreinskilnislega, hvernig á öllu stóð, og svo að hann gengi úr skugga
um, að hann væri fjarlægur því, að fara svo ósæmilega að ráði sínu, að
brjótast inn í hús, sagði hann honum, að hann væri kóngssonur, og hvernig
á því stæði, að hann var kominn í borg Magíanna. Bahader var gestrisinn
maður, og þótti honum vænt um, að hann gat greitt fyrir svo tignum
manni sem Amgiad var. Fannst honum mikið um yfirbragð og kurteisi
kóngssonar, og þótti hann haga prýðilega orðum sínum, svo að honum
kom ekki til hugar að tortryggja hann. „Kóngsson!“ mælti hann, „það
er mér hin mesta gleði, að mér gefst kostur á að hjálpa yður, svo að þetta
skemmtilega ævintýri verði yður til enn meira gamans. Fer því svo fjarri,
að ég vilji spilla gleði yðar, að mér skal vera sönn ánægja að hjálpa yður.
Nafn mitt er Bahader, og er ég æðsti hestavörður konungs; bý ég jafnaðarlegast
í höll einni og kem að eins misreitis í hús þetta, til þess að
geta glaðzt því frjálslegar með vinum mínum. Þér hafið talið hinni fögru
lagskonu yðar trú um, að þér eigið þræl, þó þér engan eigið. Nú mun ég
látast vera þræll þessi, og svo að þér ekki teljið tormerki á eða mótmælið
mér, þá ítreka ég, að það er eindreginn vilji minn; munuð þér innan
skamms sjá, hvað mér gengur til. En farið nú og setjist í sæti yðar og verið
glaður. En þegar ég nú bráðum geng fram fyrir yður í þrælsbúningi, þá
skuluð þér skamma mig, svo mark sé að, og ekki horfa í að berja mig.
Ég ætla að þjóna yður til borðs allt fram á nótt; skuluð þér svo hátta hjá
konunni fögru og láta hana fara í fyrra málið með veg og sóma. Mun ég
eftirleiðis reyna að gera yður meiri greiða en þetta er. En farið nú og
eyðið ekki tímanum til ónýtis.“ Ætlaði Amgiad þá að svara einhverju,
en hestavörðurinn vildi ekki heyra það og neyddi hann til að fara aftur
til lagskonu sinnar. En óðar en hann var farinn til hennar, komu vinir
hestavarðarins, er boðnir voru. Beiddi Bahader þá vingjarnlega að hafa
sig afsakaðan þann dag, þó hann gæti ekki tekið á móti þeim; kvaðst hann
skyldu segja þeim næsta dag, hvað sér gengi til þessa og mundi þeim þá
virðast hann hafa rétt að farið. En er þeir voru farnir, flýtti Bahader sér
að fara í þrælsbúninginn, en Amgiad var hjá lagskonu sinni, glaður í
huga yfir því, að hann svona af hendingu einni var kominn í hús jafn
tigins manns, er sýndi honum svo mikinn góðvilja. Settist hann aftur til
borðs og mælti: „Ég margbið yður fyrirgefningar fyrir ókurteísi mína og
ólundina, sem í mér var, út af því að þrællinn ekki kom; en hann skal
hitta sjálfan sig fyrir, draugurinn sá arna. Ég skal sýna honum það, hvort
honum hentar að slæpast svo lengi.“ „Sakist ekki um það,“ anzaði konan,
„það er verst fyrir sjálfan hann. En við skulum nú ekki hugsa um það
framar, heldur einungis um gleði og góða skemmtun.“ Varð þeim nú
borðhaldið héðan í frá því ánægjusamara, sem Amgiad þurfti ekki framar
að kvíða því, að neitt illt hlytist af glannaskap og keskni konunnar.
Var Amgiad í bezta skapi og skemmtu þau sér á margan hátt, því meira
drukku þau en átu — þangað til Bahader kom inn í þrælsgervinu. Lét
hann sem hann yrði lafhræddur, af því hann kom svo seint heim, og sá
að húsbóndi hans hafði gest hjá sér; fleygði hann sér þá fram fyrir fætur
Amgiad og kyssti á gólfið, til merkis um, að hann beiddi fyrirgefningar.
En er hann var aftur upp staðinn, stóð hann með hendurnar krosslagðar
á brjósti sér og höfuðið niðri í bringu og beið þess, er honum yrði
skipað að gera. Þá mælti Amgiad með reiðilegum svip og þjósti: „óhræsis
þrællinn þinn, er meiri mannskauð til á jörðinni en þú ert? Hvar hefurðu
verið að slæpast? Hvað hefurðu þér til afbötunar, að þú ekki kemur fyrr
heim en þetta?“ „Húsbóndi góður!“ svaraði Bahader, „ég bið yður fyrirgefningar,
ég átti fullt í fangi með að afreka erindin, sem þér lögðuð fyrir
mig, — ég hélt þér munduð ekki koma hingað svo fljótt aftur.“ „Þú ert
hangsari,“ mælti Amgiad, „og ég skal lemja úr þér lygina og hirðuleysið
með stafnum mínum.“ Því næst stóð hann upp, tók staf sinn og sló Bahader
tvö lin högg og settist síðan aftur til borðs. En konan lét sér ekki
nægja refsingu þessa, heldur spratt hún upp, þreif stafinn og barði Bahader
svo miskunnarlaust, að honum vöknaði um augu. Gramdist Amgiad
mjög að hún skyldi leyfa sér slíkt við konunglegan embættismann og
kallaði til hennar, að hún skyldi hætta, en það kom fyrir ekki, því hún
lamdi Bahader í einni lotu og sagði: „Látið þér mig um það, ég vil hafa
minn vilja fram; ég skal kenna honum að vera skemur burtu næsta skipti.“
En er hún ætlaði aldrei að láta af heiptaræði sínu, varð Amgiad að skerast
í leikinn, og gat hann með naumindum rifið af henni stafinn. Settist þá
kvensniptin fagra aftur í sæti sitt og smánaði þrælinn í orði, þegar henni
var bannað að leggja á hann hendur. En Bahader þerraði af sér tárin og
var hinn ötulasti að hella á staupin fyrir þau. Þegar hann sá að þau voru
[1585.png: ... ég skal kenna honum að vera skemur í burtu næsta skipti]
hætt að eta, bar hann allt af borðinu, sópaði salinn og setti hvað eina á
réttan stað. Þegar dimmdi af nótt, kveikti hann ljósin, en í hvert skipti
sem hann kom eða fór, smánaði konan hann og heitaðist við hann, svo að
Amgiad hafði af því hina mestu skapraun. Vildi hann vægja honum, en
þorði ekki í móti að mæla. Þegar háttatími var kominn, bjó Bahader
um þau í legubekk einum og fór inn í annað herbergi, og sofnaði hann
fljótt eftir strit það, er hann hafði átt í. Amgiad og konan sátu enn á tali
rúma hálfa stund, en áður en hún lagðist niður, gekk hún út og heyrði
Bahader hrjóta. Þegar hún kom aftur segir hún við Amgiad: „Herra! Þér
verðið að gera mér nokkuð til eftirlætis?“ „Og hvað er það, sem yður
þóknast?“ spurði Amgiad. „Gerið svo vel,“ mælti hún, „og takið sverðið
þarna ofan af þilinu og höggvið höfuðið af þrælnum yðar.“ Varð Amgiad
forviða af þessari bæn konunnar, og hélt hún talaði slíkt í ölæði og segir:
„Við skulum láta þrælinn vera, hann er ekki þess verður, að þér séuð að
hugsa um hann. Ég hef refsað honum og þér líka; það verður að nægja.
Ég er að öðru leyti vel ánægður með hann og honum er sjaldan vant að
yfirsjást svona.“ „Þér skuluð ekki hafa mig af yður með þessu,“ mælti konan
í bræði, „ég vil að þrællinn sé drepinn, og verðið þér honum ekki að
hana, þá skal ég drepa hann.“ Að svo mæltu hrifsaði hún sverðið, brá því
úr slíðrum og hljóp út. Náði Amgiad henni í anddyrinu og aftraði henni
með þessum orðum: „Fyrst þér endilega viljið svo vera láta, þá er ekki
annað fyrir en gera vilja yðar; en illt þykir mér, ef annar maður en
ég skal taka þræl minn af lífi.“ Fékk hún honum sverðið, og segir hann
þá: „Gangið nú sem hægast á eftir mér, svo að hann ekki vakni,“ og fór
hann með henni inn í herbergi það, er Bahader svaf í. En í stað þess að
höggva til hans, hjó hann höfuðið af konunni og datt það ofan á Bahader
sofandi. Vaknaði hann við vondan draum og varð hlessa, er hann sá Amgiad
með blóðugt sverðið í hendinni, en lík konunnar lá á gólfinu; spurði
hann, hverju þetta sætti. Sagði Amgiad honum þá allt, hvernig þetta hafði
atvikazt og mælti: „Ég vissi ekkert annað ráð til að koma í veg fyrir, að
þessi æðisgengna kona veitti yður bana en drepa hana sjálfa.“ Komst
Bahader þá við af þakklátsemi og svaraði: „Herra! Þeir menn, sem eru
eins tignir og veglyndir og þér, geta ekki unnið slík ódáðaverk. Þér eruð
lífgjafi minn, og það fæ ég yður ekki fullþakkað.“ Faðmaði hann þá Amgiad
að sér til þess að sýna honum enn frekari vott þakklátsemi sinnar, og
mælti: „En nú tjáir ekki annað en líki þessu verði komið burt héðan
áður en dagur er á lofti, og skal ég annast um það.“
Amgiad mælti á móti því og kvaðst sjálfur vilja bera líkið burt, með
því hann hefði drepið konuna, en hestavörðurinn tók þannig til máls:
„Það mun ekki takast ókunnugum manni hér; leyfið mér að gera það og
verið hér kyrr. En komi ég ekki aftur fyrir lýsingu, þá skuluð þér hafa
það til merkis um, að varðmenn hafi handtekið mig; nú ef svo skyldi fara,
mun ég skilja eftir hjá yður gjafabréf þess efnis, að þér verðið eigandi að
húsi þessu og öllu, sem í því er, og getið þér þá undir eins setzt að í því.“
Þegar hann hafði ritað skjal þetta, lét hann lík konunnar og höfuð hennar
niður í poka, tók hann síðan upp á herðar sér og gekk ofan eftir strætum þeim, er lágu niður að sjónum. En hann var skamma leið kominn, er
hann mætti lögreglustjóranum, sem var á næturgöngu sinni; tóku þjónar
hans Bahader óðar fastan. Fundu þeir líkið blóðugt í pokanum, og
þekkti dómarinn hestavörðinn, þó hann væri í dularbúningi, en ekki
þorði hann að lífláta svo tiginn embættismann, án þess konungur vissi af,
og fór því með hann á hans fund um morguninn. Sagði dómarinn frá
ódáðaverki því, er hann hugði hestavörðinn hafa unnið. Atyrti þá konungur
Bahader ákaflega og mælti: „Þú drepur þá þegna mína til að ræna
þá og fleygir líkum þeirra í sjóinn, svo að illvirki þín dyljist. Látið þegna
mína vera óhulta fyrir honum og festið hann á gálga.“ Tók Bahader
dauðadóminum með frábærri stillingu og undirgefni, þó hann væri saklaus,
og mælti ekki orð sér til réttlætingar. Lét þá dómarinn fara burt með
hann, og meðan verið var að reisa gálgann, lét hann kallara kunngjöra um
alla borgina, að hinn æðsti hestavörður yrði líflátinn um hádegisbil fyrir
morð eitt. Hafði Amgiad beðið þess, að Bahader kæmi aftur, og heyrir
hann nú að þetta er hrópað fyrir utan húsið. Brá honum ógurlega við og
segir hann við sjálfan sig: „Eigi nokkur að láta líf sitt vegna illkvendis
þessa, þá skal hestavörðurinn ekki verða fyrir því, og ekki þoli ég það, að
hinn saklausi sé drepinn í stað hins seka.“ Athugaði hann þetta ekki frekara,
en hljóp undir eins til aftökustaðarins; streymdi borgarlýðurinn
þangað úr öllum áttum. En jafnskjótt sem Amgiad sá dómarann, sem lét
leiða Bahader til gálgans, gekk hann til hans og mælti: „Herra! Ég er hingað
kominn til að segja yður og sverja, að hestavörðurinn er sýkn af dauða
konu þessarar. Ég er valdur að þeim glæp, sem á hann er borinn, ef það
var annars glæpur, að drepa vændiskonu, er sjálf ætlaði að veita honum
bana. En það atvikaðist þannig.“ Sagði Amgiad dómaranum nú upp alla
söguna frá viðskiptum sínum við konuna, sem hann hafði drepið. Lét
dómarinn þá ekki verða af lífláti Bahaders, heldur fór hann með hann
til konungs ásamt Amgiad; vildi konungur sjálfur heyra Amgiad sanna
sakleysi hestavarðarins. Notaði Amgiad tækifæri þetta til að segja konungi
ítarlega sögu sína og Assads bróður síns. En er hann hafði lokið henni
sagði konungur sér þykja vænt um, að nú væru þeir orðnir kunnugir hvor
öðrum fyrir atvik þetta, og gaf hann bæði honum og hestaverðinum líf;
lofaði hann hestavörðinn fyrir góðvilja þann, er hann hafði sýnt Amgiad
og gaf honum aftur embætti sitt, en Amgiad gerði hann að stórvezír sínum.
„Ég ætla með því,“ mælti konungur, „að gera yður skaðlausan af
meðferð þeirri, er þér urðuð fyrir af föður yðar, því að hún var ranglát,
þó að honum væri nokkur vorkunn. En hvað Assad bróður yðar snertir,
þá leyfi ég yður að neyta alls þess valds, sem ég hef yður í hendur fengið,
til að láta leita hann uppi.“ Þakkaði Amgiad konungi Magíanna og tók
við stórvezírs embættinu, og neytti því næst allra ráða til að finna bróður
sinn aftur. Fóru kallarar hvarvetna um borgina og kunngjörðu, að hver
sá maður, sem gæti komið með hann eða sagt til hans, skyldi fá stórmikil
verðlaun. Voru menn sendir til að leita hans, og höfðu þeir sig alla við, en
gátu engar fréttir fengið af honum.
Það er nú af Assad að segja, að hann sat í myrkvastofunni undir jörð
niðri, þar sem karlinn hrekkvísi hafði sett hann í varðhald. Þær Bostane
og Kawane, dætur karlsins, kvöldu hann með sömu grimmd og áður. En
nú bar hina miklu hátíð eldsdýrkenda að hendi, og var skip það búið út,
er vant var að fara til eldfjallsins, og skyldi Behram skipstjórnarmaður
vera fyrir því, en hann fylgdi ákaft fram trú Magía. Þegar skipið var seglbúið,
var Assad fluttur út á það í kistu, sem til hálfs var full af vörum,
og var hún látin neðst í skipið; voru nokkur göt á henni, til þess að Assad
gæti dregið að sér andann. En áður en skipið færi; fór Amgiad stórvezír
sjálfur út á það, því honum hafði borizt til eyrna, að eldsdýrkendur væru
á ári hverju vanir að blóta Mahómets manni á eldfjallinu; hugsaði hann
með sér, að vel gæti verið að þeir hefðu kosið Assad til þess, ef þeir hefðu
fest hendur á honum. Lét hann því alla háseta og farþega ganga upp á
þilfar, meðan hans menn rannsökuðu skipið, en ekki fundu þeir Assad,
því hann var vandlega falinn. Því næst lét skipið úr höfnum, og jafnskjótt
sem það var komið út á rúmsjó, lét Behram taka Assad upp úr kistunni
og setja hann í fjötra, svo að hann ekki skyldi steypa sér fyrir borð af örvæntingu
út af dauðdaga þeim, er fyrir honum lá. En að nokkrum dögum
liðnum snerist vindurinn, er allt til þessa hafði verið hagstæður, og brast
á stórviðri. Missti skipið þá stefnu sinnar og vissu þeir Behram og stýrimaður
ekki hvar þeir voru; voru þeir hræddir um, að þá mundi þá og
þegar reka upp í kletta. En er veðrið var sem hvassast, sást til lands, og
varð Behram illt við, er hann sá, að þar var höfn og aðsetursborg Margíane
drottningar. Trúði hún á Mahómet og var svarinn óvinur eldsdýrkenda;
leið hún þá ekki í ríki sínu og leyfði ekki einu sinni skipum þeirra að
leggja þar að landi. En nú var Behram ómögulegt að sneiða hjá höfninni
við aðsetursborg hennar, því ella mundi hann hafa týnzt við hina sæbröttu
hamra, er gnæfðu hvarvetna fram með ströndinni. Ráðgaðist hann
í vandræðum þessum við stýrimann og aðra sjómenn og mælti: „Börn
mín! Þið sjáið í hvílíkar nauðir við erum komnir. Eitt af tvennu liggur
fyrir oss, annaðhvort að týnast í sjávaröldunum eða forða oss á land Margiane
drottningar, en þér vitið, að hún hefur óslökkvandi hatur á vorri trú
og játendum hennar. Mun hún vafalaust taka skip vort og láta drepa oss
alla miskunnarlaust. Veit ég hér ekki nema eitt ráð, er duga kann. Það
er mín tillaga, að vér leysum úr fjötrum Mahómets manninn, sem vér
höfum innanborðs, og færum hann í þrælabúning. Þegar drottning kallar
mig á sinn fund og spyr um atvinnu mína, mun ég látast vera þrælasölumaður,
og segjast hafa selt alla þrælana nema einn, og ætla að hafa hann
eftirleiðis fyrir skrifara, því hann sé bæði læs og skrifandi. Mun henni þá
verða hugur á að sjá hann, og með því hann er fríður sýnum og sömu trúar
sem hún, mun hún kenna í brjósti um hann og fala hann af mér; mun
hún fyrir hið sama líða oss í höfn sinni þangað til veður batnar. Nú
ef þér vitið betra ráð, þá er ég fús að heyra.“ Stýrimaður og hásetar féllust
á ráð hans, og lét Behram þegar leysa Assad úr fjötrum og færa hann í
þokkaleg þrælaföt, er sæma máttu skipsskrifara. En er öllu þessu var svo
í lag komið, sem hann vildi, sigldi skipið inn á höfnina og lagðist við
akkeri. Sást út á sjóinn úr höll drottningar, og lá aldingarður hennar allt
niður að sjávarmálinu. Sá hún því þegar skipið hafnaði sig, og gerði undir
eins boð eftir skipstjórnarmanni; lék henni svo mikil forvitni á að tala
við hann, að hún gekk til móts við hann í aldingarðinum.
Behram hafði gert svo ráð fyrir, að drottning mundi senda eftir sér,
og fór hann í land með Assad kóngsson; hafði hann lagt ríkt á við hann,
að hann skyldi segjast vera þræll hans og skrifari. Fleygði hann sér fram
fyrir fætur drottningarinnar og sagði henni, hversu sér hefði verið nauðugur
einn kostur að hleypa inn á höfnina; kvaðst hann vera þrælasali og hafa
selt alla þræla sína, nema Assad, er hann hefði með sér, og væri hann
skrifari sinn. Varð Assad drottningu vel að skapi þegar í fyrsta bragði, og
þótti henni vænt um, að hann var þræll. Asetti hún sér að kaupa hann,
hvað dýr sem hann yrði, og spurði hann að nafni. Svaraði Assad þá og
felldi tár af augum: „Mikla drottning! vill yðar hátign vita það nafn,
er ég bar áður eða það, sem ég ber nú?“ „Heitið þér þá tveimur nöfnum?“
mælti drottning. „Því er nú verr,“ anzaði Assad, „að ég hét áður Assad[* Þ. e. allt of sæll.],
en nú heiti ég Moatarr[** Þ. e. sá, sem ekki þorir að segja, hvers hann þarf í vandræðum sínum.].“ Drottning skildi ekki til fulls, hvað í svari þessu
lá, en hélt, að hann ætti við ánauð sína, og réði af því, að hann mundi
vera vitur maður. Tók hún aftur til orða: „Fyrst þér eruð skrifari, þá
munuð þér víst skrifa fallega hönd; lofið mér að sjá rithönd yðar.“ Hafði
Behram fengið Assad pappír og skriffæri og bar hann hvorttveggja við
belti sitt; ætlaði Behram með því að gera sögu sína sennilegri. Ritaði
kóngsson nú vísur þessar á blað:
/#
Fellur fjarsýnn
í fárs gryfju
er skammsýnn skirrist;
oft óvitur
orð þau firrist,
er fjölvitran fella.
Svelta og sýta
sanntrúaðir,
en guðníðingar
gengi fagna;
hve má hulin rök
hugur skilja?
En þó fer allt
að alvalds ráði.
#/
Rétti Assad drottningu blaðið og fannst henni ekki minna til efnisins
en skriftarinnar, svo að hún fékk á honum hinn bezta þokka og hrærðist
til meðaumkvunar með honum. Þegar hún hafði lesið vísurnar, sagði hún
við Behram: „Ég set yður tvo kosti, annaðhvort að selja mér eða gefa mér
þræl þenna. Má vera að þér hafið ekki minni hag á að gefa mér hann en
selja.“ Svaraði Behram þá af ósvífni og kvaðst ekki þurfa að kjósa um
kosti, því hann þyrfti þrælsins sjálfur og ætlaði sér að halda honum. Varð
drottning þá uppvæg og vildi engum orðum skipta við Behram; tók hún
í hönd Assad og lét hann ganga á undan sér inn í höllina, en til Behrams
lét hún skila, að ef hann lægi þar á höfninni næstu nótt, þá skyldi hún
gera allan skipsfarminn upptækan, en láta brenna upp skipið. Varð
Behram þá að fara út á skipið aftur og undi hann illa ferð sinni; lét hann
að öllu búa skipið til burtsiglingar og var storminum þó eigi slotað
til fulls.
Þegar Margiane drottning var komin inn í höllina, skipaði hún, að
undir eins skyldi bera kvöldmat á borð, og fór hún með Assad inn í herbergi
eitt og bað hann setjast þar hjá sér. En er hann færðist undan, því
slíkt var allt of mikil virðing fyrir þræl, þá tók hún þannig til máls: „Fyrir
stundarkorni síðan voruð þér þræll, en nú eruð þér það ekki lengur. Setjist
nú niður hjá mér og segið mér sögu yðar, því hún mun vera frábær; ræð
ég það bæði af því, er þér skrifuðuð, til að sýna mér sýnishorn rithandar
yðvarrar og svo af ósvífni þrælasalans.“ Assad hlýddi henni og svaraði:
„Eigi skjátlast yðar hátign í því, saga mín er frábær, sem að líkindum
ræður. Ég hef þolað miklar píslir og hörmungar og ég átti vísan bana í
vændum, en þér frelsuðuð mig með konunglegum drengskap; megið þér
af því ráða, hvílíkan velgjörning þér hafið auðsýnt mér, og mun hann
aldrei mér úr minni líða. En áður en ég segi frá þessum skelfilegu fádæmum,
verð ég að taka til upphafs sögunnar og byrja á upptökum rauna
minna.“ Örvaðist forvitni drottningar við formála þenna, og sagði Assad
henni nú upp alla sögu sína, frá ætterni sínu og frá Amgiad bróður sínum
allt þar til er þeir skildu. Sagði hann og frá harmkvælum þeim, er hann
varð að þola í fangelsinu og gat þess, að eldsdýrkendur hefðu ætlað að
blóta sér á eldfjallinu. En er hann hafði lokið sögu sinni, segir drottning,
sem nú var orðin enn reiðari eldsdýrkendum en hún hafði verið áður:
„Kóngsson! Svo mikla andstyggð, sem ég jafnan hef haft á eldsdýrkendum,
þá hef ég samt sýnt þeim helzt til mikla mannúð, en úr því þeir hafa farið
svo grimmdarlega með yður og haft svo afskaplegt ódæði í hug, að blóta
yður, þá segi ég þeim eilífan ófrið á hendur.“ Ætlaði hún að fara um þetta
fleiri orðum, en þá var matur á borð borinn og settist hún til borðs með
Assad; fannst henni svo mikið um orðalag hans og yfirbragð, að hún
fékk ást á honum, og langaði til, að sem bráðast mætti svo bera undir,
að hún gæti látið hann skilja það á sér. „Þér verðið,“ mælti hún, „að taka
yður gildar skaðabætur fyrir föstur og illt viðurværi, er þér höfðuð hjá
eldsdýrkendunum, og munuð þér víst þurfa næringar við eftir slíkt harðrétti.“
Slík og önnur kurteisleg orð sagði hún við Assad, hélt að honum
að borða og lét skenkja á hvern bikarinn eftir annan handa honum. Stóð
borðhald þetta lengi og drakk Assad nokkru meira en hent var. En er
borið var af borði, þurfti hann að bregða sér út og fór svo laglega að
því, að drottning varð þess ekki vör. Gekk hann út í hallargarðinn og
þaðan inn í aldingarðinn, því hliðið stóð opið; gekk hann þar stundarkorn
sér til gamans. Bar hann seinast að gosbrunni einum, sem var hvað
mest til inndælis í garðinum; þvoði hann þar hendur sínar og andlit, svo
að sér yrði svalara, lagðist því næst niður á grasbekkinn, sem var umhverfis
brunninn og sofnaði þar.
[1592.png: Slógu þá nokkrir af skipverjum hring utan um hann]
Nú var nótt fyrir hendi, og með því að Behram þótti uggvænt, að
drottning mundi efna hótunarorð sín, þá hafði hann þegar dregið upp
akkeri. Var honum gramt í geði út af því, að hann hafði misst Assad, svo
að hann gat ekki blótað honum, eins og hann hafði ætlað sér, en það var
honum samt nokkur huggun, að veðrið lægði og vindur blés af landi, svo
að vænlegt var til burtsiglingar. En er hann hafði látið háseta fara út í
stærri skipsbátinn og róa skipið út úr höfninni, þá sagði hann þeim, að þeir
mættu ekki koma upp á skipið enn, því hann ætlaði að fá þeim nokkra
belgi og skyldu þeir fara og sækja vatn. En þeir færðust undan, því þeir
vissu ekki, hvar vatn var fáanlegt; en þegar Behram var hjá drottningunni
í aldingarðinum, hafði hann séð gosbrunninn, og sagði hann nú hásetum
sínum,að lenda hjá aldingarðinum og klifrast yfir garðinn, sem ekki
væri hærri en svo sem svaraði hálfri mannhæð, mundu þeir þá í miðjum
aldingarðinum fá nóg vatn í vatnsþrónni, sem þar væri.
Nú reru hásetar þangað og komu að garðinum; klifruðust þeir yfir
hann, hver með sinn belg, og varð þeim ekki mikið fyrir því. En er þeir
komu að vatnsþrónni, sáu þeir mann sofandi á bakkanum; læddust þeir
að honum og sáu, að þar var Assad. Slógu þá nokkrir af skipverjum hring
utan um hann, en aðrir jusu sem hljóðlegast vatni á belgina; voru hinir
búnir til að halda honum, ef hann vaknaði. En hann gaf þeim nógan
tíma til að ljúka verki sínu, og loksins þegar búið var að fylla belgina og
þeim var lyft upp á þá, er bera skyldu, lögðu hinir hendur á Assad. —
Létu þeir hann engan tíma hafa til að ranka við sér, og báru hann ásamt
vatnsbelgjunum yfir garðinn og ofan í bátinn, reru síðan í skyndi út að
skipinu.
En er þeir voru nærri komnir að borði, kölluðu þeir hlakkandi til
skipstjórnarmanns, að nú skyldi hann láta berja bumbur, því þeir færðu
honum þræl hans. Gat Behram eigi skilið í því, að hásetar hans hefðu
fundið Assad og náð honum, en vegna náttmyrkursins gat hann ekki séð
hann í bátnum. Beið hann þess með óþreyju, að þeir kæmu upp á skipið,
svo að hann gæti spurt þá, hvað þeir ættu við, en er hann sá Assad bersýnilega
með augum sínum, varð hann frá sér numinn af kæti. Spurði
hann þá alls ekki, hvernig happ þetta hefði borið þeim að höndum, en lét
undir eins setja hann í fjötra; var báturinn síðan dreginn upp á skipið,
og sigldu þeir aftur með fullum seglum til eldfjallsins.
Í fyrstunni fékk það Margiane drottningu engrar áhyggju, er hún sá
að Assad kóngsson var genginn út úr herberginu. Lék henni enginn
efi á, að hann mundi koma aftur, og beið hún hans með óþolinmæði, en
er nokkur stund var liðin og Assad kom eigi að heldur, varð hún áhyggjufull
og skipaði þjónustukonum sínum að leita að honum. En þær urðu
einskis vísari og var hans leitað með ljósi, en það kom fyrir ekki. Þá varð
drottning utan við sig af hræðslu og fór sjálf að leita með logandi blysum;
sá hún að aldingarðurinn stóð opinn og leitaði hún um hann allan með
þjónustukonum sínum. En er hún gekk hjá vatnsþrónni, sá hún hvar skór
lá á grasbekknum og kannaðist hún við, að það var annar þeirra, er
kóngsson hafði haft á fótunum. Réði hún bæði af þessu og af því, að
vatni hafði verið hellt niður kringum þróna, að Behram kynni að hafa
flutt kóngsson á burt með sér. Lét hún undir eins spyrjast fyrir, hvort
Behram væri enn á höfninni ófarinn; varð hún þess þá vísari, að hann
hafði haft uppi segl rétt undir nóttina, en dvalið stundarkorn og sent bát
til að sækja vatn í aldingarðinn. Lét hún þá skila til manns þess, sem var
fyrir hinum tíu herskipum hennar, er allajafna lágu alskipuð mönnum
og seglbúin á höfninni, að hún ætlaði sjálf að stíga á skipsfjöl næsta morgun.
Stefndi þá sjóliðsforinginn saman liði sínu og undirforingjum, og
voru þeir allir komnir út á skip á tilteknum tíma. Sté nú drottning á skip
og jafnskjótt sem flotinn var kominn út úr höfninni og segl voru upp
dregin, sagði hún fyrirliðanum, að hún ætlaði að ná kaupmanni þeim,
er siglt hafði af höfninni kvöldið áður. „Skuluð þér“, mælti hún, „eiga
alls kosti við hann, ef hann verður tekinn, en ef vér ekki náum honum,
þá varðar það lífi yðru.“ Héldu nú hin tíu skip á eftir Behram í tvo daga,
svo að eigi sást til hans, en er birti af hinum þriðja degi, sást skip hans,
og um hádegisbil fengu hin skipin kvíað það svo, að ómögulegt var að
komast undan.
Þegar grimmdarseggurinn Behram sá hin tíu skip, þá lék honum alls
enginn efi á, að Margiane drottning sendi flota þenna til að elta hann, og
veitti hann því Assad iljastroku. Hafði enginn dagur liðið svo, frá því
hann lagði af stað frá borg Magíanna, að hann léti það hjá líða, en í þetta
skipti misþyrmdi hann honum venju fremur. Þegar hann nú sá, að hann
var kvíaður af skipunum, átti hann mjög úr vöndu að ráða, því héldi hann
Assad hjá sér, þá var það sama sem hann játaði sökinni á hendur sér, en
ef hann dræpi hann, þá var hann hræddur um, að einhver merki þess
kynnu að sjást. Lét hann þá loksins leysa af honum fjötrana og fara með
hann upp úr kjalsoginu, og leiða fram fyrir sig. „Það er þér að kenna,“
mælti hann, „að okkur er veitt eftirför,“ og að svo mæltu hratt hann
honum út í sjóinn. En Assad var hinn sundfærasti maður, og neytti hann
knálega handa og fóta; var straumurinn og hagstæður, svo að honum tókst
að ná landi. Þegar hann var kominn á þurrt land, varð honum það fyrst
fyrir, að hann færði drottni þakkir fyrir, að hann hafði frelsað hann úr
slíkum háska. Því næst afklæddist hann og vatt sjóinn úr klæðum sínum,
breiddi þau síðan til þerris á klettunum og þornuðu þau skjótt, því veður
var heitt af sól og var jörðin hlýnuð af geislum hennar. Meðan á þessu
stóð, hvíldi hann sig, og barmaði sér út af bágindum sínum; vissi hann
hvorki, hvar hann var, né heldur, hvert fara skyldi. Fór hann aftur í föt
sín og gekk nú jafnan með sjó fram, þangað til hann kom að götutroðningi,
og fór hann úr því eftir honum. Gekk hann í rúma tíu daga um
óbyggðir og nærðist ekki á öðru en aldinum og jurtum, er spruttu á lækjabökkum.
Eftir langan tíma bar hann að borg einni, og sá hann skjótt,
að það var Magia borgin, þar sem hann hafði verið svo illa útleikinn;
varð hann þess áskynja, að Amgiad bróðir hans var nú stórvezír þar í borginni.
Varð hann því feginn og einsetti sér að koma ekki nálægt nokkrum
eldsdýrkanda, en leita jafnan til átrúenda Mahómets, því hann rankaði
við, að hann hefði séð nokkra af þeim, þá er hann fyrsta sinn kom í borgina.
En með því að nú hallaði út degi og hann vissi, að sölubúðum var
lokað, en fátt manna á borgarstrætum, þá kaus hann heldur að láta fyrirberast
á greftrunarstaðnum fyrir utan borgina; voru þar margir legstaðir
með hjálmþökum. Hitti hann einn, er stóð opinn; gekk hann þar inn
og réði af að vera þar um nóttina.
Nú er að segja af Behram og skipi hans; var það umkringt af skipum
Margiane drottningar, jafnskjótt sem hann hafði fleygt Assad í sjóinn.
Var enginn kostur að verjast, og lét Behram hlaða seglum, er skip
drottningar renndi að, til merkis um, að hann gæfi sig á hennar vald.
Gekk hún upp á skip hans og spurði hann, hvar skrifarinn væri, sem
hann hefði verið svo djarfur að nema burt, eða láta nema burt, úr höll
sinni. Behram sór og sárt við lagði, að hann væri ekki á skipi hans, og
sagði að hún mætti láta rannsaka það, svo að augljóst yrði, að hann var
saklaus. Skipaði þá drottning að leita, og var það gert svo rækilega sem
auðið var, en ekki fannst maður sá, er hana langaði svo mjög til að finna,
bæði af því að hún unni honum og jafnframt var drenglynd að náttúrufari.
Var þá við sjálft búið, að hún mundi vega að Behram, en hún stillti
þó geð sitt og lét sér nægja að taka frá honum skipið og skipsfarminn.
Þeir Behram og hásetar hans fengu nú bátinn, svo að þeir gætu komizt
á land, og tókst þeim það; komu þeir að borg Magíanna sömu nóttina
sem Assad var á greftrunarstaðnum. Borgarhliðum var lokað, og sá Behram
því ekki annað vænna, en leita sér náttbóls á greftrunarstaðnum,
en til allrar óhamingju bar hann að legstaðnum, sem Assad var í; lá hann
þar sofandi og hafði vafið klæðum að höfði sér. Þegar hann heyrði háreystið,
reis hann upp og spurði, hver þar væri, en Behram þekkti hann
þá undir eins. „Skoðum nú,“ mælti hann, „þarna ert þú kominn, sem
veldur því, að ég hef ratað í ævilangt ólán. Í þetta sinn var þér ekki blótað,
en þú mátt reiða þig á, að það verður næsta ár.“ Að svo mæltu fleygði
hann sér ofan á Assad, tróð upp í hann klút, svo að hann gæti ekki kallað,
og lét háseta sína binda hann. Um morguninn, þegar borgarhliðinu var
upp lokið, veitti honum hægt að komast með Assad gegnum afvikin stræti,
þar sem enginn var kominn á fætur, og fara með hann til karlsins, sem
hafði blekkt hann svo svívirðilega. Lét Behram undir eins kasta honum
í sömu díblissuna sem hann hafði sótt hann í, og sagði karlinum, hversu
slysaleg för sín hefði orðið, og væri hann nú aftur kominn við svo
búið. Sá Assad, að hann var aftur kominn þangað, sem hann hafði
þolað svo mikil harmkvæli. Nú átti hann hinar sömu píslir fyrir höndum,
sem hann áður hugðist með öllu við sloppinn, og grét hann yfir
sínum hryggilegum forlögum: í sama bili sér hann Bostane koma inn
með staf í hendi, eitt brauð og vatnskrukku. Illmennið gamla hafði ekki
gleymt að biðja dætur sínar fyrir, að kvelja Assad miklu grimmilegar en
að undanförnu. Þegar hann sá hina miskunnarlausu kvensnipt, fór um
hann hryllingur, því hann hugsaði til kvala þeirra, er hann nú átti yfir
höfði sér á degi hverjum í heilt ár, áður en hann dæi skelfilegum dauðdaga.
Nú lék Bostane Assad eins grimmilega og áður, en svo fór loksins, að
hún viknaði, með því að hann kveinaði sáran og barmaði sér, beiddi innilega
vægðar og tárfelldi; tók hún þá að gráta með honum. „Herra!“ mælti
hún, í því hún hætti að lemja hann, „ég bið yður fyrirgefa mér harðúð
þá, er ég hef sýnt yður áður og nú fyrir skemmstu látið yður kenna á.
Áður mátti ég eigi óhlýðnast föður mínum, sem er yður ofsareiður fyrir
enga sök og sárlangar að fyrirkoma yður; en nú er ég loksins búin að fá
andstyggð á þessari grimmd. Huggist nú, því hörmungar yðar munu enda
taka, og skal ég reyna að gera góðar yfirbætur allra ávirðinga minna.
Áður tölduð þér mig á meðal heiðingja, en nú megið þér hafa fyrir satt,
að ég sé mahómedanskrar trúar. Einn af þrælum mínum, sem er yðar
trúar, hefur veitt mér nokkra tilsögn í trúarbrögðum yðar, og vona ég,
að þér fullkomnið það, sem hann hefur uppbyrjað. En svo að þér sjáið þess
vott, að ég hef góðan vilja, þá bið ég sannan guð að fyrirgefa mér öll þau
afbrot, sem ég hef gerzt sek í við hann, með því að misþyrma yður; hef
ég það traust á honum, að hann láti mig finna ráð til að veita yður fullkomið
frelsi.“ Voru þessi orð hennar Assad til mikillar huggunar, og þakkaði
hann guði fyrir, að hann hafði hrært hjarta Bostane. Þakkaði hann
henni fyrir hennar góða hjartaþel sér til handa og gerði allt sitt til að
styrkja hana í áformi sínu; kenndi hann henni enn betur trúarbrögð
Mahómets og sagði henni sögu sína og allar þær ófarir, er hann hafði ratað
í, þrátt fyrir tign sína og ættgöfgi. En er hann var genginn úr skugga
um, að hún var einbeitt í hinu góða áformi sínu, þá spurði hann, hvernig
hún ætlaði að dylja þetta fyrir systur sinni og aftra henni frá að misþyrma
sér. Sagði hún þá, að hann mætti eiga víst, að hún skyldi sjá svo um, að
Kawane legðist ekki framar á hann, og hughreystist hann við það. Enda
tókst henni alltaf að verða fyrri til en Kawane í hvert skipti, sem hún
ætlaði ofan í díblissuna. Kom nú Bostane oft til Assads, en nú færði hún
honum ekki vatn og brauð, heldur vín og góðan mat, er hún lét tólf
mahómedanskar ambáttir tilreiða, þær er henni þjónuðu. Mataðist hún
og stundum sjálf með honum og gerði allt, sem í hennar valdi stóð, til
að hugga hann.
Það var nokkrum dögum eftir þessi heppilegu umskipti, að Bostane sat
við húsdyrnar; heyrði hún þá, að kallari nokkur kunngerði eitthvað, svo
langt í burtu, að hún heyrði ekki orðaskil. En er hann kom nær, gekk
hún á hurðarbak og hélt hurðinni opinni til hálfs; sá hún, að kallarinn
gekk á undan Amgiad stórvezír, og fylgdu honum margir af embættismönnum
hans og þjónum. Örskammt frá húsdyrunum tók kallarinn upp
auglýsingu sína og hrópaði hárri röddu:
„Hinn hágöfugi stórvezír, sem hér er nærstaddur, leitar að ástkærum
bróður sínum, er hvarf honum fyrir rúmu ári.“ Þar með las hann upp
lýsingu á honum og mælti: „Hafi nokkur maður hann hjá sér, eða viti,
hvar hann hefst við, þá skipar stórvezírinn að koma með hann á sinn
fund eða segja sér til hans og heitir hann góðum verðlaunum. En leyni
nokkur honum og verði uppvís að því, þá lýsir stórvezírinn yfir því, að
þeim manni, konu hans, börnum og ættingjum skal refsað með lífláti,
en hús hans skal niður brotið verða.“ Þegar Bostane hafði heyrt auglýsingu
þessa, lokaði hún dyrunum í skyndi og fór til Assads, og kallaði til
hans með miklum fögnuði: „Kóngsson! Nú er óhamingja yðar á enda;
komið með mér og flýtið yður.“ Hafði hún tekið af honum fjöturinn
undir eins fyrsta daginn, er hann kom aftur í díblissuna, og gat hann því
þegar í stað fylgt henni út á stræti; kallaði hún þá: „Hér er hann, hér
er hann.“ Stórvezírinn var ekki langt í burt og leit í kringum sig; þekkti
hann Assad bróður sinn og hljóp í fang honum, því Amgiad hafði síns
vegar líka kannazt við hann. Einn af embættismönnum þeim, er fylgdu
honum varð að fá Assad hest sinn; og fór Amgiad svo með bróður sinn
sigri hrósandi til hallarinnar og leiddi hann á fund konungs; tók konungur
Assad í tölu vezíra sinna. Bostane vildi ekki fara aftur til föður
síns, enda var hús hans rifið niður sama dag. Hafði hún aldrei haft augun
af Assad á leiðinni til hallarinnar, og var farið með hana til drottningarinnar.
Þeir Behram og faðir hennar voru leiddir fram fyrir konung með
hyski sínu, og voru þeir dæmdir til að hálshöggvast. Féllu þeir á kné og
beiddu miskunnar, en hann svaraði: „Ykkur skal engin miskunn sýnd,
nema þið látið af eldsdýrkun og gerist játendur Mahómets.“ Það gerðu
þeir ásamt öllu hyski sínu og unnu sér það til lífs.
Nú með því að Behram tók Mahómets trú og Amgiad vildi bæta honum
tjón það, er hann áður hafði beðið, þá veitti hann honum eitt af hinum
æðstu embættum og fékk honum bústað í húsi sínu. Skömmu síðar
heyrði Behram sögu velgjörðamanns síns og Assads bróður hans; bauðst
hann þá til að búa skip og flytja þá til Kamaralsamans konungs, föður
þeirra; kvað hann konung mundu hafa komizt að sakleysi þeirra á þeim
tíma, er liðinn var, og mundi honum verða frábær fögnuður að finna þá
aftur. Þeir kóngssynir glöddust við orð hans, en tárfelldu þó um leið, og
segir Behram því: „Grátið ekki, því ykkur og ættmennum ykkar mun
aftur samfunda auðið, eins og þau Neama og Nóam fundust aftur.“ „Og
hver voru þau Neama og Nóam? Hvernig er saga þeirra?“ spurðu þeir
Amgiad og Assad og sagði Behram þeim þá sögu þessa:
Sagan af Neama og Nóam
„Einu sinni var í borginni Kúfah maður, er Rabia hét; var hann einhver
hinn auðugasti og tignasti allra borgarmanna. Guð hafði gefið honum
einn son, er hann kallaði Neama Allah (guðs gjöf); unni hann drengnum
hugástum og hafði lagt hina mestu alúð við hann frá blautu barnsbeini.
Það var einhverju sinni, að hann gekk yfir mansalstorg og sá hvar
ung og fögur kona var leidd fram til sölu; hafði hún lítið meybarn á armi
sér, yndislega fagurt. Gerði hann mansalsmiðli einum bendingu að koma
og spurði, hvað ambáttin með barnið ætti að kosta. „Fimmtíu sekkínur,“
svaraði hann, og sagði þá Rabia: „Hér er andvirðið; semjið undir eins
kaupbréfið og fáið eiganda ambáttarinnar féð.“
Þegar kaupin voru gerð og Rabia hafði borgað mansalsmiðlinum, tók
hann við ambáttinni og barninu og fór með þau heim til sín. Þegar kona
hans sá hann koma með þetta í eftirdragi, spurði hún, hver konan væri.
Það er ambátt, sem ég keypti mér núna,“ anzaði Rabia, „af því að mér
leizt vel á hana dóttur hennar litlu; það er hugboð mitt, að hún muni
einhverntíma bera af öllum konum bæði í Persíu og Arabíu fyrir fegurðar
sakir. Hún er nú á aldur við Neama, og geta þá bæði börnin leikið sér
saman.“
Þau Neama og Nóam voru nú uppalin saman, þangað til þau voru
tíu vetra, og jókst þeim fegurð og atgervi, hverju í kapp við annað. Kölluðu
þau hvort annað bróður og systur, þangað til Rabia einhverju sinni
tók son sinn afsíðis og sagði við hann: „Son minn, hún Nóam er ekki systir
þín, heldur ambátt þín. Ég hef keypt hana handa þér, meðan þú lást í
vöggu, og máttu ekki héðan í frá kalla hana systur þína.“
„Ef svo er, þá get ég átt hana,“ anzaði Neama glaður og flýtti sér til
móður sinnar til að segja henni, hvers hann var orðinn vísari og hvað
hann hefði í huga. Móðir hans var góð kona og eins eftirlát honum og
faðir hans; segir hún því: „Hún Nóam er ambátt þín, og þú mátt gera við
hana, hvað þér líkar.“ En er Neama var svo æskilega svarað, þá vatt hann
bráðan bug að því, að eiga Nóam, því hann hafði brennandi elsku á
henni; lifðu þau svo nokkur ár og féll mjög ástúðlega á með þeim. Enda
var hún makleg þeirrar ástar, er hann hafði á henni. Hún var frábærlega
fríð yfirlitum og ágætlega vaxin, en þar til var lund hennar blíð og elskurík;
hafði uppeldi hennar verið vandað mjög, og var hún því prýðilega
menntum búin. Hún las svo fallega, að yndi var á að hlýða, og lék á öll
hljóðfæri. Hrærði rödd hennar hvert hjarta, er hún söng undir með
strengleik eða bjöllubumbu, og svo var henni létt um kveðskap, að hún
jafnaðist við hina mestu snillinga, er í þann tíma voru. Er það stutt frá
að segja: Nóam mátti með réttu nefnast fríðust og fullkomnust allra
kvenna, er í Kúfah voru.
En meðan þau lifðu svo sælu lífi, var Hedsjadsje, hraustur maður, en
harðráður, jarl kalífans Abdalmelek-ebn-Mervans í Kúfah, og datt honum
í hug að láta nema Nóam burt, til þess að fá kalífanum hana. Hafði hann
heyrt mikið sagt af fríðleika hennar og öðrum kostum og hugðist eigi
mundu geta gefið kalífanum betri gjöf, því hann vissi, að hann átti enga
konu, er við hana jafnaðist. Gerði Hedsjadsje því boð eftir kerlingu
nokkurri, er oft hafði reynzt honum slungin í þess konar efnum. Skipaði
hann henni að koma sér í kunningsskap á heimili Rabia, og vingast við
Nóam, svo að hann gæti fengið færi á að nema hana burt.
Næsta morgun fór kerling í þykk ullarföt og hengdi um háls sér bænaband,
er dregnar voru á stórar kúlur; tók hún staf í hönd sér, er graskers-flaska
hékk við, og fór síðan af stað til húsa Rabia. Kom hún þangað
um hádegisbæna tíma og drap á dyr; lauk dyravörður upp og spurði,
hvað hún vildi. „Ég er vesöl þjónustukona drottins,“ anzaði kerling;
„hádegisbænatíminn kom mér á óvart, og bið ég því, að mér sé leyft inn
að ganga í þetta helga og virðulega hús, svo ég geti gert þar bæn mína.“
Heyrði Neama orð þessi, gekk út og gerði dyraverði bendingu, að hann
skyldi hleypa kerlingu inn; fór hann síðan sjálfur með hana inn í herbergi
konu sinnar. En er kerling sá Nóam, varð hún frá sér numin af
einstakri fegurð hennar, heilsaði henni með lotning og mælti: „Ó, þú
drottning mín! vertu falin handleiðslu guðs, sem samtengt hefur slíkan
vænleik og fegurð, þar sem þið hjón eruð.“ Því næst fleygði hún sér niður
fyrir framan hvolfstúku eina, féll á knébeð og baðst fyrir í einni lotu allt
þangað til nóttin datt yfir. Þá sagði Nóam loksins við hana: „Guðhrædda
móðir! Hvílið yður nú um stund;“ veitti hún henni því næst mat og drykk
og mælti: „Neytið nokkurs af þessu, sem ég hef fyrir hendi, og biðjið
guð að uppfræða mig og miskunna mér.“ Þannig átti Nóam tal við kerlingu
um stund og sagði síðan við mann sinn: „Ég vildi óska, að þú gætir
greitt eitthvað fyrir þessari gömlu konu; guðhræðslan skín út úr svip
hennar. Gæti hún ekki verið til húsa hjá okkur um tíma?“ „Láttu hana
þá fá herbergi,“ mælti Neama, „svo hún geti í því þjónað guði sínum, án
þess að nokkur trufli fyrir henni.“ Lá kerling alla nóttina á bæn og las
í kóraninum, en er lýsti af degi, gekk hún á burt og grét þá Nóam; svo
mikið þótti henni fyrir að skilja við flagðið. Daginn eftir kom hún aftur
til þeirra Neama og Nóam; heimsótti hún síðan þau hjón á degi hverjum,
og sýndu þau henni æ meiri og meiri virðingu. Einu sinni, þegar hún og
Nóam voru einar saman, tók hún þannig til máls: „Göfuga frú! Þegar
ég kem á hina helgu staði og bið fyrir yður, óska ég þess einatt, að þér
væruð með mér og sæjuð hina guðhræddu öldunga, sem þar eru saman
komnir; mundi guð fyrir þeirra árnað veita yður hvað sem þér beidduð
um.“ „Það er hjartans ósk mín að mega fylgjast með yður,“ anzaði Nóam.
Næsta morgun kom hún aftur, og með því að Neama var ekki heima,
sá hún sig ekki úr færi og sagði við Nóam: „Við báðum fyrir yður í allan
gærdag. Látum okkur því ganga út í dag, svo við getum verið um stund í
samneyti guðhræddra manna. Við getum verið komnar heim áður en
Neama kemur aftur.“ Þannig tókst kerlingu að ginna Nóam með sér; fór
hún með hana til hallar Hedsjadsje og lét undir eins skila, að hún væri
komin. En er hann kom inn í herbergið, sem kerling hafði fylgt Nóam í,
féll hann í stafi yfir fegurð hennar, en er Nóam sá hann, þá sveipaði hún
óðar blæjunni fyrir andlit sér. Skipaði jarlinn einum af sveitarforingjum
sínum að taka með sér fimmtíu riddara og flytja þessa fögru konu til
Damaskus á einhverjum hinum bezta úlfalda, er hann hefði; skyldi hann
afhenda konuna kalífanum Abdalmelek-ebn-Mervan. Sveitarforinginn
flýtti sér og að hlýðnast skipun þessari; lét hann setja Nóam upp á fljótan
úlfalda og lagði af stað. En Nóam gerði ekki annað en gráta og andvarpa
á allri leiðinni út af því, að hún var skilin frá manni sínum.
Þegar sveitarforinginn var kominn til Damaskus, beiddist hann leyfis
að mega ganga á fund kalífans, og fékk hann honum bréf frá jarlinum.
En er kalífinn hafði lesið það, spurði hann, hvar hin unga ambátt væri;
var hún þá leidd fram fyrir hann og afhent honum. Skipaði kalífinn að
leiða hana til herbergis eins, er hún ein skyldi vera í, og fór til konu sinnar,
að segja henni, að Hedsjadsje hefði keypt handa sér ambátt eina af
ætt konunganna í Kúfah fyrir þúsund sekkínur, og væri hún nýkomin.
Samfagnaði kona hans honum, er hún sá að þetta fékk honum svo mikillar
gleði. En á meðan gekk systir kalífans inn í herbergið, sem Nóam var í,
og er hún sá hana, mælti hún hátt: „Herra yðar hefði ekki keypt illa, þó
hann hefði gefið hundrað þúsund gullpeninga fyrir yður.“ Gaf Nóam
orðum þessum engan gaum, en segir við hana: „Segið mér í guðs nafni,
göfuga frú, hvaða höll þetta er, hver konungur á hana og í hvaða borg
ég er?“ „Þér eruð í Damaskus,“ anzaði systir kalífans, „í höll bróður míns,
kalífans Abdalmelek-ebn-Mervans. Er yður þá þetta allt ókunnugt?“ „Ég
veit alls ekkert um það,“ svaraði Nóam. Þá mælti systir kalífans: „Sagði
maðurinn yður ekki, sá sem seldi yður og tók við fénu, að kalífinn ætti að
fá yður?“ Þegar Nóam heyrði þetta, hrundu fögur tárin um ásjónu hennar;
formælti hún hinni svívirðilegu hrekkvísi, er henni hafði orðið að
tjóni, og hugsaði með sér: „Þó ég segi frá öllu eins og er, þá mun samt
enginn trúa mér, og vil ég því heldur þegja. Ég veit að guðs hjálp er
ætíð nálæg mér.“ Af því að hún var lúin eftir ferðina, lét systir kalífans
hana hvíla sig allan hinn næsta dag. Morguninn eftir færði hún henni lín,
klæðnað, perlumen og armbönd og beiddi hana að búast í skart þetta að
sér áhorfandi. Rétt á eftir kom kalífinn og settist hjá Nóam; hélt hún þá
höndum fyrir andlit sér. En systir hans lofaði hana mjög og sagði hana
vera gædda allri fegurð og yndisleik; beiddi hún Nóam að synja honum
ekki slíkrar fagnaðar sjónar. Allt fyrir það hélt Nóam höndunum fyrir
andlit sér, en af því eina atviki, að kalífinn sá hina fögru handleggi hennar,
felldi hann brennandi ástarhug til hennar. Sagði hann því við systur
sína, að hann mundi koma að þriggja daga fresti og mælti enn fremur:
„Ég vona að hún á þeim tíma verði þér kunnugri og móttækilegri fyrir
ást þá, er hún hefur blásið mér í brjóst.“ Þegar kalífinn var genginn burt,
tók Nóam á ný að hugleiða ástand sitt og kveina út af því, að hún var
fráskila orðin manni sínum. Um kvöldið var hún veik og vildi einskis
neyta, og lét fegurð hennar þegar ásjást. Varð kalífinn næsta áhyggjufullur
út af sjúkleika hennar; gerði hann boð eftir hinum beztu læknum og fór
með þá til hennar, en enginn þeirra gat komizt að undirrót veikinda hennar
né orðið henni að liði.
Neama ætlaði nú að verða frávita af örvæntingu út af missi konu sinnar;
var hann þá ekki nema fjórtán vetra og var honum ekki grön vaxin.
Forðaðist hann þá staði, er rifjuðu upp fyrir honum ástir hans, og flóði
hann sífellt í tárum. Var móðir hans næsta áhyggjufull hans vegna og grét
hún og andvarpaði með honum alla nóttina. Leitaðist faðir hans við að
hughreysta hann og kvað sér þykja líklegt, að jarlinn hefði sjálfur látið
nema burt ambáttina, og mundi hann ef til vill fá hana bráðum aftur;
en það kom fyrir ekki, Neama vildi ekki taka neinni huggun og svo mjög
fór harmur hans í vöxt, að honum tóku að förlast vitsmunir; hann vissi
nú ekki framar, hvað hann sagði, né heldur bar hann kennsl á menn þá,
er til hans komu. Sótti Rabia hina beztu lækna til sonar síns, en þeim
bar öllum saman um, að honum mundi ekki fyrr batna en hann fengi
aftur ambáttina. Þannig dróst hann upp í þrjá mánuði, og tók faðir hans
að örvænta honum lífs. Þá frétti hann, að til Kúfah væri kominn læknir
einn, sem væri afbragðs stjörnuspámaður; beiddi hann konu sína að senda
eftir honum, því hann vissi ef til vill ráð til að lækna son þeirra. Voru
þá gerð boð eftir lækninum, og er hann kom, lét Rabia hann setjast niður
hjá rúmi sonar síns. Tók læknirinn hönd hans og þreifaði um liðamótin,
og er hann hafði virt hann vandlega fyrir sér, segir hann við Rabia brosandi:
„Veikindi sonar yðar eru í hjartanu.“ Furðaði Rabia sig mjög á þessu
og kvað það satt vera, og sagði honum allt, hvernig Nóam var numin
burt. Þá mælti læknirinn: „Hin unga ambátt, er þér talið um, er nú í
Balsora eða Damaskus, og það eitt getur orðið syni yðar til lífs, að hann
finni hana aftur.“ „Ef þér getið komið því til leiðar,“ mælti Rabia, „þá
megið þér verja til þess öllum fjármunum mínum, og skal ég gera yður að
lánsmanni.“ „Það skiptir minnstu,“ anzaði læknirinn, sem var persneskur,
veik sér því næst að Neama og mælti: „Verið hughraustur, yður skal bráðum
verða hjálpað.“ Spurði hann Rabia, hvort hann hefði fjögur þúsund
gullpeninga fyrir hendi; sótti Rabia þá undir eins féð og fékk lækninum.
Sagði læknirinn þá, að hann ætlaði til Damaskus með sjúklinginn, og sór
hann, að hann skyldi ekki koma svo aftur, að hann hefði ekki með sér
ambáttina, sem Neama elskaði svo heitt. Spurði hann að nafni sjúklingsins,
og er honum var það sagt, sagði hann við Neama: „Heilir svo, Neama!
Herðið upp hugann og treystið almáttugum guði, — hans nafn sé vegsamað!
Hann var sá sem samtengdi yður og unnustu yðar. Etið nú og
drekkið, bælið niður harma yðar og reynið að hressast og styrkjast, svo
að þér getið þolað vos og þrautir á ferðinni; munum við leggja af stað
til Damaskus að átta dögum liðnum.“
Nú bjóst læknirinn persneski í ákafa til ferðarinnar og lét fá sér allskonar
gripi, er hann ætlaði að gefa, og þar að auki sex þúsund sekkínur,
svo að hann hafði tíu þúsund samtals, því minna þóttist hann ekki geta
komizt af með, ef ætlun hans ætti að verða framgengt. Var nú allt til
taks, hross, úlfaldar og farangur, og að liðnum átta dögum kvaddi Neama
foreldra sína og lagði af stað með lækninum. Voru þeir einn dag um
kyrrt í Aleppó til að spyrjast fyrir um ambáttina, en urðu einskis vísari.
En er þeir voru komnir til Damaskus, hvíldu þeir sig í þrjá daga. Því næst
leigði læknirinn sér sölubúð og bjó hana með mestu viðhöfn. Á hillur
þær, sem í henni voru, raðaði hann dýrmætustu postulíns kerum með
silfurlokum yfir; ekki vantaði heldur, að búðin væri búin gulli og öðru
er prýði var að, en á búðarborðið setti hann glös og kristallsflöskur, og
voru á þeim smyrsl og heilsudrykkir. Hann setti og hæðarmæli sinn upp
í búðinni ásamt töflu þeirri, er hann hafði til stjörnureikninga. Þar til bjó
hann sig skrautlega eins og persneskur læknir og lét Neama fara í nærföt
úr smágjörvasta lérefti, og silkislopp utan yfir með gullsaumuðu belti.
Að því búnu mælti læknirinn: „Neama! Nú verðið þér framvegis að láta
sem þér séuð sonur minn. Þér skuluð kalla mig föður, og ég kalla yður
son.“ „Ég heyri og hlýði,“ svaraði Neama. Fór nú borgarlýðurinn í Damaskus
að þyrpast kringum búð persneska læknisins og dáðist að hversu
ríkmannlega og skrautlega hún var búin; svo þótti og mikið koma til
fríðleika Neama. Talaði persneski læknirinn ekki annað við hann en
persnesku, og svaraði hann á sama máli, því hann kunni það eins og flestir
heldrimanna synir. Flaug skjótt orðrómur af lækninum persneska um
alla borgina og leituðu menn ráða hjá honum við öllum sjúkdómum.
Hann vissi og ráð við öllu og þurfti hann, ekki annað en sjá þvag sjúklinganna
til að vita, hvað að þeim gengi, sagði svo hverra meðala skyldi
neyta, og hvernig þeir ættu að haga sér um allt. Varð hann innan skamms
átrúnaðargoð allra borgarmanna og heyrðist orðstír hans einnig í höllum
höfðingjanna. Það var einhvern dag, er hann var að tilreiða læknisdóma
sína, að gömul kona kom til búðar hans ríðandi múlasna, í skrautlegum
söðli; lét hún þá staðar numið og gerði honum bendingu, að hann skyldi
koma út og hjálpa sér af baki. Kom læknirinn þá og var hinn kurteisasti,
tók hana af baki og fylgdi henni inn í búðina. „Eruð þér,“ spurði konan,
„persneski læknirinn, sem fyrir skemmstu er kominn frá Arabíu?“ Kvað
læknirinn svo vera, og sagðist konan þá eiga dóttur, sem væri veik. Því
næst lýsti hún sjúkleika hennar og fékk honum dálítið glas, er þvag sjúklingsins
var í. Skoðaði læknirinn það rækilega og spurði að endingu, hvað
dóttir hennar héti, svo að hann gæti útreiknað, undir hverri stjörnu hún
væri fædd, og hvenær hún mætti neyta læknisdóma þeirra, er henni gæti
batnað af. „Hún heitir Nóam,“ anzaði konan, og fór nú læknirinn að
skoða huga sinn og reikna og skrifa í lófa sinn. En loksins tók hann þannig
til máls: „Náðuga frú! Ég get ekki gefið dóttur yðar neitt læknismeðal,
nema ég viti, hvar hún er fædd, því ég verð að hafa hliðsjón af því, hvort
hún hefur lifað undir mismunandi himinsvæðum. Segið mér því, hvar
hún er uppalin og hvað gömul hún er?“ „Hún er nú fjórtán vetra og er
uppalin í Kúfah,“ anzaði konan. „Hversu lengi hefur hún verið hér?“
spurði læknirinn og svaraði konan, að hún hefði verið þar nokkra mánuði.
Neama, sem var viðstaddur, hafði tekið vandlega eftir hverju orði, sem þau
töluðu saman og var sem hjarta hans tæki viðbragð, er hann heyrði Nóam
nefnda. Sagði læknirinn konunni, hvert ráð duga mundi sjúklingnum:
fékk hún honum þá tíu gullpeninga og beiddi hann að fá sér læknismeðalið.
Sagði hann Neama, hvernig ætti að búa það til; fór konan þá að
virða hann betur fyrir sér: „Guð blessi þig, sonur sæll! — En víst er um
það að þú ert líkur henni:“ Spurði hún lækninn, hvort hann væri þræll
hans eða sonur og svaraði hann, að hann væri sonur sinn.
Þegar Neama var búinn að því, er fyrir hann var lagt, ritaði hann
vísu þessa á seðil:
/#
Líti mig Nóam,
ljúfar ástir
firrist ég fljóða,
þó fögur séu;
réðu mér bragnar
brúði að hafna,
kváðu mýmargar
meyjar slíkar.
Ósatt var orð,
hún er öllum betri;
mun ég því aldrei
af auðgrund hyggja.
#/
Seðilinn faldi hann hönduglega í öskju þeirri, er læknismeðalið var í,
innsiglaði hann og ritaði á hann nafn sitt; fékk hann síðan gömlu konunni
allt saman; kvaddi hún þá og sneri heim aftur til hallar kalífans.
Gekk hún til herbergis þess, er hin unga ambátt var í, og sagðist koma
frá ágætum lækni persneskum, sem nýkominn væri til Damaskus. Kvaðst
hún hafa spurt hann ráða um veikindi hennar og fengið læknismeðal, er
sonur hans hefði tilreitt. „Í allri Damaskus,“ mælti hún, „er ekki fríðari
né fagurskapaðri unglingur til, og engin búð kemst í samjöfnuð við búð
læknis þessa.“
Nóam tók þá við öskjunni, sem meðalið var í, en er hún sá nafn og
hönd manns síns á lokinu, brá hún lit. Þóttist hún undir eins sannfærð
um, að sá, sem nú byggi í búðinni, væri kominn frá Kúfah gagngert í
þeim tilgangi, að komast eftir, hvað orðið væri af henni, og beiddi hún
gömlu konuna að lýsa fyrir sér hinum unga manni, er hún hafði minnzt
á. Lýsti hún honum þá ítarlega og sagði að hann hefði merki á hægri
augabrúninni, kvað hann vera prýðilega vaxinn og skrautbúinn. Bergði
Nóam á læknismeðalinu og hló meðan konan var að lýsa Neama. „Þetta
er ágætis meðal,“ mælti hún, „og það finn ég þegar, að mér verður
gott af því.“
Þessu næst fann hún seðilinn frá Neama, las hann og varð harðla kát,
er hún fékk fulla vissu fyrir, að maður hennar, er hún elskaði svo mjög,
væri ekki langt frá henni. Þegar gamla konan tók eftir þessu, mælti hún:
„Mikill heilladagur, það var gott ég fór til læknisins þess arna.“ Beiddist
Nóam þá nokkurs matar og drykkjar, og hljóp konan út til að kalla á
ambátt eina og lét bera hinar ljúffengustu krásir á borð. Kom þá kalífinn
að, og er hann sá Nóam matast, lét hann í ljósi, hversu feginn hann
væri bata hennar. „Drottinn rétttrúaðra manna!“ mælti gamla konan,
„gleði sú, er lækning ambáttar yðvarrar fær yður, eigið þér lækni einum
að þakka, sem nýkominn er hingað. Hefur enginn betra vit á sjúkdómum
en hann, og eitt læknismeðal frá honum nægir til þess að sjúklingurinn
verði alheill.“ Þá mælti kalífinn: „Færið lækni þessum sjóð með þúsund
gullpeningum í, fyrir þessa heppilegu lækningu.“ Að svo mæltu gekk
hann burt. Lét gamla konan sér um það hugað, að fá lækninum féð sem
fyrst, og sagði hún honum um leið, að það væri ekki dóttir hennar, heldur
vildarambátt kalífans, sem hann hefði læknað. Afhenti hún lækninum
einnig bréf frá Nóam, en hann fékk Neama það, og brá honum mjög við,
er hann tók við því. Bréfið var svo látandi:
„Frá ambátt þeirri, sem svipt er sælu sinni og skilin frá hjartans vin
sínum. Vík ég svo til efnisins. Ég hef tekið við bréfi þínu og gladdi það
hjarta mitt; það var eins og skáldið segir: „Bréfið kom, og óska ég, að
höndin, sem skrifaði það, megi geymast mér, unz sætleikur drýpur af
henni. Það var eins og þegar Móses var aftur gefinn móður sinni, eða
þegar klæði Jósefs voru færð Jakobi föður hans.“[* Í 12. kapítula kóransins segir svo, að Jakob hafi grátið Jósef svo mjög, að hann varð
blindur; sendi Jósef honum nærföt sín frá Egiptalandi með bræðrum sínum og varð hann
aftur sjáandi, er þau voru breidd yfir augu hans.]
Þegar Neama las orð þessi, kom upp fyrir honum grátur, og sagði
gamla konan við lækninn, að sér þætti það undarlegt. „Því skyldi hann
ekki gráta,“ svaraði læknirinn, „þar sem hann er herra hinnar ungu ambáttar
og elskar hana ákaft? Því satt að segja er hann ekki sonur minn,
heldur sonur Rabia í Kúfah. Línur þær, er hann skrifaði Nóam, gátu
læknað hana, því ekkert annað gekk að henni en harmur út af því, að
hún var skilin frá herra sínum, er hún ann svo mjög. Megið þér eiga þessa
þúsund gullpeninga, og skuluð þér fá meiri verðlaun, ef yður hneigist
hugur til að líkna þessum ógæfusömu elskendum. Þér einar eruð nokkurs
umkomnar í máli þessu og byggjum við alla von á yður.“ Kom þetta flatt
upp á konuna, en um leið þótti henni vænt um að henni var sýnt svo
mikið traust, og spurði hún Neama, hvort það væri satt, að hann væri
herra hinnar ungu ambáttar. Kvað hann svo vera, og sagði konan honum
þá, að Nóam gerði ekki annað en tala um hann alltaf. Sagði Neama henni
því næst alla sögu sína og komst konan við og hét að gera sitt til að þau
mættu finnast aftur. Sté hún síðan á bak múlasna sínum og reið í skyndi
heim aftur til hallarinnar. Gekk hún inn í herbergi Nóam, leit framan í
hana brosandi og mælti: „Tekur það því að vera að setja í sig ólund
og gera sér upp veiki vegna hans Neama Rabiasonar frá Kúfah?“ „Guð
almáttugur!“ æpti Nóam upp yfir sig, „hefur þá allt komizt upp?“ en
konan eyddi ótta hennar og sór henni, að hún skyldi ekki fleka leyndarmáli
því, er henni hafði verið trúað fyrir, heldur skyldi hún leggja líf
sitt í hættu til þess að verða henni að liði. Fór hún þá aftur til Neama
og mælti: „Ef yður nú ekki skortir áræði og ráðdeild, þá skal ég koma
yður á hennar fund og hafa sjálfa mig í hættu yðar vegna. Mun ég finna
ráð til, að þér getið komizt í höll kalífans.“
Nokkru síðar fór konan út aftur að finna Neama og hafði böggul
undir hendinni; var í honum perlumen og annað skart ásamt fullkomnum
kvenbúningi. Beiddi hún hann að koma með sér í innra herbergið í
búðinni, svo þau gætu verið ein saman. Pentaði hún þar andlit hans og
fingurgóma, prýddi hann armböndum, vafði silkisnúrum um hár hans
og lét hann fara í silkibrækur og taka yfir sig kvenskikkju; bjó hún hann
að öllu eins og unga ambátt, svo að hann varð ásýndum líkur svarteygðri
paradísarmey. En er hún var búin að því, skoðaði hún hann í krók og
kring og mælti: „Guði sé lof, aldrei hef ég fegra séð; hann er sannarlega
fríðari en ambáttin hans.“ Segir hún þá við hann: „Ég sæki yður annað
kvöld og kem yður inn í höllina. Verið nú óhræddur og talið við engan;
ég skal vera fyrir svörum.“
Kvöldið eftir fór gamla konan með Neama til hallar kalífans. Gekk
hún rakleiðis inn í innri hallargarðinn og segir þar við Neama: „Herðið
nú upp hugann, gangið djarflega inn og farið til hægri handar; teljið
vandlega herbergin, sem þér gangið fram hjá, og farið inn í hið sjötta; er
þar allt til reiðu, að yður verði sem bezt fagnað.“ Drap Neama þá höfði
niður og gekk inn, en í stað þess að halda til vinstri handar, gekk hann
hægra megin og kom hann ekki í sjötta, heldur í sjöunda herbergið. Var
það ríkmannlega búið; þar var tjaldað gullofnum silkitjöldum og lagði
sætan ilm af alóe-viði og reykelsi, er logaði á í gullnum kerum. En í miðju
herberginu stóð hásæti og var gullsaumað klæði breitt yfir; settist Neama
í hásætið og hafði engan grun af, hvað fyrir honum lá eftir hulinni ráðsályktun
drottins. Sat hann þar og var að hugleiða forlög sín, en í sama
bili kom systir kalífans inn með einni af ambáttum sínum. Gekk hún að
ambáttinni, sem hún hugði vera, og varð frá sér numin af fegurð hennar;
tók hún svo til máls: „Seg mér, hver þú ert og hver hefur komið þér
í herbergi mitt?“ En Neama þagði við; reyndi hún þá að hæna hann að
sér og koma honum til að svara sér, með því að kjassa hann og láta vel að
honum. En þá varð hún þess vísari, að þar var engin ambátt, og reyndi
til að rífa skýluna frá andliti Neama, en þá sagði hann: „Drottning mín!
Ég er þræll; miskunnið mér, kaupið mig og skjótið skjólshúsi yfir mig.“
Undraðist systir kalífans mjög og mælti: „Vertu óhræddur, en seg mér,
hver þú ert og hver hefur komið þér hingað.“ „Nafn mitt er Neama,“ anzaði
hann, „og ég er fæddur í borginni Kúfah; hef ég hætt lífi mínu til að
leita upp Nóam ambátt mína, er Hedsjadsje jarl lét með svívirðilegri
hrekkvísi nema burt frá mér.“ Huggaði systir kalífans hann og kallaði á
ambátt sína og skipaði henni að sækja Nóam.
Meðan þetta gerðist, hafði gamla konan farið til Nóam, og er hún
fann ekki Neama hjá henni, grunaði hana, eins og eðlilegt var, að hann
mundi hafa villzt og ekki fundið rétta herbergið. Lét hún hræðslu sína
í ljósi við Nóam, og varð hún óttaslegin og mælti: „Hvergi er vald né
máttur, nema hjá guði; öll von er úti, og glötunin er okkur vís.“ Þarna
voru þær dauðhræddar að tala um vandræði sín, en í sama bili kom ambáttin
frá systur kalífans og sagði Nóam, að hún vildi tala við hana. En
er Nóam kom til hennar, sagði hún: „Þarna er herra þinn; hann hefur
villzt á herbergjum og gengið inn í mitt herbergi í staðinn fyrir þitt. Þið
skuluð samt bæði vera ókvíðin, því með guðs hjálp vona ég mér takist
að frelsa ykkur bæði.“ Við þetta vingjarnlega ávarp rénaði kvíði Nóam,
og þakkaði hún systur kalífans fyrir fulltingi það, er hún hét þeim. En
er Neama sá hana, spratt hann upp og hljóp til hennar; föðmuðust þau
þá og varð svo mikið um af geðshræringu, að þau hnigu í ómegin. En
er þau voru röknuð við, lét systir kalífans þau setjast hjá sér og skipaði
ambátt sinni að bera mat og drykk á borð. Í sama vetfangi kom kalífinn
inn til þeirra. Fleygðu elskendurnir sér undir eins fram fyrir fætur honum
og kysstu á gólfið, en drottinn rétttrúaðra manna leit blíðlega til Nóam
og mælti: „Lof sé guði, sem létt hefur af þér sorg og sjúkleika!“ Að
því mæltu leit hann til Neama, sem var enn þá í dularbúningnum, og
spurði systur sína, hver ambátt sú væri, er sæti við hlið Nóam. „Drottinn
rétttrúaðra manna!“ svaraði hún, „hún er ein af ambáttum þínum, og
er hún svo skemmtileg lagskona, að Nóam sinnir hvorki mat né drykk,
nema hún sé hjá henni.“ „Hún er líka allt eins fríð og Nóam,“ mælti
kalífinn, „og skal hún á morgun fá herbergi við hliðina á herbergi hennar.“
Lét nú systir kalífans sækja hressingu handa honum, því hann var
setztur niður hjá þeim og hafði tekið á sig náðir. Leið tíminn í góðri
skemmtun og glaðværð, þangað til komið var miðnætti; tók þá systir kalífans
þannig til orða: „Ef þér þóknast, ætla ég að segja sögu eina, sem
ég hef lesið einhverntíma.“ Sagði kalífinn, að sér væri ánægja að heyra
hana, og tók þá systir hans til máls:
„Herra! Einu sinni var í borginni Kúfah maður, er Neama hét,
Rabiason. Hann átti ambátt, og höfðu þau verið uppalin saman frá
blautu barnsbeini; unni hann henni af alhuga og hún honum. Þegar þau
voru bæði stálpuð, gekk Neama að eiga hana, en óðar en þau voru gift,
létu forlögin mótlætið bera þeim að höndum og skildi þau sundur. Vondir
menn ginntu hana frá heimili sínu og stálu henni frá honum. Því næst
var hún seld voldugum konungi fyrir tíu þúsund gullpeninga; leitaði
hann allra ráða til að öðlast ástir hennar og hylli, en honum varð þess
eigi auðið.
Nú örvílnaðist herra ambáttarinnar út af missi hennar og gekk frá
heimili sínu, eigum og ættingjum, til þess að komast fyrir, hvað af henni
væri orðið, og binda aftur við hana ást og samlag. Hafði hann sig í mesta
háska og hætti lífi sínu, svo að hann gæti átt fund við hana. En rétt sem
þau sátu saman, kom konungurinn að, sem keypt hafði ambáttina af ránsmanni
hennar, og skipaði hann í bráðræði að drepa þau bæði; var hann
svo óbilgjarn, að hann vildi ekki leyfa minnsta frest á lífláti þeirra.
Drottinn rétttrúaðra manna, hver er nú dómur þinn um ójöfnuð
og bráðræði konungs þessa,“ mælti systir kalífans að endingu, og svaraði
hann þá: „Konungur þessi hefði átt að fyrirgefa, þó hann hefði vald til
að refsa, því það var þrennt, sem honum bar að athuga, fyrst það, að hin
ungu hjón voru samtengd sökum elsku þeirrar, er þau höfðu hvort á
öðru, annað það, að þau voru í höll hans og á hans valdi, og það í þriðja
lagi, að konungur skal aldrei dæma aðra ófyrirsynju, allra sízt þegar
hann á sjálfur hlut að máli. Konungur þessi fór því ókonunglega að ráði
sínu.“
Þá mælti systir kalífans: „Bróðir minn! Gerðu það fyrir mig, biddu
hana Nóam að syngja og taktu eftir því, sem hún fer með.“ Það gerði
kalífinn, og söng þá Nóam vísur þessar viðkvæmt og hjartnæmlega:
/#
Brigð voru örlög,
svo var alla daga —
hjörtum undir ýfðu;
skildu elskendur,
angurskúrir
þeim af hlýrum hrundu.
Sátum og undum,
það var sæla meiri,
saman lán oss leiddi;
þig grætur brúður
blóðgum tárum,
syrgir þig dægur og daga.
#/
Hafði kalífinn hið mesta yndi af að hlýða á söng hennar. Þá tók systir
hans aftur til máls og sagði: „Hver, sem kveður upp dóm yfir sjálfum
sér, verður að fullnægja honum og standa við orð sín.“ Beiddi hún þá
Nóam og Neama að standa upp og mælti: „Drottinn rétttrúaðra manna!
Hér standa nú frammi fyrir þér hin sorgmæddu hjón, sem þú kenndir
svo mjög í brjósti um. Nóam er hin unga ambátt, sem Hedsjadsje nam
burt til að senda þér. En þar sem hann segir í bréfi sínu, að hann
hafi keypt hana fyrir tíu þúsund gullpeninga, þá hefur hann dregið þig
á tálar. Neama, sem hér er í ambáttar búningi, er hennar rétti herra og
eiginmaður. Nú særi ég þig fyrir hina ágætu forfeður þína, að þú sjáir
aumur á æsku þeirra og fyrirgefir þeim það, sem þeim hefur á orðið. Munt
þú í djúpi hjarta þíns finna umbun fyrir miskunnsemi þá, er þú auðsýnir
þeim. Gæt þess, að þau eru bæði á þínu valdi, að þau hafa notið
þeirrar sæmdar að eta við borð þitt og að systir þín sárbænir þig að gefa
þeim líf.“
Þá viknaði kalífinn og mælti: „Þú hefur rétt að mæla, systir! Ég hef
kveðið upp dóm í máli þessu, og þú veizt, að ég tek aldrei dóma mína
aftur.“ Því næst veik hann sér að Nóam og sagði: „Er þessi maður þá
herra þinn?“ Svaraði hún með auðmýkt, að svo væri, og sagði kalífinn þá
með blíðu: „Verið óhrædd, ég fyrirgef ykkur báðum af hjarta. En hvernig
hefur þú komizt að því, Neama, að ambátt þín væri hér, og hvernig
hefur þú farið að komast hingað í höllina?“ „Herra!“ anzaði Neama, „auðsýnið
mér þá náð, að hlýða á sögu mína; ég sver það við yðar ágætu forfeður,
að ég skal yður engu leyna.“ Sagði hann kalífanum síðan allt, sem
á daga hans hafði drifið, hversu mikið gott hann átti persneska lækninum
að þakka og sömuleiðis gömlu konunni; sagði hann og frá því, er hún fór
með hann inn í höllina, og hann fór villur vegar. Furðaði kalífinn sig
mjög á öllu þessu og gerði boð eftir lækninum persneska; lét hann fá
honum tignarklæði og veitti honum hátt embætti við hirð sína. Gerði
hann og stórvel til Nóam og Neama og gömlu konunnar; voru nú haldnar
hátíðir í höllinni í sjö daga samfleytt. En að þeim tíma liðnum leyfði
kalífinn Nóam og Neama að halda heim aftur til Kúfah; hittu elskendurnir
þar aftur ættingja sína og lifðu sælu lífi, þangað til spillir gleðinnar
og frumkvöðull vinaskilnaðarins vitjaði þeirra.“
Niðurlag sögu Amgiads og Assads
Þeir Amgiad og Assad hlýddu undrunarfullir á sögu Behrams og voru
fastráðnir í því, að fallast á uppástungu hans, að búa skip og fara til Kamaralsamans
konungs, föður síns. Fóru kóngssynir þá til konungsins og ætluðu
að kveðja hann. En rétt sem þeir voru að þakka honum fyrir allt gott,
heyrðist allt í einu gnýr mikill í borginni og kom inn sveitarhöfðingi og
sagði að óvígur her færi að borginni og vissi enginn deili á honum. Brá
konungi mjög við þessi voðalegu tíðindi og tók þá Amgiad þannig til
máls: „Herra! Þó ég nú samstundis hafi afsalað mér stórvezírsembættinu,
sem þér sæmduð mig með, þá er ég samt fús að þjóna yður. Leyfið mér
því að fara og komast fyrir, hver óvinaher þessi er.“ Þurfti hann ekki
langt að fara til að sjá herinn; sýndist honum hann vera mikill og alltaf
færast nær. Útverðirnir fögnuðu honum vel, og fylgdu honum til drottningar
sinnar, hafði svo verið fyrir þá lagt; stöðvaði hún þá allan herinn,
til þess þau gætu átt tal saman. Heilsaði Amgiad henni og hneigði sig
djúpt, spurði hann, hvort hún kæmi með friði eða ófriði og hvað konungurinn
herra sinn hefði misgert við hana, ef svo væri að hún færi með
ófrið. „Hérkoma mín er friðvænleg,- anzaði drottning, og hefur Magía
konungur ekkert misgert við mig. Liggja lönd okkar beggja svo, að varla
geta deilur risið milli okkar. Ég kem að eins til að sækja þræl einn, er
Assad heitir; rænti honum frá mér Behram skipstjórnarmaður, héðan af
landi, og er hann allra manna ósvífnastur. Vona ég að konungur unni,
mér réttinda, þegar hann heyrir að ég er Margiane drottning.“
„Tignaða drottning!“ mælti Amgiad, „ég er bróðir þrælsins, sem þér
leitið að með slíku kappi. Ég hafði týnt honum og hef ég fundið hann aftur.
Komið nú, ég skal sjálfur afhenda yður hann og mun ég þá segja
yður greinilega frá öllu.“ Fylgdi Amgiad henni þá til borgarinnar, og í
höllina; leiddi hann hana svo á fund konungs. En er konungur hafði
fagnað henni eftir verðleikum, heilsaði Assad kóngssonur henni, því hann
var nærstaddur og kannaðist við hana. Sagði hún að sér væri mikill fögnuður,
að sjá hann, en í því var konungi sagt, að nú sæist til annars hers
í annarri átt, væri hann enn meiri og ógurlegri og stefndi að borginni.
Varð konungur þá enn óttaslegnari en í fyrra skiptið, því af þessum her
þyrlaðist upp svo mikill rykmökkur, að hvergi sá í himininn og gat hann
af því ráðið, hversu miklu hann var mannfleiri. Sté nú Amgiad á bak
hesti sínum og reið í loftinu við lausa tauma til móts við hinn ókunna
her. Lét hann hermenn þá, er hann hitti fyrst, fylgja sér til hershöfðingjans,
sá hann undir eins að hann var konungur, því hann hafði kórónu
á höfði. Fór hann af baki jafnskjótt sem hann sá hann og gekk til hans,
fleygði sér til jarðar frammi fyrir honum og spurði, hvers hann krefðist
[1612.png: Tignaða drottning, ég er bróðir þrælsins sem þér leitið að]
af herra sínum. „Ég er Ghaiur Kínlands konungur,“ svaraði hann, „og
fór ég heiman úr ríki mínu til að spyrjast fyrir um Badúr dóttur mína,
sem ég fyrir nokkrum árum gifti Kamaralsaman, syni Sjaksamans konungs
á eynni Kaledan. Leyfði ég kóngssyni að fara í orlof til föður síns
með því skilyrði, að hann kæmi til mín annað hvert ár með dóttur minni,
en upp frá því hef ég hvorki séð hann né frétt af honum. Mundi konungur
yðar gleðja mótlættan föður, ef hann segði mér það, sem honum
kann að vera kunnugt um hann.“
Skildi Amgiad þá, að þetta var afi hans, kyssti hann því blíðlega á
hönd hans og mælti: „Herra! Yðar hátign mun fyrirgefa mér þessa dirfsku
mína, því vita skuluð þér, að ég þannig sýni yður lotningu, sem yður ber
eins og afa mínum. Ég er sonur Kamaralsamans, sem nú er konungur á
Svartviðarey, og Badúr drottningar, efa ég eigi, að þeim muni báðum
vegna vel í ríki sínu.“ Þá varð konungur Kínlands frá sér numinn af
fögnuði og faðmaði dótturson sinn með blíðu, grétu þeir báðir gleðitárum
við þenna óvænta feginsfund. Spurði konungur, hvernig hann væri
kominn í þetta ókunnuga land, og sagði Amgiad honum þá sögu sína og
Assads. En er hann hafði lokið sögunni, mælti Ghaiur konungur: „Það er
rangsleitni, að tveir saklausir kóngssynir, slíkir sem þið eruð, skuli lengur
eiga í andstreymi. Huggizt nú, ég skal fylgja ykkur báðum heim og
koma sættum á. Far nú til bróður þíns og seg honum komu mína.“
Meðan Ghaiur nú setti tjöld sín þar sem þeir höfðu fundizt, fór Amgiad
til Magía konungs, er þreyði óðfús að fá tíðindasögu af honum. Varð
hann hissa, er hann heyrði, að svo voldugur konungur, sem Kínlands
konungur var, hafði tekizt svo langa og erfiða ferð á hendur til að leita
upp dóttur sína, og væri nú kominn svo nálægt höfuðborg sinni. Skipaði
hann þá að fagna honum eftir virðingu hans, og bjóst til að ganga til móts
við hann. En þá sáust aftur allt í einu, og í annarri átt en fyrri, geysimiklir
jóreykir, og fréttist þá, að þriðji herinn væri á leiðinni. Sá Magia konungur
þá ekki annað vænna en að sitja kyrr í borginni, og beiddi hann
Amgiad að komast nú enn fyrir, hvað herlið þetta ætlaði sér. Reið Amgiad
nú af stað, og hafði hann í þetta skipti Assad bróður sinn með sér;
urðu þeir þess vísari, að þetta var her Kamaralsamans, föður þeirra; hafði
hann farið af stað að leita þeirra. Hafði hann orðið svo yfirkominn af
harmi, er hann hugði sonu sína dauða, að Giandar emír gekkst loksins við
því, að hann hefði skilið við þá lifandi. Hafði hann þá lagt af stað til að
leita þá upp; vafði nú faðirinn þá örmum sínum eftir miklar áhyggjur og
felldi feginstár af augum, eftir að hann í langan tíma hafði grátið saknaðartárum.
Sögðu synir hans, að tengdafaðir hans, Kínlands konungur,
hefði og komið þenna dag; brá Kamaralsaman þá við og fór með sonum
sínum og fámennri fylgd til herbúða hans. En áður en þeir væru langt
komnir, sást fjórði herinn og gekk fram í glæstum röðum; virtist hann
koma frá Persalandi. Beiddi Kamaralsaman sonu sína að ríða af stað og
verða þess vísari, hver her þessi væri; kvaðst hann skyldu bíða þeirra.
Riðu þeir af stað, og var þeim fylgt á fund konungsins, er stýrði hernum;
kvöddu þeir hann með lotningu og spurðu, hvað honum gengi til að
fara svo nærri höfuðborg Magía konungs. Var stórvezírinn viðstaddur
og svaraði: „Konungur sá, er þér eigið tal við, er Sjaksaman frá eynni
Kaledan; hefur hann lengi farið um lönd með föruneyti sínu, til að
leita upp Kamaralsaman son sinn, er fór úr ríki hans fyrir mörgum árum.
Ef þér skylduð eitthvað vita til hans, munduð þér gleðja hann mikillega,
ef þér létuð honum það uppskátt.“ Sögðu kóngssynirnir, að þeir
skyldu undir eins koma aftur og svara því, er um var spurt; þeystu þeir
síðan aftur til Kamaralsamans og sögðu honum, að það væri lið Sjaksamans
konungs, föður hans, er síðast kom, og væri hann með hernum. Brá
Kamaralsaman mjög við þessi tíðindi, bæði af gleði og líka harmi út af
því, að hann hafði skilið svo við föður sinn, að hann ekki kvaddi hann,
og fékk það honum svo mikils, að hann hné í ómegin. Stumruðu þeir
synir hans yfir honum og komu honum loksins til sjálfs sín, en er hann
kenndi sig fullstyrkan, flýtti hann sér til Sjaksamans föður síns og fleygði
sér fram fyrir fætur honum. Hafði það aldrei við borið í langan tíma, að
faðir og sonur fyndust aftur með slíku ástríki og hjartans viðkvæmni. Átaldi
Sjaksaman Kamaralsaman konung hóglega fyrir, að hann skyldi hafa
haft skap til að yfirgefa sig, en hann sagðist af hjarta iðrast eftir glappaskot
þetta, er hann hefði freistazt til af ástar ástríðunni. Í þrjá daga dvöldu svo
hinir þrír konungar og Margiane drottning við hirð Magía konungs, og
var þeim stórmannlega veitt. Á þeim tíma fór fram brúðkaup Assads
kóngssonar og Margiane drottningar, og giftust þau Amgiad og Bostane
um leið, því hann gekk að eiga hana í þakklætis skyni fyrir hið góða, er
hún hafði gert honum að síðustu. En loksins fóru hinir þrír konungar og
Margíane drottning heim aftur í ríki sín, en Amgíad, sem var kominn í
mikla kærleika hjá Magía konungi, var kyrr hjá honum; tók hann
ríkisstjórn af honum og neytti allrar orku til að eyða eldsdýrkun og útbreiða
trúarbrögð Mahómets í löndum sínum.“
Þegar Sjerasade hafði lokið sögunni af Amgíad og Assad, lét Dínarsade
í ljósi við systur sína, hvílík unun sér hefði verið að hlýða á hana. En er
Sjarjar lauk upp sama munni, sagðist drottningin skyldi ábyrgjast, að
sagan af Persameynni fögru væri miklu fallegri, og sagðist mundu segja
hana næsta morgun, ef soldán leyfði, því nú væri farið að birta af degi.
[1615.png]